Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Sędziowie: Małgorzata Woźniak-Zendran

Roman Walewski

Protokolant: Małgorzata Kołodziejczak

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2024 r. w Poznaniu

sprawy Agencji (...) sp. z o.o. z siedzibą

w P. i (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale : A. G. (1)

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji (...) sp. z o. o. z siedzibą w P. i Agencji

(...) sp. z o. o. z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 6 lipca 2023 r. sygn. akt VIII U 1482/22

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I.1. oraz poprzedzającą go decyzję i stwierdza, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne i składkę na to ubezpieczenie, z tytułu wykonywania przez A. G. (1) umowy zlecenia zawartej z Agencją (...) sp. z o.o. w P., w okresie od stycznia 2016 roku do grudnia 2019 roku, stanowią kwoty zadeklarowane przez płatnika składek.

2. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I.2. i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz Agencji (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. kwotę 900 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od ogłoszenia orzeczenia do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

3. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II.2. oraz poprzedzającą go decyzję i stwierdza, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne, z tytułu zatrudnienia A. G. (1) na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. w P., w okresie od stycznia 2016 roku do grudnia 2019 roku, stanowią kwoty zadeklarowane przez płatnika składek.

4. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II.2. i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. na rzecz (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. kwotę 3600 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od ogłoszenia orzeczenia do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

5.zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz Agencji (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. kwotę 675 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

6. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. kwotę 2700 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

R. W. M. M. W.-Z.

UZASADNIENIE

1) Decyzją z dnia 8 lipca 2022 r. nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 4 pkt 2 lit a, art. 9 ust. 1 i 1a, art. 18 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 81 ust. l ustawy z dnia 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych stwierdził, że podstawa wymiaru składek oraz kwota składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne dla A. G. (1) z tytułu zawarcia umowy zlecenia z płatnikiem składek: Agencją (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. w okresie od 1/2016 do 12/2019 wynosi 0,00 złotych.

2) Decyzją z dnia 8 lipca 2022 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 4 pkt 2 lit. a, art. 18 ust. 1 i 2, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. l ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych stwierdził, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe
i wypadkowe, a także na ubezpieczenie zdrowotne dla A. G. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą
w P. wynosi:

Miesiąc/rok	Podstawa wymiaru składek
	na ubezpieczenia			na ubezpieczenie
	Emerytalne i rentowe	Chorobowe	Wypadkowe	Zdrowotne
01-2016	2 649,82 zł	2 649,82 zł	2 649,82 zł	2 286,53 zł
02-2016	2 750,34 zł	2 750,34 zł	2 750,34 zł	2 373,27 zł
03-2016	2 459,13 zł	2 459,13 zł	2 459,13 zł	2 121,98 zł
04-2016	2 584,41 zł	2 584,41 zł	2 584,41 zł	2 230,09 zł
05-2016	2 708,58 zł	2 708,58 zł	2 708,58 zł	2 337,23 zł
06-2016	2 708,58 zł	2 708,58 zł	2 708,58 zł	2 337,23 zł
07-2016	2 418,47 zł	2 418,47 zł	2 418,47 zł	2 086,90 zł
08-2016	2 460,23 zł	2 460,23 zł	2 460,23 zł	2 122,93 zł
09-2016	2 750,34 zł	2 750,34 zł	2 750,34 zł	2 373,27 zł
10-2016	2 584,41 zł	2 584,41 zł	2 584,41 zł	2 230,09 zł
11-2016	2 708,58 zł	2 708,58 zł	2 708,58 zł	2 337,23 zł
12-2016	3 082,21 zł	3 082,21 zł	3 082,21 zł	2 659,64 zł
01-2017	3 082,21 zł	3 082,21 zł	3 082,21 zł	2 659,64 zł
02-2017	2 739,88 zł	2 739,88 zł	2 739,88 zł	2 364,24 zł
03-2017	2 680,77 zł	2 680,77 zł	2 680,77 zł	2 313,24 zł
04-2017	2 581,56 zł	2 581,56 zł	2 581,56 zł	2 227,63 ł
05-2017	3 111,00 zł	3 111,00 zł	3 111,00 zł	2 684,48 zł
06-2017	2 960,29 zł	2 960,29 zł	2 960,29 zł	2 554,43 zł
07-2017	2 762,15 zł	2 762,15 zł	2 762,15 zł	2 383,46 zł
08-2017	2 755,27 zł	2 755,27 zł	2 755,27 zł	2 377,52 zł
09-2017	3 122,84 zł	3 122,84 zł	3 122,84 zł	2 694,70 zł
10-2017	2 864,34 zł	2 864,34 zł	2 864,34 zł	2 471,64 zł
11-2017	2 625,27 zł	2 625,27 zł	2 625,27 zł	2 265,35 zł
12-2017	2 870,95 zł	2 870,95 zł	2 870,95 zł	2 477,34 zł
01-2018	2 841,65 zł	2 841,65 zł	2 841,65 zł	2 452,06 zł
02-2018	2 739,34 zł	2 739,34 zł	2 739,34 zł	2 363,78 zł
03-2018	2 568,73 zł	2 568,73 zł	2 568,73 zł	2 216,56 zł
04-2018	2 673,15 zł	2 673,15 zł	2 673,15 zł	2 306,66 zł
05-2018	2 814,20 zł	2 814,20 zł	2 814,20 zł	2 428,37 zł
06-2018	3 349,48 zł	3 349,48 zł	3 349,48 zł	2 890,27 zł
07-2018	3 086,30 zł	3 086,30 zł	3 086,30 zł	2 663,17 zł
08-2018	2 583,81 zł	2 583,81 zł	2 583,81 zł	2 229,57 zł
09-2018	3 099,64 zł	3 099,64 zł	3 099,64 zł	2 674,68 zł
10-2018	3 143,01 zł	3 143,01 zł	3 143,01 zł	2 712,10 zł
11-2018	2 863,41 zł	2 863,41 zł	2 863,41 zł	2 370,84 zł
12-2018	2 835,24 zł	2 835,24 zł	2 835,24 zł	2 446,53 zł
01-2019	3 014,74 zł	3 014,74 zł	3 014,74 zł	2 601,42 zł
02-2019	2 804,03 zł	2 804,03 zł	2 804,03 zł	2 419,60 zł
03-2019	2 988,87 zł	2 988,87 zł	2 988,87 zł	2 579,10 zł
04-2019	3 072,78 zł	3 072,78 zł	3 072,78 zł	2 651,50 zł
05-2019	3 066,54 zł	3 066,54 zł	3 066,54 zł	2 646,12 zł
06-2019	2 909,98 zł	2 909,98 zł	2 909,98 zł	2 511,02 zł
07-2019	3 159,73 zł	3 159,73 zł	3 159,73 zł	2 726,53 zł
08-2019	2 960,18 zł	2 960,18 zł	2 960,18 zł	2 554,34 zł
09-2019	3 594,15 zł	3 594,15 zł	3 594,15 zł	3 101,39 zł
10-2019	2 977,03 zł	2 977,03 zł	2 977,03 zł	2 568,88 zł
11-2019	2 873,59 zł	2 873,59 zł	2 873,59 zł	2 479,62 zł
12-2019	3 156,43 zł	3 156,43 zł	3 156,43 zł	2 723,68 zł

Odwołanie od powyższych decyzji wywiodła Agencja (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. (sprawa zarejestrowana pod sygn. akt VIII U 1482/22) i (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. (sprawa zarejestrowana pod sygn. akt VIII U 1483/22).

Odwołujące zaskarżyły przedmiotowe decyzje w całości, zarzucając im naruszenie przepisów prawa materialnego, w tym w szczególności art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 1 oraz art. 353 ¹ Kodeksu cywilnego poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że umowy zlecenia pomiędzy płatnikiem składek
i ubezpieczonym zostały zawarte w celu obejścia przepisów prawa polegającego na stworzeniu pozoru zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych i w związku z tym były nieważne, podczas gdy zbieg tytułu do ubezpieczeń nie miał charakteru pozornego, lecz faktyczny,
a ubezpieczony faktycznie wykonywał prace na podstawie umowy o pracę oraz umów zlecenia dla różnych płatników składek oraz w innym miejscu i czasie.

Odwołujące spółki wniosły o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wskazane przez płatnika składek jest w prawidłowej wysokości.

Zarządzeniem z dnia 22 września 2022 r. połączono sprawę sygn. VIII U 1483/22 ze sprawą sygn. VIII U 1482/22 do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. VIII U 1482/22.

Sąd Okręgowy nie wzywał A. G. (1) do udziału w postępowaniu odrębnym postanowieniem, bowiem był on już stroną postępowania administracyjnego przed organem rentowym i adresatem decyzji, stając się automatycznie stroną postępowania odwoławczego

Wyrokiem z dnia 6 lipca 2023 r. sygn. VIII U 1482/22 Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. oddalił oba odwołania (punkt 1 i 3), zasądzając od odwołującej spółki Agencji (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz organu rentowego kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego (punkt 2 wyroku) oraz zasądzając od odwołującej spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz organu rentowego kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego (punkt 4 wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Agencja (...) sp. z o.o. z siedzibą
w P. rozpoczęła działalność gospodarczą na podstawie umowy spółki zawartej w dniu 23 kwietnia 2002 r. Przedmiotem działalności są usługi detektywistyczne i ochroniarskie, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa. Faktycznie spółka prowadzi również działalność w zakresie świadczenia usług portierskich i parkingowych. Spółka prowadzi działalność na terenie całego kraju. Wspólnikami spółki są małżonkowie: B. S. i K. S. (1), który pełni funkcję Prezesa Zarządu Spółki.

(...) sp. z o.o. z siedzibą w P. powstała 30 lipca 2008 r. Przedmiotem działalności są usług detektywistyczne i ochroniarskie, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa. Działalność jest prowadzona na terenie całego kraju. Wspólnikami spółki są małżonkowie: K. P. (córka B. i K. S.)
i J. P. (zięć B. i K. S. (2)), który pełni również funkcję Prezesa Zarządu Spółki.

Powstała w lipcu 2008 r. spółka (...) z dniem 1 grudnia
2009 r. na podstawie art. 23 ¹ i art. 3 k.p., część zakładu pracy, w tym pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (...) została przejęta przez innego pracodawcę tj. (...) w związku z racjonalizacją procesów świadczonych usług. W ten sposób spółki podzieliły między siebie określone rodzaje świadczonych usług ochroniarskich oraz niektórzy z pracowników zatrudnieni dotychczas na podstawie umowy o pracę w (...) i świadczący usługi portierskie lub parkingowe w reżimie pracowniczego zatrudnienia, kontynuowali zatrudnienie pracownicze w (...). Jednocześnie pracownicy przejęci przez (...) zawarli umowy zlecenia na usługi portierskie lub parkingowe i dalej świadczyli ten rodzaj usług na rzecz (...), ale już w ramach umowy zlecenia.

Obie odwołujące spółki prowadzą działalność gospodarczą pod tym samym adresem w P. przy ulicy (...).

Agencja (...) w dniu 23 grudnia 2013 r. zawarła z (...) umowę wspólnego świadczenia usług i dostaw na rzecz podmiotów trzecich na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych. Na mocy zawartej umowy odwołujące spółki zobowiązały się do wspólnego ubiegania się i świadczenia usług oraz dostaw na rzecz podmiotów trzecich – każda w zakresie swojej działalności oraz do udostępnienia wiedzy, technicznego doświadczenia, potencjału technicznego i ekonomicznego oraz osób zdolnych do wykonania zamówień w celu wspólnego oferowania i świadczenia usług na rzecz zamawiającego. Odwołujący postanowili również, że do reprezentacji stron w trakcie realizacji umów, jeżeli będzie wymóg zamawiających np. stosowania jednolitego oznakowania, umundurowania, używany będzie znak towarowy (...). Każda ze stron umowy jest uprawniona do zysków osiągniętych w związku z realizacją przyporządkowanej jej części zamówienia i zobowiązania do poniesienia ewentualnych strat bez przepływu jakichkolwiek korzyści między stronami z tytułu świadczenia usług lub dostaw przez każdą ze stron na rzecz zamawiających.

