Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy Z. J. i (...)sp. z o.o. w likwidacji sp.k.

z siedzibą w Ż.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o ustalenie nieistnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji (...) sp. z o.o. w likwidacji sp. k. z siedzibą

w Ż.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 11 października 2023 r. sygn. akt IV U 1149/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od odwołującej (...) sp. z o.o. w likwidacji sp. k. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 270,00 zł (słownie: dwieście siedemdziesiąt złotych) wraz z ustawowymi odsetkami, o których mowa w art. 98 §1 ¹ k.p.c. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z 18.03.2019 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że Z. J. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek (...) sp. z o.o. sp. k. (obecnie (...) sp. z o.o. w likwidacji sp.k. z siedzibą w Ż.) w ramach zawartej umowy o pracę z (...) sp. z o.o. w okresie od 01.10.2013 r. do 31.12.2017 r., a płatnikiem składek z tego tytułu jest spółka (...). Przychód wykazany w sentencji decyzji stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wywiódł, że osoby, w tym osoba wskazana w sentencji decyzji, zatrudnione na podstawie umów o pracę zawartych ze spółką (...), z którą spółka (...) zawarła ramową umowę współpracy – zlecenia, faktycznie wykonywały pracę na rzecz płatnika składek (...). W konsekwencji osoby te, w tym osoba wskazana w sentencji decyzji, powinny być zgłoszone do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako pracownicy przez płatnika składek (...). Ubezpieczona wykonywała pracę na rzecz spółki (...) w sposób ciągły, powtarzający się (czyli stały) oraz pod kierownictwem tego płatnika składek. Charakter świadczonej przez ww. osobę pracy odpowiada więc umowie o pracę.

Odwołania od powyższej decyzji wnieśli zarówno spółka (...), jak i ubezpieczona Z. J..

Spółka zaskarżyła ww. decyzję w całości, wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek (...) w ramach zawartej umowy o pracę z (...)w okresie podanym w decyzji oraz ustalenie, że płatnikiem składek z tego tytułu nie jest spółka (...) oraz że przychód wskazany w tabeli decyzji nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz odwołującej się kosztów procesu według norm przepisanych.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższego, odwołująca się wniosła o zarządzenie przez sąd zwrotu dokumentów złożonych przez ZUS do ponownego rozpoznania z uwagi na istotne braki w postępowaniu dowodowym przeprowadzonym w okresie od lutego 2018 r. do marca 2019 r., w tym ze względu na istotne różnice w stanowisku organu pozwanego powołanym w protokole kontroli i w uzasadnieniu decyzji.

Ubezpieczona zaskarżyła decyzję w całości, wnosząc o zmianę decyzji poprzez ustalenie, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek (...) w ramach zawartej umowy o pracę z (...) w okresie podanym w decyzji oraz ustalenie, że płatnikiem składek z tego tytułu nie jest spółka (...) oraz że przychód wskazany w tabeli decyzji nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz ubezpieczonej kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedziach na odwołania pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań i zasądzenie od odwołujących się na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Na podstawie art. 219 k.p.c. sprawy z obu odwołań zostały połączone w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Postanowieniem z 22.02.2022 r. spółka (...) została zawiadomiona o toczącym się postępowaniu na podstawie art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c. i poinformowana o możliwości przystąpienia do sprawy w charakterze zainteresowanej.

Spółka (...) nie przystąpiła do sprawy w charakterze zainteresowanej.

Wyrokiem z dnia 11 października 2023r. w sprawie o sygn. akt IV U 1149/19 Sąd Okręgowy w Zielonej Górze:

I. oddalił odwołania;

II. zasądził od odwołujących na rzecz pozwanego kwoty po 540 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) (dawniej: (...)) sp. z o.o. sp. k., aktualnie z siedzibą w W. (adres: ul. (...), lok. (...)), zarejestrowana od 26.02.2010 r., wykonuje działalność gospodarczą, której przeważającym przedmiotem jest pozostałe przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw. Wspólnikami spółki są (...) sp. z o.o. i G. Z.. Od 26.02.2010 r. do 12.08.2010 r. wspólnikiem była B. P.. Prokurentem spółki do 09.11.2022 r. była G. Z.. Siedziba spółki znajdowała się od 26.02.2010 r. do 25.10.2011 r. w Z. (adres: ul. (...)), od 25.10.2011 r. do 27.04.2021 r. w C. (adres: C. (...)).

(...) sp. z o.o., aktualnie z siedzibą w W. (adres: ul. (...), lok. (...)), zarejestrowana od 18.09.2013 r., wykonuje działalność gospodarczą, której przedmiotem jest m.in. pozostała działalność związana z udostępnianiem pracowników, działalność związana z wyszukiwaniem miejsc pracy i pozyskiwaniem pracowników. Wspólnikami i członkami zarządu spółki są M. Z. (1) i M. W.. Prokurentem spółki jest G. Z.. W okresie od 13.12.2014 r. do 27.05.2021r. siedziba spółki znajdowała się w W. (adres: ul. (...), lok. (...)), w okresie od 27.05.2021 r. do 08.12.2021 r. w C. (adres: C. (...)).

Spółka (...) nie jest agencją pracy tymczasowej.

W dniu 30.09.2013 r. spółka (...) (jako wykonawczyni) i spółka (...) (jako zamawiająca) zawarły umowę o współpracy – zlecenie, której przedmiotem było określenie zasad współpracy pomiędzy stronami w zakresie świadczenia przez wykonawczynię na rzecz zamawiającej usługi produkcji, polegającej na wytwarzaniu z powierzonych przez zamawiającą warzyw i owoców, wyrobów owocowo-warzywnych.

