Treść orzeczenia III AUa 1139/23 - Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

III AUa 1139/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Poznaniu z 2024-12-18

Sygn. akt III AUa 1139/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o rekompensatę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. oraz

B. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 8 września 2023 r. sygn. akt VIII U 2194/22

1. oddala apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.,

2. oddala apelację B. M..

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z(...), znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił B. M. prawa do rekompensaty, albowiem na dzień 31 grudnia 2008r. nie legitymowała się ona co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy również wskazał, że Izba (...) i Urząd (...) nie mieścił się w strukturach Służby (...), a w strukturach administracji podatkowej i skarbowej, a zatem nie ma podstaw do uznania okresu pracy w służbie celnej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła B. M. zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, w tym nieprawidłowe ustalenie stanu faktycznego, albowiem – zdaniem skarżącej – jej staż pracy w warunkach szczególnych wynosi znacznie ponad 15 lat i winien być liczony od 1 grudnia 1990 r. do 31 grudnia 2008r. Odwołująca podniosła, iż niezrozumiałe jest dla niej uwzględnienie przez ZUS jedynie okresu jej pracy od 1 września 2003r., skoro przez cały okres zatrudnienia, liczony już od 1990 r. wykonywała takie same obowiązki. O powyższym świadczy wystawione przez Izbę (...) w P. zaświadczenie z dnia (...)oraz świadectwo służby z dnia (...)wystawione przez Izbę (...)w P..

Wyrokiem z 8 września 2023r. sygn. akt VIII U 2194/22, Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującej prawo do rekompensaty od dnia (...)

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

B. M. urodziła się (...), z wykształcenia jest magistrem inżynierem mechanikiem. Odwołująca ukończyła 60 lat (...)

Od dnia (...)odwołująca została zatrudniona w Izbie (...) w P. w Wydziale (...) (...) na stanowisku inspektora.

W okresie od 1 grudnia 1990 r. do 14 listopada 1991r. odwołująca odbywała a. (...) w Izbie (...) w P..

Z dniem 1 grudnia 1991r. odwołująca została mianowana na stanowisko inspektora w Izbie (...) w P..

W okresie od 1 grudnia 1990r. do 6 lutego 1992r. pracowała w Izbie (...)w P. na stanowisku inspektora, a następnie została przeniesiona do pracy w Urzędzie K. (...) w P..

Z dniem 7 lutego 1992r. - w trybie art. 4 ustawy o pracownikach urzędów państwowych - odwołująca została mianowana na stanowisko referendarza w Urzędzie K. (...)w P..

Od dnia 1 czerwca 1992r. została mianowana na stanowisko starszego referendarza w Urzędzie K. (...)w P..

W pisemnym zakresie obowiązków wskazano m.in., iż do zadań odwołującej jako starszego referendarza w Urzędzie K. (...)należy wykonywanie wszystkich, ujętych w planie pracy, czynności z zakresu szczególnego nadzoru (...), m.in. uczestniczenie w przeprowadzaniu kontroli obrachunkowych obrotów spirytusem, winem, piwem i zapasów tych produktów.

W dniu 1 kwietnia 1993 r. odwołująca –– została mianowana na stanowisko komisarza skarbowego, a z dniem 1 stycznia 1994 r. na stanowisko starszego komisarza skarbowego. Również w pisemnym zakresie obowiązków wskazano m.in., iż do zadań odwołującej jako starszego komisarza skarbowego w Urzędzie (...) należy wykonywanie czynności z zakresu szczególnego nadzoru podatkowego, m.in. uczestniczenie w przeprowadzaniu kontroli obrachunkowych obrotów spirytusem, winem, piwem i zapasów tych produktów. Odwołująca pracowała w ww. Urzędzie (...) w P. do 31 sierpnia 2003r.

Z dniem 1 września 2003r. odwołująca została przeniesiona do pracy w Izbie (...) w P. na stanowisko specjalisty na podstawie art. 32 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich (...) oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.

W następnych latach odwołująca zajmowała stanowisko – kolejno – specjalisty, starszego komisarza akcyzowego, młodszego inspektora kontroli akcyzowej oraz inspektora kontroli akcyzowej w Urzędzie (...) w P..

Na podstawie art. 82 ust. 1 w zw. z art. 99 ust. 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o Służbie Celnej odwołująca została z dniem 1 lipca 2010 r. mianowana do służby stałej w Służbie (...) i nadano jej stopień starszego rachmistrza celnego w korpusie podoficerów Służby (...). W związku z powyższym z dniem 1 lipca 2010r. została mianowana do służby stałej w Służbie (...) w P., gdzie pracowała w Urzędzie Celnym w P. w charakterze funkcjonariusza celnego w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z dniem 21 września 2014r. odwołująca została mianowana na stopień służbowy młodszego aspiranta celnego w korpusie aspirantów Służby (...).

W związku z wprowadzonymi zmianami prawnymi, na podstawie art. 165 ust. 6 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. 2016r., poz. 1948) odwołująca otrzymała od Dyrektora I. (...) w P. pisemną informację o miejscu wykonywania obowiązków służbowych i zachowała ciągłość służby.