(...) i (...) sp. z o.o. w ramach konsorcjum występowały pod logo (...).

W okresie objętym zaskarżoną decyzją w Agencji (...) było zatrudnionych około 90 osób na podstawie umowy o pracę, a na umowę zlecenia zatrudniała 57 zleceniobiorców, którzy byli jednocześnie zatrudnieni na umowę
o pracę w (...). Natomiast spółka (...) zatrudnia pracowników wyłącznie na podstawie umowy o pracę.

Odwołująca spółka (...) zawarła
z (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. umowę o świadczenie usług ochrony osób i mienia. Następnie w ramach zawartej umowy konsorcjum Agencja (...)
i (...)umową z dnia 4 grudnia 2012 r. zawarła umowę
z (...) regulującą zasady wspólnej realizacji umowy w ramach konsorcjum na rzecz (...) sp. z o.o. W dniu 24 lipca 2017 r. zawarta została umowa regulująca zasady wspólnej realizacji umowy na rzecz (...) Polska.

W dniu 4 grudnia 2012 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. i (...)
sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. Agencją (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. została zawarta umowa o świadczenie usług ochrony osób i mienia. Zleceniodawcy prowadzą działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług logistycznych obejmujących w szczególności usługi przewozu, magazynowania i spedycji, przy czym usługi te są świadczone na rzecz klientów Zleceniodawcy, a przedmiotem tych usług są towary stanowiące własność klientów. W ramach powyższej umowy Zleceniobiorcy, tj. odwołujące spółki zobowiązały się świadczyć na rzecz Zleceniodawcy usługę fizycznej ochrony osób i mienia na terenie chronionym w odniesieniu do mienia chronionego. Usługa miała być świadczona w sposób stały, całodobowo, we wszystkie dni kalendarzowe.

Pracownicy ochrony zatrudnieni w spółce (...) przed rozpoczęciem miesiąca otrzymywali grafik, w którym rozpisane były służby (czas i miejsce pracy). Służby były 12 i 24-godzinne. Grafik opracowywał inspektor kontroli i nadzoru. Prace zatrudnionych w (...) nadzorował kierownik zmiany, który kierował pracownikami ochrony na miejscu. W spółce (...) zatrudniony jest koordynator, który zajmuje się zleceniobiorcami, przydziela ich do konkretnych obiektów. Pracownicy otrzymywali również polecenia od przedstawicieli zleceniodawcy – Grupy R. Polska.

Obie odwołujące spółki mając tożsamy przedmiot działalności gospodarczej zawarły umowę konsorcjum, której celem jest wspólne świadczenie usług z zakresu ochrony osób
i mienia. Na mocy umowy konsorcjalnej Agencja (...) (lider konsorcjum) wykonywała usługi ochrony osób i mienia w formie stałego dozoru sygnałów przesyłanych, gromadzonych i przetwarzanych w elektronicznych urządzeniach i systemach alarmowych, reakcji grup interwencyjnych na sygnały alarmowe oraz usługi portierskie i parkingowe. Natomiast spółka (...) (partner) wykonywała usługi ochrony osób i mienia w formie bezpośredniej ochrony fizycznej stałej.

Lider konsorcjum tytułem wynagrodzenia zobowiązał się zapłacić partnerowi kwotę pokrywającą wszystkie koszty wynagrodzeń ponoszonych przez partnera za osoby zatrudnione do realizacji przedmiotu umowy, powiększoną o 7% marży pokrywającej pozostałe koszty oraz zawierającej zysk. Podstawą do dokonania płatności na rzecz partnera była faktura wystawiona przez spółkę (...) dla (...), która obejmowała wszystkie koszty wynagrodzeń ponoszonych przez partnera za osoby zatrudnione do realizacji przedmiotu umowy powiększone o 7% marży pokrywającej pozostałe koszty oraz zawierającej zysk.

W okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r. Agencja (...)” wystawiała faktury dla Grupy (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. za usługi ochrony osób i mienia. Następnie spółka (...) wystawiała dla Agencji (...)faktury za usługi ochrony mienia, w których uwzględniała wszystkie koszty i 7% marży.

Odwołujące spółki: Agencja (...)
i (...) wspólnie świadczyły usługi i dostawy podmiotom komercyjnym, zgodnie ze swoim przedmiotem działalności realizowały usługi ochrony osób i mienia
w formie bezpośredniej ochrony fizycznej stałej lub doraźnej i zabezpieczenia technicznego bądź usługi niekoncesjonowane: portierskie, dozorcze i parkingowe. Odwołujące spółki
w ramach umowy konsorcjum dzieliły miedzy sobą zadania i czynności zgodnie z zakresami prowadzonych działalności.

Pomiędzy odwołującymi spółkami istnieją powiązania osobowe i kapitałowe, w tym
o charakterze rodzinnym i funkcyjnym oraz powiązania kontraktowe. Ponadto prezesi zarządu odwołujących spółek pozostają ze sobą w relacji powinowactwa. Ścisła współpraca pomiędzy spółkami dała możliwość realizacji umowy z kontrahentami przy jednoczesnym obniżeniu kosztów prowadzenia działalności przez obie spółki i zarazem większe możliwości konkurowania na rynku ochroniarskim.

A. G. (1) w dniu 1 stycznia 2010 r. zawarł umowę o pracę z (...) i od 1 stycznia 2010 r. rozpoczął pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku pracownika ochrony. Miejscem wykonywania pracy było województwo (...). Umowa o pracę została zawarta na czas trwania umowy o ochronę obiektu R. Polska w G..

W dniu 31 grudnia 2016 r. strony zawarły porozumienie zmieniające pierwotną umowę o pracę w zakresie wysokości wynagrodzenia za pracę.

Do obowiązków pracowniczych A. G. (1) należało pilnowanie obiektów, osób znajdujących się na obiekcie. Ubezpieczony w ramach powierzonych obowiązków był uprawniony do kontroli osób wchodzących do obiektu oraz interwencyjnego wezwania policji. Jako pracownik ochrony ubezpieczony pracował 12 albo 24 godziny, na tym samym obiekcie.

Ubezpieczony został zgłoszony jako pracownik do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez (...), oraz wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia przez Agencję (...).

A. G. (1) w dniu 1 stycznia 2016 r. zawarł z Agencją (...) sp. z o.o. z siedzibą w P., i zobowiązał się do świadczenia usług portierskich i parkingowych, w dogodnym dla siebie czasie, po uzgodnieniu terminów ze Zleceniodawcą, a także na wezwanie telefoniczne Zleceniodawcy. Zgodnie z zakresem zadań zleceniobiorców czynności portierskie i parkingowe A. G. (1) był obowiązany do: prowadzenia rejestrów, wykazów według wzorów zleceniodawcy dot. osób, samochodów, wydawania kluczy, wpuszczania i wypuszczania uprawnionych osób do obiektu na podstawie przepustek itp., wpuszczania i wypuszczania samochodów uprawnionych do parkowania na terenie obiektu lub na terenie przyległym na terenach parkingowych, ustawiania samochodów na terenach parkingowych.

Kolejna umowa zlecenia została zawarta pomiędzy stronami w dniu 31 grudnia
2016 r. W podaniu o pracę ubezpieczony podał, że jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę u innego pracodawcy i z tego tytułu podlega ubezpieczeniu społecznemu. Jednocześnie oświadczył, że wynagrodzenie za pracę nie przekracza wysokości wynagrodzenia minimalnego i dlatego wnosi o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu umowy zlecenia.

Na podstawie zawartych umów zlecenia A. G. (1) świadczył usługi portierskie oraz parkingowe na terenie i w obiektach należących do Grupy R. w W.,
w okresie objętym zaskarżoną decyzją.

Ubezpieczony nie wystawiał rachunku za świadczone usługi, a wynagrodzenie miał wypłacane na podstawie kart wynagrodzeń za lata 2016 i 2019.

Zleceniobiorca na podstawie zawartych umów zleceń, wykonywał pracę poza podstawowym czasem pracy – po zakończeniu zmiany lub w dni wolne od pracy etatowej, wykonując pracę podobną, co w ramach etatu. Ubezpieczony odróżniał pracę wykonywaną na rzecz pracodawcy od tej wykonywanej na rzecz zleceniodawcy. Wysokość wynagrodzenia z umów zlecenia zawartych z firmą (...), była w każdym miesiącu zróżnicowana. Ubezpieczony nie kwestionował faktu zawierania dodatkowych umów cywilnoprawnych z drugim podmiotem, ani wysokości otrzymywanego dodatkowego wynagrodzenia z tego tytułu.

W okresie od października do listopada 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział przeprowadził kontrolę w spółce (...) i (...) m.in. w zakresie: prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Kontrolą objęto okres od stycznia 2016 r. do grudnia 2019 r. Podsumowanie wyników kontroli zawarto w protokole z dnia 23 listopada 2021 r.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wskazał, że w ocenie Sądu zaskarżone decyzje okazały się prawidłowe. Ustalony w sprawie stan faktyczny wskazuje bowiem jednoznacznie, że stosunek zlecenia, łączący osobę ubezpieczoną z jedną z odwołujących Spółek, w istocie obejmował również wykonywanie obowiązków, wynikających ze stosunku pracy zawartego z drugą odwołującą Spółką. Stosunek ten został wykreowany tylko po to, by w niedozwolony sposób zoptymalizować koszty prowadzenia działalności przez odwołujące spółki, nadto by uniknąć konieczności uiszczania wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, czy w porze nocnej, w niedziele i święta oraz odprowadzania od takich wypłat składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Strony dokonały sztucznego, nieuzasadnionego prawnie rozdziału czynności wykonywanych przez ubezpieczonych w taki sposób, by stworzyć pozór istnienia dwóch tytułów ubezpieczeń i w ten sposób skorzystać z instytucji „zbiegu ubezpieczenia”, która w istocie w sprawie nie wystąpiła.

Następnie zacytował treść art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 1 i 2, art. 18 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Podkreślił, że zasadą jest, że osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, tj. m.in. umowy o pracę nakładczą, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów, lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Gdy powstanie kolejny tytuł do ubezpieczeń, ubezpieczony może na bieżąco dokonać zmiany tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Przykładowo, gdy osoba wykonująca umowę zlecenia zawiera kolejną umowę zlecenia, z tej drugiej umowy podlega dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Może także wybrać tę drugą umowę jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, wówczas z pierwszej umowy ubezpieczenia emerytalne i rentowe przestaną być obowiązkowe, a staną się dobrowolne. Skoro zatem ustawodawca przewidział możliwość stosowania regulacji, wynikających z przepisu art. 9 ust. 2 ustawy systemowej, to niewątpliwie ubezpieczeni mogą z tego rodzaju instytucji korzystać. Jednakże, w świetle całej regulacji, wynikającej z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i celu, w jakim został utworzony Fundusz Ubezpieczeń Społecznych trudno uznać, że zamiarem ustawodawcy było utworzenie swoistej furtki do unikania opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i kreowania stosunków prawnych tak, by składki były odprowadzane od bardzo niskich kwot w sytuacji, gdy ubezpieczony posiada dwa tytuły do ubezpieczenia ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 15 października 2013 r., III AUa 347/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6 sierpnia 2015 roku, III AUa 1849/14).