Do obowiązków spółki (...) należało w szczególności wytwarzanie wyrobów zgodnie z zamówieniami zamawiającej. Spółka (...) zobowiązała się w szczególności do zapewnienia warzyw i owoców do prawidłowego wykonania usługi produkcyjnej, zgodnie ze złożonymi zamówieniami, oraz do odbioru towarów.

Wynagrodzenie za wykonanie usługi produkcyjnej określono na kwotę 140 000 zł + podatek VAT miesięcznie (wynagrodzenie ryczałtowe). Wynagrodzenie to obejmuje usługę produkcji w zakresie wytworzenia do 280 000 litrów wyrobu miesięcznie. Powyżej tej ilości strony ustaliły wynagrodzenie dodatkowe w wysokości wynikającej z załącznika do umowy.

Umowę zawarto na czas nieoznaczony.

Spółka (...) za wykonane usługi wystawiała spółce (...) faktury w miesięcznym okresie rozliczeniowym.

Ubezpieczona w okresie od 01.10.2013 r. do 31.12.2017 r. miała zawartą umowę o pracę ze spółką (...), z tytułu której została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, a od jej przychodu uzyskanego w ramach umowy o pracę zostały naliczone składki na te ubezpieczenia przez spółkę (...).

W okresie, w którym była zawarta ww. umowa o pracę, ubezpieczona zawierała ze spółką (...) umowy nazywane umowami o dzieło, obejmujące swoim przedmiotem poszczególne prace:

- ręczne ułożenie kompozycji z owoców w ilościach wskazywanych w umowach (liczba sztuk);

- ręczne wykonanie ozdób według wzoru przyjmującego zamówienie, w ilościach wskazywanych w umowach (liczba sztuk).

Umowy były zawierane na następujące okresy: od 01.12.2014 r. do 31.12.2014 r., od 05.01.2015 r. do 23.01.2015 r., od 02.02.2015 r. do 20.02.2015 r., od 02.03.2015 r. do 31.03.2015 r., od 15.04.2015 r. do 30.04.2015 r., od 11.05.2015 r. do 22.05.2015 r., od 25.05.2015 r. do 29.05.2015 r., od 15.06.2015 r. do 30.06.2015 r., od 06.07.2015 r. do 17.07.2015 r., od 10.08.2015 r. do 31.08.2015 r., od 07.90.2015 r. do 28.09.2015 r., od 06.10.2015 r. do 28.10.2015 r., od 28.10.2015 r. do 30.11.2015 r., od 01.12.2015 r. do 31.12.2015 r., od 05.01.2016 r. do 22.01.2016 r., od 01.02.2016 r. do 26.02.2016 r., od 01.03.2016 r. do 25.03.2016 r., od 18.04.2016 r. do 29.04.2016 r., od 02.05.2016 r. do 18.05.2016 r., od 25.05.2016 r. do 24.06.2016 r., od 04.07.2016 r. do 29.07.2016 r., od 10.08.2016 r. do 31.08.2016 r., od 12.90.2016 r. do 30.09.2016 r., od 03.10.2016 r. do 21.10.2016 r., od 10.11.2016 r. do 21.11.2016 r., od 01.12.2016 r. do 23.12.2016 r., od 01.02.2017 r. do 13.01.2017 r., od 15.02.2017 r. do 28.02.2017 r., od 01.03.2017 r. do 17.03.2017 r., od 05.04.2017 r. do 26.04.2017 r., od 19.05.2017 r. do 31.05.2017 r., od 15.06.2017 r. do 30.06.2017 r., od 10.07.2017 r. do 31.07.2017 r., od 16.08.2017 r. do 30.08.2017 r., od 01.09.2017 r. do 15.09.2017 r., od 04.10.2017 r. do 25.10.2017 r., od 08.11.2017 r. do 29.11.2017 r.

Wynagrodzenie określono jako konkretną kwotę za wykonaną sztukę. Wynagrodzenie było wypłacane po wystawieniu przez ubezpieczoną rachunków.

Z tytułu ww. umów – o pracę i o dzieło – ubezpieczona osiągnęła przychód uwzględniony w sentencji zaskarżonej decyzji.

Spółka (...) zajmuje się produkcją i sprzedażą świeżych sałatek owocowych.

W spornym okresie od 01.10.2013 r. do 31.12.2017 r., wykonując pracę zarówno na podstawie umowy o pracę zawartej ze spółką (...), jak i umów nazwanych umowami o dzieło zawartych ze spółką (...), ubezpieczona wykonywała czynności przy ręcznym układaniu owoców i wykonywaniu ozdób z owoców. W ramach umowy zawartej ze spółką (...), ubezpieczona zajmowała stanowisko brygadzisty w brygadzie zajmującej się obieraniem i krojeniem owoców; nie była w stanie odróżnić, która spółka zatrudnia osoby pracujące w jej brygadzie. W ramach umowy cywilnoprawnej, ubezpieczona zajmowała się wykonywaniem ozdób z owoców.

W trakcie wykonywania obu rodzajów umów ubezpieczoną obowiązywały takie same procedury.

Prace były wykonywane w hali produkcyjnej należącej do spółki (...), w ramach jednego procesu produkcyjnego, zmierzającego do wyprodukowania i sprzedaży sałatek owocowych.

Ubezpieczona posiadała kartę dostępu, która pozwalała na wejście do zakładu – w ramach obu rodzajów umów wchodziła korzystając z tej samej karty.

Odzież robocza była pobierana ze wspólnej dla wszystkich zatrudnionych szafy. Narzędzia – noże – także były wspólne, do pobrania na hali przez wszystkie osoby zatrudnione. Ubezpieczona pobierała owoce z magazynu. Nie odróżniała, do której spółki należą wszystkie te środki i pomieszczenia.