Od 1 lipca 2010r. do 28 lutego 2017r. pełniła stałą służbę w pełnym wymiarze czasu pracy w Izbie (...) w P..

Od 1 marca 2017r. do 22 maja 2017r. pełniła służbę stałą w Izbie (...) w P..

Od 23 maja 2017r. do 16 stycznia 2023r. odwołująca była zatrudniona w ramach stosunku pracy jako ekspert skarbowy w Izbie (...) w P..

Odwołująca otrzymała od pracodawcy zaświadczenie z (...), w którym wskazano, że B. M. pełni służbę w szczególnym charakterze od 1 grudnia 1990r., stale i w pełnym wymiarze czasu służby. Jednocześnie wskazano, iż zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych oraz w zw. z § 11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, okres służby w Służbie (...) do 31 grudnia 2008r. traktuje się jako pracę w szczególnym charakterze.

Natomiast w świadectwie służby z (...)pracodawca wskazał, iż odwołująca od 1 września 2003 r. do 31 grudnia 2008 r. oraz od 1 marca 2017 r. do 7 czerwca 2017 r. wykonywała pracę w szczególnym charakterze.

Począwszy od 1 grudnia 1990r., w ramach zatrudnienia w organach celno-skarbowych, B. M. zajmowała się (pracując stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) sprawami związanymi ze szczególnym nadzorem podatkowym. Odwołująca zajmowała się m.in. nadzorowaniem produkcji, przetwarzania i transportu wyrobów spirytusowych, kontrolowaniem prawidłowości i terminowości wpłat podatków, w tym akcyzowego oraz podatku od gier, dokonywała okresowych lub doraźnych kontroli w zakresie ww. podatków (w tym otwierała i zamykała stoły gry w kasynach, obliczała rezultaty gier na stołach i na automatach), nadzorowała obrót wyrobami tytoniowymi. Charakter jej pracy nie zmieniał się w zależności od zmiany pracodawcy oraz pomimo formalnych zmian stanowisk.

W dniu 2 września 2022r. odwołująca złożyła wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą.

Decyzjami z 21 października 2022r. ZUS przyznał odwołującej zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 1 września 2022r. oraz ustalił okresową emeryturę kapitałową.

Do wyliczenia wysokości emerytury Organ rentowy przyjął:

- kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji - 457.424,09 zł,

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego - 761.008,63 zł,

- średnie dalsze trwanie życia - 202,40 miesięcy.

Wyliczona w ten sposób emerytura wyniosła 6.019,92 zł brutto

(457.424,09 zł + 761.008,63 zł)/202,40m-cy = 6.019,92 zł. Okresowa emerytura kapitałowa wyniosła 1.027,32 zł. Łącznie emerytura wyniosła 7.047,24 zł brutto.

Decyzją z tej samej daty, tj. 21 października 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni prawa do rekompensaty, albowiem na dzień 31 grudnia 2008 r. nie legitymuje się ona co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, a jedynie udokumentowała – zdaniem ZUS - 5 lat i 9 miesięcy stażu takiej pracy, tj. od 1 września 2003r. do 31 grudnia 2008r.

Na postawie ww. stanu faktycznego Sąd I instancji uznał odwołanie B. M. za uzasadnione.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 2 pkt 5, art. 21 i art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Zaznaczył, że rekompensata nie jest samoistnym świadczeniem pieniężnym. Stanowi ona dodatek do kapitału początkowego i łącznie z tym kapitałem podlega waloryzacjom, a w efekcie powiększa podstawę obliczenia emerytury. Zatem de facto sprawa o rekompensatę jest sprawą o wysokość emerytury. Potwierdza to także stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone na tle m.in. ustalenia wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o rekompensatę. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 14 marca 2019 r. (sygn. akt I UZ 4/19) o odrzuceniu skargi kasacyjnej ze względu na niższą od dziesięciu tysięcy złotych wartość przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia wyraził pogląd, że dopuszczalność skargi kasacyjnej w sprawie o rekompensatę za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracy „ustala się jako różnicę wysokości emerytury z rekompensatą i bez rekompensaty” (por. także wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2019 r., sygn. akt III UK 119/18).

W doktrynie podkreśla się, że cyt. już wyżej art. 2 pkt 5) i art. 21 ust. 1 ustawy pomostowej formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach. Treść art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych może budzić wątpliwości. Literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach i rentach z FUS rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia (K. Antonów, Komentarz do ustawy o emeryturach pomostowych, [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, Opublikowano: LEX 2014).

Zatem, dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne jest wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika w rozumieniu art. 32 ustawy o ustawy emerytalnej w wymiarze co najmniej 15 lat do dnia 1 stycznia 2009 r., przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych .

Sąd I instancji wskazał, że w pierwszym rzędzie ustalić należało czy odwołująca utraciła możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, a jednocześnie nie nabyła prawa do emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługiwała emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważało się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się m. in. pracowników organów kontroli państwowej (ust. 3 pkt 1) oraz pracowników organów administracji celnej (ust. 3 pkt 2) . Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustalało się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4). Nie budziło wątpliwości, że zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie dotyczyło przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) (wyrok SA w Katowicach z 15 grudnia 2016 r., III AUa 797/16).

