Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Horak

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2022 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy S. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 22 czerwca 2021 r. sygn. akt IV U 1907/20

Zmienia zaskarżony wyrok w pkt. I i III w ten sposób , że odwołanie oddala.

Przemysław Horak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18.09.2020 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał wnioskodawcy S. P. prawo do emerytury od 21.07.2020 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Jednocześnie organ rentowy zawiesił wypłatę emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na zbieg prawa do innego świadczenia – emerytury wojskowej. Wskazano, że w przypadku zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia może być wypłacane tylko jedno – wyższe lub wybrane przez wnioskodawcę. Jeżeli emerytura wojskowa jest niższa od emerytury z FUS to w celu podjęcia wypłaty emerytury z FUS należy w terminie 14 dni od otrzymania decyzji zgłosić stosowny wniosek.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł S. P., domagając się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez nakazanie pozwanemu wypłaty przyznanego świadczenia emerytalnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia zapłaty.

Wnioskodawca zarzucił decyzji naruszenie art. 32 ust. 1 Konstytucji tj. zasady równości poprzez odmowę odwieszenia i wypłaty świadczenia emerytalnego, co powoduje, że skarżący traktowany jest w sposób nierówny i dyskryminujący w porównaniu z osobami, które służbę wojskową rozpoczęły po 01.01.1999 r., w sytuacji gdy skarżący wypracował dwa świadczenia emerytalne – wojskowe i cywilne oraz, że zaliczony mu okres pracy poza służbą wojskową nie wpłynął na wymiar podstawy jego emerytury wojskowej.

W uzasadnieniu odwołania znalazło się rozwinięcie w/w zarzutów. W szczególności odwołujący powołał się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24.01.2019 r. sygn. I UK 426/17 oraz orzeczenia sądów powszechnych, zapadłe po w/w stanowisku Sądu Najwyższego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w motywach zaskarżonej decyzji.

W piśmie z dnia 07.12.2020 r. wnioskodawca podtrzymał swoje stanowisko oraz dodatkowo wniósł o zasadzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł również, że wobec wypracowania emerytury cywilnej i odprowadzonych w tym okresie składek emerytalnych, nie ma możliwości ich wykorzystania.

W piśmie procesowym z dnia 05.01.2021 r. pozwany podtrzymał swoje stanowisko, powołując się na przepis art. 95 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, z którego wnika zasada pobierania jednego świadczenia. Wskazał, że cytowany przez odwołującego wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.01.2019 r. nie jest wiążący dla organu rentowego.

Sąd Okręgowy – Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 22 czerwca 2021 r. (sygn. akt: IV U 1907/20):

I. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 18.09.2020 r. znak (...) w ten sposób, że zobowiązał pozwanego Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. do wypłaty wnioskodawcy S. P. zawieszonego świadczenia w postaci emerytury przyznanej zaskarżoną decyzją,

II. roszczenie wnioskodawcy o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie przekazał pozwanemu celem rozpoznania,

III. zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca S. P., urodzony (...), na mocy decyzji Wojskowego Biura Emerytalnego w Z. z dnia 26.03.2003 r. ma przyznane prawo do emerytury wojskowej od dnia 01.02.2003 r.

Emerytura została przyznana wnioskodawcy na podstawie art. 15 ustawy z dnia 10.12.1993r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin.

Do ustalenia emerytury wojskowej przyjęto okres służby od 16.09.1975 r. do 30.09.2003 r.

Wnioskodawca jest uprawniony do emerytury wojskowej z Wojskowego Biura Emerytalnego, ustalonej przy zachowaniu zasady nie przekraczania 75% podstawy wymiaru.

W okresie od 01.01.2004 r. do 30.11.2015 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) w Z., za który to okres odprowadzane były za niego składki na ubezpieczenia społeczne.

Kolejnymi decyzjami waloryzowano wysokość emerytury wojskowej wnioskodawcy.

Wnioskodawca przedkładał zaświadczenia o zatrudnieniu i wysokości uzyskanych zarobków za okresy pracy cywilnej, przypadające po uzyskaniu prawa do emerytury wojskowej, jednakże nie wpływało to na procentowy wymiar świadczenia - emerytury wojskowej, zgodnie z zasadą nie przekraczania 75 % podstawy wymiaru.

W dniu 27.07.2020 r. S. P. złożył wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Z. o przyznanie emerytury.

Zaskarżoną decyzją z dnia 18.09.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia (...)r. tj. osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, na podstawie art. 24 i art. 26 ustawy emerytalnej.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

Wysokość emerytury wyniosła 931,75 zł. Jest ona niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1.200 zł. Emerytury nie podwyższa się ponieważ wnioskodawca nie udowodnił łącznie 25 okresów składkowych i nieskładkowych.

Wypłata tego świadczenia została zawieszona ze względu na pobieranie świadczenia w innym organie rentowym – emerytury wojskowej.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy wydał zaskarżony wyrok uznając, iż odwołanie zasługuje na uzasadnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy podkreślił, że przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie, czy wnioskodawca ma prawo do wypłaty zawieszonej emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w sytuacji zbiegu tego świadczenia z emeryturą wojskową. Odwołujący stoi na stanowisku, iż powinien on otrzymywać zarówno emeryturę wojskową, jak i emeryturę z ZUS.

