Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 27 października 2022 r. sygn. akt VIII U 11/22

oddala apelację.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 listopada 2021 r., znak (...)- (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., stwierdził, że A. C. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 23 czerwca 2020 r.

W treści decyzji organ rentowy wskazał, że A. C. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytuł u umowy o pracę przez płatnika składek (...) Sp. z o.o. od 23 czerwca 2020 r. Dokument zgłoszeniowy złożono w organie rentowym dopiero dnia 19 stycznia 2021 r. Ponadto raporty rozliczeniowe za okres od czerwca 2020 r. do listopada 2020r. złożono wstecznie w dniu 19 stycznia 2021 r. Za okres ten wykazano 1/16 wymiaru czasu pracy. Dokumenty rozliczeniowe za okres od czerwca 2020 r. do listopada 2020 r. nie były dokumentami pierwszorazowymi złożonymi przez płatnika składek, były korektą dokumentów. W dokumentach pierwszorazowych ubezpieczona nie była wykazana. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy nie dał wiary, ze doszło do nawiązania stosunku pracy pomiędzy płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. a A. C.. Ubezpieczona mimo zgłoszenia do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę od 23 czerwca 2020 r. do 3 sierpnia 2020 r., pozostawała zgłoszona jako osoba bezrobotna. Organ rentowy poddał w wątpliwość również godziny świadczenia pracy, bowiem ubezpieczona miała pracować w godzinach od 7:00 do 7:30 i praca ta miała polegać na ofertowaniu telefonicznym. Zdaniem organ u rentowego przedstawione dokumenty miały uprawdopodobnić zatrudnienie A. C.. Jednakże całokształt materiału dowodowego daje podstawy do uznania pozorności zawartej umowy.

A. C. odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę w ten sposób, że podlega ubezpieczeniu społecznemu w spornym okresie.

Powyższe odwołanie zarejestrowano pod sygn. akt VIII U 11/22.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł także płatnik składek (...) Sp. z o.o., wnosząc o jej zmianę w ten sposób, że A. C. podlegała ubezpieczeniu społecznemu w spornym okresie.

Powyższe odwołanie zostało zarejestrowane pod sygn. akt VIII U 12/22.

Zarządzeniem z dnia 11 lutego 2022 r. Sąd Okręgowy połączył obie powyższe sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 27 października 2022r. w sprawie o sygn. akt VIII U 11/22, Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołania (pkt 1), zasądził od A. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2) i zasądził od (...) Spółka z o.o. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3).

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) Sp. z o.o. (poprzednio (...) Sp. z o.o.) została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego dnia 25 lutego 2016 r., pod numerem (...). Siedziba spółki znajduje się w P., przy ul. (...). Członkami zarządu są K. M. i M. B. (1).

Przeważającym przedmiotem działalności była do dnia 26 listopada 2020 r. pozostała działalność rozrywkowa i rekreacyjna.

K. M. i M. B. (2) są także wspólnikami i członkami zarządu spółki (...) Sp. z o.o., której siedziba znajduje się w P., przy ul. (...). Przeważającym przedmiotem jest działalność rachunkowo-księgowa i doradztwo podatkowe.

Natomiast spółka (...) Sp. z o.o. jest (...) Sp. z o.o., w której funkcję prezesa zarządu pełni M. B. (1), a K. M. jest członkiem zarządu. Działalnością spółki jest działalność rachunkowo-księgowa i doradztwo podatkowe.

A. C. urodziła się (...) Odwołująca we wrześniu 2019 r. ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. A. M. w P..

W latach 2017-2018 odwołująca była zatrudniona jako praktykant w kancelarii prawniczej, a w okresie od stycznia 2018 r. do grudnia 2019 r. pracowała jako sprzedawca i doradca klienta w R.. Natomiast od grudnia 2019 r. do marca 2020 r. A. C. była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) S.A. na stanowisku asystenta zarządu.