Stosownie natomiast do art. 46 ust. 1 prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługiwało również ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniali łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnili do 31 grudnia 2008 r.

W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., które zatem znajdowało zastosowanie do osób urodzonych zarówno przed 31 grudniu 1948 r., jak i po tej dacie, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei zgodnie § 2 ust. 2 cyt. rozporządzenia, ww. okresy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach (...) lub w świadectwie pracy.

Stosownie do § 4 rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki - osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia (zgodnie z § 3 cyt. rozporządzenia – 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Natomiast zgodnie z § 11 powołanego rozporządzenia, funkcjonariusz celny nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie zatrudnienia w organach administracji celnej,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w organach administracji celnej.

W ocenie Sądu I instancji zgromadzony w przedmiotowym postępowaniu materiał dowodowy, w tym pisemne zakresy obowiązków odwołującej, zaświadczenie z 26 stycznia 2017r. oraz niekwestionowane zeznania odwołującej, uzasadniały ustalenie, że od 7 lutego 1992r. B. M. pracowała w szczególnych warunkach, wykonując tzw. służbę szczególnego nadzoru podatkowego, niezależnie od tego czy była zatrudniona w Urzędzie (...) w P. czy w Izbie (...).

W ustawie z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (rozdział 3b) wskazano, że szczególnemu nadzorowi podatkowemu podlegała produkcja oraz obrót, w tym eksport i import niektórymi wyrobami akcyzowymi, a także urządzanie gier w kasynach gry i na automatach, tam gdzie się one znajdują. Rozdział ten został uchylony przez art. 8 pkt 26 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych (Dz.U.03.137.1302) z dniem 1 września 2003 r.

W projekcie ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, tj. tzw. „ustawy konsolidującej” ustawodawca zaproponował, aby „kontrole urządzania gier w kasynach gry i na automatach, tam gdzie się one znajdują wykonywały urzędy kontroli skarbowej jako specjalny nadzór skarbowy należący do zakresu kontroli skarbowej.

Mając powyższe na uwadze należy dokonać także zmian w art. 2 ust. 1 pkt 5 oraz w art. 6 ust. 2a ustawy o kontroli skarbowej gdzie wyrazy "szczególny nadzór podatkowy" należy zastąpić wyrazami „specjalny nadzór skarbowy”, jak również dokonać stosownych zmian w ustawie o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach - w art. 11 ust. 6, art. 17 ust. 6, art. 18 ust. 5, art. 22 ust. 2 i art. 48 ust. 3.

Natomiast szczególny nadzór podatkowy w zakresie produkcji oraz obrotu, w tym eksportu i importu określonymi wyrobami akcyzowymi, wykonywany byłby przez organy celne. Stąd też regulacje prawne dotyczące zakresu i trybu wykonywania tego nadzoru znajdą się jako Rozdział 1a Szczególny nadzór akcyzowy w ustawie o Służbie Celnej”.

Ostatecznie w ustawie z dnia 24 lipca 1999 r. o służbie celnej (Dz. U z 1999 r., Nr 72, poz. 802) po rozdziale 1 dodano z dniem 1 września 2003r. rozdział 1a) w brzmieniu: „Rozdział 1a. Szczególny nadzór podatkowy” obejmujący art. 6a) do 6g) i uregulowano w nim m.in., że szczególnemu nadzorowi podatkowemu podlega:

1) produkcja, przemieszczanie i obrót, w tym eksport i import, niektórymi wyrobami akcyzowymi,

2) urządzanie gier w kasynach gry, na automatach i na automatach o niskich wygranych, tam gdzie się one znajdują (art. 6a ust. 2 ustawy o służbie celnej).

Zdaniem Sądu Okręgowego z powyższego jasno wynika, iż zadania w zakresie kontroli obrotu wyrobami akcyzowymi i kontroli urządzeń gier, które uprzednio były realizowane przez Urząd K. (...), zostały częściowo przejęte przez Urzędy (...) od 1 września 2003 r., stąd B. M. nadal po 31 sierpnia 2003 r. wykonywała dokładnie ten sam zakres obowiązków związanych ze szczególnym nadzorem podatkowym.

W myśl art. 235 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz.U.2016.1799 – ustawa ta uchylała przywołana wyżej ustawę o służbie celnej z 24.07.1999 r.), ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o szczególnym nadzorze podatkowym - rozumie się przez to kontrolę, o której mowa w art. 30 ust. 2 pkt 2-4 i ust. 3 pkt 1 i 1a.