Po zakończeniu pracy, wykonane przez ubezpieczoną ozdoby kontrolował dział jakości spółki (...). Ubezpieczona nie odróżniała, którą spółkę reprezentuje jej przełożony i kontroler jakości.

Owoce używane przez ubezpieczoną do wykonywania pracy były własnością spółki (...).

Spółka (...) miała zawarte umowy w poszczególnych latach (w skali miesięcznej):

– 2015: od 75 do 90 umów o pracę, od 107 do 134 umów o dzieło;

– 2016: od 75 do 91 umów o pracę, od 100 do 117 umów o dzieło;

– 2017: od 58 do 90 umów o pracę, od 61 do 100 umów o dzieło.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że odwołania okazały się niezasadne.

Przedmiotem sporu było ustalenie, czy ubezpieczona w okresie od 01.10.2013 r. do 31.12.2017 r. podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek (...) (a tym samym czy przychód wskazany w sentencji decyzji stanowi podstawę wymiaru składek z tego tytułu).

Sąd Okręgowy powoływał następnie podstawę prawną rozstrzygnięcia, tj. art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust.1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1, art. 8 ust. 1 i 2a, a także art. 4 pkt 2a ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona w spornym okresie wykonywała pracę w jednym i tym samym miejscu – na hali należącej do odwołującej się spółki; praca była jednego rodzaju – polegała na przygotowaniu i pakowaniu owoców w celu ich późniejszej sprzedaży; środki, narzędzia i zasady wykonywania pracy w zakładzie były wspólne dla wszystkich zatrudnionych tam osób, niezależnie od tego, na jakiej podstawie formalnie wykonywały pracę. W istocie wnioskodawczyni, niezależnie od tego, że jej poszczególne czynności nieco się różniły (krojenie, pakowanie, układanie itp.), stale wykonywała obowiązki polegające na zapewnieniu ciągłości produkcji i sprzedaży przez spółkę (...) krojonych na sałatki owoców.

Sąd Okręgowy wskazał, że odwołująca wykonywała swoją pracę na hali, w której pracowały osoby formalnie zatrudnione przez obie spółki. Praca była wykonywana przy jednym procesie produkcyjnym, w bezpośrednim interesie jednego podmiotu – spółki (...), przy czym spółka(...) odgrywała tu jedynie rolę pomocniczą. Ostatecznym beneficjentem prac w przypadku obu rodzajów umów była skarżąca spółka, zajmująca się w swojej działalności produkcją i sprzedażą sałatek owocowych. W toku tej pracy, ubezpieczona pobierała narzędzia i strój roboczy z miejsca wspólnego dla wszystkich zatrudnionych, wchodziła na halę posługując się jedną i tą samą kartą. Wynika to z zeznań takich osób, jak M. J., która zatrudniona u płatnika od września 2013 r. jako referent ds. kadr i płac, M. Z. (2) – brygadzistka w spółce (...), ale przede wszystkim też osób, które wykonywały pracę na takich zasadach, jak sama ubezpieczona – E. K., M. K. (1). Z zeznań tych osób nie wynikają jakiekolwiek istotne różnice, w zakresie podmiotu zatrudniającego i korzystającego z efektów pracy, dotyczące pracy świadczonej na obu podstawach prawnych (zatrudnienie pracownicze/cywilnoprawne). Świadek J. Z., na pytanie, czy w trakcie wykonywania umów o dzieło zainteresowanych obowiązywały takie same procedury jak pracowników (...), odpowiedział, że zasady dla wszystkich były takie same, dla pracowników (...) oraz dla osób „zewnętrznych”. Podobnej odpowiedzi na to pytanie udzielił świadek P. C.: zasady i procedury na terenie produkcji obowiązywały wszystkich jednakowo, niezależnie, czy były to osoby „zewnętrzne” czy pracownicy.

Nie było też tak, jak stwierdziła sama wnioskodawczyni: „kiedy chciałam dorobić to pytałam się kierownika czy jest jakaś dodatkowa praca lub sam się pytał czy jest ktoś chętny na dodatkową pracę”. Przeczy temu zobrazowana w zaskarżonej decyzji proporcja zarobków wynikających z umów o dzieło do zarobków wynikających z umów o pracę. Te pierwsze znacznie przewyższają te drugie. Zatrudnienie na podstawie umów o dzieło nie było więc traktowane jako jedynie dodatkowe w stosunku do głównego, na podstawie umowy o pracę. Generowało bowiem dużo większe zarobki. Wynika stąd, że umowa o pracę była jedynie minimalną bazą do oskładkowania, podczas gdy główny stosunek zatrudnienia funkcjonował w ramach umów nazwanych umowami o dzieło.

Niezależnie zresztą od tego, który stosunek prawny był „przedłużeniem” którego – oba sprowadzały się do wykonywania tej samej pracy, uczestniczenia w tym samym procesie produkcyjnym, na rzecz tego samego przedsiębiorcy. Wyraźnie wynika to też z twierdzeń samej wnioskodawczyni, które padły w toku jej przesłuchania przed sądem. Wnioskodawczyni nie odróżniała, który kierownik jest kierownikiem w spółce (...), a który w spółce (...); do której spółki należy magazyn; którą spółkę obsługują kadry, podpisujące z nią umowę; do której spółki należały narzędzia, udostępnione i pobierane w miejscu pracy.

Formalnie ubezpieczona zajmowała w spółce (...) stanowisko brygadzistki, a na rzecz odwołującej się spółki kroiła owoce, jednak wszystkie te prace odbywały się w ramach jednego procesu produkcyjnego, sprowadzały się to do tego samego celu – produkcji sałatek owocowych dla spółki (...). Ubezpieczona nie była nawet w stanie powiedzieć, którzy pracownicy z jej brygady byli zatrudnieni przez którą ze spółek.

