Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...)z siedzibą

w K. oraz W. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji W. B. i (...) z siedzibą w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 26 lipca 2023 r. sygn. akt VII U 964/22

1.  oddala obie apelacje,

2.  zasądza od W. B. i(...) z siedzibą w K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwoty po 240 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 kwietnia 2022 r., nr (...), na podstawie art. 83 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, ze zm.), art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2020 r., poz. 1740), w związku z art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 1320) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. Inspektorat w S. stwierdził, że W. B. jako pracownik u płatnika składek: (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 października 2021 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że pismem z dnia 9 lutego 2022 r. wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia obowiązku ubezpieczeń i podstawy wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy przez W. B. na podstawie umowy o pracę w (...)w K.. Zakład wskazał, że w przypadku osób zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych jako pracownicy w toku postępowania wyjaśniającego, czy kontroli upoważniony jest do badania zarówno faktu zawarcia umowy o pracę, jak i jej ważności. Organ rentowy zaznaczył, iż w toku prowadzonego postępowania ustalono, że płatnik składek zgodnie z wpisem w KRS nr (...) od 12 lipca 2018 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...). Przedmiotem przeważającym działalności przedsiębiorcy jest działalność związana z pozostałym pośrednictwem pieniężnym, natomiast przedmiotem pozostałej działalności jest między innymi handel detaliczny, magazynowanie, działalność usługowa wspomagająca transport, działalność usługowa związana z wyżywieniem.

Organ rentowy wskazał, że W. B. jest członkiem zarządu spółdzielni i pełni funkcję dyrektora spółdzielni. Poza ubezpieczonym spółdzielnia nie posiada innych członków zarządu. Ubezpieczony został zgłoszony od dnia 1 października 2021 r. jako pracownik w (...). Płatnik składek w dokumencie rozliczeniowym złożonym za ubezpieczonego w październiku 2021 r., wskazał wymiar czasu 1/1 etatu i podstawę wymiaru składek w kwocie 2.145,00 zł. W okresie od 1 października 2021 r. do 5 października 2021 r. oraz od 15 października 2021 r. do 30 października 2021 r. ubezpieczony był nieobecny w pracy, okres usprawiedliwiony bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku. Z dniem 31 października 2021 r. ubezpieczony stał się niezdolny do pracy. Płatnik składek wypłacił ubezpieczonemu wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy za okres od 31 października 2021 r. do 2 grudnia 2021 r. W dniu 14 stycznia 2022 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego za okresy: od 1 stycznia 2022 r. do 5 stycznia 2022 r. oraz od 6 stycznia 2022 r. do 2 lutego 2022 r. Ponadto ubezpieczony został zatrudniony w tym samym okresie od 1 października 2021 r. jako pracownik w(...)w K., gdzie również w okresie od 1 października 2021 r. do 5 października 2021 r. oraz od 15 października 2021 r. do 30 października 2021 r., był nieobecny w pracy okres usprawiedliwiony bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku oraz z dniem 31 października 2021 r. stał się niezdolny do pracy. Ubezpieczony oprócz zatrudnienia posiada zgłoszenie od 27 grudnia 2017 r. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. W związku z powyższym, organ rentowy stwierdził, że ubezpieczony od 1 października 2021 r. do 5 października 2021 r. oraz od 15 października 2021 r. do 30 października 2021 r., faktycznie nie pozostawał w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p., wobec tego nie uzyskał statusu pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy systemowej. W konsekwencji nie zachodzą podstawy prawne do objęcia ubezpieczonego od 1 października 2021 r. obowiązkowo pracowniczymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowym, chorobowym oraz wypadkowym. Zdaniem organu rentowego umowa o pracę została zawarta dla pozoru, jedynie w celu uzyskania przez ubezpieczonego świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Odwołanie od decyzji złożył W. B. zaskarżając ją w całości i wnosząc o stwierdzenie nieważności decyzji oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz płatnika składek i ubezpieczonego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie, działając z ostrożności procesowej, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez orzeczenie, iż W. B. jako pracownik u płatnika składek (...) podlega – obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 października 2021 r. oraz zasądzenie od ZUS na rzecz płatnika składek i ubezpieczonego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu odwołujący wskazał, że oznaczenie wszystkich stron postępowania administracyjnego jest obligatoryjnym elementem decyzji administracyjnej, natomiast decyzja organu rentowego jako płatnika składek wskazała (...). W odniesieniu do żądania ewentualnego odwołujący argumentował między innymi, że na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia nawiązano w dniu 24 września 2021 r. umowę o pracę z członkiem zarządu (...) W. B., który zatrudniony został na stanowisku dyrektora spółdzielni z funkcją stanowiska koordynatora operacyjnego. Zawarcie umowy poprzedzało podjęcie uchwały zarządu spółdzielni z dnia 27 grudnia 2018 r. w sprawie utworzenia stanowiska wspomagającego. Odwołujący wskazał, że zakres obowiązków dyrektora spółdzielni nie wpisuje się w zakres obowiązków dyrektora spółdzielni z funkcją stanowiska koordynatora.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył również płatnik składek - (...), reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika radcę prawnego, wnosząc o stwierdzenie nieważności decyzji oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz płatnika składek i ubezpieczonego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie, działając z ostrożności procesowej, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez orzeczenie, iż W. B. jako pracownik u płatnika składek (...) podlega – obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 października 2021 r. oraz zasądzenie od ZUS na rzecz płatnika składek i ubezpieczonego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu płatnik składek powtórzył argumentację wskazaną w odwołaniu W. B..