W myśl art. 30 ust. 2 pkt 2-4 oraz art. 30 ust. 3 pkt 1 i 1a) ww. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r., kontroli podlega przestrzeganie przepisów:

- prawa podatkowego w zakresie produkcji, przemieszczania i zużycia wyrobów akcyzowych, w szczególności ich wytwarzania, uszlachetniania, przerabiania, skażania, rozlewu, przyjmowania, magazynowania, wydawania, przewozu i niszczenia oraz w zakresie stosowania i oznaczania tych wyrobów znakami akcyzy;

- regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych, o których mowa w ustawie z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, oraz zgodność tej działalności z udzieloną koncesją lub zezwoleniem oraz zatwierdzonym regulaminem;

- prawa podatkowego w zakresie wydobycia urobku rudy miedzi, produkcji koncentratu, wydobycia gazu ziemnego lub ropy naftowej, o których mowa w ustawie z dnia 2 marca 2012r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin (Dz. U. z 2016 r. poz. 1581).

Kontroli podlega również:

- prawidłowość i terminowość wpłat podatku akcyzowego od niektórych wyrobów określonych w przepisach odrębnych oraz podatku od gier;

- prawidłowość i terminowość wpłat podatku od wydobycia niektórych kopalin.

Ostatecznie zaś, na mocy tzw. reformy KAS zadania szczególnego nadzoru podatkowego zostały w całości przejęte przez Służbę (...) – por. art. 54 i 55 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U.2021.422). Jednocześnie zaś w myśl art. 251c ww. ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, okres służby funkcjonariusza traktuje się jako pracę w szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W niniejszej sprawie organ rentowy uznał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych należy wliczyć odwołującej okres jej pracy jedynie od 1 września 2003 r. (tj. od dnia, w którym formalnie została przeniesiona do Izby Celnej) do 31 grudnia 2008 r. (ograniczenie ustawowe). Tymczasem w myśl art. 22b ust. 1 i 8 ustawy z dnia 24 lipca 1999r. o służbie celnej wówczas obowiązującej, członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub jednostkach podległych lub nadzorowanych przez tego ministra mogą otrzymać, z urzędu, propozycję pełnienia służby w Służbie Celnej (ust. 1). Członkowi korpusu służby cywilnej, który na podstawie ust. 1 stał się funkcjonariuszem celnym, okres stażu pracy w służbie cywilnej lub jednostkach organizacyjnych administracji celnej wlicza się do okresu służby w Służbie Celnej (ust. 8).

Analogiczne uregulowania zostały zawarte w art. 99 ust. 1 i 8 ustawy o służbie celnej z dnia 27 sierpnia 2009r., członek korpusu służby cywilnej zatrudniony w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych albo jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez tego ministra, może otrzymać propozycję pełnienia służby w Służbie Celnej (ust. 1). Członkowi korpusu służby cywilnej, który stał się funkcjonariuszem, okres stażu pracy w służbie cywilnej lub jednostkach organizacyjnych wlicza się do okresu służby w Służbie Celnej (ust. 9).

W ocenie Sądu I instancji, w kontekście przywołanych wyżej przepisów (art. 22b ust. 8 i art. 99 ust. 8 ww. ustaw) uznać należy, że co najmniej również sporny okres od 1 grudnia 1990 r. do 31 sierpnia 2003 r. należy zaliczyć na mocy § 11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z dnia 18 lutego 1983 r.) do okresu zatrudnienia w Służbie Celnej, w szczególnym charakterze, a nie tylko okres od 1 września 2003 r. do 31 grudnia 2008 r.

Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz.U.1991.100.442), w swym pierwotnym brzmieniu - kontrola skarbowa obejmowała wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego, którym zajmował się Wydział (...), do którego została skierowana odwołująca. W kontekście powyższego, biorąc pod uwagę faktyczny zakres obowiązków B. M., wskazać należy, iż charakter jej pracy w pełni odpowiada definicji pracownika organów kontroli państwowej, gdyż z całą pewnością taką była i jest po przekształceniach kontrola skarbowa, w której odwołująca piastowała stanowisko najpierw, referendarza, starszego referendarza, później komisarza skarbowego, a następnie starszego komisarza skarbowego aż do 31 sierpnia 2003 r. Zatem w ocenie tut. sądu, na podstawie art. 32 ust. 3 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, odwołująca powinna zostać zakwalifikowana jako pracownik pracujący w szczególnym charakterze, także w nieuznanym przez ZUS okresie od 7 lutego 1992 r. do 31 sierpnia 2003 r. Dalej wskazać należy, że odwołująca w związku z przejściem z korpusu Służby Cywilnej i przekształceniem w funkcjonariusza Służby Celnej na mocy art. 99 ust. 8 ustawy z 2009 r. o Służbie Celnej stała się funkcjonariuszem służby celnej, któremu, okres stażu pracy w służbie cywilnej lub jednostkach organizacyjnych wlicza się do okresu służby w Służbie Celnej. Okres ten wlicza się całościowo, a więc zarówno w zakresie uprawnień emerytalnych, jak i pozostałych, czego przykładem jest działanie pracodawcy, który wyliczył na tej podstawie odwołującej dodatkowy urlop (por. m.in. treść świadectwa służby w aktach osobowych). Podobnie uznał Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, w analogicznym przebiegu zatrudnienia powoda w sprawie o sprostowanie świadectwa pracy (wyrok z 26 kwietnia 2018 r. sygn. VI Pa 28/18, LEX).