Wszystkie powyższe argumenty doprowadziły Sąd Okręgowy do wniosku, że pracodawcą ubezpieczonej w spornym okresie była spółka (...) (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej), zaś umowa o pracę zawarta ze spółką (...) okazała się pozorna w części dotyczącej podmiotu, na rzecz którego świadczona była praca (art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Zgodnie z art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zdaniem Sądu Okręgowego zatrudnienie w spółce (...) nie spełniało tych wymogów. Praca nie była wykonywana na rzecz spółki (...), kierownictwo, miejsce pracy, cała infrastruktura były zapewniane przez spółkę (...) w jej własnym interesie.

Skoro więc ubezpieczona była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w spółce (...), to automatycznie musi zostać objęta regulacją art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, na mocy którego prace wykonywane w ramach umów nazwanych umowami o dzieło są uważane za prace wykonywane i oskładkowane w ramach stosunku pracy.

Niezależnie od tego, czy rodzaje czynności osób zatrudnionych na hali były podzielone według rodzajów umów (np. na umowę o pracę tylko wycinanie, a na umowę o dzieło tylko układanie, albo – jak w przypadku ubezpieczonej – na umowę o pracę stanowisko brygadzisty, a na umowę o dzieło tylko wycinanie ozdób z owoców) – oba rodzaje czynności mieszczą się w jednym rodzaju pracy przy produkcji sałatek, w jednym zakładzie pracy, przy użyciu tych samych narzędzi i odzieży roboczej. Sama czynność manualna była nieco inna, ale wciąż chodziło o obróbkę owoców przekazywanych następnie do chłodni w celu zrobienia sałatek. Poza tym praca wykonywana na rzecz swojego pracodawcy to praca, którego rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca, niezależnie od formalnej więzi łączącej pracownika z osoba trzecią.

Wzajemne powiązania spółek (...) i (...) są już w tej sytuacji jedynie wątkiem dodatkowo wzmacniającym argumentację sądu. G. Z. tak koordynowała działalność obu podmiotów, by umożliwić wypracowywanie zysku z produkcji i sprzedaży owoców przy jak najmniejszym koszcie z tytułu obciążeń publicznoprawnych – składkowych. Warto tu wspomnieć stanowisko orzecznictwa, zgodnie z którym cel przepisu art. 8 ust. 2a u.s.u.s. powinien być osiągnięty również w przypadku nadużycia pracodawcy, polegającego np. na tworzeniu spółek-córek oraz zmowach firm w celu zatrudniania tych samych osób na podstawie umów o pracę przez jedną firmę i umów cywilnoprawnych przez drugą firmę (wyrok SA we Wrocławiu z 22.01.2020 r., sygn. akt III AUa 670/2019).

Sąd Okręgowy wskazał także – odnośnie do zarzutów przebiegu kontroli, błędnego oznaczenia spółki oraz pominięcia spółki (...) przy wydawaniu decyzji – że postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania.

Jeśli chodzi o brak udziału spółki (...), jest to oczywiście błąd organu rentowego, jednak nie uzasadnia on uchylenia zaskarżonej decyzji. Konwalidowaniu tego rodzaju nieprawidłowości służy art. 477 ¹¹ k.p.c., zgodnie z którym za stronę postępowania należy też uznać zainteresowanego, czyli tego, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli zainteresowany nie bierze udziału w sprawie, sąd zawiadomi go o toczącym się postępowaniu. Zainteresowany może przystąpić do sprawy w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia.

Sąd Okręgowy zawiadomił spółkę (...) o toczącym się postępowaniu i poinformował o możliwości przystąpienia do sprawy w charakterze zainteresowanej. Prawa zainteresowanej spółki (...) do obrony swojego stanowiska i udziału w postępowaniu rozstrzygającym o jej prawach i obowiązkach zostały więc zagwarantowane. Podmiot ten nie podjął jednak żadnej inicjatywy w tym zakresie, zatem tym bardziej nie można uznać, by czuł się poszkodowany dotychczasowym brakiem uczestnictwa w sprawie.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego w sprawach z odwołań od obu decyzji orzeczono na podstawie art. 98 § 1 art. 98 § 11 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 i § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935), przyjmując trzykrotność stawki minimalnej z uwagi na niezbędny nakład pracy pełnomocnika pozwanego, czas trwania sprawy, poświęcony przez pełnomocnika, czas na przygotowanie się do prowadzenia sprawy i do udziału w rozprawach.

Apelację od powyższego wyroku, w całości, złożył odwołujący, zarzucając:

1) błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy polegające na przyjęciu, że Z. J. pozostawała w stosunku pracy z (...) spółka z o.o. spółka komandytowa, gdy w istocie na podstawie podpisanej umowy o pracę była pracownikiem (...) spółka z o.o. i wykonywała pracę na rzecz (...) spółka z o.o.;

2) naruszenie przepisów prawda materialnego:

a) art. 8 ust. 1 i ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez niewłaściwe zastosowanie;

b) art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. poprzez nieprawidłową wykładnię i niewłaściwe zastosowanie tych przepisów i bezpodstawne przyjęcie „częściowej pozorności” umowy o pracę zawartej przez ubezpieczoną z (...) spółka z o.o.;

3) naruszenie przepisów postępowania:

a) art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. w związku z art. 156 § 1 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie pomimo naruszenia przez organ administracji w sposób rażący następujących przepisów:

- art. 10 § 1 k.p.a. w związku z art. 28 k.p.a.;

- art. 86 i następne ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;

- art. 89 ust. la pkt. 9, ust. 4 , ust. 5, art. 91 ust 2 i ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;

- art. 92a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z rozdziałem 5 ustawy Prawo Przedsiębiorców, w tym art. 45 ust. 1 oraz 47. ust. 1;

b) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego i poczynienie błędnych ustaleń faktycznych jakoby Z. J. była pracownikiem (...) spółka z o.o. spółka komandytowa a nie (...) spółka z o.o.