Zgodnie z art. 95 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.), w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.

Zgodnie z ust. 2, przepis ust. 1 stosuje się również, z uwzględnieniem art. 96, w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2 (czyli m.in. żołnierzy zawodowych), z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa lub policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin […].

W myśl art. 15a ustawy z 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 586 ze zm.), emerytura dla żołnierza, który został powołany do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 01.01.1999 r., wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby wojskowej i wzrasta według zasad określonych w art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 1a-5.

Z kolei art. 18e dotyczy żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po 31.12.2012 r.

Jak zaznaczył Sąd I instancji ubezpieczony nie należy do żadnej z tych dwóch kategorii emerytów. Nie oznacza to jednak, że do sytuacji ubezpieczonego należy zastosować zasadę z art. 95 ust. 1 w zw. z ust. 2 ustawy emerytalnej. Analogiczny problem rozstrzygnęła uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 17.02.2010 r., sygn. akt II UZP 10/09, dotycząca art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w nieobowiązującym już brzmieniu. Przepis ten stanowił (do 04.02.2009 r.), że świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują ubezpieczonym - w razie spełnienia warunków do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy mają ustalone prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej, obliczonej z uwzględnieniem okresów składkowych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 oraz w ust. 2. Sąd Najwyższy podejmujący uchwałę stwierdził, że przepis art. 2 ust. 1 pkt 1, w ówczesnym brzmieniu, nie wyłączał nabycia prawa do emerytury z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez żołnierza zawodowego, jeżeli okresy składkowe, o których mowa w tym przepisie, nie zostały uwzględnione przy obliczeniu emerytury żołnierza zawodowego.

Natomiast wprost do art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej, będącego podstawą zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji, odniósł się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 24.01.2019 r. (sygn. akt I UK 426/17). Sąd Najwyższy stwierdził, że o wyjątku od zasady pobierania jednego świadczenia z art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej nie decyduje data przyjęcia żołnierza zawodowego do służby wojskowej, ale brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego. Sąd Najwyższy wskazał ponadto, że nie wszyscy żołnierze, który pozostawali w służbie przed 02.01.1999 r., mogą faktycznie zrealizować uprawnienie do wykorzystania „cywilnej” wysługi emerytalnej. Wystarczy bowiem odpowiednio długa służba i wzrosty emerytury z tytułu szczególnych właściwości służby (art. 15 ust. 2 i 3) lub z tytułu inwalidztwa wojskowego (art. 15 ust. 4), aby – przy spłaszczeniu podstawy wymiaru emerytury wojskowej do maksymalnie 75% (art. 18 ust. 1) – „cywilne” okresy ubezpieczenia w żaden sposób nie zwiększały świadczenia. W takim przypadku emeryt wojskowy, niezależnie od swojej woli, nie ma prawnej możliwości skonsumowania żadnego „cywilnego” okresu ubezpieczenia w wojskowej emeryturze. Podobnie rzecz się ma w przypadku tego rodzaju okresów poprzedzających służbę, krótszych niż rok (art. 15 ust. 1 pkt 2-4). W opisanych uwarunkowaniach emeryt wojskowy pozostaje w sytuacji identycznej jak żołnierz, który rozpoczął służbę po raz pierwszy po 01.01.1999 r. – jego emerytura jest obliczana wyłącznie w oparciu o wojskowy staż emerytalny.

Powołując się na konstytucyjną zasadę równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji, Sąd Najwyższy uznał, że kryterium, które niewątpliwie zadecydowało o uprzywilejowaniu (pobieraniem dwóch świadczeń) żołnierzy, którzy zostali powołani do służby po raz pierwszy po dniu 01.01.1999 r., to brak możliwości uwzględniania w wojskowej emeryturze jakiegokolwiek okresu „cywilnego” stażu emerytalnego. Kryterium to jednocześnie określa krąg podmiotów charakteryzujących się tą samą istotną cechą relewantną. Do tej grupy należą emeryci wojskowi, których wypracowane okresy składkowe i nieskładkowe nie miały żadnego wpływu na wysokość emerytury wojskowej, do nich zaś należą wszyscy żołnierze, którzy zostali powołani do służby po raz pierwszy po 01.01.1999 r. oraz niektórzy żołnierze, którzy pozostawali w służbie przed 02.01.1999 r.

W związku z powyższym Sąd Najwyższy uznał za właściwy taki kierunek wykładni art. 95 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, z którego wynika, że użyte w ust. 2 tego artykułu sformułowanie „emerytura (...) obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych” oznacza odwołanie się do zasad obliczenia emerytury wojskowej określonych w tych przepisach, a więc z uwzględnieniem wyłącznie służby wojskowej, co z kolei uzasadnia prawo do pobierania dwóch emerytur „wypracowanych” niezależnie od siebie. Zatem o wyjątku od zasady pobierania jednego świadczenia nie decyduje data przyjęcia do służby, ale brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego. Przy czym ten „brak możliwości” nie występuje wtedy, gdy emeryt wojskowy nie decyduje się na złożenie wniosku o doliczenie po zwolnieniu ze służby wojskowej okresów składkowych i nieskładkowych, choć mogą one zwiększyć podstawę wymiaru emerytury do 75%. Wspólnym bowiem mianownikiem uzasadniającym prawo do dwóch świadczeń są uwarunkowania wynikające z przepisów prawa niepozwalające na wykorzystanie stażu „cywilnego” w emeryturze wojskowej, a nie wybór emeryta wojskowego.