Sąd Okręgowy nie znalazł natomiast podstaw do wliczenia do ww. stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia odwołującej już od 1 grudnia 1990r., albowiem odwołująca pracowała wówczas w Izbie (...), a nie w Izbie (...). Dopiero z dniem 7 lutego 1992r. została mianowana na stanowisko referendarza w Urzędzie (...)w P..

Powyższy okres sporny od 7 lutego 1992r. do 31 sierpnia 2003r., łącznie z uznanym przez ZUS okresem pracy w wymiarze 5 lat i 9 miesięcy - pozwalają na uznanie, że B. M. spełniła również ostatnią przesłankę do nabycia prawa do rekompensaty, jaką jest wykazanie wymaganego 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W dniu 2 września 2022r. odwołująca złożyła wniosek o rekompensatę.

Emerytura w wieku powszechnym została przyznana odwołującej na podstawie decyzji z 21 października 2022 r. - od 1 września 2022r.

Zważywszy na powyższe, Sąd Okręgowy - na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego i art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. - zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującej prawo do rekompensaty od 1 września 2022r. (tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek i od tego też dnia odwołująca ma prawo do emerytury powszechnej). Świadczenia wypłaca się bowiem poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu (art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

Nie zachodziły również okoliczności wyłączające prawo do rekompensaty. Po pierwsze, odwołująca nie nabyła prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (ani na podstawie art. 32, czy też art. 46, ani też na podstawie art. 184 ustawy – w tym ostatnim przypadku z uwagi na niespełnienie warunku 15 lat pracy w warunkach szczególnych wymaganego na dzień 31 grudnia 1998r.). Po drugie, odwołująca nie nabyła również prawa do emerytury pomostowej.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie:

1) przepisów prawa procesowego, tj. zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż zgromadzony materiał dowodowy uprawnia do twierdzenia, że odwołująca wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w szczególnych warunkach w okresie od 7 lutego 1992 r. do 31 sierpnia 2003 r. w Urzędzie (...), a w konsekwencji naruszenie

2) przepisów prawa materialnego, tj. art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych poprzez przyznanie odwołującej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach w sytuacji, gdy nie udowodniła co najmniej 15 lat takiej pracy.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania ubezpieczonej od decyzji organu rentowego z dnia 21 października 2022 r., ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego odwołująca wniosła o oddalenie apelacji.

Apelację od ww. wyroku wniosła również odwołująca B. M. zaskarżając go w części i zarzucając mu naruszenie przepisu art. 325 k.p.c., gdyż sentencja wyroku w ocenie odwołującej nie zawiera rozstrzygnięcia dotyczącego jej żądania w zakresie umożliwiającym prawidłowe wykonanie wyroku przez pozwanego.

Mając na uwadze powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uzupełnienie sentencji umożliwiającej jego prawidłowe wykonanie czyli wskazanie daty, od której rekompensata ma być naliczana (1 grudnia 1990r.) oraz wskazanie daty, do której rekompensata ma być naliczana (31 grudnia 2008r.).

W odpowiedzi na apelacjęodwołującej organ rentowy wniósł o jej oddalenie jako niezasadnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Obie apelację nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd I instancji przeprowadził prawidłowo postępowanie sądowe, zebrał materiał dowodowy, a nadto powołał trafnie obowiązujące w tej mierze przepisy, które prawidłowo zastosował i zinterpretował, nie naruszając zaskarżonym rozstrzygnięciem przepisów procesowych ani przepisów prawa materialnego, dlatego też Sąd Apelacyjny ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za własne, jako że znajdują one odzwierciedlenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

W pierwszej kolejności zaznaczyć wypada, że przedmiotem sporu w sprawie była ocena, czy prawidłowo organ rentowy odmówił B. M. przyznania rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ ubezpieczona na 31 grudnia 2008 r. nie posiadała co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wskazując z kolei podstawy prawne niniejszego wyroku przypomnieć należy, że zgodnie z art. 2 pkt 5) ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r., poz. 164)) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Celem wprowadzonej rekompensaty jest - zgodnie z art. 2 pkt 5) ustawy o emeryturach pomostowych - zapewnienie pracownikom uzyskania odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Wymaga więc podkreślenia, iż ratio legis ustanowienia przez ustawodawcę instytucji rekompensaty było, jak wynika z definicji tego pojęcia, dążenie do wyrównania szkody, spowodowanej wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych, poniesionej przez osoby legitymujące się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, a nie spełniające innych warunków do ustalenia im wcześniejszej emerytury do 1 stycznia 2009 r. i jednocześnie nie spełniające warunków do ustalenia im emerytury pomostowej po tej dacie. Dla powstania prawa do rekompensaty koniecznym więc jest, by ubezpieczony poniósł szkodę, poprzez utratę możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS, wskutek odebrania mu tego przywileju przez ustawodawcę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 13 października 2010 r., III AUa 645/10).

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 2).

Prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ustawa emerytalna). Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, przy ustalaniu prawa do rekompensaty uwzględniane są tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Osoba ta powinna do wniosku o ustalenie rekompensaty załączyć dokumentację potwierdzającą wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, o ile dokumentacja ta nie znajduje się już w aktach ZUS. Wniosek o ustalenie rekompensaty zainteresowany może zgłosić w dowolnym czasie.