Ugruntowane jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego zapatrywanie, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do badania ważności stosunków prawnych stanowiących tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym w celu stwierdzenia objęcia ubezpieczeniem społecznym i ustalenia prawidłowej podstawy wymiaru składki ( vide wyrok Sądu Najwyższego z 23 lutego 2005 r., III UK 200/04).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że dopiero wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia – a nie tylko zawarcie umowy – stwarza obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej) lub możliwość wyboru tego tytułu ubezpieczenia (art. 9 ust. 2). Tak więc dla powstania nowego tytułu ubezpieczenia – o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, nie wystarczało zawrzeć umowę zlecenia, w przepisie tym chodzi o taką umowę, której po pierwsze przedmiotem jest wykonywanie pracy, a po drugie ubezpieczenie ma zastosowanie nie do osoby, która zawarła odpowiednią umowę, ale do osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia (wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2008 roku, I UK 402/07).

Zaznaczyć przy tym należy, że ocenie umowy zlecenia z punktu widzenia zasad ogólnych podlega zarówno jej treść, jak i cel. Jeżeli okaże się ona sprzeczna z ustawą albo z zasadami współżycia społecznego, albo jeżeli ma na celu obejście prawa, jest ona nieważna (art. 58 § 1 i 2 k.c.).

W ocenie Sądu I instancji, stan faktyczny sprawy pozostawał bezsporny między stronami, które różniły się co do tego, czy umowy zlecenia rzeczywiście pozostają w zbiegu jako tytułu ubezpieczenia społecznego, umożliwiając tym samym wybór tylko jednej z nich jako podstawy odprowadzania składek, w tym, czy okoliczności podnoszone w odwołaniach
i podnoszone w toku postępowania mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie

W uznaniu Sądu I instancji odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie. Ze zbiegiem tytułów ubezpieczenia mamy do czynienia wtedy, gdy jedna osoba wykonuje kilka rodzajów działalności, z którymi wiąże się obowiązek ubezpieczenia społecznego (art. 6 ustawy systemowej). W rozpoznawanej sprawie taka sytuacja została wykreowana przez odwołujące Spółki. Niewątpliwie Agencja (...) pojawiła się na rynku związanym ze świadczeniem usług ochroniarskich w roku 2002. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej oraz posiadanych koncesji świadczyła usługi z zakresu ochrony osób i mienia, w tym celu zatrudniła pracowników ochrony, na podstawie umowy o pracę. Z racji posiadanych umiejętności, wieku oraz uprawnień pracownicy spółki (...) wykonywali usługi ochrony w różnym zakresie, m.in. były to usługi portiersko – parkingowe. Usługi te były świadczone w ramach umowy o pracę.

Wraz z powstaniem spółki (...) w roku 2008 doszło do podziału spółki (...), który obejmował m.in. pracowników. Spółka (...) powstała na wydzielonej z (...) części majątku, a także
w trybie art. 23 ¹ Kodeksu pracy przejęła część pracowników spółki (...).
W ten sposób ubezpieczeni (przeważnie osoby posiadające status emeryta), którzy pracowali w spółce (...) na podstawie umowy o pracę, świadcząc w owej spółce usługi ochrony osób i mienia oraz usługi portierskie i parkingowe, po przejściu do innego pracodawcy kontynuowali swoją pracę na podstawie umowy o pracę, ale wyłącznie w zakresie obowiązków ochrony osób i mienia. Natomiast usługi portiersko – parkingowe pracownicy ci świadczyli na podstawie umowy zlecenia zawartej z poprzednim pracodawcą, tj. (...).

Z art. 9 ust. 1 ustawy systemowej wynika zasada, że w przypadku zbiegu u danej osoby kilku tytułów ubezpieczenia, z której jeden ma charakter „bezwzględny” (np. umowy
o pracę), a drugi tytuł ubezpieczenia ma charakter „ogólny” (np. umowy zlecenia)
nie dochodzi do kumulacji obowiązków ubezpieczenia z tych tytułów, co oznacza powstanie obowiązku odprowadzania składek tylko od tytułu „bezwzględnego” (umowy o pracę). Zasada ta nie ma jednak charakteru bezwarunkowego. Odstępstwo od powyższej zasady wprowadza bowiem art. 9 ust. 1a ustawy systemowej, zgodnie z którym ubezpieczeni, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy (…) w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy systemowej, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy podzielił stanowisko pozwanego organu rentowego, iż powstanie spółki (...) i przejęcie pracowników (...), którzy następnie wykonywali dotychczasowe obowiązki na podstawie dwóch różnych umów (umowy o pracę i umowy zlecenia) miało charakter ukonstytuowania pozornego zbiegu tytułów ubezpieczenia. W ten sposób w istocie doszło do sztucznego quasi podziału spółki na dwa podmioty, a zakres świadczonych usług zamykał się w katalogu usług świadczonych zgodnie z realizowanymi umowy na rzecz kontrahentów, na podstawie umowy Konsorcjum.

Jednocześnie podkreślił, że odwołujące spółki na mocy postanowień umowy konsorcjalnej postanowiły, że po zawarciu kontraktu z określonym podmiotem gospodarczym, uzgodnią między sobą która ze spółek będzie świadczyła usługi portiersko – parkingowe, a która będzie realizować usługi z zakresu osób i mienia. W rozpatrywanej sprawie istotne znaczenie ma to, że wobec poszczególnych kontrahentów obie spółki postrzegane były, jako jeden podmiot gospodarczy świadczący szeroki wachlarz usług związanych z ochroną i dozorem osób oraz mienia. Za takim stanowiskiem przemawia m.in. zapis w umowie z dnia 24 lipca 2017 r., iż „ lider konsorcjum w ramach realizacji umowy o świadczenie usług ochrony osób i mienia oraz usług portierskich i parkingowych wykonywać będzie usługi ochrony osób i mienia w formie stałego dozoru sygnałów przesyłanych, gromadzonych i przetwarzanych w elektronicznych urządzeniach i systemach alarmowych, reakcji grup interwencyjnych na sygnały alarmowe oraz usługi portierskie i parkingowe”.

Sąd I instancji przyjął, iż ubezpieczony był pracownikiem odwołującej spółki (...) zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na stanowisku – pracownik ochrony. Do obowiązków pracowniczych ubezpieczonego należały usługi polegające na ochronie obiektu, mienia na tym obiekcie i ludzi przebywających na terenie obiektu, kontrolowanie kabin kierowców pod kątem nielegalnie wywożonego towaru z obiektu, wykonywanie obchodów obiektów, magazynów, terenów, sprawdzanie osób wchodzących do obiektu.

Równocześnie w okresach objętych zaskarżoną decyzją ubezpieczony zatrudniony był na podstawie umowy zlecenia w spółce (...) celem świadczenia usług portierskich i parkingowych.

Do obowiązków portierskich należało – prowadzenie rejestrów, wykazów według wzorów zleceniodawcy dot. osób, samochodów, wydawanie kluczy, wpuszczanie i wypuszczanie uprawnionych osób do obiektu na podstawie przepustek. Natomiast do czynności parkingowych należało wpuszczanie i wypuszczanie samochodów uprawnionych do parkowania na terenie obiektu lub na terenie przyległym ba terenach parkingowych, a także ustawianie samochodów na terenach parkingowych. Ubezpieczony wykonywał obowiązki wynikające z zawartych umów na terenie województwa (...), na obiektach grupy R., używając munduru z nadrukiem (...).

Obowiązki powierzone ubezpieczonemu na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia były różne, lecz ich wspólną cechą była ochrona określonego terenu, obiektu, osób oraz mienia. Usługi parkingowe oraz portierskie wbrew twierdzeniom odwołujących polegają na ochronie mienia (samochodów), terenu parkingu (kontrola dostępu do parkingu osób nieuprawnionych), oraz budynków (ograniczenie dostępu osób). Uprawnionym jest zatem wniosek, że wskazane powyżej czynności zleceniodawcy mające za zadanie chronić osoby, mienie, teren oraz budynki uzupełniały się z czynnościami ochroniarskimi, które wymagały posiadania licencji ochroniarza uprawniającej do ochrony określonych budynków, osób lub koncentrujące się na określonym sposobie ochrony, tj. monitorowaniu obiektów, terenów lub ochrony osób przebywających w danym budynku poprzez ograniczenie dostępu. Czynności wykonywane przez ubezpieczonego na podstawie oby umów wzajemnie się uzupełniały tworząc pełny zakres usług ochroniarskich świadczonych przez Konsorcjum (...) i wykonywanych przez ubezpieczonego na podstawie dwóch różnych tytułów ubezpieczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w okolicznościach niniejszej sprawy bez znaczenia jest podział na czynności/obowiązki wykonywane na podstawie umowy o pracę oraz umowy zlecenia albowiem istotny jest przedmiot i sposób wykonywania tych obowiązków, a które w istocie polegały na szeroko pojętej ochronie i dozorze obiektów, terenów i ludzi. Wykonywanie czynności parkingowych polegających np. na wydawaniu kluczy jest formą ochrony obiektu poprzez weryfikację osób uprawnionych do przebywania na określonym obiekcie. Podobnie kontrola samochodów wjeżdżających na parking oraz kontrola kierowców zawiera w sobie obowiązek parkingowego i jednocześnie pracownika ochrony.

Z prawnego punktu widzenia umowy zlecenia, zawarte (...), należy określić jako pozorne w rozumieniu art. 83 k.c. Przepis ten stanowi, iż nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. W istocie, na potrzeby uniknięcia odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od kwot wynagrodzenia, uzyskiwanego przez te same osoby w spółce (...). W rzeczywistości obowiązki pracownicze ubezpieczonego zostały sztucznie rozdzielone na dwie umowy zawarte z pozornie odrębnymi podmiotami gospodarczymi, które występowały na rynku jako Konsorcjum (...). Odwołujące spółki tworząc Konsorcjum (...) w ramach zawartych umów z kontrahentami zobowiązały się do kompleksowego świadczenia usług ochrony osób i mienia. W efekcie Konsorcjum (...) ponosiło odpowiedzialność wobec kontrahentów za prawidłowe wykonanie usług. W umowach regulujących zasady wspólnej realizacji usług
w ramach Konsorcjum (...), odwołujące spółki podzieliły przedmiot umów zawartych
z kontrahentami na bezpośrednią ochronę fizyczną stałą (którą wykonywała spółka (...)) i usług portiersko-parkingowe (które wykonywała spółka (...)). Odwołujące spółki w celu świadczenia swojej części kontraktu powierzały pracę tym samym ubezpieczonym, którzy czynności pracownika ochrony wykonywali w ramach umowy o pracę, a czynności portiersko-parkingowe w ramach umowy zlecenia.

W konsekwencji ubezpieczony wykonywał czynności ochroniarskie, parkingowe i portierskie, na rzecz Konsorcjum (...) z tą różnicą, że w różnych godzinach.

Zatrudnienie ubezpieczonego w ramach umów zlecenia zawartych ze spółką (...), było dla spółki (...) korzystne z przyczyn organizacyjnych
i finansowych. Ubezpieczony wykonywał bowiem pracę o podobnym charakterze,
co nie wymagało dodatkowego przeszkolenia. Takie rozwiązanie było najkorzystniejsze i zapewniało najwyższą jakość wykonania usługi oraz obniżenie kosztów wykonania umowy o ochronę. Zawierając z ubezpieczonym dodatkowe umowy zlecenia, firma (...) korzystała w ten sposób z art. 9 ust. 2 ustawy, przewidującego zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. Pozwoliło to na opłacanie wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przedmiotem każdej z umów (umowy o pracę jak i umowy zlecenia) było wykonywanie czynności co najmniej zbliżonych lub tożsamych, powiązanych ze sobą, z użyciem tej samej odzieży ochronnej z logo (...). Ponadto czynności te wykonywane były w miejscach/obiektach tożsamych dla wykonywania działalności gospodarczej obu podmiotów. W toku postępowania dowodowego nie wykazano relewantnych prawnie różnic między przedmiotem i sposobem wykonywania umów na rzecz odwołujących.

Nawet jednak w braku możliwości uznania umowy za zawartą dla pozoru (i z tego tytułu nieważnej) nie zmieniałoby to faktu, iż umowy zlecenia zawarte ze spółką (...), były ewidentnie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, zmierzały do obejścia prawa i z tych właśnie przyczyn były nieważne.