Sąd Okręgowy w pełni zaaprobował powyższe rozważania, stwierdzając, że z opisaną wyżej sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Wnioskodawca pełnił zawodową służbę wojskową i od 01.02.2003 r. jest uprawniony do emerytury wojskowej z Wojskowego Biura Emerytalnego, do ustalenia prawa do tej emerytury przyjęto okres służby od 16.09.1975 r. do 30.09.2003 r. Niespornym było, że pobierana przez wnioskodawcę emerytura wojskowa jest ograniczona do wysokości 75% podstawy wymiaru oraz, że wnioskodawca po odejściu na emeryturę wykonywał pracę zarobkową.

Sąd Okręgowy przypomniał, że do wysługi emerytalnej żołnierza i funkcjonariusza, który pozostawał w służbie przed dniem 02.01.1999 r., zalicza się posiadane przed powołaniem/przyjęciem do służby okresy składkowe i nieskładkowe w rozumieniu ustawy o e.r. FUS (art. 16 ust. 1 ustawy o z.e.ż.z. i art. 16 ust. 1 ustawy o z.e.f. w zw. z art. 15 tych ustaw). Owe okresy uwzględnia się w ten sposób, że emerytura wojskowa i policyjna wzrasta o 2,6% podstawy wymiaru za nie więcej niż 3 lata okresów składkowych poprzedzających służbę (a o 1,3% za każdy następny rok i 0,7% za każdy rok okresów nieskładkowych poprzedzających służbę) oraz podlega zwiększeniu - w wyniku doliczenia okresów przypadających po zwolnieniu ze służby - o 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po dniu 31.12.1998 r. lub za okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia, pod warunkiem że emerytura ta wynosi mniej niż 75% podstawy jej wymiaru i emeryt ukończył 50/55 lat życia albo stał się inwalidą (art. 14 ust. 4 ustawy o z.e.ż.z. i art. 14 ust. 4 ustawy o z.e.f. w zw. z art. 15 tych ustaw).

Wnioskodawca pozostawał w służbie przed dniem 02.01.1999 r., jednak nie mógł on wykorzystać „cywilnej” wysługi z uwagi na osiągnięcia maksimum emerytury wojskowej.

Wypracowane przez wnioskodawcę „cywilne” okresy zatrudnienia wskazane w informacji z WBE, jak i późniejsze, pozostały bez wpływu na wysokość emerytury wojskowej, ponieważ maksymalna wysokość emerytury nie może przekraczać 75% podstawy wymiaru.

Tym samym zdaniem Sądu Okręgowego należało uznać, że odwołujący ma prawo do pobierania dwóch emerytur "wypracowanych" niezależnie od siebie. W takim przypadku ubezpieczony, jako emeryt wojskowy, który aktualnie pobiera emeryturę wojskową jako świadczenie korzystniejsze od emerytury powszechnej, niezależnie od swojej woli nie ma prawnej możliwości skonsumowania w wojskowym świadczeniu emerytalno-rentowym "cywilnego" okresu ubezpieczenia.

Faktycznie bowiem, ze względu na to ograniczenie, przebyte „cywilne” okresu zatrudnienia pozostały bez wpływu na wysokość emerytury wojskowej.

W konsekwencji, zgodnie z wykładnią przedstawioną przez Sąd Najwyższy, którą w pełni podzielił Sąd Okręgowy, znajdującą bezpośrednie przełożenie na realia niniejszej sprawy, ubezpieczony nie powinien być pozbawiony prawa do pobierania dwóch świadczeń emerytalnych, tj. z zabezpieczenia wojskowego i z ubezpieczenia emerytalnego, na które uiszczał składki.

Tezę Sądu Najwyższego, że o zastosowaniu wyjątku od zasady wypłacania jednego świadczenia decyduje brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego, a nie data przyjęcia żołnierza zawodowego do służby wojskowej, zaaprobowało późniejsze orzecznictwo (por. wyrok SA w Białymstoku z 29.07.2020 r., sygn. akt III AUa 365/2020, wyrok SO w Łodzi z 29.01.2021 r. VIII U 2258/20, wyrok SO w Zielonej Górze z 05.02.2021 r. IV U 1929/20, z dnia 25.01.2021 r. IV U 1965/20).

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Sąd Okręgowy wskazał nadto, iż wnioskodawca złożył też wniosek o wypłatę odsetek od dnia wydania decyzji z 07.05.2020 r. oraz o wypłatę odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia. Roszczenie to nie było przedmiotem zaskarżonej decyzji, a zatem nie mogło być przedmiotem rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie. Zgodnie bowiem z ugruntowanym stanowiskiem judykatury, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.01.2010r., II UZ 49/09). Niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie żądań, które wykraczają poza podstawę faktyczną i prawną zaskarżonej odwołaniem decyzji. Sąd, związany granicami decyzji, nie jest uprawniony do orzekania w zakresie czegoś, co nie było podstawą jej wydania i nie jest nią merytorycznie objęte (por. wyrok SN z dnia 29.09.2000 r., wyrok SN z 23.11.1999 r.). W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego to jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (postanowienie SN z 13.05.1999 r. II UZ 52/99, postanowienie SN z 20.01.2010 r. II UZ 49/09, postanowienie SN z 10.03.2010r. III UZ 1/11, wyrok SN z 07.04.2011 r. I UK 357/10, postanowienie z 22.02.2012 r. II UK 275/11). Również w wyroku z dnia 23.04.2010r. (II UK 309/09) Sąd Najwyższy podkreślił, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji wyłącznie w granicach jej treści i przedmiotu.