Wyrokiem z 26 lipca 2023 r. (sygn. VII U 964/22) Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołanie (...) z siedzibą w K. (pkt 1) oraz oddalił odwołanie W. B. (pkt 2).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Płatnik składek (...) z siedzibą w K., ul. (...), kod pocztowy(...), zgodnie z wpisem w KRS nr (...) od 12 lipca 2018 r. prowadzi działalność gospodarczą, której przeważającym przedmiotem działalności jest działalność związana z pozostałym pośrednictwem pieniężnym, natomiast przedmiotem pozostałej działalności jest między innymi handel detaliczny, magazynowanie, działalność usługowa wspomagająca transport, działalność usługowa związana z wyżywieniem. Spółdzielnia zajmuje się głównie obsługą kasową na dworcach.

Ubezpieczony W. B. jest członkiem zarządu spółdzielni i pełni funkcję dyrektora spółdzielni. Poza ubezpieczonym spółdzielnia nie posiada innych członków zarządu. Od 27 grudnia 2017 r. W. B. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą.

W ramach pełnienia obowiązków dyrektora spółdzielni W. B.zarządzał podmiotem, uczestniczył w spotkaniach z kontrahentami, podpisywał umowy, kontrolował księgowość, zajmował się codziennymi potrzebami w biurze, wyszukiwał oferty, postępowania przetargowe, do których spółdzielnia mogłaby stanąć oraz uczestniczył w negocjacjach. Nadto, odwołujący jako dyrektor pełnił funkcję reprezentacyjną spółdzielni.

Spółdzielnia ma oddziały na terenie całej Polski, w związku z czym odwołujący często przemieszczał się po kraju. W skład walnego zgromadzenia spółdzielni wchodzi W. B., Ł. L. i D. O..

Zgodnie ze statutem spółdzielni do umów cywilnoprawnych zawartych z członkami spółdzielni, w sprawach nieuregulowanych przepisami prawa spółdzielczego i statutu, stosuje się przepisy prawa cywilnego (§ 41 ust. 4 statutu spółdzielni). Spółdzielnia może zatrudniać pracowników nie będących członkami spółdzielni na podstawie umowy o pracę lub innych umów (§ 42 statutu spółdzielni).

Dnia 10 grudnia 2018 r. walne zgromadzenie spółdzielni podjęło uchwałę w sprawie powołania pełnomocników do czynności określonego rodzaju. Zgodnie z § 1 uchwały, podejmowanie uchwał w sprawach czynności prawnych dokonywanych między spółdzielnią, a każdym członkiem zarządu lub dokonywanych przez spółdzielnie w interesie każdego członka zarządu oraz reprezentowanie spółdzielni przy tych czynnościach – może być realizowane przez pełnomocnika walnego zgromadzenia ustanowionego przez pełny, trzyosobowy skład walnego zgromadzenia. W § 2 uchwały wskazano, iż dla wykonania treści określonej w § 1 powołano na okres 10 lat od dnia podjęcia uchwały, następujących pełnomocników: Ł. L., D. O. i J. Ś.. Każdy z pełnomocników powołanych mógł działać samodzielnie.

Następnie zarząd (...) z siedzibą w K. w dniu 27 grudnia 2018 r. podjął uchwałę w sprawie utworzenia stanowiska wspomagającego, zgodnie z którą z dniem 1 stycznia 2018 r. utworzono wakat jednego stanowiska administracyjnego – stanowisko (...), w wymiarze pełnego etatu. W § 3 ust. 2 ww. uchwały wskazano, iż w przypadku długotrwałego braku zatrudnienia na stanowisku określonym w § 1, który wynikać będzie z braku odpowiednich kandydatów, zarząd spółdzielni może delegować czasowo wszystkie lub niektóre czynności właściwe do wykonywania w ramach stanowiska określonego w § 1 innym pracownikom. Dopuszcza się również czasowe objęcie tej funkcji przez jednego z członków zarządu spółdzielni. W przypadku zarządu wieloosobowego o wyborze jednego członka, któremu objęcie tejże funkcji będzie powierzone decyduje walne zgromadzenie.