Stosownie do treści art. 58 § 1 k.c. czynność prawna, sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, jest nieważna chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy, co do pozostałych części chyba, że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością, czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.).

Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą w sytuacji, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Sprzeczność z ustawą ma miejsce także wtedy, gdy wynika z właściwości lub z natury określonych przepisów, przy braku wyraźnego zakazu dokonywania czynności prawnej określonej treści oraz gdy czynność prawna pozbawiona jest przepisanej formy.

Natomiast czynność prawna, mająca na celu obejście ustawy, polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2004 r., I PK 42/04; z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04; z dnia 29 marca 2006 r., II PK 163/05). Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej „obchodzi” go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05).

Działanie zgodne z prawem, nie zawsze jednak wyklucza obejście prawa. Zasada swobody umów (art. 353 ¹ k.c.), czy też konieczność badania woli stron w stosunkach zobowiązaniowych, nie eliminuje skutku w postaci obejścia prawa, w tym przypadku polegającego na uniknięciu płacenia składek na ubezpieczenia społeczne w wyższej kwocie. Konkluzja o obejściu prawa odnosi się bowiem do celu, jakiemu służyło sporządzenie dwóch oddzielnych umów, a nie do samej ich treści. Podleganie ubezpieczeniom społecznym z określonych tytułów, a w konsekwencji również podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wynikają z rzeczywistego stanu i sposobu wykonywania zatrudnienia, a nie z samego faktu sporządzenia umowy w określony sposób. Dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby go podpisujące, jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie.

Jeżeli zatem zawarta przez strony umowa, była wykorzystywana instrumentalnie, to niewykluczone jest jej zakwestionowanie, jako podstawy (tytułu) podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie ze względu na pozorność umowy (art. 83 k.c.), lecz ze względu na obejście prawa. Taką wykładnię przyjęto w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2009 r. (I UK 314/08), który reprezentuje teza, że zawarcie umowy o pracę nakładczą wyłącznie w celu nie płacenia wyższych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, stanowi obejście prawa (art. 58 § 1 k.c.). Nic innego nie wynika z wyroku z 19 stycznia 2010 r. (I UK 261/09), z tezą - gdy umowa jest przez strony wykonywana, nie może być mowy o pozorności, co jednak nie wyklucza możliwości badania, czy zawarcie umowy nie zmierzało do obejścia prawa. Równie bliskie stanowisko wyrażono na gruncie podobnej sytuacji, zakończonej wyrokiem Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2013 r. (I UK 372/12), w którym stwierdzono, że umowa zlecenia na pracę niewielkiej wartości (ilości), która nie jest pozorna (art. 83 k.c.), może nie stanowić tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, gdy jej celem jest instrumentalne (przedmiotowe) wykorzystanie przepisów ubezpieczeń społecznych dla unikania wyższych składek na ubezpieczenia społeczne przez prowadzącego działalność gospodarczą (art. 58 § 1 i § 2 k.c.).

Nawet formalnie poprawna realizacja umowy, w efekcie może zmierzać do obejścia prawa. To, że praca na podstawie zlecenia była wykonywana i strony dowolnie mogły określać jej zakres, nie eliminuje skutku nieważności takiego zobowiązania, w tym przypadku, jako podstawy ubezpieczenia społecznego ( vide wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2013 r., I UK 10/13).

Dla ustalenia, czy umowa nie ma na celu obejścia ustawy, zbadać należy cel jej zawarcia ( cause). Istota umowy o świadczenie usług (umowy zlecenia), w oparciu o normę art. 750 kc w zw. z art. 734 i 735 k.c. polega na tym, iż przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) zobowiązuje się do wykonania za wynagrodzeniem określonej czynności faktycznej dla dającego zlecenie (zleceniodawca). Tak więc celem tej umowy, czyli jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (określanym tradycyjnie w nauce prawa terminem causa), jest świadczenie usług (pracy) na rzecz zleceniodawcy za wynagrodzeniem.

Celem zawarcia przez ubezpieczonego umowy zlecenia z (...) na wykonywanie podobnych czynności/prac, jak te, które ubezpieczony wykonywał w ramach umowy o pracę, zawartej z (...), nie było z pewnością osiągnięcie wynagrodzenia. Skoro, ubezpieczony w ramach umów zlecenia z (...) wykonywał podobne prace, nic nie stało na przeszkodzie, aby w ramach łączącej go ze spółką (...) umowy o pracę, wykonywał także obowiązki portierskie i parkingowe. Odwołujące spółki tworzące Konsorcjum (...) mogły bowiem dokonywać podziału między sobą według innego kryterium aniżeli rodzaj powierzonej pracy. Dopuszczalne wydaje się, aby jedna spółka świadczyła kompleksowe usługi ochroniarskie na jednym obiekcie, a druga ze spółek na innym obiekcie. W ocenie Sądu Okręgowego, prace wykonywane przez ubezpieczonego w ramach umów zlecenia, świadczą wprawdzie o braku pozorności umowy (art. 83 k.c.), ale stanowią także zasłonę dla rzeczywistego celu zawartej umowy, którym było nie samo zlecenie (praca), lecz uzyskanie kolejnego tytułu ubezpieczenia. Wówczas też ujawnia się pierwszoplanowy cel umowy, czyli uniknięcie wyższych danin publicznoprawnych z innego tytułu, a także uniknięcie płacenia ubezpieczonemu wynagrodzenia za nadgodziny lub pracę w niedziele i święta, czy w porze nocnej. W przedmiotowej sprawie doszło zatem do wykorzystania przepisów o ubezpieczeniach społecznych i stworzenie wyłącznie formalnej podstawy ubezpieczenia, tak, aby zawarcie umowy zlecenia za jedyny cel miało unikanie płacenia składek na ubezpieczenia społeczne. Takiego celu nie usprawiedliwia zasada wolności umów, gdyż nie jest ona nieograniczona nawet w prawie cywilnym (art. 353 ¹ k.c.). Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach potwierdzał naruszanie przez ubezpieczonych lub płatników składek klauzul generalnych i odmawiał ubezpieczenia społecznego z tytułu, który był umawiany przez strony, w tym strony umów zlecenia, tylko dla instrumentalnego (przedmiotowego) traktowania przepisów o ubezpieczeniu społecznym ( vide wyroki: z 9 stycznia 2008 roku, III UK 73/07; z 9 stycznia 2008 r., III UK 74/07; z 17 kwietnia 2009 r., I UK 314/08; z 19 stycznia 2010 r., I UK 261/09; z 27 stycznia 2011 r., I UK 191/10, postanowienie Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2020 r., III UK 204/19 i powołane tam orzecznictwo). W sytuacji bowiem, jak w niniejszej sprawie, gdy ubezpieczony w ramach pracy etatowej i w ramach zlecenia, wykonywał niemalże tożsame czynności, na rzecz dwóch powiązanych ze sobą kapitałowo, przedmiotowo i osobowo podmiotów, które to podmioty mają tą samą siedzibę, przy czym praca w ramach zlecenia przypada po zwykłych godzinach pracy na etacie, to rozbicie tego zlecenia na dwie umowy, zawierane z dwoma podmiotami bez jakiegokolwiek logicznego czy ekonomicznie uzasadnionego celu, nie może być rozumiane inaczej, niż jako działanie w celu obejścia prawa – działanie pozorujące zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych.

W konsekwencji, dla zawarcia umów zlecenia pomiędzy ubezpieczonym
a (...) brak było przyczyny ( causa), jaką jest świadczenie usług (pracy) na rzecz zleceniodawcy za wynagrodzeniem. Tym samym umowy zlecenia, zawarte przez ubezpieczonego ze spółką (...), są nieważne z mocy art. 58 § 1 k.c., ponieważ doprowadziły do obejścia przepisów prawa wyrażonych w art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W konsekwencji, w przypadku ubezpieczonego nie doszło do zbiegu tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jedynym rzeczywistym, ważnym tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym dla ubezpieczonego, były wyłącznie umowy o pracę, zawarte ze spółką (...), a podstawa wymiaru składek obejmowała wynagrodzenie z tytułu pracy u pracodawcy oraz (...).

W ramach umowy o pracę, ubezpieczony pracował jako pracownik ochrony za wynagrodzeniem, które stanowiło dla niego źródło utrzymania. Czas pracy, przepracowany przez zleceniobiorcę spółki (...) w ramach umów zlecenia, w istocie stanowił realizację łączącego go ze spółką (...) stosunku pracy, ze wszystkimi konsekwencjami, wiążącymi się z ustalonym wymiarem czasu pracy, okresem rozliczeniowym i uprawnieniem do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Prace w ramach umów zlecenia i umowy o pracę, realizowane były w miejscu świadczenia pracy na podstawie umowy o pracę. Czynności wykonywane w ramach umów cywilnoprawnych, nie różniły się zasadniczo od czynności wykonywanych w ramach umowy o pracę.

Należy zatem uznać, że instrumentalne wykorzystywanie umów o świadczenie usług tego samego rodzaju w celu „zminimalizowania obciążeń składkowych” oraz obejścia przepisów o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz niedziele i święta nie zasługuje na jurysdykcyjną tolerancję, ponieważ cywilnoprawna zasada swobody kontraktowania, nie uzasadnia ani nie usprawiedliwia podważania dyspozycji imperatywnych przepisów prawa ubezpieczeń społecznych, ze szkodą dla ubezpieczonych i systemu ubezpieczeń społecznych.

Tym samym dochód uzyskany przez ubezpieczonego z tytułu wykonywania umów zlecenia zawartych z (...), nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne w tej firmie, gdyż jest to przychód uzyskany z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę zawartej z (...). W uznaniu Sądu Okręgowego, umowy zlecenie stanowiły de facto kontynuację stosunku pracy, łączącego ubezpieczonego z (...).

Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego jednoznacznie wynika, iż wolność zawierania umów nie może doprowadzić do unikania płacenia wielokrotnie wyższej składki (por. Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 7 stycznia 2013 r., I UK 372/12; z dnia 27 czerwca 2013 r., I UK 10/13). Dokonując, zatem oceny przedmiotowych umów należało mieć na względzie, że zostały one zawarte tylko w celu obejścia przepisów ubezpieczeniowych i wybrania tytułu ubezpieczenia, w którym podstawa wymiaru składek jest znacznie niższa (por. ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz pod red. B. Gudowskiej i J. Strusińskiej- Żukowskiej, C.H. BECK, W-wa 2011, str. 257).

W rozpoznawanej sprawie postępowanie spółki (...) która przejęła ubezpieczonego ze spółki (...), a następnie „udostępniła” ubezpieczonego pierwotnemu pracodawcy na podstawie umowy cywilnoprawnej, było działaniem mającym na celu obejście przepisów prawa. Udostępnienie pracownika jest podstawą do uwzględnienia wynagrodzenia z tytułu umów zleceń w podstawie wymiaru składek z tytułu umowy o pracę. Konstrukcja przyjęta przez odwołujące spółki odpowiada koncepcji przebicia zasłony korporacyjnej. W okolicznościach sprawy ze względu na nieadekwatne ustalenie wysokości wynagrodzenia z umowy o pracę (stanowiące nadużycie prawa) spółkę (...) należy uznać za pracodawcę i w konsekwencji za płatnika składek również w odniesieniu do wynagrodzenia pracownika uzyskiwanych z umów zleceń zawartych ze spółką (...).