W oparciu o wyżej sprecyzowane zarzuty apelujący wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek (...) spółka z o.o. spółka komandytowa w ramach zawartej umowy o pracę z (...) spółka z o.o. w okresie od 01.10.2013 do 31.12.2017 oraz ustalenie, że płatnikiem składek z tego tytułu nie jest (...) spółka z o.o. spółka komandytowa a przychód wskazany w tabeli zawartej w decyzji nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne;

2) ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy;

3) zasądzenie od pozwanego organu ZUS na rzecz odwetującej się (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa kosztów postępowania za postępowanie przed sądem pierwszej i drugiej instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od odwołującego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Analiza całokształtu materiału dowodowego sprawy wskazuje, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny, jak również dokonał trafnej oceny materiału dowodowego, zgodnie z wymogami art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji jako własne i znajdujące odzwierciedlenie w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zawartego w apelacji wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku z powodu naruszenia art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., gdyż zdaniem apelującego przepis ten obligował Sąd I instancji do uchylenia zaskarżonej decyzji w całości, to tak sprecyzowany zarzut nie jest zasadny.

Zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. jeżeli decyzja nakładająca na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca wymiar tego zobowiązania lub obniżająca świadczenie, została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, sąd uchyla tę decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Cytowany przepis dotyczy enumeratywnie określonych sytuacji uzasadniających uchylenie decyzji organu rentowego i przekazania mu sprawy do ponownego rozpoznania. Może to nastąpić jedynie w przypadku decyzji nakładających na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalającą wymiar tego zobowiązania lub obniżającą świadczenie, które zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny podkreśla, że zaskarżona decyzja o ustaleniu nieistnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego nie jest objęta dyspozycją art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., a zatem brak podstaw do wydania zaskarżonego wyroku w oparciu o ten przepis (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2016 r. II UZ 18/16, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2022 r. II UZ 31/22). Zatem wyłącznie już to, że decyzja w przedmiocie ustalenia nieistnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego nie jest objęta dyspozycją art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. jest wystarczającą przesłanką do uwzględnienia apelacji pozwanego organu.

W postanowieniu z 4 października 2022 r., sygn. II UZ 31/22 Sąd Najwyższy wyjaśnił nadto, że zgodnie z art. 476 § 5 pkt 2 k.p.c. ubezpieczonym jest osoba ubiegającą się o: a) świadczenie z ubezpieczeń społecznych albo o emeryturę lub rentę, b) ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu, c) świadczenia w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, d) świadczenie odszkodowawcze przysługujące w razie wypadku lub choroby pozostające w związku ze służbą. W art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. zdefiniowano, że stronami postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych są ubezpieczony, osoba odwołująca się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy, wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i zainteresowany. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z 21 czerwca 2023 r. sygn. II UZ 41/23.

Mając na uwadze wskazane rozróżnienie powstaje zasadnicze pytanie, czy odwołujący się w sprawie posiada status „ubezpieczonego”, czy też jest „inną osobą, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”. Zaprezentowany aspekt był przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w postanowieniu z dnia 3 września 2020 r., II UZ 12/20, LEX nr 3225191 gdzie wskazano, że Kodeks postępowania cywilnego ani w art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c., ani też w pozostałych przepisach nie definiuje „innej osoby, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”, choć z celu regulacji tego przepisu można przyjąć, że chodzi o osobę, na której sferę prawną zaskarżona decyzja oddziałuje bezpośrednio, przy czym jest to podmiot inny od ubezpieczonego oraz od zainteresowanego. Podobnie jak ubezpieczony, osoba ta jest adresatem decyzji wydanej przez organ rentowy. W odróżnieniu od zainteresowanego będzie nią więc osoba, w stosunku do której decyzja organu rentowego wywołuje bezpośrednie skutki prawne, skoro ten podmiot był już uczestnikiem postępowania przed organem rentowym, to znaczy został co najmniej wymieniony w treści (sentencji) decyzji organu rentowego. Osoba ta nie jest jednak inicjatorem postępowania przed organem, który wydaje względem niej decyzję, działając bez jej wniosku (z urzędu, w wyniku kontroli). Chodzi tu, między innymi, o decyzje wydawane w sprawach o ustalenie istnienia ubezpieczenia i obowiązku uiszczenia składek z tego tytułu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2017 r., II UK 360/16, LEX nr 2390723; z dnia 2 września 2020 r., I UK 238/19, LEX nr 3062755, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2016 r., II UZ 18/16, LEX nr 2111410 oraz M. Klimas, Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, LEX 2013). W sprawach tego rodzaju, organ rentowy wydaje decyzję z urzędu, a to oznacza, że nie występuje relacja „ubiegania się o ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia”, która zgodnie z art. 476 § 5 pkt 2 lit. b) k.p.c. definiuje „ubezpieczonego”. Znaczy to tyle, że płatnik składek będący adresatem wydanej z urzędu decyzji w przedmiocie ustalenia istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych nie ma statusu „ubezpieczonego”.