Zgodnie z uchwałą do zakresu obowiązków na stanowisku (...) należały m.in.: terenowe działania operacyjne związane z nadzorem i koordynacją oraz zapewnieniem ciągłości świadczonych usług na właściwym poziomie, odpowiadającym warunkom zawartych umów, zapewnienie odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia na stanowiskach robotniczych, pokrywającego od 110% do 120% zapotrzebowania, wynikającego z zawartych umów, z racjonalnym uwzględnieniem absencji pracowniczych, bezpośredni kontakt z zatrudnionymi pracownikami i kandydatami ubiegającymi się o zatrudnienie; bezpośredni kontakt z kontrahentami, w tym dokonywanie podpisania protokołów kontroli i protokołów odbioru usług.

Od 1 stycznia 2021 r. na stanowisku koordynatora w (...) w K. zatrudnieni byli Ł. L. i D. O.. D. O. zatrudniony był do końca czerwca 2022 r. Z kolei w (...) D. O. był zatrudniony od 1 lipca 2022 r. Polecenia Ł. L. i D. O. wydawał W. B.. Do zadań koordynatora należało przyjmowanie pracownika i przyuczanie go do pracy. Czas pracy koordynatora był zadaniowy.

Spółdzielnia nie zalega z zobowiązaniami wobec banku, a z jej rachunków nie są prowadzone postępowania egzekucyjne.

W. B. i (...) podpisali umowę o pracę z 24 września 2021 r., w której strony ustaliły rodzaj umówionej pracy: (...), wymiar czasu pracy: „1/1, w systemie zadaniowego czasu pracy”, okres trwania umowy - do 30 września 2022 r. W umowie wskazano również wynagrodzenie miesięczne składające się z płacy zasadniczej, premii jakościowej i premii zadaniowej. Jako termin rozpoczęcia pracy umowy strony wskazały 1 października 2021 r. W dniu 30 września 2022 r. W. B. i (...)podpisali umowę o pracę na czas nieokreślony.

W październiku 2021 r. płatnik składek zatrudnił również innych pracowników: A. W. i E. K. na stanowisku „pracownik porządkowy”, umowy te zostały podpisane przez W. B., jako dyrektora spółdzielni. Od 6 października 2021 r. do 14 października 2021 r. ubezpieczony prowadził również korespondencję mailową, jak i telefoniczną w imieniu spółdzielni.

Ubezpieczony został zgłoszony od dnia 1 października 2021 r. jako pracownik w (...). Płatnik składek w dokumencie rozliczeniowym złożonym za ubezpieczonego w październiku 2021 r., wskazał wymiar czasu 1/1 etatu i podstawę wymiaru składek w kwocie 2.145,00 zł. W okresie od 1 października 2021 r. do 5 października 2021 r. oraz od 15 października 2021 r. do 30 października 2021 r. ubezpieczony był nieobecny w pracy, okres usprawiedliwiony bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku. Z dniem 31 października 2021 r. ubezpieczony stał się niezdolny do pracy. Płatnik składek wypłacił ubezpieczonemu wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy za okres od 31 października 2021 r. do 2 grudnia 2021 r. W dniu 14 stycznia 2022 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego za okresy: od 1 stycznia 2022 do 5 stycznia 2022 r. oraz od 6 stycznia 2022 r. do 2 lutego 2022 r.

Ponadto ubezpieczony został zatrudniony w tym samym okresie od 1 października 2021 r. jako pracownik w Przedsiębiorstwie (...) w K., gdzie również w okresie od 1 października 2021 r. do 5 października 2021 r. oraz od 15 października 2021 r. do 30 października 2021 r., był nieobecny w pracy okres usprawiedliwiony bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku oraz z dniem 31 października 2021 r. stał się niezdolny do pracy.

Ubezpieczony oprócz zatrudnienia posiada zgłoszenie od 27 grudnia 2017 r. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.

W dniu 1 października 2021 r. W. B. korzystał w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej z porady lekarskiej w Szpitalu (...) sp. z o.o. w K., i to w związku z zasłabnięciem.

Pismem z dnia 9 lutego 2022 r. organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia obowiązku ubezpieczeń i podstawy wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę w firmie (...).

Strony postępowania nie zapoznały się ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Nie skorzystały z przysługującego prawa do wniesienia zastrzeżeń co do zebranego materiału, dowodów i żądań. Nie wskazały i nie załączyły również nowych dowodów mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, decyzją z dnia 8 kwietnia 2022 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. Inspektorat w S. stwierdził, że W. B. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 października 2021 r.