W związku z tym Sąd Okręgowy wydał postanowienie w punkcie II wyroku, na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 kpc, zgodnie z którym jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nie rozpoznane przez organ rentowy, sąd przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu.

O kosztach zastępstwa procesowego (pkt III) orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Apelację od tego wyroku w całości złożył pozwany organ rentowy zarzucając:

-naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 95 ust. l i 2 w zw. z art. 2 ust 2 ustawy z dnia 17 grudnia l998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, (Dz.U. z 2021r. poz. 291) polegające na zobowiązaniu pozwanego do wypłaty zawieszonego świadczenia w postaci emerytury przyznanej wnioskodawcy zaskarżoną decyzją podczas gdy z treści wskazanych przepisów wynika brak możliwości wypłaty świadczeń w zbiegu,

- naruszenie przepisów postępowania cywilnego art. 477 ^{( 14)} k.p.c. poprzez błędne uznanie, że wnioskodawca nie złożył odwołania od decyzji z dnia 16.09.2020r. znak: (...) podczas gdy odwołanie wnioskodawcy dotyczyło podjęcia wypłaty emerytury i ustalenia kapitału początkowego. 

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie uchylenie wyroku jako wadliwego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji

Odwołujący S. P. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna, aczkolwiek nie wszystkie jej wywody były prawidłowe.

Odnośnie zarzutu naruszenia przepisów postępowania cywilnego art. 477 ^{( 14)} k.p.c. poprzez błędne uznanie, że wnioskodawca nie złożył odwołania od decyzji z dnia 16.09.2020r. znak: (...) podczas gdy odwołanie wnioskodawcy dotyczyło podjęcia wypłaty emerytury i ustalenia kapitału początkowego stwierdzić należy, że odwołujący odwołanie to cofnął, wobec czego w tym zakresie Sąd Okręgowy w dniu 22 czerwca 2021r wydał oddzielne postanowienie, którym umorzył postępowanie w sprawie odwołania od w/w decyzji z z dnia 16.09.2020r. (k.35 akt). Wyrok Sądu Okręgowego z 22 czerwca 2021r (k. 36 akt) obejmuje wyłącznie rozstrzygniecie co do decyzji z dnia 18.09.2020r. W związku z powyższym zarzut organu rentowego jest niezasadny, albowiem wyrok nie dotyczy w ogóle odwołania od decyzji z dnia 16.09.2020r. wobec czego logicznie ujmując brak jest podstaw by zarzucać mu pominiecie decyzji której nie dotyczył przedmiot sprawy rozstrzyganej tym orzeczeniem

W zakresie apelacji dotyczącej treści zaskarżonego wyroku, apelacja okazała się zasadną, albowiem w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I Instancji dokonał błędnej subsumpcji prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy prawidłowo emerytura powszechna S. P. została zawieszona z uwagi na zbieg prawa do więcej niż jednego świadczenia - pobieranie emerytury z Wojskowego Biura Emerytalnego.

Na wstępie niniejszych rozważań, należało powołać podstawy prawne orzeczenia.

Zgodnie z art. 95 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 53) w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. W myśl art. 95 ust. 2, przepis ust. 1 ustawy emerytalnej, stosuje się również, z uwzględnieniem art. 96, w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2, z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa lub policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin lub w art. 15a lub art. 18e ustawy z 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Sąd Okręgowy przyjął wykładnię art. 95 ust. 1 i 2 w/w ustawy wyrażającą się w stwierdzeniu, że użyte w ust. 2 tego artykułu sformułowanie „emerytura (...) obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych” oznacza odwołanie się do zasad obliczenia emerytury wojskowej określonych w tych przepisach, a więc z uwzględnieniem wyłącznie służby wojskowej, co uzasadnia prawo do pobierania dwóch emerytur „wypracowanych” niezależnie od siebie. Uznał, iż o wyjątku pobierania jednego świadczenia nie decyduje data przyjęcia do służby ale brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego.

Powyższa wykładnia okazuje się niewłaściwą co wynika z uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2021r. sygn.. akt III UZP 7/21 w której wskazano, iż ubezpieczonemu, który pozostawał w zawodowej służbie wojskowej przed dniem 2 stycznia 1999 r. i pobiera emeryturę wojskową wynoszącą 75% podstawy jej wymiaru obliczoną bez uwzględnienia okresów składkowych i nieskładkowych, z tytułu których jest uprawniony również do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez niego (art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2021 r., poz. 291 ze zm. w związku z art. 7 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, jednolity tekst: Dz. U. z 2020 r., poz. 586 ze zm.).