Sumą tego wywodu jest konkluzja, że skoro płatnik składek nie ma w prawie procesowym statusu ubezpieczonego, to w sprawach o objęcie ubezpieczeniem społecznym i określenie wysokości podstawy wymiaru składek art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. nie znajduje zastosowania. Nie jest to bowiem sprawa, w której wobec ubezpieczonego wydano decyzję nakładającą zobowiązanie, ustalającą wymiar tego zobowiązania lub obniżającą świadczenie. Sąd Najwyższy wskazał również, iż decyzji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym i określającej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne nie sposób utożsamiać z „decyzją nakładającą na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca wymiar tego zobowiązania lub obniżającą świadczenie”. W szczególności określenie podstawy wymiaru składek nie jest tożsame z nałożeniem na ubezpieczonego zobowiązania.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznał, iż niniejszej sprawie brak przesłanek w ujęciu przedmiotowym, pozwalających na zastosowanie przez Sąd I instancji art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. (sprawa nie jest sprawą, w której wobec ubezpieczonego wydano decyzję nakładającą zobowiązanie lub ustalającą wymiar tego zobowiązania).

Ponadto wskazać należy, że w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2022 r. II USK 403/21 Sąd Najwyższy orzekł, iż użyty w art. 4 pkt 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych termin „pracodawca” należy pojmować w znaczeniu, jakie nadaje mu art. 3 k.p., uznający za pracodawcę osobę fizyczną lub jednostkę organizacyjną, nawet nieposiadającą osobowości prawnej, jeśli zatrudnia ona pracowników. Tak zdefiniowany pracodawca jest z mocy art. 4 pkt 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnikiem składek dla wszystkich pracowników w rozumieniu tego aktu, a zatem także tych, o których stanowi art. 8 ust. 2a tej ustawy, w tym dla pracowników pozostających z nim w stosunku pracy i jednocześnie wykonujących na jego rzecz pracę w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z osobą trzecią. Stanowisko takie wynika również z wcześniejszego wyroku Sądu Najwyższego z 13 lutego 2014 r., I UK 323/13.

Z kolei zgodnie z treścią art. 38a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jeżeli w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym lub kontrolą wykonywania przez płatników składek obowiązków z zakresu ubezpieczenia społecznego zachodzi konieczność wydania decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 1 pkt 1a, Zakład wydaje decyzję podmiotowi zgłaszającemu ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych oraz płatnikowi składek ustalonemu przez Zakład.

Skoro więc ZUS, w obliczu art. 38a, jest obowiązany do wydania decyzji wobec podmiotu, który zgłosił się jako płatnik składek, to podmiotowi temu, służy prawo do sądu, a w tym zakresie uprawnienie do zakwestionowania decyzji. W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych adresat decyzji ma legitymację procesową formalną do jej zaskarżenia i bycia stroną postępowania, której nie musi odpowiadać jego prawo lub obowiązek wynikający z przepisów prawa materialnego.

Innymi słowy gdyby nawet Sąd I instancji doszedł do wniosku, iż adresat decyzji nie jest w świetle przepisów prawa materialnego zobowiązany do wykonania obowiązku nałożonego decyzją administracyjną w aspekcie podmiotowym (nie jest stroną stosunku zobowiązaniowego), to stan taki nie pozbawia go statusu strony postępowania, a jedynie może prowadzić do uwzględnienia odwołania - art. 477 § 2 k.p.c. - i stwierdzenia, że jego zobowiązanie nie istnieje (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.10.2015r. sygn. I UZ 13/15, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8.12.2015r. sygn. I UZ 20/15, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27.01.2016r. sygn. I UZ 29/15, postanowienie Sądu Najwyższego z 1.03.2016r. sygn. I UZ 38/15).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, okoliczności niniejszej sprawy nie pozwalały ponadto na stwierdzenie, że przed organem rentowym doszło do rażącego naruszenia przepisów postępowania. Podkreślić należy, że organ rentowy nie wydał w istocie decyzji ustalającej wobec płatnika składek, a jedynie orzekł o podleganiu przez Z. J. ubezpieczeniom społecznym jako pracownika odwołującej się spółki (...). To, że takie, a nie inne rozstrzygnięcie zostało poddane kontroli sądowej wynika także wprost z treści złożonego w sprawie odwołania. Odwołująca się spółka oraz ww. ubezpieczona domagały się bowiem ustalenia, że ww. ubezpieczona nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek spółki (...), oraz że przychód wskazany w tabeli decyzji nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Nie było zatem – w ocenie Sądu Odwoławczego - potrzeby wydawania decyzji także wobec (...) sp. z o.o. W niniejszej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wydał decyzji dotyczącej „ustalania płatnika składek”, ale wskazując na art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podmiot ten nie jest zatem w sprawie inną osobą, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, nie została wobec niego wydana decyzja administracyjna. W związku z powyższym spółka ta nie musiała być zatem stroną postępowania administracyjnego, a w postępowaniu sądowym mogła bronić swych praw jako zainteresowana i jako taka została prawidłowo zawiadomiona przez Sąd I instancji o toczącym się postępowaniu.

W konsekwencji zarzut naruszenia art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. w związku z art. 156 § 1 k.p.a. i wskazanymi w apelacji przepisami k.p.a., nie mógł skutkować wzruszeniem zaskarżonego wyroku w kierunku postulowanym w apelacji.

Odnosząc się następnie do sformułowanego przez apelującego zarzutu naruszenia art. 233 § k.p.c., Sąd Apelacyjny uznał go za chybiony. Zdaniem Sądu drugiej instancji apelujący nie zdołał w żaden sposób zakwestionować ani kryteriów oceny dowodów (zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego) określonych w powołanym art. 233 § 1 k.p.c., ani dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny, poczynionych na jej podstawie ustaleń faktycznych oraz wywiedzionych wniosków.