Decyzja ta stanowi przedmiot zaskarżenia w niniejszym postępowaniu.

Decyzje zostały wysłane na adres pełnomocnika płatnika składek, który jest również adresem płatnika składek.

Dnia 14 czerwca 2022 r. organ rentowy ponownie wydał decyzję, w której jako płatnika składek wskazał (...), stwierdzając, iż W. B. jako pracownik u płatnika składek nie podlega od 1 października 2021 r. obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu. Następnie organ rentowy w dniu 30 sierpnia 2022 r. uchylił we własnym zakresie powyższą decyzję. Postanowieniem z dnia 12 września 2022 r. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w powyższej sprawie - sygn. akt VII U 1141/22.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym oddalił oba odwołania (pkt 1 i 2 wyroku).

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust.1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także art. 22 k.p. i art. 83 § 1 i 2 kodeksu cywilnego.

W dalszej części uzasadnienia wskazał, że w przedmiotowej sprawie płatnik składek oraz ubezpieczony, próbowali wykazać, iż zakres obowiązków dyrektora spółdzielni nie wpisuje się w zakres obowiązków dyrektora spółdzielni z funkcją stanowiska koordynatora. Sporne w sprawie pozostawało między innymi to, czy W. B. faktycznie świadczył pracę na rzecz płatnika składek w ramach stosunku pracy, czy zakres obowiązków odwołującego uległ zmianie po 1 października 2021 r. oraz czy istniała potrzeba gospodarcza do zatrudnienia dyrektora spółdzielni na stanowisku dyrektora spółdzielni z funkcją koordynatora w spornym okresie.

Sąd Okręgowy podzielił pogląd prezentowany w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 stycznia 2023 r., sygn. III AUa 84/21, iż pozorność umowy wzajemnej w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli, nie zamierzają osiągnąć skutków, jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej umowy. Przy czym przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). Sąd Apelacyjny wskazał, iż za ugruntowany w judykaturze i doktrynie uznać należy pogląd, iż nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu osoba, która zawarła umowę o pracę dla pozoru, a więc w sytuacji, gdy przy składaniu oświadczeń woli obie strony miały świadomość, że osoba ta, określona w umowie jako pracownik, nie będzie świadczyć pracy, a druga strona, określona w umowie jako pracodawca, nie będzie z tej pracy korzystać. O tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę nie decyduje zatem formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenie pracy przez pracownika z zamiarem wykonywania obowiązków pracowniczych, czyli świadczenie pracy podporządkowanej, w charakterze pracownika, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę. Konkludując, w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2008 r., I UK 223/07, LEX nr 442836, wyrok z dnia 5 października 2006 r., I UK 120/06, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 4 marca 2014 r., III AUa 953/13) i stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas, gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r. w sprawie II UKN 362/99, OSNAPiUS 2001/13/ 449, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 r. w sprawie I UK 27/12, Lex nr 1218584).

Podkreślił, iż zgodnie z ogólną zasadą procesu cywilnego obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.). Zgodnie zaś z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym).

Jeżeli zatem organ rentowy na podstawie materiałów zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym zarzucił fikcję umowy o pracę i zawarcie umowy o pracę dla pozoru w celu uzyskania przez ubezpieczonego świadczeń z ubezpieczeń społecznych, to w postępowaniu sądowym odwołujący się powinni byli wykazać fakt przeciwny, a więc to, że umowa o pracę z dnia 24 września 2021 r. nie była pozorna. W ocenie Sądu Okręgowego natomiast, wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego nie dają podstaw do przyjęcia, że W. B. faktycznie świadczył pracę na rzecz płatnika składek, na warunkach określonych w art. 22 §1 k.p. Również odwołujący się nie wykazali, iż występowała potrzeba gospodarcza do zatrudnienia dyrektora spółdzielni na stanowisku dyrektora spółdzielni z funkcją koordynatora oraz iż zadania i obowiązki wykonywane przez odwołującego przed rzekomym zawarciem umowy o pracę nie były tożsame z zadaniami wykonywanymi przez niego po jej podpisaniu.

Jak zważył Sąd Apelacyjny w Białymstoku w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lutego 2019 r. sygn. III AUa 435/18: „Praca w ramach stosunku pracy jest wykonywana w ścisłym reżimie pracowniczym, którego cechy są następujące:

1)  pracownikiem jest osoba fizyczna, która zobowiązuje się do pracy w zamian za wynagrodzenie,

2)  przedmiotem umowy ze strony pracownika jest samo pełnienie (wykonywanie) pracy,

3)  przy wykonywaniu której nie jest on obciążony ryzykiem realizacji zobowiązania,

4)  pracownik obowiązany jest świadczyć pracę osobiście,

5)  będąc w realizacji zobowiązania podporządkowanym pracodawcy”.

Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W kwestii dowiedzenia faktycznego świadczenia pracy i braku pozorności zawartej umowy, odwołujący się nie podjęli żadnej inicjatywy dowodowej przed organem rentowym, nie przedłożyli, żadnych dokumentów, ani nie złożyli wyjaśnień. Nadto, również w postępowaniu sądowym odwołujący się nie przestawił żadnych obiektywnych dowodów na poparcie tej okoliczności, świadczących o odmienności czynności wykonywanych przez ubezpieczonego przed i po dacie 1 października 2021 r., z związku z pełnieniem przez niego stanowiska dyrektora spółdzielni.

Ważną kwestią jest również niewykazanie przez odwołującego, iż zatrudnienie ubezpieczonego w tym okresie było konieczne. Daty podjęcia uchwały w sprawie utworzenia stanowiska wspomagającego oraz podpisania umowy z odwołującym dzieli znaczny okres czasu. Nadto, skoro W. B. powoływał się na liczne obowiązki, które pełnił jako dyrektor spółdzielni i na ciężką sytuację życiową i zdrowotną w 2021r., pozostaje wysoce nieprawdopodobnym, w ocenie Sądu Okręgowego, by jeszcze bardziej chciał zwiększać zakres obciążających go obowiązków.

Odwołujący się, zgodnie z przepisem 473 k.p.c., nie byli ograniczeni w zakresie dopuszczalności środków dowodowych w sprawie, a mimo tego nie udowodnili istnienia potrzeby gospodarczej do zatrudnienia dyrektora spółdzielni na stanowisku dyrektora spółdzielni z funkcją koordynatora. Nie udowodnili, iż nikt nie chciał podjąć się pracy na tym stanowisku, choćby przedstawiając ewentualne maile związane z procesem rekrutacji, czy powołując na świadków osoby, które uczestniczyły w procesie rekrutacji, a nie podjęły się zatrudnienia.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołujący się nie wykazali nadto innego, bardzo istotnego elementu stosunku pracy, jakim jest podporządkowanie pracownicze.

W oparciu o stan faktyczny w sprawie nie sposób ustalić, z jakich konkretnie zadań i obowiązków, w jakim czasie i w jaki sposób oraz przede wszystkim kto miałby rozliczać ubezpieczonego. Z zeznań Ł. L. i D. O. wynika, iż to oni podlegali ubezpieczonemu, który wydawał im polecenia.

Reasumując sąd zaznaczył, że omówione wyżej okoliczności świadczą o tym, że umowa o pracę z dnia 24 września 2021 r. była pozorna i nie spowodowała faktycznego nawiązania stosunku pracy między jej stronami. W ocenie Sądu I instancji organ rentowy słusznie wskazał, iż zatrudnienie ubezpieczonego na stanowisku dyrektora z funkcją koordynatora wiązało się z faktem, że w niedalekim czasie ubezpieczony skorzystał z możliwości przebywania na zasiłku chorobowym, zwłaszcza, że symptomy jego złego stanu zdrowia ujawniły się co najmniej w dniu 1 października 2021 r., kiedy została mu udzielona porada lekarska, w ramach opieki nocnej i świątecznej, w Szpitalu (...) sp. z o.o. w K..

W tym stanie rzeczy, odwołania płatnika składek (...) i W. B. nie zasługiwały na uwzględnienie i jako takie podlegały oddaleniu, w świetle powołanych przepisów prawa materialnego i art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., o czym orzeczono w punktach 1 i 2 wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli odwołujący: W. B. i (...), zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie:

1.  art. 1 w związku z art. 477 ⁸ w związku z art. 13 k.p.c. w związku z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 156 § 1 pkt 4 w związku z art. 180 § 1 k.p.a., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że sąd powszechny - sąd pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma możliwości badania prawidłowości wydanej przez organ rentowy decyzji w zakresie stawianych zarzutów nieważności decyzji,

2.  art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 22 § 1 i art. 300 k.p., przez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że zawarcie umowy o pracę z dnia 24 września 2021r. miało na celu uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w szczególności zasiłku chorobowego,

3.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy uzasadnia ustalenie, że ubezpieczony nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 października 2021r. z tytułu zatrudnienia przez płatnika składek.

Wskazując na powyższe wnieśli o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia, poprzez orzeczenie nieważności decyzji Nr (...) z dnia 8 kwietnia 2022r.

2.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego i płatnika składek kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego

ewentualnie działając z ostrożności procesowej wnosili o :

3.  zmianę zaskarżonego orzeczenia, poprzez zmianę decyzji Nr (...) z dnia 8 kwietnia 2022r. poprzez orzeczenie, iż W. B. jako pracownik u płatnika składek (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 października 2021r.