W maju spółka (...) Sp. z o.o. poszukiwała pracowników przez Internet, umieszczając ogłoszenia na portalach (...) i F.. Na jedno z tych ogłoszeń odpowiedziała odwołująca i dnia 23 czerwca 2020 r. pomiędzy A. C., a (...) Sp. z o.o. została zawarta umowa o pracę. Odwołującej powierzono obowiązki na stanowisku managera ds. eventów, w wymiarze 1/16 etatu. Wynagrodzenie zostało ustalone w wysokości 175 zł brutto miesięcznie.

Do zakresu obowiązków odwołującej należało:

- analizowanie rynku,

- sprawdzanie ofert + ofertowanie,

- telefoniczny kontakt ze starymi i potencjalnymi klientami,

- organizacja i realizacja imprez.

W ramach zawartej umowy o pracę odwołująca miała zajmować się eventami, pozyskiwać nowych klientów oraz przeglądać oferty. Dodatkowo miała przygotowywać projekty różnych tekstów oraz zajmować się analizą rynku.

A. C. miała pracować w biurze na ul. (...), w godzinach od 7:00 do 7:30. Spółka nie prowadzi listy obecności.

Pomimo zawarcia umowy o pracę, odwołująca była nadal zgłoszona w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna, do sierpnia-września 2020 r.

Natomiast dokument zgłoszeniowy złożono w organie rentowym dopiero dnia 19 stycznia 2021 r., a raporty rozliczeniowe za okres od czerwca 2020 r. do listopada 2020 r. złożono wstecznie w dniu 19 stycznia 2021 r.

W listopadzie 2020 r. spółka zmieniła profil działalności na działalność rachunkowo- księgową i doradztwo podatkowe.

W związku ze zmianą przedmiotu działalności, dnia 26 listopada 2020 r. został zawarty aneks do umowy o pracę, na podstawie którego odwołującej powierzono stanowisko pracownika biurowego, przy czym wymiar czasu pracy oraz wysokość ustalonego wynagrodzenia nie uległy zmianie.

Do zakresu nowych obowiązków odwołującej należało:

- copywriting – pisanie tekstów do ofert,

- analiza prawa działalności,

- współpracowanie z kancelariami podatkowymi,

- wdrożenie projektu „księgowość szybko i tanio”,

- ustalanie i wdrażanie ofert na stronę (...),

- prace biurowe.

Wynagrodzenie było wypłacane odwołującej w gotówce, którego odbiór potwierdzała podpisem na dowodach wypłaty, a od lutego 2021 r. wypłata następowała na konto bankowe.

Dnia 23 lutego 2021 r. odwołującej zostało wystawione orzeczenie lekarskie Nr (...), stwierdzające bark przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku managera ds. eventów.

Natomiast szkolenie wstępne z BHP przeprowadzono w dniach 26-27 listopada 2020r.

Natomiast dnia 30 lipca 2020 r. odwołująca zawarła umowę o pracę z (...) sp. z o.o., na czas określony do 3 listopada 2020 r. Na jej podstawie odwołującej powierzono obowiązki asystenta podatkowego, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem 3.350 zł. Termin rozpoczęcia pracy został ustalony na dzień 4 sierpnia 2020 r.

Do obowiązków odwołującej należało:

- pisanie opracowań i opinii podatkowych,

- zakładanie spółek handlowych oraz jednoosobowych działalności gospodarczych,

- wsparcie działu w bieżących pracach,

- tworzenie miesięcznych deklaracji podatkowych,

- obsługa deklaracji podatkowych firm z A.,

- importowanie zestawień podatkowych do programu (...),

- obsługa dokumentów rejestracyjnych firm zagranicznych w języku angielskim.

Dnia 27 października 2020 r. została zawarta kolejna umowa o pracę na czas określony od 4 listopada 2020 r. do 3 listopada 2021 r. Tym razem wynagrodzenie odwołującej zostało ustalone w kwocie 4.129,95 zł. Natomiast wymiar czasu pracy oraz zakres wykonywanych czynności nie uległ zmianie.

Od dnia 1 maja 2021 r. powierzono odwołującej zadania na stanowisku specjalisty ds. prawo-podatkowych oraz zwiększono wynagrodzenie do kwoty 4.980,65 zł brutto.