W orzecznictwie wskazuje się bowiem, że dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu. W szczególności strona skarżąca powinna wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Skarżący może tylko wskazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że Sąd rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego i że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2004 r., sygn. akt II CK 369/03).

Uwzględnienie przez Sąd w ocenie materiału dowodowego powszechnych i obiektywnych zasad doświadczenia życiowego nie usprawiedliwia zarzutu przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów na tej tylko podstawie, że indywidualne i subiektywne doświadczenia strony są od tych zasad odmienne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 76/99, opubl. w OSNP 2000 nr 19 poz. 732). Odwołujący powinien był zatem wykazać w wywiedzionej apelacji, że Sąd Okręgowy uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż tylko takie uchybienie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu

Nie sposób zatem podzielić zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. skoro skarżący uzasadniając ten zarzut koncentrował się na kwestionowaniu ustalonych przez Sąd Okręgowy okoliczności, że Z. J. była pracownikiem spółki (...), a nie spółki (...). Innymi słowy apelujący kwestionował, że doszło do pozoracji tytułu ubezpieczenia poprzez zawarcie umowy o pracę z (...) sp. z o. o.

Wskazując na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. skarżący zasadniczo podnosił zatem pominięcie przez Sąd Okręgowy istotnych - jego zdaniem - dla wyniku sprawy okoliczności, które przeciwstawił własnej koncepcji. Apelujący nie wskazał natomiast jakie dowody i z naruszeniem jakich zasad Sąd Okręgowy miałby ocenić w sposób uchybiający art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut błędnych ustaleń faktycznych nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego, ustalonego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów, choćby ocena ta również była logiczna i zgodna z doświadczeniem życiowym. W tym stanie rzeczy polemika z wyrażonym w ten sposób stanowiskiem, niepoparta przytoczeniem właściwej, dla możliwości jego zwalczenia, podstawy apelacyjnej nie mogła odnieść skutku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego - wbrew twierdzeniom apelującego - materiał dowodowy zebrany w sprawie nie dał podstaw do poczynienia ustaleń oczekiwanych przez apelującego. Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu swego orzeczenia dowody, na których się oparł przy rekonstrukcji stanu faktycznego, którym dał wiarę, a następnie w rozważaniach wyjaśnił, jakie wnioski faktyczne wyprowadził z tak przeanalizowanego materiału dowodowego.

Sprecyzowane w apelacji zarzuty naruszenia przepisów procesowych, Sąd Apelacyjny w całości uznał zatem za bezzasadne.

Wobec przesądzenia, że w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy dokonał niewadliwych ustaleń faktycznych, ocenie należało poddać zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Zdaniem skarżącego Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia przepisów art. 8 ust. 1 i ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. poprzez nieprawidłową wykładnię i niewłaściwe zastosowanie tych przepisów i bezpodstawne przyjęcie „częściowej pozorności” umowy o pracę zawartej przez ubezpieczoną z (...) spółka z o.o.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzuty apelującego nie są zasadne. Analiza materiału dowodowego sprawy, prawidłowo ocenionego przez Sąd Okręgowy, wskazuje, że w istocie zawarcie przez Z. J. umowy o pracę ze spółką (...) sp. z o.o. w okresie od 1.10.2013r. do 31.12.2017r. było pozorne i miało na celu stworzenie jedynie formalnej podstawy ubezpieczenia, przy jednoczesnym uniknięciu obowiązku płacenia składek na ubezpieczenia społeczne z wyżej wynagradzanych umów cywilnoprawnych zawartych przez Z. J. ze spółką (...), przy czym charakter pracy świadczonej przez osobę ubezpieczoną w ramach tych ostatnich umów odpowiadał w istocie umowie o pracę, gdyż ubezpieczona wykonywała pracę na rzecz spółki (...) w sposób ciągły, powtarzający się oraz pod kierownictwem tego płatnika składek.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rację ma Sąd Okręgowy, że pracodawcą ubezpieczonej w spornym okresie była faktycznie spółka (...) (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej), zaś umowa o pracę zawarta ze spółką (...) okazała się pozorna (art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

W konsekwencji wskazanie jako tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi umowy o pracę z (...) sp. z o. o., z której ubezpieczona otrzymywała niższe wynagrodzenie, należało potraktować w świetle art. 9 ust. 2 ustawy systemowej, jako obejście prawa, którego celem jest stworzenie zbiegu tytułów na ubezpieczenia społeczne i obniżenie kosztów wynikających z obowiązku odprowadzania składek na te obowiązkowe ubezpieczenia.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że prawidłowo Sąd Okręgowy ustalił, że umowa o pracę zawarta przez Z. J. z (...) sp. z o. o. miała charakter pozorny i jako taka nie mogła stanowić tytułu do ubezpieczeń społecznych.

Czynność prawna pozorna została uregulowana w art. 83 k.c., przez wskazanie trzech jej elementów, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby będące pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Inaczej mówiąc, tytułem ubezpieczeń społecznych tych osób jest stosunek pracy. Nawiązanie stosunku pracy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika (art. 11 k.p.), a przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.).