4.  ewentualnie - uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania;

5.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego i płatnika składek kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego.

W odpowiedzi na apelację odwołujących Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł jej oddalenie i zasądzenie od odwołujących na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Wniesioną przez odwołujących apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest oczywiście prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne. Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania. Wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie widział też konieczności uzupełniania postępowania dowodowego.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych pracownik objęty jest obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, chorobowemu i wypadkowemu, zaś obowiązek ten powstaje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Pracownika do ubezpieczeń społecznych zgłasza pracodawca, który jest płatnikiem składek.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o s.u.s., za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, czyli zatrudnioną przez pracodawcę. Z kolei art. 22 § 1 k.p. stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jednakże dla faktycznego istnienia stosunku pracy nie jest wystarczające zawarcie umowy o pracę, lecz faktyczne realizowanie treści zawartej umowy poprzez rzeczywiste świadczenie pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 06.03.2007 r., I UK 302/06, OSNP 2008/7-8/110 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 19.10.2007 r., II UK 56/07, LEX nr 376433).

O zakwalifikowaniu zatrudnienia, jako czynności pracowniczych nie rozstrzygają przepisy prawa handlowego, lecz przepisy charakteryzujące stosunek pracy (tak za: wyrok SN z dnia 17.12.1996 r., II UKN 37).

Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równolegle powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki prawne, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie: pierwszy - na bieżąco, gdyż świadcząc pracę otrzymuje wynagrodzenie, drugi - na przyszłość, tj. na wypadek ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego, najczęściej zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia społecznego jest zatem wtórny wobec stosunku pracy w tym znaczeniu, że pracownicze ubezpieczenie społeczne nie może istnieć bez stosunku pracy. Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa o pracę ma służyć. Dlatego ocena ważności umowy o pracę może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych.

W systemie ubezpieczeń społecznych istnieje przy tym mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. Realizacja tych celów jest możliwa m.in. wskutek kompetencji kontrolnych organu rentowego, wynikających wprost z art. 86 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który przewiduje, że ZUS upoważniony jest do kontroli wykonywania przez płatników składek zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń. Kontrola ta obejmuje m.in. zgłoszenie do ubezpieczenia. Oznacza to przyznanie organowi rentowemu kompetencji do badania tytułu zawarcia umowy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może więc ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na określonych w ustawie warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną, bądź też całkowicie ją negować (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, OSNP 2005 nr 21, poz. 338). Zakład może kwestionować ważność umowy o pracę jako zawartej dla pozoru (art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.) bądź też jako sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych enumeratywnie wskazuje formy aktywności zawodowej podlegające ubezpieczeniom społecznym. Wobec braku definicji stosunku pracy w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych należy w tym zakresie stosować art. 22 § 1 k.p., który stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane zatrudnieniem i odpłatnym charakterem zatrudnienia.

W kontekście oceny stosunku pracy dokonywanego przez pryzmat przepisów o ubezpieczeniach społecznych ważna jest również realna, rzeczywista ekonomiczna potrzeba zatrudnienia pracownika.

W myśl art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorne zawarcie umowy o pracę nie wiąże się ze świadczeniem pracy w tym sensie, że zatrudnienie w ogóle nie jest wykonywane („pracownik” w ogóle nie świadczy pracy), bądź jest wykonywane na innej podstawie niż umowa o pracę (w szczególności na podstawie umowy prawa cywilnego), bądź jest wyłącznie pozorowane, tj. jakieś czynności faktyczne są przez „pracownika” wykonywane, ale nie rodzą one skutku w postaci istnienia stosunku pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Podkreśla się zarazem, że nie wystarcza jednak jakakolwiek praca, gdyż znaczenie ma dopiero praca przewidziana dla stosunku pracy, a nie stanowią takiej pracy czynności faktyczne pozorujące realizację umowy o pracę. Pozorność umowy wynikająca z art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. zachodzi, gdy pomimo zawarcia umowy praca nie jest w ogóle świadczona, ewentualnie okoliczności faktyczne jej wykonywania nie wypełniają cech stosunku pracy. Nie stanowi to wówczas tytułu ubezpieczenia społecznego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2019 r., I UK 44/18, i cytowane tam orzecznictwo). O pozorności można zatem mówić także wtedy, gdy podjęte czynności faktyczne mają na celu jedynie ukazanie na zewnątrz pozornych oświadczeń woli (art. 83 § 1 k.c.) i jako takie nie są dowodem, że pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca pracę przyjmował i wypłacał za nią wynagrodzenie. Podkreślił to Sąd Najwyższy wskazując także, że pozorność wyraża się tu brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych jakie prawo łączy z umową o pracę. Jest to upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Dla wywołania na zewnątrz takiego przeświadczenia strony fikcyjnej umowy o pracę dokonują czynności faktycznych pozorujących realizację tej umowy. Takie czynności nie mogą zostać uznane za świadczenie pracy, gdyż ich wykonywanie nie jest związane z wypełnianiem obowiązków wynikających z treści umowy o pracę, lecz ma na celu uwiarygodnienie na zewnątrz pozornych oświadczeń woli (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 29 maja 2013 r., I UK 649/12).