Na podstawie zawartej umowy odwołująca wysyła pozwy przez e-sąd, zajmuje się sprawami komorniczymi i rozlicza VAT czeski. Pracowała w biurze na W..

Z dniem 30 września 2021 r. umowa o pracę została rozwiązana.

Z kolei od 1 października 2021 r. odwołująca jest zatrudniona w (...) sp. z o.o., na czas nieokreślony, na stanowisku team leader działu VAT compliance, w pełnym wymiarze czasu pracy. Wynagrodzenie zostało ustalone w kwocie 5.548,63 zł brutto.

Od dnia 1 stycznia 2022 r. wynagrodzenie odwołującej zostało podwyższone do kwoty 5.810,09 zł brutto. Kolejnej zmiany wynagrodzenia dokonano od dnia 1 stycznia 2022 r. podwyższając wynagrodzenie do kwoty 5.845,36 zł brutto oraz przyznając dodatek funkcyjny za usługi prawno-windykacyjne.

Od lutego 2021 r. spółka ponownie zmieniła przedmiot działalności na pozostałą działalność rozrywkową i rekreacyjną.

Umowa o pracę została rozwiązana z dniem 31 grudnia 2021 r. Dnia 31 grudnia 2021r. spółka wystawiła odwołującej świadectwo pracy, w którym wskazano, że była zatrudniona od 23 czerwca 2020 r. do 31 grudnia 2021 r.

Dnia 1 czerwca 2020 r. została przyznana spółce subwencja w kwocie 36.000 zł z tzw. tarczy antykryzysowej.

W kwietniu 2021 r. spółka po raz kolejny ubiegała się o udzielnie pomocy finansowej z tarcz antykryzysowych. Dnia 13 kwietnia 2021 r. została podjęta przez (...) S.A. o przyznaniu subwencji w kwocie 74.160 zł.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał odwołania za bezzasadne.

Sąd Okręgowy powoływał następnie podstawę prawną rozstrzygnięcia, tj. art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1, art. 18 ust. 1, art. 36, art. 46 ust. 1, ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, a także art. 2 k.p. i art. 22 § 1 k.p.

Sąd Okręgowy wskazał, że konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 6 października 2004 r., I PK 488/03; z 20 marca 2008 r., II UK 155/07). Wymienione elementy powinny wystąpić łącznie, choć - w zależności od indywidualnego przypadku - z różnym natężeniem, by doszło do zawarcia stosunku prawnego, o którym mowa w art. 22 k.p. Dlatego też o charakterze umowy o świadczenie pracy nie może przesądzić tylko jeden jej element, ale całokształt okoliczności faktycznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 2009 r., III PK 38/09) .

Podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia stosownej umowy. Dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie. W wyroku Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2010 r. (I UK 74/10) stwierdzono, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak elementu wykonywania pracy świadczy o braku ważności umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy skutecznego objęcia ubezpieczeniem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 26 marca 2015 r., III AUa 524/14).

Stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy nawet, jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 r., III AUa 433/05).

Sąd Okręgowy wskazał, że kwestię pozorności reguluje art. 83 k.c. Przepis ten charakteryzuje czynność prawną pozorną przez wskazanie trzech jej elementów, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, a także adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w każdym wypadku nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli, albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków, albo też chce wywołać inne, niż wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli. Przy tym zwrócić należy uwagę, że zamiar stron to nie tylko sfera wewnętrzna woli, którą strony potwierdzają zgodnymi oświadczeniami. Zamiar podlega także uzewnętrznieniu poprzez podejmowanie przez strony czynności. W związku z tym każdorazowo należy go oceniać w kontekście okoliczności faktycznych rozpatrywanej sprawy, biorąc pod uwagę jej specyfikę.

Zdaniem Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwalał na przyjęcie nieważności umowy o pracę zawartej przez A. C. z płatnikiem składek (...) sp. z o.o.

Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 2c i 7.