Sąd Najwyższy podkreślił, że występująca w dotychczasowym orzecznictwie kontrowersja wywołująca rozbieżność, a w konsekwencji powodująca poważne wątpliwości i kreująca to zagadnienie prawne nie dotyczy wykładni całego art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej, ale użytego w tym przepisie zwrotu - „ emerytura (...) obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych”, który określa wyjątki od obowiązującej w polskim prawie zabezpieczenia społecznego zasady prawa do jednego świadczenia z tytułu tego samego ryzyka, zwanej też zasadą niekumulacji świadczeń . Zgodnie z art. 15a ustawy zaopatrzeniowej emerytura dla żołnierza, który został powołany do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r., wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby i wzrasta na zasadach określonych w art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 1a-5. Z kolei art. 18e tej ustawy (usytuowany w Rozdziale 1a ustawy noszącym tytuł „Emerytura żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r.”) stanowi, że emerytura żołnierza wynosi 60% podstawy jej wymiaru za 25 lat służby wojskowej i wzrasta o 3% za każdy dalszy rok tej służby (ust. 1). Emeryturę podwyższa się o 0,5% podstawy jej wymiaru za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby na froncie w czasie wojny oraz w strefie działań wojennych (ust. 2). Przy ustalaniu prawa do emerytury i obliczaniu jej wysokości okresy, o których mowa w ust. 1 i w art. 18c, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy (ust. 3).

W ocenie Sądu Najwyższego w powiększonym składzie, wykładnia będącego przedmiotem analizy zwrotu, dokonywana z uwzględnieniem reguł gramatycznych, musi prowadzić do wniosku, że uprawnione jest zarówno przyjęcie, że w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej chodzi wyłącznie o odesłanie do zasad, a więc jedynie do sposobów obliczenia emerytury wojskowej określonych w art. 15a i art. 18e ustawy zaopatrzeniowej (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2019 r., I UK 426/17), jak i uznanie, że owe zasady nie mogą abstrahować od dwóch odrębnych kręgów adresatów owych zasad, gdyż są one odnoszone tylko do nich, skoro unormowane w powołanych przepisach zasady obliczenia emerytur wojskowych dotyczą jedynie „żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r.” oraz „żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r.” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 grudnia 2013 r., II UK 223/13), natomiast z całą pewnością nie żołnierzy, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., gdyż zasady obliczania przysługującej im emerytury wojskowej określają art. 14 i art. 15 ustawy zaopatrzeniowej, przewidujące między innymi możliwość doliczenia do wysługi emerytalnej okresów „stażu cywilnego”. W świetle uregulowań zawartych w powołanych przepisach wspólnym mianownikiem dla wszystkich wymienionych grup żołnierzy zawodowych jest natomiast tylko maksymalna i minimalna kwota emerytury, która nie może przekroczyć 75% podstawy jej wymiaru (art. 18 ust. 1 oraz art. 18h ust. 1), a także nie może być niższa od kwoty najniższej emerytury (art. 18 ust. 2 i 3 oraz art. 18h ust. 2), ale już nie przyjęte w nich reguły obliczania emerytury. Sąd Najwyższy wskazał także , że wątpliwości w ramach wykładni gramatycznej kontekstowej (która nakazuje odwołanie się do tekstu, którego część stanowi zwrot podlegający interpretacji, a wiec nakazującej uwzględniać także miejsce w którym ustawodawca ów zwrot umieścił) dotyczą również sposobu rozumienia art. 15a ustawy zaopatrzeniowej w zakresie, w jakim co do samych zasad obliczenia emerytury przepis ten każe stosować wyłącznie art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 1a-5, a co za tym idzie eliminuje możliwość uwzględnienia okresów „stażu cywilnego” zarówno poprzedzających służbę (art. 15 ust. 1), jak i przypadających po zwolnieniu ze służby (art. 14). Sąd Najwyższy wskazał, iż pominięcie przez ustawodawcę w art. 15a ustawy zaopatrzeniowej art. 14 oraz art. 15 ust. 1 tej ustawy wskazuje na zamierzoną, pierwotną niemożność wynikającą z ograniczeń narzuconych przez ustawodawcę. Po pierwsze, wskazuje na to bowiem posłużenie się przez ustawodawcę w art. 15a ustawy zaopatrzeniowej zwrotem „na zasadach określonych w…”, który językowo jest niemal identyczny jak użyty w art. 96 ust. 2 ustawy emerytalnej zwrot „według zasad określonych w…”, przy czym ten pierwszy niewątpliwie oznacza sposób obliczenia emerytury wojskowej i jej wzrostów z pominięciem (ustawowym) okresów „stażu cywilnego”. Po drugie, jest to szczególnie widoczne w odniesieniu do zasad obliczania emerytury wojskowej określonych w art. 18e ustawy zaopatrzeniowej, które nie tylko pomijają wspomniane wcześniej art. 14 i art. 15 ust. 1 tej ustawy, ale także art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 1a-5 i przewidują własne, odrębne regulacje dotyczące samej służby wojskowej oraz okresów zaliczanych do niej i z nią równorzędnych mających wpływ na prawo i wysokość emerytury (art. 18b-18d). Po trzecie, zgodnie z obowiązującymi zasadami wykładni językowej każdy wyjątek od zasady, a takim jest (co wynika już choćby z samej treści przepisu) regulacja art. 95 ust. 2 in fine ustawy emerytalnej, powinien być wykładany ściśle. Podsumowując powyższe, Sąd Najwyższy był zdania, że interpretacja budzącego wątpliwości zwrotu użytego w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej przeprowadzona z uwzględnieniem językowych metod wykładniczych nie pozwala na uznanie, że jego znaczenie jest na tyle jednoznaczne i jasne, że nie wymaga sięgnięcia do reguł pozajęzykowych. Przechodząc do wykładni systemowej, Sąd Najwyższy wskazał, że może ona posłużyć potwierdzeniu obowiązywania w polskim prawie zabezpieczenia społecznego zasady prawa do jednego świadczenia z tytułu tego samego ryzyka ubezpieczeniowego, zwanej też zasadą niekumulacji świadczeń. W systemie powszechnym zasada ta bez wątpienia znajduje potwierdzenie w regulacji art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, który stanowi, że w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego, a także w art. 95 ust. 2 in principio tej ustawy, zgodnie z którym przepis ust. 1 stosuje się również, z uwzględnieniem art. 96, w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2, to jest żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej.