Ubezpieczony świadczył pracę polegającą na ochronie obiektów, mienia, osób, a także wykonywał czynności parkingowe oraz portierskie, które również zawierają w sobie pierwiastek odpowiadający czynnościom ochroniarskim. Praca na podstawie obu umów była świadczona w obiektach grupy R., w województwie (...). Ponadto zakres obowiązków ubezpieczonego jako pracownika, jak i sposób organizacji jego pracy jako zleceniobiorcy, niczym się nie różnił w odniesieniu do zawartych umów zlecenia oraz umów o pracę w zakresie istoty i celu powierzonych czynności w ramach każdej z tych umów. Terminy i miejsce wykonywania usług na podstawie umów zlecenia były ustalane przez osoby wykonujące funkcje zarządcze w odwołujących spółkach. Czas pracy ubezpieczonego jako pracownika ochrony był ewidencjonowany w formie ustalonego przez pracodawcę uniwersalnego grafiku, obowiązującego zarówno w (...), jak i u zleceniodawcy. Ubezpieczony wykonywał usługi ochroniarskie w budynkach należących do określonego kontrahenta, np. grupy R.. Konsorcjum utworzone przez odwołujące spółki zapewniało ubezpieczonemu stosowny mundur, opatrzonego logiem Konsorcjum (...).

Podsumowując, pozwany organ rentowy jest uprawniony do badania ważności stosunków prawnych stanowiących tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym w celu stwierdzenia objęcia ubezpieczeniem społecznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r., III UK 200/04). Przyjąć należy, że istotne z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych czynności prawne, które w całości lub w części okazują się sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzają do obejścia prawa, nie powinny być akceptowane na gruncie systemowych, aksjologicznych i moralnych wartości oraz zasad prawa ubezpieczeń społecznych, a przeto mogą być zakwestionowane jako niezasługujące na ochronę prawa ubezpieczeń społecznych. Możliwość stwierdzenia sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zamiaru obejścia prawa odnosi się do umowy stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym, także umowy cywilnoprawnej, która wywołuje skutku pośrednie w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtuje bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to skutki doniosłe zarówno z punktu widzenia interesu ubezpieczonego, jak i interesu publicznego, należy zatem uznać, że ocena ważności postanowień umownych na podstawie art. 58 k.c. może i powinna być dokonywana także
z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych (uchwała Sądu Najwyższego
z 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, OSNP 2005 nr 21, poz. 338).

W każdym zatem przypadku ocenie pod kątem zgodności z normami prawa cywilnego nie podlega stosunek ubezpieczenia społecznego, lecz wpływający na niego pośrednio stosunek o charakterze cywilnoprawnym lub taki, do którego przepisy prawa cywilnego znajdują zastosowanie z mocy odesłania ustawowego.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy wydając zaskarżone decyzje prawidłowo przyjął, że zawarte przez ubezpieczonego ze spółką (...) umowy zlecenia, nosiły znamiona nieważności w świetle art. 58 k.c. Nieważna umowa zlecenia, nie może stanowić tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym na zasadzie art. 6 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 9 ust. 2 ustawy systemowej.

W związku z powyższym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla ubezpieczonego w spornym okresie, stosownie do treści przepisów: art. 18 ust. 1 i 3, art. 20 ust. 1 ustawy systemowej, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskanych z tytułu wynagrodzenia za wykonywanie zawartej z (...) umowy o pracę. Organ rentowy, dokonując kontroli prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, wydaje decyzję określającą prawidłową wysokość podstawy wymiaru składek. Mając na względzie powyższe, należy zatem uznać, że organ rentowy zasadnie i prawidłowo w zaskarżonych decyzjach określił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz zdrowotne ubezpieczonego.

W konsekwencji na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd I instancji oddalił odwołania, o czym orzeczono w punkcie I. 1. oraz II. 1. wyroku.

Natomiast w punktach I. 2. i II. 2. wyroku zasądzono od odwołujących Spółek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. po 360 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z
§ 9 ust. 2 i § 15 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, przyjmując za podstawę ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego, wskazaną. wartość przedmiotu sporu.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiodła (...) sp. z o.o. w P., zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

I.  Błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę wydania zaskarżonego wyroku polegający na tym, że:

1.  Sąd I instancji ustalił następujące fakty niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy:

1)  z racji posiadanych umiejętności, wieku oraz uprawnień pracownicy spółki (...) wykonywali usługi ochrony w różnym zakresie, m.in. były to usługi portiersko-parkingowe. Usługi te były świadczone w ramach umowy o pracę,

2)  spółki podzieliły między siebie określone rodzaje świadczonych usług ochroniarskich oraz niektórzy z pracowników zatrudnieni dotychczas na podstawie umowy o pracę w (...) i świadczący usługi portierski lub parkingowe w reżimie pracowniczego zatrudnienia, kontynuowali zatrudnienie pracownicze w (...). Jednocześnie pracownicy przejęci przez (...) zawarli urnowy' zlecenia na usługi portierskie lub parkingowe i dalej świadczyli ten rodzaj usług na rzecz (...), ale już w ramach umowy zlecenia,

3)  na podstawie zawartych umów zlecenia A. G. (1) świadczył usługi portierskie oraz parkingowe na terenie i w obiektach należących do Grupy R. w W.,

4)  ubezpieczony wykonywał obowiązki wynikające z zawartych umów na terenie województwa (...), na obiektach grupy R., używając munduru z nadrukiem (...),

5)  ubezpieczony nie wystawiał rachunku za świadczone usługi (portierskie i parkingowe), a wynagrodzenie miał wypłacane na podstawie kart wynagrodzeń za lata 2016 i 2019,

6)  terminy i miejsce wykonywania usług na podstawie umów zlecenia były ustalane przez osoby wykonujące funkcje zarządcze w odwołujących spółkach,

7)  czas pracy Ubezpieczonego jako pracownika ochrony był ewidencjonowany w formie ustalonego przez pracodawcę uniwersalnego grafiku, obowiązującego zarówno w (...), jak i u zleceniodawcy.

2.  Sąd I instancji nie ustalił następujących faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy:

1)  ubezpieczony zawarł umowę zlecenie z Agencją (...)Sp. z o.o. na usługi portierskie i parkingowe 31 grudnia 2013 r., tj. po upływie 4 lat od zatrudnienia w (...) Sp. z o.o.,

2)  o możliwości zawarcia umowy zlecenia z Agencją (...)Sp. z o.o. Ubezpieczony dowiedział się od kolegi i w celu dorobienia zwrócił się do p. K. S. (1),

3)  Agencja (...) Sp. z o.o. rozpoczęła świadczenie usług portierskich i parkingowych 1 stycznia 2013 r. w wyniku zawarcia umowy pomiędzy (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. oraz (...) i (...) sp. z o.o. z dnia 4 grudnia 2012 r.,

4)  (...) Sp. z o.o. nie posiada systemu zarządzania jakością ISO 9001 na świadczenie usług portierskich i parkingowych wymaganego przez zamawiających,

5)  ubezpieczony świadczył pracę na rzecz (...) Sp. z o.o. na stanowisku pracownika ochrony w Oddziale (...) Sp. z o.o. w P., zaś czynności parkingowe i portierskie na rzecz (...) Sp. z o.o. wykonywał na parkingu przy ul. (...) w R..

II.  Naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.

1.  art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych Odwołującego o dopuszczenie dowodu z:

1)  wydruku opisu przedmiotu zamówienia ze strony internetowej:(...) - Przetarg na Usługi portierskie w budynku Komendy (...) w K. oraz z wydruku ogłoszenia o zamówieniu ze strony internetowej(...)Przetarg na usługa obsługi parkingu (...) Centrum (...) we W.,

2)  dokumentów w postaci wydruków z systemu księgowego płatnika składek - wykazu obrotów za okres 2016-2019 z tytułu zarządzania nieruchomościami,

3)  dokumentów w postaci protokołów przesłuchania ubezpieczonych: A. G. (2), A. G. (1), M. D., M. T., J. M., P. G., M. P., K. R., P. C., D. B.

pomimo tego, że dowody te zostały powołane na potwierdzenie faktów istotnych do rozstrzygnięcia sprawy;

2.  art. 233 § i k.p.c. przez dokonanie błędnej i wybiórczej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, z pominięciem zasad doświadczenia życiowego oraz reguł logicznego myślenia, polegającej na przyjęciu, że:

1)  czynności wykonywanie przez Ubezpieczonego na podstawie oby umów wzajemnie się uzupełniały tworząc pełny zakres usług ochroniarskich świadczonych przez Konsorcjum (...) i wykonywanych przez Ubezpieczonego na podstawie dwóch różnych tytułów ubezpieczenia, pomimo tego czynności portierskie i parkingowe nigdy nie wchodziły w zakres obowiązków Ubezpieczonego jako pracownika ochrony i w świetle zasad doświadczenia życiowego oraz praktyki rynkowej stanowią czynności odrębne od koncesjonowanych usług ochrony osób i mienia,

2)  obowiązki powierzone Ubezpieczonemu na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia były różne, lecz ich wspólną cechą była ochrona określonego terenu, obiektu, osób oraz mienia,

3)  celem zawarcia przez ubezpieczonego umowy zlecenia z (...) na wykonywanie podobnych czynności/prac, jak te, które ubezpieczony wykonywał w ramach umowy o pracę, zawartej z (...), nie było z pewnością osiągnięcie wynagrodzenia, pomimo tego, że z zeznań Ubezpieczonego, które Sąd uznał w całości za wiarygodne, wyraźnie wynika, że Ubezpieczony odróżniał pracę na podstawie umowy o pracę od czynności parkingowych wykonywanych w ramach umowy zlecenia, bowiem jest świadczona w różnych miejscach, w różnym czasie i na rzecz innych podmiotów oraz jego zdaniem nie miały one cech wspólnych oraz zawarł umowę zlecenia, bowiem „chciał sobie po prostu dorobić”,

4)  nic nie stało na przeszkodzie, aby w ramach łączącej Ubezpieczonego ze spółką (...) umowy o pracę, wykonywał także obowiązki portierskie i parkingowe, podczas gdy (...) Sp. z o.o. nie mogła świadczyć tych usług, bowiem nie posiadała systemu zarządzania jakością ISO 9001 na świadczenie usług portierskich i parkingowych wymaganego przez zamawiających,

5)  prace w ramach umów zlecenie i umowy o pracę realizowane były w miejscu świadczenia pracy na podstawie umowy o pracę, podczas gdy ze zgodnych zeznań Prezesów Zarządu obu spółek, zeznań Ubezpieczonego oraz dokumentów w aktach sprawy wynika, że obowiązki pracownicze Ubezpieczony od początku zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. wykonywał w jednymi miejscu - w obiekcie oddziału firmy (...) Sp. z o.o. w P., zaś czynności parkingowe - na parkingu przy ul. (...) w R.,

6)  postępowanie spółki (...), która przejęła ubezpieczonego ze spółki (...), a następnie „udostępniła” ubezpieczonego pierwotnemu pracodawcy na podstawie umowy cywilnoprawnej, było działaniem mającym na celu obejście przepisów prawa, pomimo tego, że (...) Sp. z o.o. w żaden sposób nie udostępniła Ubezpieczonego poprzedniemu pracodawcy, zawarcie przez Ubezpieczonego umowy zlecenia z (...) Sp. z o.o. (poprzednim pracodawcą) nastąpiło z inicjatywy Ubezpieczonego, po upływie 4 łat od zatrudnienia w (...) Sp. z o.o.,

3.  art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 102 k.p.c. w związku z art, § 9 ust. 2 i § 15 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2013 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych przez zasądzenie od Odwołującego na rzecz Organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 3600 zł pomimo, że zachodził szczególnie uzasadniony przypadek, aby nie obciążać Odwołującego tymi kosztami.

III. Naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.

1)  art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 1 oraz art. 353 ^{( 1)} Kodeksu cywilnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że umowy zlecenia zawarte pomiędzy Agencją (...) Sp. z o.o. i Ubezpieczonym zostały zawarte w celu obejścia przepisów prawa polegającego na stworzeniu pozoru zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych i w związku z tym należy określić je jako nieważne;

2)  art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 2 Kodeksu cywilnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że umowy zlecenia zawarte pomiędzy Agencją (...)Sp. z o.o. i Ubezpieczonym były ewidentnie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

3)  art. 6 ust. i pkt 4 w związku z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 83 Kodeksu cywilnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że umowy zlecenia zawarte przez Ubezpieczonego z Agencją (...) Sp. z o.o. są pozorne, a w konsekwencji nieważne i w rezultacie nie stanowiły tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi;

4)  art. 4 pkt 2 lit. a i art. 4 pkt 9 w związku z art. 18 ust. 1 i 3 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że (...) Sp. z o.o. jako pracodawca Ubezpieczonego jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne naliczonych od przychodów osiągniętych przez Ubezpieczonego na podstawie umowy zlecenia zawartej z Agencją (...) Sp. z o.o.

Wskazując na powyższe odwołujący wniósł:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. z 8 lipca 2022 r., nr (...) przez ustalenie, że podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne Ubezpieczonego A. G. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u Płatnika składek - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. od stycznia 2016 r. do grudnia 2019 r. nie obejmują wynagrodzeń uzyskiwanych przez ubezpieczonego z tytułu umów zlecenia zawartych z (...) z siedzibą w P., tj. że podstawę wymiaru składek na ww. ubezpieczenia dla Ubezpieczonego za ten okres stanowią kwoty zadeklarowane i obliczone przez Płatnika składek - (...) Sp. z o.o., a wskazane na str. 3 powyższej decyzji ZUS.

2.  zasądzenie od Organu rentowego na rzecz Odwołującego zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji według norm przepisanych wraz odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

oraz, na podstawie art. 374 k.p.c. o:

3.  przeprowadzenie rozprawy.

Ponadto apelację od powołanego orzeczenia wywiodła Agencja (...)sp. z o.o. w P., zaskarżając go w części dotyczącej pkt I 1. i 2.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1.  Błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę wydania zaskarżonego wyroku polegający na dokonaniu ustaleń niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy przez błędne uznanie, że:

a)  wraz z powstaniem spółki (...) w roku 2008 doszło do podziału spółki (...)(...) Spółka (...) powstała na wydzielonej z (...) części majątku [str.13 uzasadnienia wyroku];

b)  niektórzy z pracowników zatrudnieni dotychczas na podstawie umowy o pracę w (...) i świadczący usługi portierskie lub parkingowe w reżimie pracowniczego zatrudnienia, kontynuowali zatrudnienie pracownicze w (...), a pracownicy przejęci przez (...) zawarli umowy zlecenia na usługi portierskie lub parkingowe i dalej świadczyli ten rodzaj usług na rzecz (...), ale już w ramach umowy zlecenia [str.4 uzasadnienia wyroku];

c)  postępowanie spółki (...), która przejęła ubezpieczonego ze spółki (...), a następnie „udostępniła” ubezpieczonego pierwotnemu pracodawcy na podstawie umowy cywilnoprawnej, było działanie mającym na celu obejście przepisów prawa [s.21 uzasadnienia wyroku];

d)  do obowiązków pracowniczych ubezpieczonego należały usługi polegające na ochronie obiektu, mienia na tym obiekcie i ludzi przebywających na terenie obiektu, kontrolowanie kabin kierowców pod kątem nielegalnie wywożonego towaru z obiektu, wykonywanie obchodów obiektów, magazynów... [s.14 uzasadnienia wyroku];

e)  obowiązki pracownicze ubezpieczonego zostały sztucznie rozdzielone na dwie umowy zawarte z pozornie odrębnymi podmiotami gospodarczymi, które występowały na rynku jako Konsorcjum (...) [s.15 uzasadnienia wyroku];

f)  ubezpieczony nie wystawiał rachunku za świadczone usługi, a wynagrodzenie na podstawie kart wynagrodzeń za łata 20i6 – 2019 [str.7 uzasadnienia wyroku];

g)  ubezpieczony wykonywał bowiem pracę o podobnym charakterze, co nie wymagało dodatkowo przeszkolenia [s. 16 uzasadnienia wyroku];

h)  czas pracy ubezpieczonego jako pracownika ochrony był ewidencjonowany w formie ustalonego przez pracodawcę uniwersalnego grafiku, obowiązującego zarówno w (...), jak i u zleceniodawcy, [s.21/22 uzasadnienia wyroku];

i)  zleceniobiorca na podstawie zawartych umów zlecenia, wykonywał pracę poza podstawowym czasem pracy - po zakończenia zmiany lub w dni wolne od pracy etatowej [ str.7/8 uzasadnienia wyroku];

j)  ubezpieczony w ramach pracy etatowej i w ramach zlecenia, wykonywał niemalże tożsame czynności, na rzecz dwóch powiązanych ze sobą kapitałowo, przedmiotowo i osobowo podmiotów, które to podmioty mają tą samą siedzibę, przy czym praca w ramach zlecenia przypada po zwykłych godzinach pracy na etacie, to rozbicie tego zlecenia na dwie umowy, zawierane z dwoma podmiotami bez jakiegokolwiek logicznego czy ekonomicznie uzasadnionego celu, co nie może być rozumiane inaczej, niż jako działanie w celu obejścia prawa - działanie pozorujące zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych [s. 19 uzasadnienia wyroku];

k)  z racji posiadanych umiejętności, wieku oraz uprawnień pracownicy spółki (...) wykonywali usługi ochrony w różnym zakresie, m.in. były to usługi portiersko - parkingowe. Usługi te były świadczone w ramach umowy o pracę [s. 13 uzasadnienia wyroku];

l)  dla zawarcia umów zlecenia pomiędzy ubezpieczonym a (...) Sp. z o.o. brak było przyczyny (causa). Jaką jest świadczenie usług (pracy) na rzecz zleceniodawcy za wynagrodzeniem [s. 19 uzasadnienia wyroku],

które to podane przez Sąd okoliczności nie polegały na prawdzie.

2.  Naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy:

1)  art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych Odwołującego się ad. 1 o dopuszczenie dowodów z:

- wydruku opisu przedmiotu zamówienia ze strony internetowej: (...) - Przetarg na Usługi portierskie w budynku Komendy (...) w K. oraz z wydruku ogłoszenia o zamówieniu ze strony internetowej (...) (...) - Przetarg na usługa obsługi parkingu (...) Centrum(...) we W.;

- dokumentów w postaci protokołów przesłuchania ubezpieczonych: A. G. (2), A. G. (1), M. D., M. T., J. M., P. G., M. P., K. R., P. C., D. B. [s. 411-416, 419-424, 427-432, 1341-1351, 1353- 1363, 1797-1801, 1789-1793, 3349-3355, 3341-3344, 3345-3348 w aktach kontroli];

- dokumentów w postaci wydruków z systemu księgowego płatnika składek - wykazu obrotów za okres 2016-2019,

pomimo tego, że dowody te zostały powołane na potwierdzenie faktów istotnych do rozstrzygnięcia sprawy;

2)  art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie błędnej i wybiórczej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, z pominięciem zasad doświadczenia życiowego oraz reguł logiki, polegającej na tym, że Sąd I instancji:

a)  pominął łub błędnie zinterpretował zeznanie Ubezpieczonego A. G. (1) złożone podczas rozprawy w dniu 31 stycznia 2023 r. pomimo, że dał wiarę jego zeznaniom, albowiem w ocenie Sądu jego zeznania okazały się wewnętrznie spójne, szczere i logicznie uzupełniały się z materiałem dowodowym, podczas gdy z jego zeznań i akt osobowych jednoznacznie wynika, że Ubezpieczony był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. od 1 grudnia 2009 r. na stanowisku pracownika ochrony z zadaniami ochrony osób i mienia w obiekcie (...) Sp. z o.o. (tzw. R.) w P., a od 1 stycznia 2014 r. (ponad 4 lata po zatrudnieniu w (...) Sp. z o.o.) doraźnie wykonywał na rzecz Agencji (...) Sp. z o.o. na umowę zlecenia czynności parkingowe w dni wolne od pracy w m. R. tj. w innym miejscu i dla innego podmiotu niż obowiązki pracownicze. Pominął również, że Ubezpieczony świadomie nie wystąpił o objęcie umowy zlecenia dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z powodów ekonomicznych korzystnych dla siebie,

b)  pomimo faktu, że czynności portierskie i parkingowe nigdy nie wchodziły w zakres obowiązków Ubezpieczonego jako pracownika ochrony i w świetle przepisów prawa oraz praktyki rynkowej stanowią czynności odrębne od koncesjonowanych usług ochrony osób i mienia o różnych PKD (działalność ochroniarska PKD 80.10.Z i 90.20.Z, usługi portierskie i parkingowe PKD 96.09.Z), uznał, że;

-

stosunek zlecenia, łączący osobę ubezpieczoną z jedną z odwołujących Spółek, w istocie obejmował również wykonywanie obowiązków, wynikających ze stosunku pracy zawartego z drugą odwołującą Spółką, [s. 10 uzasadnienia wyroku];

-

powstanie spółki (...) i przejęcie pracowników (...), którzy następnie wykonywali dotychczasowe obowiązki na podstawie dwóch różnych umów (umowy o pracę i umowy zlecenia) miało charakter ukonstytuowania pozornego zbiegu tytułów ubezpieczenia, [s. 13/14 uzasadnienia wyroku];

gdy tymczasem (...) Sp. z o.o. rozpoczęła świadczenie usług portierskich i parkingowych na rzecz firm (...) sp. z o. o., (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. w G. i R. dopiero w 2013 r. na podstawie umowy z 4 grudnia 2012 r., a więc po upływie ponad 3 lat od przejścia części pracowników do (...) Sp. z o.o., a (...) Sp. z o.o. nigdy nie świadczyła takich usług.

c)  uznał, że: strony dokonały sztucznego, nieuzasadnionego prawnie rozdziału czynności wykonywanych przez ubezpieczonych w taki sposób, by stworzyć pozór istnienia dwóch tytułów ubezpieczeń i w ten sposób skorzystać z instytucji „zbiegu ubezpieczenia”, która w istocie w sprawie nie wystąpiła [s. 10 uzasadnienia wyroku], pomimo faktu, że czynności portierskie i parkingowe nigdy nie wchodziły w zakres obowiązków Ubezpieczonego jako pracownika ochrony, a Ubezpieczony rozpoczął ich świadczenie na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) od stycznia 2014 r., a więc po upływie ponad 4 lat od zatrudnienia w (...) Sp. z o.o.

d)  choć stwierdził, że: obowiązki powierzone ubezpieczonemu na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia były różne [s. 15 uzasadnienia wyroku], to jednak przyjął, że ich wspólną cechą była ochrona określonego terenu, obiektu, osób oraz mienia, i w konsekwencji błędnie uznał, że: czynności wykonywane przez ubezpieczonego na podstawie obu umów wzajemnie się uzupełniały tworząc pełny zakres usług ochroniarskich świadczonych przez Konsorcjum (...) [s. 15 uzasadnienia wyroku], pomimo tego, że czynności portierskie i parkingowe stanowią czynności odrębne od koncesjonowanych usług ochrony osób i mienia oraz były traktowane jako odmienny rodzaj usług także przez kontrahentów (zamawiających), o czym świadczy jednoznacznie wskazująca na to treść referencji [s. 485 w aktach kontroli - dołączona do apelacji];

e)  uznał, że: skoro, ubezpieczony w ramach umów-zlecenia z (...) wykonywał podobne prace, nic nie stało na przeszkodzie, aby w ramach łączącej go ze spółką (...) umowy o pracę, wykonywał także obowiązki portierskie i parkingowe [s . 18 uzasadnienia wyroku], pomimo tego, że (...) Sp. z o.o. nie posiadając wymaganego przez kontrahentów systemu zarządzania jakością ISO 9001 na usługi portierskie i parkingowe nie mogła świadczyć na ich rzecz tych usług;

f)  uznał, że: dopuszczalne wydaje się, aby jedna spółka świadczyła kompleksowe usługi ochroniarskie na jednym obiekcie, a druga ze spółek na innym obiekcie [s. 18/19 uzasadnienia wyroku], gdy tymczasem A. G. (1) umowę o pracę faktycznie świadczył dla (...) Sp. z o.o. (tzw. R.) w m. P., a usługi parkingowe dla innego podmiotu w R.;

g)  przyjął, że: ubezpieczony wykonywał czynności ochroniarskie, parkingowe i portierskie, na rzecz Konsorcjum (...) [s. 16 uzasadnienia wyroku], podczas gdy konsorcjum nie jest odrębnym podmiotem prawa, a Ubezpieczony wykonywał powyższe czynności na rzecz innych podmiotów.