Realia niniejszej sprawy wprost wpisują się w okoliczności i rozważania leżące u podstaw przywołanych wyżej orzeczeń, jako że podpisanie dwóch umów o pracę ze spółkami (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. miało na celu przedmiotowe wykorzystanie przepisów o ubezpieczeniu społecznym i stworzenie formalnej podstawy ubezpieczenia, przy jednoczesnym uniknięciu obowiązku płacenia składek na ubezpieczenia społeczne z wyżej wynagradzanej umowy zawartej przez odwołującą z (...) Sp. z o.o.

Zaakcentować należało powiązania kapitałowe i osobowe pomiędzy w/w spółkami, a także to, że ubezpieczona została zgłoszona tylko do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy zawartej z (...) Sp. z o.o., posiadając jednocześnie tytuł do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w spółce (...) Sp. z o.o. również na podstawie zawartej umowy o pracę. Okres, na jaki zawarto umowę o pracę ze spółką (...) Sp. z o.o., pokrywał się z okresem trwania umowy o pracę z drugą z wymienionych spółek. Ponadto z treści obu umów wynika, że czynności odwołującej miały mieć podobny charakter, zwłaszcza jeżeli weźmiemy pod uwagę okoliczność, że od listopada 2020 r. spółka (...) Sp. z o.o. zmieniła profil na działalność rachunkowo- księgową i doradztwo podatkowe. Jest to ten sam profil działalności, którą wykonuje spółka (...) Sp. z o.o. Istotny w sprawie jest także fakt, że wynagrodzenie odwołującej wypłacane przez (...) Sp. z o.o., od którego deklarowane były składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, było znacznie niższe od wynagrodzenia wypłacanego przez (...) Sp. z o.o., od którego naliczano tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne. Dodatkowo Sąd zwraca uwagę, że dokument zgłoszeniowy złożono w organie rentowym dopiero dnia 19 stycznia 2021 r., a raporty rozliczeniowe za okres od czerwca 2020 r. do listopada 2020 r. złożono wstecznie w dniu 19 stycznia 2021 r.

Sam fakt zredagowania odrębnych umów o pracę nie mógł tu przesądzać o tym, iż rzeczywiście – w sensie prawnym – należało przyjmować istnienie dwóch odrębnych stosunków zobowiązaniowych. Podleganie ubezpieczeniom społecznym z określonych tytułów, a w konsekwencji również podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wynikają z rzeczywistego stanu i sposobu wykonywania zatrudnienia, a nie z samego faktu sporządzenia umowy w określony sposób. Dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby go podpisujące, jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., II UK 56/07). Nie można też odmówić stronom prawa do kształtowania stosunków cywilnoprawnych w taki sposób, aby wywoływały one korzystne skutki także w sferze ubezpieczeń społecznych, ale nie może to prowadzić do pozoracji tytułu ubezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy wskazał, że art. 9 ust. 2 ustawy systemowej odnosi się do umów co prawda wykonywanych jednocześnie, ale zawieranych niezależnie od siebie – zarówno w sensie rozdzielności praw i obowiązków z danej umowy, jak i w sensie czasowym. Rozbicie natomiast czynności rodzajowo tych samych, wykonywanych w tym samym miejscu i w tym samym czasie, ale na rzecz innych podmiotów, na dwie umowy, umożliwić miało jedynie na podstawie wskazanego przepisu wybór tylko jednego z tych tytułów, a w konsekwencji przyjęcie do podstawy wymiaru składek przychodu w niższej wysokości. Sąd nie kwestionuje przy tym faktu wykonywania przez ubezpieczoną czynności objętych oboma typami umów. Niemniej opisane postępowanie służyć miało osiągnięciu celu sprzecznego z obowiązującymi przepisami prawa – upozorowaniu zbiegu ogólnych tytułów ubezpieczenia i wyeliminowaniu regulacji z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 2 ustawy systemowej w odniesieniu do pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę ze spółką (...) Sp. z o.o., a co za tym idzie – opłacaniu składek od niższej podstawy wymiaru i to nie przez odwołującą, a powiązaną z nią spółkę (...). Konstrukcja rozdziału umów o wykonywanie tych samych czynności przez tę samą osobę w tych samym miejscu i czasie miała od strony formalnej urealnić zbieg tytułów ubezpieczeń społecznych w rozumieniu powołanego art. 9 ust. 2 ustawy systemowej. Stworzone pozory nie decydowały o rzeczywistym zbiegu dwóch realnych i odrębnych umów, a stanowiły jedynie ewidentną próbę, poprzez fikcyjny i pozorny rozdział umów, obejścia przepisów w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od rzeczywistej podstawy wymiaru składek.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, iż brak podstaw do uznania, iż A. C. powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 23 czerwca 2020 r. Wobec tego, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu, a odwołanie od niej oddalono na podstawie przepisów przywołanych wyżej i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 i 3 sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i zasądził od odwołujących na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę po 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Apelację od powyższego wyroku, w całości, złożył odwołujący płatnik składek zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) art. 83 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że umowa o pracę zawarta przez odwołującą - spółkę (...) sp. z o.o. z ubezpieczoną A. C. jest pozorna, a w konsekwencji stwierdzenie jej nieważności podczas gdy Ubezpieczona A. C. rzeczywiście wykonywa pracę na rzecz odwołującej tj. spółki (...) sp. z o.o.;

2) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego w zakresie uznania, że doszło do pozoracji tytułu ubezpieczenia społecznego poprzez zawarcie dwóch umów o pracę, a w konsekwencji przypisanie odwołującej zamiaru obejścia przepisów w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od ich rzeczywistej podstawy wymiaru składek podczas gdy w rzeczywistości doszło do zawarcia dwóch odrębnych umów o pracę z odrębnymi podmiotami w różnym czasie;

3) art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu do ubezpieczenia powstałego wcześniej, podczas gdy ww. przepis zawiera normę temporalną zgodnie z którą ubezpieczony podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od tego tytułu, który powstał jako pierwszy.

Mając powyższe zarzuty na względzie, apelujący wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie odwołania, tj. uznanie, że ubezpieczona A. C. jako pracownik (...) sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 23 czerwca 2020 r.,

2) zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za pierwszą instancję;

3) zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Analiza całokształtu materiału dowodowego sprawy wskazuje, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny, jak również dokonał trafnej oceny materiału dowodowego, zgodnie z wymogami art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji jako własne i znajdujące odzwierciedlenie w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do sformułowanego przez apelującego zarzutu naruszenia art. 233 § k.p.c., Sąd Apelacyjny uznał go za chybiony. Zdaniem Sądu drugiej instancji apelujący nie zdołał w żaden sposób zakwestionować ani kryteriów oceny dowodów (zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego) określonych w powołanym art. 233 § 1 k.p.c., ani dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny, poczynionych na jej podstawie ustaleń faktycznych oraz wywiedzionych wniosków.

W orzecznictwie wskazuje się bowiem, że dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu. W szczególności strona skarżąca powinna wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Skarżący może tylko wskazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że Sąd rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego i że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2004 r., sygn. akt II CK 369/03).

Uwzględnienie przez Sąd w ocenie materiału dowodowego powszechnych i obiektywnych zasad doświadczenia życiowego nie usprawiedliwia zarzutu przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów na tej tylko podstawie, że indywidualne i subiektywne doświadczenia strony są od tych zasad odmienne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 76/99, opubl. w OSNP 2000 nr 19 poz. 732). Odwołujący powinien był zatem wykazać w wywiedzionej apelacji, że Sąd Okręgowy uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż tylko takie uchybienie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu

Nie sposób zatem podzielić zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. skoro skarżący uzasadniając ten zarzut koncentrował się na kwestionowaniu ustalonych przez Sąd Okręgowy okoliczności, że doszło do pozoracji tytułu ubezpieczenia. Wskazując na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. skarżący zasadniczo podnosił pominięcie przez Sąd Okręgowy istotnych - jego zdaniem - dla wyniku sprawy okoliczności, które przeciwstawił własnej koncepcji. Zarzut błędnych ustaleń faktycznych nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego, ustalonego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów, choćby ocena ta również była logiczna i zgodna z doświadczeniem życiowym. W tym stanie rzeczy polemika z wyrażonym w ten sposób stanowiskiem, niepoparta przytoczeniem właściwej, dla możliwości jego zwalczenia, podstawy apelacyjnej nie mogła odnieść skutku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego - wbrew twierdzeniom apelującego - materiał dowodowy zebrany w sprawie nie dał podstaw do poczynienia ustaleń oczekiwanych przez apelującego. Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu swego orzeczenia dowody, na których się oparł przy rekonstrukcji stanu faktycznego, którym dał wiarę, a następnie w rozważaniach wyjaśnił, jakie wnioski faktyczne wyprowadził z tak przeanalizowanego materiału dowodowego.

Sprecyzowane w apelacji zarzuty naruszenia przepisów procesowych, Sąd Apelacyjny w całości uznał zatem za bezzasadne.

Wobec przesądzenia, że w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy dokonał niewadliwych ustaleń faktycznych, ocenie należało poddać zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Zdaniem skarżącego Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia przepisów art. 83 § 1 k.c. oraz art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zarzut naruszenia art. 83 § 1 k.c. odwołujący płatnik uzasadnił tym, że w jego ocenie Sąd Okręgowy błędnie uznał, że umowa o pracę zawarta przez odwołującą - spółkę (...) sp. z o.o. z ubezpieczoną A. C. jest pozorna, a w konsekwencji stwierdzenie jej nieważności podczas gdy Ubezpieczona A. C. rzeczywiście wykonywa pracę na rzecz odwołującej tj. spółki (...) sp. z o.o.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego - analiza materiału dowodowego sprawy, prawidłowo ocenionego przez Sąd Okręgowy, wskazuje, że w istocie podpisanie dwóch umów o pracę ze spółkami (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. miało na celu stworzenie jedynie formalnej podstawy ubezpieczenia z niżej wynagradzanej umowy zawartej z (...) sp. z o. o., przy jednoczesnym uniknięciu obowiązku płacenia składek na ubezpieczenia społeczne z wyżej wynagradzanej umowy zawartej przez odwołującą z (...) Sp. z o.o.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rację ma Sąd Okręgowy, że zredagowanie dwóch umów o pracę zawartych przez A. C. z (...) sp. z o. o. i (...) sp. z o. o. i wskazanie jako tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi tej, z której ubezpieczona otrzymywała niższe dochody, należało potraktować w świetle art. 9 ust. 2 ustawy systemowej, jako obejście prawa, którego celem jest stworzenie zbiegu tytułów na ubezpieczenia społeczne i obniżenie kosztów wynikających z obowiązku odprowadzania składek na te obowiązkowe ubezpieczenia.

W rozpoznawanej sprawie umowa o pracę z 30 lipca 2020r. z (...) sp. z o. o., była tytułem ubezpieczenia powstałym później, jednak wynagrodzenie odwołującej wypłacane przez (...) sp. z o.o., od którego deklarowane były składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, było znacznie niższe od wynagrodzenia wypłacanego przez (...) sp. z o.o., od którego naliczano tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne. Sąd Odwoławczy podzielił ustalenie Sądu Okręgowego, że istotne są powiązania kapitałowe i osobowe pomiędzy powyższymi spółkami, a także to, że ubezpieczona została zgłoszona tylko do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy zawartej z (...) Sp. z o.o., posiadając jednocześnie tytuł do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w spółce (...) Sp. z o.o. również na podstawie zawartej umowy o pracę. Okres, na jaki zawarto umowę o pracę ze spółką (...) Sp. z o.o., pokrywał się z okresem trwania umowy o pracę ze spółką (...). Ponadto jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy - czynności odwołującej w rzeczywistości miały mieć podobny charakter, zwłaszcza że od listopada 2020r. spółka (...) Sp. z o.o. zmieniła profil na działalność rachunkowo- księgową i doradztwo podatkowe. Jest to ten sam profil działalności, którą wykonuje spółka (...) Sp. z o.o. Nadto ubezpieczona nie wykazała, że pracowała w deklarowanych przez siebie godzinach od 7.00 – 7.30 w biurze przy ul. (...) wykonując obowiązki managera ds. eventów. W całokształcie ustalonych wyżej okoliczności istotny jest i ten fakt, że dokument zgłoszeniowy złożono w organie rentowym dopiero dnia 19 stycznia 2021 r., a raporty rozliczeniowe za okres od czerwca 2020 r. do listopada 2020 r. złożono wstecznie w dniu 19 stycznia 2021 r. W konsekwencji opisane postępowanie służyć miało upozorowaniu zbiegu ogólnych tytułów ubezpieczenia i wyeliminowaniu regulacji z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 2 ustawy systemowej w odniesieniu do pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę ze spółką (...) Sp. z o.o., a co za tym idzie – opłacaniu składek od niższej podstawy wymiaru i to nie przez odwołującą, a powiązaną z nią spółkę (...). Konstrukcja rozdziału umów o wykonywanie podobnych czynności przez tę samą osobę w tych samym miejscu i czasie miała od strony formalnej urealnić zbieg tytułów ubezpieczeń społecznych w rozumieniu powołanego art. 9 ust. 2 ustawy systemowej.