Sąd Najwyższy wskazał dalej, że Analogiczne przepisy są też w ustawie zaopatrzeniowej (art. 7) czy np. w ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (także art. 7), w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, która w art. 33 ust. 2 stanowi, że w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty przysługującej na podstawie ustawy z prawem do emerytury lub renty z innego ubezpieczenia społecznego, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie, z zastrzeżeniem ust. 4 (nieistotnym z punktu widzenia obecnie rozstrzyganego zagadnienia prawnego).

Zdaniem Sądu Najwyższego opisane wyżej przypadki potwierdzają zatem zasadę niekumulacji świadczeń przysługujących na wypadek spełnienia się ryzyka „starości” w ramach różnych systemów, zarówno ubezpieczenia społecznego, jak i zaopatrzenia. W odniesieniu do emerytów wojskowych zasadę tę potwierdza zresztą dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego, czego przykładami są: wcześniej powołany wyrok z dnia 8 maja 2012 r., II UK 237/11 oraz wyrok z dnia 24 maja 2012 r., II UK 261/11 (LEX nr 1227967), w których wyjaśniono, że ubezpieczony uprawniony do świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i pobierający to świadczenie nie może jednocześnie pobierać emerytury wojskowej, mimo że spełnił warunki do jej nabycia i prawo to zostało mu przyznane. Sąd Najwyższy wskazał także , iż zasada ta doznaje jednak ustanowionych ustawowo wyjątków, co wynika nie tylko z brzmienia analizowanego art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej, ale także z art. 33 ust. 2a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, który stanowi, że przepisu ust. 2 (tego artykułu) nie stosuje się do osób uprawnionych jednocześnie do emerytury rolniczej oraz do emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ust. 1, art. 24a lub art. 184 przepisów emerytalnych. Oznacza to, że osoba, która nabędzie prawo do emerytury rolniczej oraz do emerytury powszechnej na podstawie wymienionych przepisów będzie miała też prawo do wypłaty obu tych świadczeń, a nie tylko do jednego z nich, to jest świadczenia wybranego. Podobny wyjątek zawiera art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych, z którego wynika, że prawo do emerytury rolniczej oraz do emerytury powszechnej przysługuje osobie, o której mowa w ust. 1 (to jest osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., której przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalono prawo do emerytury rolniczej, z zaliczeniem okresów, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a która po dniu wejścia w życie ustawy osiągnie wiek 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny i zgłosi wniosek o emeryturę powszechną określoną w art. 24 lub art. 184 ustawy emerytalnej i której przysługuje - w zależności od jej wyboru - emerytura rolnicza ustalona z zaliczeniem wskazanych okresów albo emerytura powszechna), jeżeli po wyłączeniu okresów wskazanych w tym przepisie osoba ta spełnia warunki do emerytury rolniczej. Jak wskazał Sąd Najwyższy powyższe wyjątki, rozważane przez pryzmat wykładni systemowej, nie mogą jednak być pomocne przy rozstrzyganiu przedstawionego zagadnienia prawnego powstałego na tle wykładni art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej choćby z tej przyczyny, że regulacje art. 33 ust. 2a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz art. 42 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych posługują się zupełnie innymi sformułowaniami, które przede wszystkim określają krąg podmiotów uprawnionych do równoczesnej wypłaty dwóch świadczeń emerytalnych, natomiast tylko pośrednio nawiązują do zasad ustalania (obliczania) tych świadczeń. W ocenuie Sądu Najwyższego w powiększonym składzie, przy stosowaniu wykładni systemowej konieczne jest również sięgnięcie do kwestii temporalnych, które spowodowały, że doszło do zróżnicowania zasad obliczania emerytur wojskowych w zależności od daty powołania do służby. Na mocy pierwotnego brzmienia ustawy emerytalnej żołnierze zawodowi, którzy rozpoczęli służbę po dniu wejścia w życie tej ustawy (1 stycznia 1999 r.), zostali włączeni do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, natomiast uprawnienia emerytalne żołnierzy pozostających w służbie w tym dniu były określane nadal przez przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób (art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej w jej pierwotnym brzmieniu). Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła jednak do systemu emerytalnego zmiany polegające na ponownym objęciu żołnierzy zawodowych, którzy wstąpili do służby po dniu 1 stycznia 1999 r., zaopatrzeniowym systemem emerytalnym oraz wyłączeniu ich z ubezpieczeń społecznych, co stanowiło „rewizję” rozwiązania uprzednio przyjętego przez ustawodawcę. Poczynając od dnia 1 października 2003 r., wszyscy żołnierze zawodowi są zatem objęci systemem zaopatrzeniowym, bez względu na datę podjęcia służby. Wejście w życie ustawy zmieniającej z dnia 23 lipca 2003 r. doprowadziło równocześnie do zróżnicowania zasad obliczania emerytur wojskowych w odniesieniu do żołnierzy zawodowych, którzy służbę podjęli przed dniem 2 stycznia 2003 r. oraz poczynając od tego dnia. O ile bowiem ci pierwsi zachowali prawo do obliczenia wysokości emerytury wojskowej na dotychczasowych zasadach (art. 15 z uwzględnieniem art. 14 ustawy zaopatrzeniowej), o tyle dla tych drugich, to jest tych, którzy zostali powołani do służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r., emerytura wojskowa wynosząca także 40% podstawy wymiaru za 15 lat służby wzrastała „według zasad określonych w art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 1a-5”, a zatem wzrost przysługującej im emerytury nie mógł już uwzględniać okresów składkowych i nieskładkowych poprzedzających służbę wymienionych w art. 15 ust. 1 pkt 2-4 ustawy oraz przypadających po zwolnieniu ze służby (art. 14 ustawy). Opisana regulacja wyraźnie wskazuje na to, że wskutek zmian dokonanych ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. doszło do wprowadzenia nowego modelu obliczania emerytur wojskowych dla „nowych” żołnierzy zawodowych, powołanych do służby po dniu 1 stycznia 1999 r., przy czym zmiany te miały obowiązywać na przyszłość i ziścić się w praktyce nie wcześniej niż po dniu 31 grudnia 2013 r., gdy pierwsi powołani do służby żołnierze zawodowi osiągną minimalny 15-letni okres tej służby. Tacy żołnierze już w chwili powołania ich do służby znali swoją sytuację prawną po osiągnięciu tego stażu. Wiedzieli między innymi, że wprawdzie nie będą mogli uwzględnić sobie w stażu emerytalnym mającym wpływ zwiększenie świadczenia jakiegokolwiek stażu „cywilnego”, zarówno poprzedzającego służbę, jak i uzyskanego po zwolnieniu ze służby, jednakże z drugiej strony nabędą prawo do emerytury powszechnej, jeśli zdecydują się na podleganie ubezpieczeniom społecznym i zgromadzą kapitał składkowy, który zostanie „skonsumowany” po osiągnięciu przez nich powszechnego wieku emerytalnego bez względu na długość okresu opłacania składek.