Zgodnie zaś z treścią art. 23 ust. 2 ww. ustawy rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Rekompensata jest zatem adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Rekompensata nie jest samoistnym świadczeniem pieniężnym. Stanowi ona dodatek do kapitału początkowego i łącznie z tym kapitałem podlega waloryzacjom, a w efekcie powiększa podstawę obliczenia emerytury. Zatem de facto sprawa o rekompensatę jest sprawą o wysokość emerytury.

Sąd I instancji prawidłowo zwrócił uwagę w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że w doktrynie podkreśla się, że cyt. już wyżej art. 2 pkt 5) i art. 21 ust. 1 ustawy pomostowej formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach. Treść art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych może budzić wątpliwości. Literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach i rentach z FUS rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia (K. Antonów, Komentarz do ustawy o emeryturach pomostowych, [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, Opublikowano: LEX 2014).

Zatem, dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne jest wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika w rozumieniu art. 32 ustawy o ustawy emerytalnej w wymiarze co najmniej 15 lat do 1 stycznia 2009 r., przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych.

W pierwszym rzędzie ustalić należało czy odwołująca utraciła możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, a jednocześnie nie nabyła prawa do emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługiwała emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważało się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się m. in. pracowników organów kontroli państwowej (ust. 3 pkt 1) oraz pracowników organów administracji celnej (ust. 3 pkt 2). Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustalało się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4). Nie budziło wątpliwości, że zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie dotyczyło przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 15 grudnia 2016 r., III AUa 797/16).

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnili do 31 grudnia 2008r.

Natomiast zgodnie z § 11 powołanego rozporządzenia, funkcjonariusz celny nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie zatrudnienia w organach administracji celnej,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w organach administracji celnej.

Odnosząc się z kolei do zarzutów zawartych w apelacji organu rentowego, to Sąd II instancji w wyniku kontroli instancyjnej orzeczenia uznał zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. za nietrafny. Zgodnie z treścią art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W wyroku Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r. w sprawie IV CKN 1316/00 wskazano, że ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, tj. rozstrzygania spornych kwestii na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Powinna odpowiadać regułom logicznego myślenia wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego będące wyznacznikiem granic dopuszczalnych wniosków i stopnia prawdopodobieństwa ich przydatności w konkretnej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd; nie jest tu wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych.

W postanowieniu z 2 grudnia 1999 r. w sprawie III CKN 122/99 Sąd Najwyższy uznał, że sąd orzekający nie przekracza granic swobodnej oceny dowodów, gdy jego przekonanie odnośnie mocy poszczególnych dowodów i ich znaczenia dla sprawy oparte zostało na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego i pozostaje w zgodzie z zasadami logicznego wnioskowania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgromadzone dowody Sąd Okręgowy oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Sąd I instancji dokonał ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie i sąd apelacyjny podstawę faktyczną wyroku w pełni aprobuje.

Zgromadzony w przedmiotowym postępowaniu materiał dowodowy, w tym dokumenty zebrane w aktach osobowych odwołującej B. M. w szczególności zakresy czynności oraz niekwestionowane zeznania odwołującej uzasadniały ustalenie, że odwołująca od 7 lutego 1992r. pracowała w szczególnych warunkach, wykonując tzw. służbę szczególnego nadzoru podatkowego, niezależnie od tego czy była zatrudniona w Urzędzie (...)w P. czy w (...).

Zgodnie z projektem zmiany ustawy o kontroli skarbowej Rozdział 3b „Specjalny nadzór skarbowy”, specjalny nadzór skarbowy polega na kontroli otwarcia i zamknięcia stołów gry w kasynach gry oraz obliczaniu rezultatów gier na stołach i na automatach, zasadności i prawidłowości wystawianych imiennych zaświadczeń o uzyskanej wygranej oraz dokumentacji prowadzonej w powyższym zakresie. Mając powyższe na uwadze należy dokonać także zmian w art. 2 ust. 1 pkt 5 oraz w art. 6 ust. 2a ustawy o kontroli skarbowej gdzie wyrazy „szczególny nadzór podatkowy” należy zastąpić wyrazami „specjalny nadzór skarbowy”, jak również dokonać stosownych zmian w ustawie o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach - w art. 11 ust. 6, art. 17 ust. 6, art. 18 ust. 5, art. 22 ust. 2 i art. 48 ust. 3. Natomiast szczególny nadzór podatkowy w zakresie produkcji oraz obrotu, w tym eksportu i importu określonymi wyrobami akcyzowymi, wykonywany byłby przez organy celne. Stąd też regulacje prawne dotyczące zakresu i trybu wykonywania tego nadzoru znajdą się jako Rozdział 1a Szczególny nadzór akcyzowy w ustawie o Służbie Celnej”.