Skoro podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika z prawdziwego zatrudnienia, to zredagowanie przez podmioty powiązane kapitałowo i osobowo dwóch umów o pracę z jednym pracownikiem, którego praca obejmuje w istocie podobny zakres obowiązków i wskazanie, jako tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, tylko jednej z nich, należy traktować w świetle art. 9 ust. 2 ustawy systemowej jako obejście prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c., którego celem jest pozorowanie zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego i obniżenie kosztów wynikających z obowiązku odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Zawarcie z ubezpieczoną pozornie odrębnych umów o pracę prowadziło do obejścia prawa przez wykorzystanie przepisów o ubezpieczeniu społecznym i formalne stworzenie odrębnych tytułów ubezpieczenia, z których tylko jeden został wskazany do "oskładkowania", co implikowało obniżenie ponoszonych należności z tytułu składek. To działanie, stanowiące przedmiot uzgodnień obu spółek, zmierzało do naruszenia zasad rządzących systemem ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którymi wszystkie podmioty objęte ubezpieczeni społecznymi równomiernie partycypują w finansowaniu i utrzymaniu systemu ubezpieczeń społecznych i mają takie same prawa do korzystania z jego zasobów w przyszłości, gdy już ziści się dane ryzyko ubezpieczeniowe.

Kwestia pozorności i obejścia prawa była także oceniana przez Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy wyrażał pogląd, że o czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub mającej na celu obejście ustawy (art. 58 k.c.) można mówić, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235; z dnia 28 kwietnia 2005 r., I UK 236/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 28; z dnia 11 stycznia 2006 r., II UK 51/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 366; z dnia 6 marca 2007 r., I UK 302/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 110; z dnia 2 lipca 2008 r., II UK 334/07, OSNP 2009 nr 23-24, poz. 321; z dnia 9 lutego 2012 r., I UK 265/11, LEX nr 1169836).

Wskazać w tym miejscu należy także na stanowisko wyrażono na gruncie sprawy zakończonej wyrokiem z dnia 7 stycznia 2013 r., I UK 372/12, w którym Sąd Najwyższy przyjął, że nawet umowa zlecenia na pracę niewielkiej wartości (ilości), która nie jest pozorna, nie może stanowić tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, gdy jej celem jest instrumentalne (przedmiotowe) wykorzystanie przepisów ubezpieczeń społecznych dla unikania wyższych składek na ubezpieczenia społeczne przez prowadzącego działalność gospodarczą (art. 58 § 1 i § 2 k.c.).

Uwzględniając powyższe Sąd Odwoławczy uznał za prawidłowe ustalenie Sądu I instancji, że brak podstaw do przyjęcia, iż A. C. powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 23 czerwca 2020 r. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o. o.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny, uznając zarzuty za nieuzasadnione, na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

Wiesława Stachowiak