Jak dalej wskazał Sąd Najwyższy także ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw wprowadziła kolejną kategorię żołnierzy zawodowych powołanych do zawodowej służby wojskowej po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r., poświęcając jej dodany Rozdział 1a, a w nim między innymi art. 18e, w myśl którego emerytura dla (takiego) żołnierza wynosi 60% podstawy jej wymiaru za 25 lat służby wojskowej i wzrasta o 3% za każdy dalszy rok tej służby (ust. 1) i podwyższa się ją o 0,5% podstawy jej wymiaru za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby na froncie w czasie wojny oraz w strefie działań wojennych (ust. 2). Co więcej, przepisy omawianego Rozdziału 1a nie nawiązują do przepisów Rozdziału 1, tworząc własne określenie służby wojskowej oraz okresów zaliczanych do tej służby. Co istotne w kontekście rozstrzygania przedstawionego zagadnienia prawnego, wspomnianą ustawą został dodany również Rozdział 1b przewidujący prawo wyboru przez żołnierza zawodowego sposobu obliczenia przysługującej mu emerytury wojskowej. Zgodnie z zawartym w tym Rozdziale art. 18i żołnierz, który został powołany po raz pierwszy przed dniem 1 stycznia 2013 r. do zawodowej służby wojskowej lub służby kandydackiej lub innej służby uwzględnianej przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej, ma zaś prawo wyboru ustalenia emerytury na zasadach i w wysokości określonych w Rozdziale 1a (ust. 1), a oświadczenie o wyborze składa się do organu emerytalnego najpóźniej w dniu złożenia wniosku o ustalenie prawa do zaopatrzenia emerytalnego (ust. 2), z tym jednak zastrzeżeniem, że z mocy art. 11 ustawy zmieniającej powołany art. 18i ustawy zaopatrzeniowej wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. Jak wskazał Sad Najwyższy systemowe regulacje zawarte w obu powołanych przepisach zrównują więc wszystkich żołnierzy zawodowych w zakresie sposobu obliczania przysługujących im emerytur bez względu na czas, w którym zostali oni powołani do służby, jednakże z uprawnienia tego żołnierze powołani wcześniej, to jest przed dniem 1 stycznia 2013 r., a więc również przed dniem 2 stycznia 1999 r., będą mogli skorzystać dopiero poczynając od dnia 1 stycznia 2025 r. Podsumowując ten wątek rozważań, Sąd Najwyższy wskazał, że systemowa wykładnia użytego w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej zwrotu „z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa (…) została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo 18e ustawy (zaopatrzeniowej) …” daje podstawę do przyjęcia, że ów wyjątek należy interpretować nie tylko przedmiotowo, to znaczy wyłącznie przez pryzmat zasad obliczania emerytury wojskowej wynikających z art. 15a albo 18e ustawy zaopatrzeniowej, ale także podmiotowo, co oznacza konieczność wzięcia pod uwagę adresatów tych przepisów. To dla nich ustawodawca wprowadził bowiem (na przyszłość) możliwość równoczesnego pobierania emerytury wojskowej i emerytury powszechnej, odbierając im równocześnie prawo do wzrostu emerytury wojskowej z tytułu doliczenia stażu „cywilnego” i pozostawiając jednak taką samą możliwość (prawo wyboru) także dla żołnierzy powołanych do służby przed dniem 2 stycznia 1999 r., po spełnieniu (poczynając od dnia 1 stycznia 2025 r.) przesłanek określonych w art. 18i ustawy zaopatrzeniowej.