Sąd Apelacyjny podkreśla, że stosunek pracy jest dobrowolnym stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma podmiotami, z których jeden, zwany pracownikiem, obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem drugiego podmiotu, zwanego pracodawcą, pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 2009 r., III PK 38/2009, LEX nr 560867). Cechą wyróżniającą stosunek pracy (art. 22 § 1 k.p.), jest zatem wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy.

W przedmiotowej sprawie istota sporu sprowadzała się do ustalenia czy W. B. faktycznie świadczył pracę na rzecz płatnika składek w ramach stosunku pracy, czy zakres obowiązków odwołującego uległ zmianie po 1 października 2021 r. oraz czy istniała potrzeba gospodarcza do zatrudnienia dyrektora spółdzielni na stanowisku dyrektora spółdzielni z funkcją koordynatora w spornym okresie.

W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że jak słusznie podkreślił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji podstępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych, spowodowanych ewentualnym naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania. W postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, a nie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, o czym wprost stanowi art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że sąd ubezpieczeń społecznych – jako sąd powszechny – może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego oraz te, wymienione w art. 477 ^{( 14)} § 2 ^{( 1)} k.p.c. Skoro w niniejszej sprawie decyzja została skierowana do (...)ze wskazaniem numerów identyfikacyjnych NIP i REGON oraz właściwym adresem (ujawnionym w KRS), a nadto została doręczona pełnomocnikowi spółdzielni (...), to tym samym oczywistym pozostaje fakt, że adresat tej decyzji został właściwie i czytelnie oznaczony, tym bardziej, że wcześniej płatnik składek posługiwał się w dokumentach kierowanych do Zakładu takim właśnie skrótem (...), zaś dyrektor spółdzielni (...) udzielił pełnomocnictwa Ł. L. i B. P. do „załatwiania spraw w Zus”, które to pełnomocnictwa według wiedzy strony pozwanej nie zostały odwołane. Abstrahując od powyższego ewentualne formalne wady zaskarżonej decyzji nie dyskwalifikują jej w stopniu odbierającej jej cech aktu administracyjnego.

Przechodząc do kolejnych zarzutów zawartych w apelacji podkreślić należy, że Sąd Apelacyjny w wyniku kontroli instancyjnej orzeczenia uznał zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. za nietrafny. Zgodnie z treścią art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W wyroku Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r. w sprawie IV CKN 1316/00 wskazano, że ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, tj. rozstrzygania spornych kwestii na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Powinna odpowiadać regułom logicznego myślenia wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego będące wyznacznikiem granic dopuszczalnych wniosków i stopnia prawdopodobieństwa ich przydatności w konkretnej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd; nie jest tu wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych. W postanowieniu z 2 grudnia 1999 r. w sprawie III CKN 122/99 Sąd Najwyższy uznał, że sąd orzekający nie przekracza granic swobodnej oceny dowodów, gdy jego przekonanie odnośnie mocy poszczególnych dowodów i ich znaczenia dla sprawy oparte zostało na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego i pozostaje w zgodzie z zasadami logicznego wnioskowania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgromadzone dowody Sąd Okręgowy oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Sąd I instancji dokonał ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie i Sąd Apelacyjny podstawę faktyczną wyroku w pełni aprobuje.

Odnosząc się do zarzutów sformułowanych przez apelujących, w szczególności tych wskazujących, iż błędnie Sąd I instancji ocenił zgromadzony materiał dowodowy i niezasadnie przyjął, że zawarta z W. B. umowa o pracę była umową pozorną, zawartą wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w szczególności z zasiłku chorobowego, zwłaszcza, że odwołujący świadczył rzeczywiście pracę na rzecz płatnik składek, Sąd Apelacyjny podkreśla, że samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę zgłaszającą to twierdzenie – art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2001 r., I PKN 660/00, Wokanda 2002 nr 7-8, s. 44). Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) i strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232 zdanie pierwsze k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa zawsze na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na tej stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Podkreślić należy, że strony postępowania nie przedstawiły wiarygodnych dowodów na poparcie tego, że odwołujący świadczył pracę na rzecz płatnika składek w ramach stosunku pracy oraz, że zakres obowiązków odwołującego uległ zmianie po 1 października 2021 r. (w szczególności, że obowiązki wykonywane przez odwołującego przed rzekomym zawarciem umowy o pracę nie były tożsame z zadaniami wykonywanymi przez niego po jej podpisaniu) oraz tego, że istniała potrzeba gospodarcza do zatrudnienia dyrektora spółdzielni na stanowisku dyrektora spółdzielni z funkcją koordynatora w spornym okresie. Nie udowodnili też, iż nikt nie chciał podjąć się pracy na tym stanowisku (koordynatora), choćby przedstawiając w tym zakresie ewentualne maile związane z procesem rekrutacji, czy powołując na świadków osoby mające wiedzę na ten temat, czy też które uczestniczyły w procesie rekrutacji, a nie podjęły się zatrudnienia.