Jak wynika z prawidłowo ustalonego przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego - zatrudnienie Z. J. w spółce (...) nie spełniało tych wymogów. Praca nie była wykonywana na rzecz spółki (...), a na rzecz spółki (...). Przedmiotem działalności spółki (...) było bowiem przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw. Podobnie zarówno miejsce pracy, jak i cała infrastruktura były zapewniane przez spółkę (...). Z. J. w spornym okresie wykonywała pracę w hali produkcyjnej należącej spółki (...), zaś środki, narzędzia i zasady wykonywania pracy w zakładzie były wspólne dla wszystkich zatrudnionych tam osób, niezależnie od tego, na jakiej podstawie formalnie wykonywały pracę. W istocie wnioskodawczyni, niezależnie od tego, że jej poszczególne czynności nieco się różniły (krojenie, pakowanie, układanie itp.), stale wykonywała obowiązki polegające na zapewnieniu ciągłości produkcji i sprzedaży przez spółkę (...) krojonych na sałatki owoców. Praca była wykonywana w jednym procesie produkcyjnym w bezpośrednim interesie jednego podmiotu – spółki (...), przy czym ostatecznym beneficjentem prac w przypadku obu rodzajów umów była odwołująca się spółka, zajmująca się w swojej działalności m.in. produkcją i sprzedażą sałatek owocowych.

Nie bez znaczenia jest także dysproporcja proporcja wynagrodzenia na podstawie „umów o dzieło” do wynagrodzeń wynikających z umów o pracę. Te pierwsze znacznie przewyższają te drugie. Zatrudnienie na podstawie tzw. umów o dzieło nie było więc traktowane jako jedynie dodatkowe w stosunku do głównego, na podstawie umowy o pracę. Tym samym uzasadniony jest wniosek, że umowa o pracę stanowiła jedynie formalny tytuł ubezpieczenia i oskładkowania, podczas gdy główny stosunek zatrudnienia funkcjonował w ramach umów nazwanych umowami o dzieło.

Jak wynika z trafnych ustaleń Sądu Okręgowego - formalnie ubezpieczona zajmowała w spółce (...) stanowisko brygadzistki, a na rzecz odwołującej się spółki kroiła owoce i wykonywała kompozycje z owoców oraz ozdoby z owoców w ramach umów nazwanych umowami o dzieło, jednak wszystkie te prace odbywały się w ramach jednego procesu produkcyjnego, sprowadzały się to do tego samego celu – produkcji sałatek owocowych dla spółki (...). Z. J. wykonywała pracę na rzecz spółki (...) w sposób ciągły, powtarzający się oraz pod kierownictwem tego płatnika składek. Charakter świadczonej przez ww. osobę pracy odpowiada zatem cechom stosunku pracy (art. 22 § 1 k.p.).

Zgodnie zaś z treścią art. 22 § 1 k.p. - przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Wobec różnych cech charakteryzujących wykonywanie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i umów cywilnoprawnych, dla oceny rodzaju stosunku prawnego decydujące jest ustalenie, które z tych cech mają charakter przeważający.

O tym, czy pracownik pozostaje w stosunku pracy, czy też w innym stosunku (np. umowa o dzieło) z zatrudniającym go podmiotem, decyduje charakter łączącego strony stosunku i treść umowy, a nie jej nazwa. W prawnym stosunku pracy następuje włączenie pracownika do działalności pracodawcy i podporządkowanie go poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy. Pracownik zobowiązuje się przy tym nie do wykonywania jakiegokolwiek konkretnego zadania, lecz do stałego wypełniania określonego rodzaju pracy związanej z określonym stanowiskiem, zawodem lub kwalifikacjami. Dla stosunku cywilnoprawnego w postaci umowy o dzieło charakterystyczna jest równorzędność stron stosunku (brak nadrzędności którejkolwiek ze stron), natomiast dla stron stosunku pracy charakterystyczna jest zasada podporządkowania organizacyjnego pracownika. Powyższe podporządkowanie rozumiane jest jako obowiązek osobistego wykonywania pracy przez pracownika w miejscu oraz czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pod ścisłym kierownictwem pracodawcy. Podporządkowanie organizacyjne pracownika pracodawcy stanowi konstytutywną cechę stosunku pracy; a contrario brak tej cechy decyduje o ustaleniu stosunku cywilnoprawnego z umowy o dzieło jako obowiązującego pomiędzy stronami. Dodatkowymi cechami stosunku pracy jest dobrowolność podjęcia pracy przez pracownika i odpłatność świadczonej przez niego pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.10.2006r., sygn. akt I PK 113/06).

Ponadto istotnym jest – w ramach umowy o pracę – konieczność kumulatywnego wystąpienia powyższych przesłanek, charakteryzujących umowę o pracę. Zasadnym jest więc stwierdzenie, iż brak choćby jednej z powyższych przesłanek decyduje o odmowie uznania łączącego strony stosunku prawnego jako umowy o pracę.

Konfrontując powyższe rozważania ze stanem faktycznym, prawidłowo ustalonym przez Sąd I instancji w niniejszej sprawie, należało stwierdzić, że Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że odwołująca świadczyła pracę w ramach stosunku pracy w pełnym zakresie ze spółką (...) i to ta właśnie spółka jest pracodawcą ubezpieczonej w okresie objętym zaskarżoną decyzją, natomiast umowa o pracę zawarta ze spółką (...) okazała się pozorna (art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) i jako taka nie może stanowić tytułu do ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji Z. J. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek F. w ramach zawartej umowy z (...) sp. z o.o. w okresie od 01.10.2013 r. do 31.12.2017 r., a płatnikiem składek z tego tytułu jest spółka (...). Przychód wykazany w sentencji decyzji stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne i nie był kwestionowany przez stronę apelującą.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny, uznając zarzuty za nieuzasadnione, na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

W pkt 2 wyroku Sąd Apelacyjny rozstrzygnął o kosztach procesu w drugiej instancji, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu określoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c., stosownie do której strona przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty zastępstwa procesowego, których wysokość w niniejszej sprawie określa przepis § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018r. poz. 265). W konsekwencji Sąd Apelacyjny zasądził od odwołującej (...) sp. z o.o. w likwidacji sp. k. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 270,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami, o których mowa w art. 98 §1 ¹ k.p.c. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Wiesława Stachowiak