3)  Naruszenie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 102 k.p.c. w związku z art. § 9 ust. 2 i § 15 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych przez zasądzenie od Odwołującego się na rzecz Organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 900 zł, podczas gdy stawka za to zastępstwo winna wynosić 180 zł, a także zachodził szczególnie uzasadniony przypadek, aby nie obciążać Odwołującego tymi kosztami.

3.  Naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności:

1)  art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 1 oraz art. 353 ¹ Kodeksu cywilnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że umowy zlecenia zawarte pomiędzy (...) Sp. z o.o. i Ubezpieczonym zostały zawarte w celu obejścia przepisów prawa polegającego na stworzeniu pozoru zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych i w związku z tym należy określić je jako nieważne;

2)  art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 2 Kodeksu cywilnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że umowy zlecenia zawarte pomiędzy (...) Sp. z o.o. i Ubezpieczonym były ewidentnie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

3)  art. 83 Kodeksu cywilnego przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że umowy zlecenia zawarte przez (...) Sp. z o.o. z Ubezpieczonym są pozorne, a w konsekwencji nieważne, podczas gdy umowy te były faktycznie wykonywane przez strony i ZUS tego faktu nie zakwestionował;

4)  art. 6 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że umowy zlecenia zawarte przez Ubezpieczonego z (...) Sp. z o.o. nie stanowiły tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi;

5)  art. 4 pkt 2 lit. a i art. 4 pkt 9 w związku z art. 18 ust. 1 i 3 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że (...) Sp. z o.o. jako pracodawca Ubezpieczonego jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne naliczonych od przychodów osiągniętych przez Ubezpieczonego na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem, tj. (...) Sp. z o.o. w sytuacji, gdy beneficjentem czynności wykonywanych przez Ubezpieczonego był ten podmiot, a nie pracodawca i czynności te były rodzajowo odmienne oraz wykonywane w innym miejscu i czasie niż obowiązki pracownicze.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości i poprzedzającej go decyzji ZUS z 8 lipca 2022 r. nr (...) przez ustalenie, że podstawy wymiaru składek oraz kwoty składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne dla Ubezpieczonego A. G. (1) z tytułu zawarcia umów zlecenia z Płatnikiem składek - Agencją (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. w okresie od stycznia 2016 r. do grudnia 2019 r. stanowią kwoty zadeklarowane i obliczone przez Płatnika składek, a wykazane w tabeli na str. 2 i 3 powyższej decyzji, ewentualnie o:

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

2.  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z:

- kserokopii 4 przykładowych rachunków wystawionych przez Ubezpieczonego na potwierdzenie faktu wystawiania rachunków z tytułu wykonywania czynności portierskich i parkingowych, bowiem potrzeba przedłożenia dowodów wskazanych powyżej, powstała później, w wyniku zapoznania się apelującego z treścią uzasadnienia zaskarżonego wyroku, w którym Sąd I instancji ustalił fakty niezgodnie ze stanem rzeczywistym, tj. błędnie przyjął, że Ubezpieczony nie wystawiał rachunków za świadczone usługi,

3.  zasądzenie od Organu rentowego na rzecz Odwołującego zwrotu kosztów postępowania przed Sądem 1 i II instancji według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty,

4.  stosownie do treści przepisu art. 374 k.p.c. o przeprowadzenie rozprawy w niniejszej sprawie.

W odpowiedzi na apelację odwołujących organ rentowy wniósł o oddalenie obu apelacji oraz zasądzenie od każdego z odwołujących na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje odwołujących spółek są uzasadnione, czego następstwem jest wydanie w sprawie wyroku reformatoryjnego.

Na wstępie Sąd II instancji podkreśla, że co prawda Sąd Okręgowy dokonał niezbędnych ustaleń faktycznych, natomiast dokonał błędnej oceny prawnej, której nie podzielił Sąd II instancji.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1230) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które są pracownikami.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Stosownie do art. 9 ust. 1 i 1a ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 7b, 10, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a, który stanowi, że ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

W art. 18 ust. 1 i 3 ustawy wskazano, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Stosownie do art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1285) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe tych osób pomniejszoną o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych nie będących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego.

W zaskarżonych decyzjach organ rentowy uznał, że podstawą wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, a także ubezpieczenie zdrowotne dla ubezpieczonego A. G. (1) w okresie od stycznia 2016 r. do grudnia 2019 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. jest wynagrodzenie wskazane w zaskarżonej decyzji nr (...), które obejmuje przychód uzyskany zarówno z wykonywania umowy o pracę, jak i przychód uzyskany z tytułu umowy zlecenia zawartej z Agencją (...) sp. z o.o., a zatem podstawa wymiaru składek oraz kwota składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawarcia umowy zlecenia z płatnikiem składek Agencja (...) sp. z o.o. w okresie od stycznia 2016 r. do grudnia 2019 r. wynosi 0,00 zł.

Organ rentowy wskazywał, że zawarcie umowy zlecenia przez ubezpieczonego z (...) sp. z o.o., który jednocześnie był pracownikiem (...) sp. z o.o. były nieważne z mocy art. 58 § 1 kodeksu cywilnego, ponieważ doprowadziły do obejścia przepisów art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zdaniem ZUS ubezpieczony świadcząc pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) wykonywał ją w rzeczywistości w ramach trwającego stosunku pracy z (...) sp. z o.o.

Wbrew Sądowi I instancji - takie stanowisko pozwanego w okolicznościach faktycznych sprawy, w tym związanych z podstawą funkcjonowania odwołujących spółek w ramach konsorcjum i w ramach tego konsorcjum realizujących przedsięwzięcia gospodarcze, nie jest prawidłowe. Sąd Apelacyjny – przyjmuje, iż nie jest tak, że odwołujące spółki mogą być traktowane na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych jako podmioty powiązane. Wprawdzie, stosownie do treści art. 11a ust. 1 pkt 4 lit. b w zw. z art. 11a ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r., poz. 2587) są podmiotami powiązanymi, jednakże żaden przepis prawa nie wskazuje, że regulacje te można stosować na gruncie ubezpieczeń społecznych. Powoływanie się zatem przez pozwanego na owe powiązania nie ma znaczenia w sprawie. Pomimo ścisłej współpracy pomiędzy odwołującymi spółkami stanowią one odrębne podmioty prawa, które w ramach swojej działalności funkcjonowały w ramach prawnie dopuszczalnej konstrukcji konsorcjum.

Zauważyć należy, że konsorcjum, które jest regulowane w ustawie Prawo zamówień publicznych (aktualnie art. 58 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych, wcześniej art. 23 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych), jest związkiem o charakterze przejściowym, nastawionym na realizację ustalonego celu, na ponoszenie wspólnego ryzyka i odpowiedzialności. Stanowi okolicznościową wspólnotę interesów ustaloną między kilkoma samodzielnymi podmiotami na czas potrzebny do wypełnienia określonego zadania. Na podstawie konsorcjum przedsiębiorcy zobowiązują się do podjęcia wspólnego działania w celu zrealizowania konkretnej inwestycji gospodarczej. Inwestorzy ponoszą ryzyko, ale też otrzymują wspólne korzyści. Czas trwania umowy równa się czasowi potrzebnemu do zrealizowania określonego celu, nie jest to więc stała współpraca, nawet gdy trwa latami. Umowa konsorcjum jest więc zawierana najczęściej w celu realizacji przez kilka podmiotów gospodarczych umowy o udzielenie zamówienia publicznego. Umożliwienie ubiegania się o zamówienie przez kilka firm zapewnia większy potencjał wykonawczy, ale też jest szansą dla mniejszych podmiotów pozwalającą im na zawarcie umowy. Celem tworzenia konsorcjum jest realizacja kosztownego lub ryzykowanego przedsięwzięcia gospodarczego przekraczającego możliwości jednego podmiotu. Jego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka ponoszonego przez uczestników oraz wspólne wykonanie ogromnego zadania. Powiązania między założycielami nie mają znaczenia. Liczą się motywy zawarcia porozumienia. Konsorcjum nie ma osobowości prawnej, nie jest podmiotem gospodarczym, nie ma odrębnej nazwy czy siedziby i nie musi być rejestrowane. Wszystkie podmioty, które wchodzą w skład konsorcjum zachowują swoją niezależność. Ich współpraca ogranicza się do realizacji celu, w jakim zawarte zostało konsorcjum. Każde takie porozumienie musi zawierać postanowienia dotyczące podejmowanego wspólnie przez zrzeszające się podmioty przedsięwzięcia. Skład konsorcjum musi wybrać swojego lidera, do którego zadań należy: przygotowanie do powstania konsorcjum, przygotowanie wspólnego przedsięwzięcia, obsługa czynności związanych z działaniem konsorcjum, koordynacja działań poszczególnych uczestników, reprezentacja konsorcjum w stosunkach zewnętrznych, czyli wyznaczenie odpowiedzialności poszczególnych podmiotów i ustalenie, jakie ryzyko ponoszą uczestnicy. Ze względu na swój charakter a także prawną definicję pracodawcy, konsorcjum samo w sobie nie może zatrudniać pracowników. Nie jest podmiotem gospodarczym w związku z czym nie może być też podmiotem praw ani obowiązków. Nie posiada prawnej osobowości, która jest warunkiem koniecznym do bycia pracodawcą. Taki warunek spełnia każdy uczestnik konsorcjum jako oddzielny podmiot. Przywileje i obowiązki pracodawcy mogą też przysługiwać liderowi porozumienia. Samo konsorcjum nie jest uprawnione by kogokolwiek zatrudniać. Zgodnie z zapisami ustawy prawo zamówień publicznych odpowiedzialność członków konsorcjum w stosunku do zamawiającego ma charakter odpowiedzialności solidarnej. Tym samym wszyscy wykonawcy wchodzący w skład konsorcjum są odpowiedzialni za wykonanie całej umowy jak i za wniesienie zabezpieczenia należytego jej wykonania. Podział zadań pomiędzy poszczególnymi konsorcjantami zawarty w umowie konsorcjum stanowi jedynie wewnętrzną relację pomiędzy poszczególnymi wykonawcami.