Poza tym w ocenie Sądu Odwoławczego odwołujący nie wykazali bardzo istotnego elementu stosunku pracy, jakim jest podporządkowanie pracownicze, gdyż w oparciu o stan faktyczny ustalony w sprawie nie sposób stwierdzić, z jakich konkretnie zadań i obowiązków, w jakim czasie i w jaki sposób oraz przede wszystkim, kto miałby rozliczać odwołującego W. B.. Nie sposób się oprzeć w tym zakresie wyłącznie na zeznaniach odwołującego W. B., albowiem z uwagi na specyfikę niniejszej sprawy jest on osobą zainteresowaną wynikiem niniejszego postępowania. Ponadto z zeznań Ł. L. i D. O. wynika, iż to oni podlegali odwołującemu, który wydawał im polecenia.

Na co również w ocenie Sądu Apelacyjnego należy zwrócić uwagę to okoliczność, że odwołujący nie wykazali, iż zatrudnienie W. B. na stanowisku dyrektora spółdzielni z funkcją koordynatora w tym okresie było konieczne. Powołane w sprawie dokumenty oraz maile nie noszą podpisu odwołującego jako koordynatora.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował, natomiast podkreśla się zarazem, że nie wystarcza jednak jakakolwiek praca, gdyż znaczenie ma dopiero praca przewidziana dla stosunku pracy, a nie stanowią takiej pracy czynności faktyczne pozorujące realizację umowy o pracę.

Wbrew zarzutom zawartym w apelacji Sąd I instancji zbadał wszystkie ww. niezbędne przesłanki do ustalenia, czy doszło do faktycznego zawarcia umowy pomiędzy odwołującym a płatnikiem składek, i czy praca przez odwołującego była faktycznie wykonywana na rzecz pracodawcy w warunkach art. 22 k.p.

W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla włączenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego i pozostawania w nim niezbędna jest przynależność do tej grupy podmiotów, które wykonują zatrudnienie w ramach stosunku pracy, a więc w warunkach faktycznego i rzeczywistego realizowania elementów charakterystycznych dla tego stosunku, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Stosownie do tego przepisu przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Elementami, bez istnienia których stosunek prawny nie może być uznany za stosunek pracy są więc:

1.  osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej (za wynagrodzeniem),

2.  na rzecz podmiotu zatrudniającego, a zatem „na ryzyko” socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) tego podmiotu,

3.  w warunkach podporządkowania jego kierownictwu.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w niniejszej sprawie brak jest wiarygodnych dowodów, w oparciu o które można byłoby poczynić ustalenia faktyczne zgodne z argumentacją odwołujących, tj. by praca była wykonywana przez odwołującego W. B. w warunkach art. 22 k.p. Zadania realizowane w reżimie pracowniczym muszą być wykonywane pod kierownictwem w ściśle określonym miejscu i czasie (art. 22 k.p.). Tymczasem jak wspomniano wyżej strony nie przedstawiły żadnych wiarygodnych dowodów, w oparciu o które można byłoby poczynić ustalenia faktyczne zgodne z argumentacją apelujących.

Z kolei zarzuty sformułowane przez odwołujących w apelacji choć są dość obszerne, to są nietrafione i Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do ich uwzględnienia, zarzuty powołane w apelacji w żadnej mierze nie wzruszyły rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji.

Po ponownym przeanalizowaniu materiału dowodowego zgromadzonego z niniejszej sprawie Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się naruszeń ze strony Sądu I instancji, postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący, Sąd dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz poczynił prawidłową analizę zgromadzonego materiału dowodowego, co w konsekwencji przełożyło się na wydanie wyroku z 26 lipca 2023r. Wbrew stanowisku apelujących Sąd I instancji nie naruszył ani przepisów prawa materialnego ani też przepisów prawa procesowego.

Uznając zarzuty za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelacje (punkt 1 wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ^{( 1)} i 3 k.p.c. i przepisu § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. Mając powyższe na względzie, na względzie, zasądzono W. B. i (...) z siedzibą w K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwoty po 240 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej – punkt 2 wyroku.

sędzia Marta Sawińska