Uwzględniając (temporalnie) czas, w którym zostały wprowadzone omawiane zmiany ustawowe, Sąd Najwyższy wskazał, że o ile we wcześniejszym okresie mieliśmy do czynienia z sytuacją, w której wzrost emerytury wojskowej mógł nastąpić z tytułu doliczenia okresów składkowych i nieskładkowych, a prawo do emerytury powszechnej wiązało się nie tylko z osiągnięciem wieku emerytalnego, ale także z posiadaniem określonego stażu emerytalnego, złożonego właśnie z okresów składkowych i nieskładkowych, o tyle nowe zasady obliczania emerytur wojskowych dla żołnierzy powołanych do służby po dniu 1 stycznia 1999 r. oraz poczynając od dnia 1 stycznia 2013 r. znajdują bądź będą w przyszłości znajdować zastosowanie w czasie, gdy prawo do emerytury powszechnej jest uzależnione wyłącznie od osiągnięcia wieku emerytalnego i zgromadzenia odpowiedniego kapitału składkowego, a nie od okresu, w którym ów kapitał był gromadzony.

Wprowadzenie od dnia 1 stycznia 1999 r. systemu „zdefiniowanej składki” w miejsce systemu „zdefiniowanego świadczenia” i związane z tym istotne różnice w zakresie unormowania sposobu opłacania składek na powszechne ubezpieczenie społeczne przez żołnierzy powołanych do służby do dnia 1 stycznia 1999 r., jak i po tym dniu, nie może zaś pozostać bez znaczenia dla ustalania zakresu podmiotów, którym przysługuje równe traktowanie. Może ona bowiem zostać uznana za istotną cechę różniącą te podmioty. Taką cechą może być też zróżnicowanie ze względu na zachowaną w stosunku do jednej tylko grupy żołnierzy (przynajmniej potencjalną) możliwość zwiększenia emerytury wojskowej przez doliczenie do wysługi emerytalnej „stażu cywilnego”.

Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że budzący wątpliwości interpretacyjne zwrot „z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa (…) została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo 18e ustawy (zaopatrzeniowej) …” użyty w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej, wykładany z uwzględnieniem reguł gramatycznych, systemowych i funkcjonalnych powinien być rozumiany jako odnoszący się tylko do żołnierzy, których emerytury są obliczane na podstawie tych przepisów, a zatem do żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej, odpowiednio po dniu 1 stycznia 1999 r. oraz po dniu 31 grudnia 2012 r.

Powyższa uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego nie została wpisana co prawda do zasad prawnych jednak ma realny wpływ na ujednolicenie orzecznictwa. Związanie zasadami prawnymi tylko składów Sądu Najwyższego nie oznacza, że uchwały nie wpisane do księgi zasad prawnych pozostają bez wpływu na orzecznictwo sądów powszechnych i sądów wojskowych. Brak bowiem formalnej mocy wiążącej orzecznictwa Sądu Najwyższego, poza związaniem wynikającym z przepisów szczególnych (por.: art. 390 § 2 k.p.c., 398 ²⁰ k.p.c.), nie oznacza, iż nie mają one realnego wpływu na orzecznictwo sądowe.(por. postanowienie z dnia 17 maja 2019 r. V CZ 23/19, LEX nr 2657463).

Skierowanie przez Sąd Najwyższy odpowiedzi na pytanie prawne do powiększonego składu 7 sędziów Sądu Najwyższego niewątpliwie miało na celu ujednolicenie orzecznictwa dotyczącego spornych przepisów.

Uwzględniając powyższe rozważania i przyjmując za własne stanowisko Sądu Najwyższego przytoczone w cytowanej powyżej uchwale, Sąd Apelacyjny uznał, iż odwołanie było bezzasadne. Zasadnie bowiem apelujący organ rentowy podnosił w sprawie (jak i w zaskarżonej decyzji), że prawidłowa wykładnia omówionych wyżej przepisów prowadzi do wniosku o braku możliwości wypłaty świadczeń w zbiegu.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w pkt. I i III w ten sposób, że oddalił odwołanie.

Przemysław Horak