W ocenie Sądu Odwoławczego, w niniejszej sprawie nie można uznać, że zawarcie umowy zlecenia przez ubezpieczonego z (...) sp. z o.o., który jednocześnie był pracownikiem (...) sp. z o.o. było nieważne z mocy art. 58 § 1 kodeksu cywilnego ponieważ doprowadziło do obejścia przepisów art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ponadto nie można się zgodzić z pozwanym, że ubezpieczony świadcząc pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z Agencją (...) sp. z o.o., wykonywał ją w rzeczywistości w ramach trwającego stosunku pracy z (...) sp. z o.o. Zasadnicze znaczenie ma bowiem w sprawie kwestia tego, że Agencja (...)sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. działały w ramach konsorcjum, a więc mimo tego, że spółki mają siedziby pod tym samym adresem, a członkowie organów zarządzających spółek są ze sobą spokrewnieni i spowinowaceni, zachowywały one niezależność i są odrębnymi podmiotami gospodarczymi, choć ściśle ze sobą współpracującymi. Podmioty te działały w związku nastawionym jedynie na realizację ustalonego celu – wykonywanie na rzecz określonego podmiotu usług parkingowych i ochrony. Celem podjętej współpracy między spółkami była realizacja określonych, kompleksowych usług na rzecz swojego kontrahenta. Powiązania między założycielami nie mają więc znaczenia. Istotne są motywy zawarcia takiego prawnie dopuszczalnego porozumienia. Liczą się motywy zawarcia porozumienia. Konsorcjum nie ma osobowości prawnej, nie jest podmiotem gospodarczym, nie ma odrębnej nazwy czy siedziby i nie musi być rejestrowane, a w konsekwencji nie może zatrudniać pracowników. Pracowników natomiast może zatrudniać każdy podmiot osobno. (...) sp. z o.o. jako kontrahent konsorcjum zlecał wykonanie określonych usług całemu konsorcjum, w ramach którego dwa podmioty, które były łącznie zleceniobiorcami zobowiązywały się do wykonania przedmiotu umowy. Nie można więc w okolicznościach niniejszej sprawy uznać, że celem umów zawartych z ubezpieczonym przez poszczególne podmioty było obejście przepisów o ubezpieczeniach społecznych. Pracodawcą ubezpieczonego A. G. (1), który zatrudniał go na podstawie umowy o pracę był (...) sp. z o.o., natomiast umowę zlecenie ubezpieczony miał zawartą z Agencją (...) sp. z o.o. Na podstawie umowy z 23 grudnia 2013 r. zawartej między (...) sp. z o. a Agencją (...) sp. z o.o. podmioty zobowiązały się do wspólnego ubiegania się i świadczenia usług i dostaw na rzecz podmiotów trzecich – każda w zakresie swego przedmiotu działalności określonego we wpisie do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego oraz w koncesjach, zezwoleniach i licencjach, jeśli ustawy nakładają obowiązek ich posiadania, gdy wystąpi potrzeba wspólnego wystąpienia w obrocie gospodarczym. Nie można zatem uznać, że Agencja(...) sp. z o.o. została założona jedynie w celu zawierania z pracownikami (...) umów zlecenia celem obejścia przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a tym samym celem obejścia przepisów o obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne. Trudno również uznać, ażeby w tym celu spółki zawarły umowę konsorcyjną. (...) sp. z o.o. i Agencja (...) sp. z o.o. miały inne przedmioty działalności, a wspólnie zobowiązywały się do świadczenia usług, które były dla nich właściwe. Nie można więc uznać, że ubezpieczony w ramach wykonywania umowy zlecenia wykonywał czynności na rzecz (...) sp. z o.o., z którym łączył go stosunek pracy. Powiązanie między podmiotami miało bowiem na celu jedynie wspólne świadczenie usług, a każdy z podmiotów działał na własną rzecz w zakresie wykonywanej działalności. Wymaga podkreślenia, iż nie było tak, że korzyści z pracy ubezpieczonego wykonywanej na podstawie umowy zlecenia przypadały de facto jego pracodawcy. Nadto na podstawie umowy zawartej między podmiotami z 23 grudnia 2013 r. każdy z podmiotów uzyskiwał korzyści finansowe za wspólną realizację pozyskanego zamówienia stosownie do realizowanej przez każdą ze stron części zamówienia. Oznaczało to, że każda ze stron jest uprawniona do zysków osiągniętych w związku z realizacją przyporządkowanej jej części zamówienia i zobowiązana do ponoszenia ewentualnych strat bez przepływu jakichkolwiek korzyści między stronami z tytułu świadczenia usług lub dostaw przez każdą ze stron na rzecz zamawiającego. Rozliczenia miały być dokonywane przez każdą ze stron bezpośrednio z zamawiającymi za wykonaną przez siebie część zamówienia lub w zależności od uzgodnień z zamawiającym alternatywnie i równoważnie za pośrednictwem wyznaczonego wykonawcy z zachowaniem zasady, o której mowa w ust. 1 i ekwiwalentności rozliczeń.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w związku z tym, że w ramach konsorcjum (...) sp. z o.o. i Agencja (...) sp. z o.o. działały jako dwa odrębne podmioty, brak jest podstaw do uznania, że ubezpieczony zawarł de facto umowę zlecenia ze swoim pracodawcą lub, że w ramach umowy zlecenia wykonywał prace na rzecz swojego pracodawcy, co wyczerpałoby dyspozycję art. 9 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony – co przyznał w postępowaniu - bowiem w ramach umowy o pracę wykonywał czynności ochroniarskie na rzecz (...) sp. z o.o., a w ramach umowy zlecenia wykonywał czynności parkingowe na rzecz Agencji (...) sp. z o.o. Zaznaczyć przy tym należy, że czynności wykonywane w ramach umowy o pracę i umowy zlecenia nie były tożsame. Na podstawie umowy zlecenia ubezpieczony wykonywał bowiem czynności portierskie, które obejmowały prowadzenie rejestrów, wykazów według wzorów zleceniodawcy dot. osób, samochodów, wydawanie kluczy, wpuszczanie i wypuszczanie uprawnionych osób do obiektu na podstawie przepustek itp. oraz czynności parkingowe, które obejmowały wpuszczanie i wypuszczanie samochodów uprawnionych do parkowania na terenie obiektu lub na terenie przyległym na terenach parkingowych, ustawianie samochodów na terenach parkingowych. Natomiast czynności ochrony wykonywane przez ubezpieczonego na podstawie umowy o pracę obejmowały dozór sygnałów alarmowych z systemów alarmowych klienta i reakcji uzbrojonych w broń palną grup interwencyjnych na alarm ze strony klienta oraz ochronie stacjonarnych obiektów i stanowiły czynności właściwe dla czynności ochroniarskich. Ubezpieczony na podstawie każdej z umów wykonywał więc inne czynności na rzecz odrębnych podmiotów, w zakresie ich działalności. Z zeznań ubezpieczonego wynika, że w ramach umowy o pracę jako pracownik ochrony w P. kontrolował pojazdy, które wjeżdżały i wyjeżdżały z obiektu. Natomiast w ramach umowy zlecenia wykonywał czynności parkingowe w R. polegające na ustawianiu samochodów, sprawdzaniu uprawnień parkingowych. Trudno uznać, tak jak twierdzi pozwany, że czynności te wzajemnie się uzupełniały. Owszem czynności, które wykonywał ubezpieczony, były wykonywane w ramach umowy zawartej przez konsorcjum z podmiotem zewnętrznym, ale w skład konsorcjum wchodziły dwa odrębne podmioty gospodarcze. Nadto ubezpieczony wykonywał prace w różnych miejscach terenu. Zgodzić się więc należy z odwołującymi, że zadania realizowane przez pracowników ochrony nie obejmują czynności portierskich i parkingowych, które nie są nakierowane na ochronę osób i mienia. Czynności ochroniarskie obejmują zatem zupełnie inne zadania niż usługi parkingowe. Co więcej pozwany nie wykazał aby czynności wchodzące w zakres ochrony i czynności portiersko – parkingowe były wykonywane w tym samym czasie. Z niekwestionowanych zeznań ubezpieczonego wynika bowiem, że na podstawie umowy o pracę pracował w systemie 24 godzinnym, po czym miał 48 godzin wolnego, a więc nie ma wątpliwości, że miał on czas, aby dodatkowo wykonywać inną pracę. Sądowi znane są poglądy orzecznictwa o sztucznym dzieleniu jednego stosunku prawnego na kilka odrębnych w celu pozorowania zbiegu tytułów ubezpieczeń, jednakże należy zwrócić uwagę, że poglądy te zostały wyrażone na tle odmiennych od ustalonego w sprawie stanów faktycznych. W tego rodzaju sprawach ten sam podmiot (pracodawca) zawierał dodatkowe umowy cywilno-prawne ze swoim pracownikiem na wykonywanie podobnych lub takich samych czynności, bądź czynności składających się na pewien etap, wycinek, całego procesu technologiczno-produkcyjnego. Także w przypadku, gdy dwa podmioty (pracodawca i zleceniodawca) zawierały umowy cywilno-prawne z jedną osobą fizyczną i umowy takie były kwestionowane przez sądy, umowy te za swój przedmiot miały wykonywanie czynności będące elementem pewnego ciągu produkcyjnego, bądź miały na celu ukrycie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Takich okoliczności w niniejszej sprawie brak. Zwrócić należy również uwagę na to, że, jak wynika z danych przedstawionych przez odwołujące spółki i niezakwestionowanych przez pozwanego, wykonywanie umów zlecenia na rzecz jednej z odwołujących spółek przez osoby będące jednocześnie pracownikami drugiej nie było powszechne ( vide ustalenia faktyczne w zakresie liczby takich osób), co także podważa ocenę pozwanego o działaniach odwołujących kompleksowo ukierunkowanych na obejście przepisów prawa.

W konsekwencji - brak jest podstaw do uznania, że zawarta przez strony umowa zlecenia została wykorzystywana instrumentalnie wyłącznie w celu niepłacenia wyższych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy o pracę. Analiza przeprowadzonego postępowania dowodowego, a zwłaszcza charakter powiązań między (...) sp. z o.o. a Agencją (...) sp. z o.o. w postaci utworzenia konsorcjum wykazało, że umowa zlecenia nie miała charakteru pozornego.

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko strony odwołującej wskazujące, że wbrew twierdzeniu pozwanego, w przedmiotowej sprawie nie doszło do sztucznego rozbicia zadań pracowniczych na dwa podmioty, bowiem usługi parkingowe i ochroniarskie nie mieściły się w zakresie obowiązków ubezpieczonego jako pracownika (...) sp. z o.o. Usługi parkingowe i portierskie nie stanowiły usługi ochrony osób i mienia, lecz stanowiły odrębne usługi świadczone na rzecz Agencji (...) sp. z o.o.

W konsekwencji, wobec ubezpieczonego zachodzi zbieg tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z zawarciem przez niego dwóch odrębnych umów – o pracę i zlecenia, z dwoma odrębnymi podmiotami gospodarczymi. Pozwany zatem niezasadnie ustalił, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, a także na ubezpieczenie zdrowotne dla A. G. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. wynosi w okresie od 1/2016 do 12/2019 kwoty stanowiące przychód uzyskany przez ubezpieczonego z tytułu umowy o prac i umowy zlecenia.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że zasadnym okazał się zarzut naruszenia prawa materialnego. Z tej przyczyny nie było już konieczności szczegółowego odnoszenia do zarzutów dotyczących naruszenia prawa procesowego związanych z oceną stanu faktycznego i sprzeczności ustaleń Sądu. W tym stanie rzeczy, Sąd Odwoławczy orzekł na podstawie ww. przepisów i art. 386 § 1 k.p.c. – i w pkt 1 wyroku zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję z 8 lipca 2022 r. znak (...) i w pkt 3 wyroku zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję z 8 lipca 2022 r. znak (...).

Zmiana zaskarżonego wyroku co do meritum sprawy, skutkowała zmianą orzeczenia w przedmiocie zwrotu kosztów procesu i zasądzeniem od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz odwołującego (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. kwoty 3600 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od ogłoszenia orzeczenia do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 4 wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 5 i § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. Mając powyższe na względzie, zasądzono od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. kwotę 2700 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (pełnomocnik r.pr. J. Ł. do 22 lipca 2024 r. - k. 295) - pkt 6 wyroku.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny wskazuje, że umknęło uwadze Sądu, iż odwołujący Agencja (...)sp. z o.o. z siedzibą w P. nie była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (reprezentował Prezes Zarządu) zarówno przed sądem pierwszej jak i drugiej instancji i w związku z tym omyłkowo zasądzono w punkcie 2 i 5 wyroku od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział I w P. koszty zastępstwa procesowego na rzecz odwołującego Agencji (...) sp. z o.o. z siedzibą w P..

R. W. M. M. W.-Z.