Ostatecznie w ustawie z dnia 24 lipca 1999 r. o służbie celnej (Dz. U z 1999 r., Nr 72, poz. 802) po rozdziale 1 dodano z dniem 1 września 2003 roku rozdział 1a) w brzmieniu: „Rozdział 1a. Szczególny nadzór podatkowy” obejmujący art. 6a) do 6g) i uregulowano w nim m.in., że szczególnemu nadzorowi podatkowemu podlega:

1) produkcja, przemieszczanie i obrót, w tym eksport i import, niektórymi wyrobami akcyzowymi,

2) urządzanie gier w kasynach gry, na automatach i na automatach o niskich wygranych, tam gdzie się one znajdują (art. 6a ust. 2 ustawy o służbie celnej).

Z powyższego jasno wynika, iż zadania w zakresie kontroli obrotu wyrobami akcyzowymi i kontroli urządzeń gier, które uprzednio były realizowane przez Urząd (...), zostały częściowo przejęte przez Urzędy (...) od 1 września 2003 r., stąd odwołująca B. M. nadal po 31 sierpnia 2003 r. wykonywała dokładnie ten sam zakres obowiązków związanych ze szczególnym nadzorem podatkowym.

W myśl art. 30 ust. 2 pkt 2-4 oraz art. 30 ust. 3 pkt 1 i 1a) ww. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r., kontroli podlega przestrzeganie przepisów:

- prawa podatkowego w zakresie wydobycia urobku rudy miedzi, produkcji koncentratu, wydobycia gazu ziemnego lub ropy naftowej, o których mowa w ustawie z dnia 2 marca 2012 roku o podatku od wydobycia niektórych kopalin (Dz. U. z 2016 r. poz. 1581).

Kontroli podlega również:

- prawidłowość i terminowość wpłat podatku akcyzowego od niektórych wyrobów określonych w przepisach odrębnych oraz podatku od gier;

- prawidłowość i terminowość wpłat podatku od wydobycia niektórych kopalin.

Ostatecznie zaś, na mocy tzw. reformy KAS zadania szczególnego nadzoru podatkowego zostały w całości przejęte przez Służbę (...) – por. art. 54 i 55 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2021 roku, poz. 422). Jednocześnie zaś w myśl art. 251c ww. ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, okres służby funkcjonariusza traktuje się jako pracę w szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przypomnieć należy, że w niniejszej sprawie organ rentowy uznał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych należy wliczyć odwołującej B. M.okres jej pracy jedynie od 1 września 2003 r. (tj. od dnia, w którym formalnie została przeniesiona do Izby (...)) do 31 grudnia 2008 r. (ograniczenie ustawowe). Tymczasem w myśl art. 22b ust. 1 i 8 ustawy z dnia 24 lipca 1999r. o służbie celnej wówczas obowiązującej, członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub jednostkach podległych lub nadzorowanych przez tego ministra mogą otrzymać, z urzędu, propozycję pełnienia służby w Służbie (...) (ust. 1). Członkowi korpusu służby cywilnej, który na podstawie ust. 1 stał się funkcjonariuszem celnym, okres stażu pracy w służbie cywilnej lub jednostkach organizacyjnych administracji celnej wlicza się do okresu służby w Służbie (...)(ust. 8).

Analogiczne uregulowania zostały zawarte w art. 99 ust. 1 i 8 ustawy o służbie celnej z dnia 27 sierpnia 2009 r., członek korpusu służby cywilnej zatrudniony w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych albo jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez tego ministra, może otrzymać propozycję pełnienia służby w Służbie (...)(ust. 1). Członkowi korpusu służby cywilnej, który stał się funkcjonariuszem, okres stażu pracy w służbie cywilnej lub jednostkach organizacyjnych wlicza się do okresu służby w Służbie (...) (ust. 9).

Zatem, także w ocenie Sądu Apelacyjnego, w kontekście przywołanych wyżej przepisów (art. 22b ust. 8 i art. 99 ust. 8 ww. ustaw) uznać należy, że również sporny okres należy zaliczyć na mocy § 11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z dnia 18 lutego 1983 r.) do okresu zatrudnienia w Służbie Celnej, w szczególnym charakterze, a nie tylko okres od 1 września 2003 r. do 31 grudnia 2008 r.

Zatem w ocenie tut. Sądu, na podstawie art. 32 ust. 3 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, odwołująca powinna zostać zakwalifikowana jako pracownik pracujący w szczególnym charakterze, także w nieuznanym przez ZUS okresie. Dalej wskazać należy, że odwołująca w związku z przejściem z korpusu Służby Cywilnej i przekształceniem w funkcjonariusza Służby Celnej na mocy art. 99 ust. 8 ustawy z 2009 r. o Służbie Celnej stała się funkcjonariuszem służby celnej, któremu, okres stażu pracy w służbie cywilnej lub jednostkach organizacyjnych wlicza się do okresu służby w Służbie Celnej. Okres ten wlicza się całościowo, a więc zarówno w zakresie uprawnień emerytalnych, jak i pozostałych. Podobnie uznał Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, w sprawie o sprostowanie świadectwa pracy (wyrok z 26 kwietnia 2018 r., sygn. VI Pa 28/18, LEX).

Prawidłowo też – w ocenie Sądu Odwoławczego - Sąd I instancji nie znalazł podstaw do wliczenia do ww. stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia odwołującej już od 1 grudnia 1990r., albowiem odwołująca pracowała wówczas w Izbie (...), a nie w Izbie (...). Dopiero z dniem 7 lutego 1992r. została mianowana na stanowisko referendarza w Urzędzie (...) w P..

Powyższy okres sporny, ale dopiero od 7 lutego 1992 r. do 31 sierpnia 2003 r., łącznie z uznanym przez ZUS okresem pracy w wymiarze 5 lat i 9 miesięcy - pozwalają na uznanie, że B. M. spełniła również ostatnią przesłankę do nabycia prawa do rekompensaty, jaką jest wykazanie wymaganego 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zaskarżony wyrok zatem – w ocenie Sądu Odwoławczego - w pełni odpowiada prawu.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny stwierdził, że zaskarżony wyrok był prawidłowy, wbrew stanowisku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. nie doszło do naruszenia prawa materialnego ani też przepisów prawa procesowego. Wobec uznania, iż zarzuty apelacyjne były bezzasadne Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację (pkt 1 wyroku).

Niezasadna okazała się również apelacja odwołującej B. M..

W tym zakresie Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko organu rentowego zawarte w odpowiedzi na apelację odwołującej. Wbrew twierdzeniom odwołującej Sąd Okręgowy jak najbardziej prawidłowo sformułował sentencję wyroku. Zauważyć należy, że przedmiotem sporu było prawo do rekompensaty w ogóle - sporną decyzją Oddział odmówił prawa do tego właśnie świadczenia i prawo to stanowiło przedmiot sporu. Bez konsekwencji dla prawa do rekompensaty jest to, czy odwołująca wykonywała pracę w szczególnych warunkach czy też o szczególnym charakterze. Zgodnie bowiem z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych świadczenie to przysługuje w obu powyższych przypadkach. Rekompensata ta stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez tych ubezpieczonych, którzy nie mają prawa do emerytury pomostowej. Co ważne, nie jest to świadczenie o bycie samoistnym, albowiem stanowi dodatek do kapitału początkowego skutkując tym samym zwiększeniem podstawy obliczenia emerytury. Z kolei zastrzeżenia odwołującej zawarte w apelacji dot. fragmentów uzasadnienia wyroku Sądu I instancji są w niniejszej sprawie obojętne o tyle, iż Sąd ten uznał za spełnione wszystkie przesłanki prawa do rekompensaty, w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącym 15 lat.

Jak podał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 3 stycznia 2023 r. (III AUa 611/21): „ze specyfiki spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych wynika, iż kognicja sądu w danej sprawie zawsze wyznaczona jest zakresem rozpoznania zaskarżonej decyzji, gdyż sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji”. W konsekwencji - w razie uprawomocnienia się orzeczenia Sądu Okręgowego w jego obecnej treści - wyrok ten podlegać będzie wykonaniu (w ten sposób mianowicie, iż organ rentowy przeliczy świadczenie emerytalne odwołującej).

Ponadto nie okazały się zasadne zarzuty odwołującej dotyczące okresu, za który rekompensata ma jej przysługiwać. Sąd II instancji podkreśla, że wniosek o sporne świadczenie został złożony przez odwołującą w dniu 2 września 2022 r., z kolei emerytura w wieku powszechnym przyznana została jej na podstawie decyzji ZUS z dnia 21 października 2022 r. - od dnia 1 września 2022 r.

O nabyciu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przewidujący powstanie prawa do świadczeń z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nabycie prawa do świadczeń, w tym do emerytury, należy więc wiązać ze spełnieniem ustawowych warunków nabycia tego prawa, nie utożsamiając równocześnie nabycia prawa z przyznaniem i wypłatą świadczenia, którą to kwestię reguluje art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, nakazujący wypłacanie świadczenia od dnia powstania prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu”. W związku z tym rekompensata jest przyznawana zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, a zatem w niniejszej sprawie od dnia 1 września 2022 r.

Ponadto jak wskazał w wyroku z 21 października 2021 r. sygn. III AUa 612/20 Sąd Apelacyjny w Gdańsku jest oczywiste, iż rekompensata jako świadczenie dodatkowe nie może być przyznana bez prawa do emerytury, to świadczenie nierozłącznie związane z emeryturą, wpływające wyłącznie na jej wysokość poprzez zwiększenie kapitału początkowego, którego wysokość wpływa na emeryturę powszechną.

Zatem Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 8 kwietnia 2023 r. (sygn. VIII U 2194/22) prawidłowo postanowił zmienić zaskarżoną decyzję i przyznać odwołującej prawo do rekompensaty od dnia 1 września 2022r.

Wobec uznania, że zarzuty apelacyjne odwołującej B. M. były bezzasadne oraz mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne - na podstawie art. 385 k.p.c. – należało orzec o oddaleniu złożonej w niniejszej sprawie apelacji odwołującej B. M. (pkt 2 wyroku).

sędzia Marta Sawińska

Dodano: 28 listopada 2025, Opublikował(a): Danuta Stachowiak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Poznaniu
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Marta Sawińska
Data wytworzenia informacji: 18 grudnia 2024