Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Goss-Kokot

Sędziowie: Małgorzata Aleksandrowicz

(del.) Przemysław Horak

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2020 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 12 czerwca 2019 r. sygn. akt IV U 934/18

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Przemysław Horak

Dorota Goss-Kokot

Małgorzata Aleksandrowicz

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11.10.2016 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił wnioskodawcy M. M. prawa do emerytury pomostowej z uwagi na niewykazanie przez wnioskodawcę wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wynoszącego co najmniej 15-lat, a także ze względu na niewykonywanie po dniu 31.12.2008 r. prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wnioskodawca M. M. w odwołaniu do Sądu Okręgowego w Zielonej Górze domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do emerytury pomostowej, wywodząc, iż w warunkach szczególnych pracował w okresie od 01.09.1981 r. do 31.12.2004 r. jako ślusarz-czyściciel zbiorników. Na okoliczność pracy w szczególnych warunkach w w.w. okresie dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 03.02.2010 r. Stanowisko ślusarz-czyściciel zbiorników ujęte zostało w Dziale IV pkt 39 oraz w Dziale XIV poz. 25 Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Dz. U. MPCHiL Nr 4 z dnia 03.08.1987 r. i w wykazie A Dział IV pkt 39 oraz w Dziale XIV poz. 25 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r.

Decyzją z dnia 10.11.2016 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. zmienił decyzję z dnia 11.10.2016 r. w zakresie udowodnionego łącznego stażu pracy w warunkach szczególnych, odmawiając wnioskodawcy M. M. prawa do emerytury pomostowej z uwagi na niewykonywanie po dniu 31.12.2008 r. prac
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy
o emeryturach pomostowych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując twierdzenia zawarte w motywach decyzji z dnia 10.11.2016 r.

Odwołujący w piśmie z dnia 05.01.2017 r. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do emerytury pomostowej, wskazując, że podstawą prawną jego wniosku jest art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (k. 15-17 akt sąd.)

Wyrokiem z 1.03.2017 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 11.10.2016r. i 10.11.2016r. Znak (...) i przyznał wnioskodawcy M. M. prawo do emerytury pomostowej poczynając od dnia 01.10.2016r.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając:

a) naruszenie przepisów postępowania art. 233 kpc polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów poprzez wydanie wyroku bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy bez wszechstronnego ich rozpoznania, szczególnie w zakresie charakteru wykonywanych zadań służbowych w okresie zatrudnienia ubezpieczonego w Serwis (...) sp. z o.o. na stanowisku ślusarz -czyściciel zbiornik oraz

b) naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 49 w związku z art. 4 i art. 3 oraz załącznikiem nr 1 i 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (j.t. Dz.U. z 2015 poz 965 ) poprzez uznanie iż, praca na stanowisku ślusarz -czyściciel zbiorników jest pracą w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Apelujący zarzucił w szczególności, iż Sąd Okręgowy uznał, że praca ubezpieczonego była pracą w warunkach szczególnych, nie wskazując w uzasadnieniu wyroku jaką pracę wskazaną w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych wykonywał odwołujący, powołując się jedynie na wcześniejsze uregulowania dotyczące pracy w warunkach szczególnych zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z 07.02.1983r.

Sąd nie przeprowadził postępowania dowodowego w zakresie ustalenia czy praca wykonywana przez ubezpieczonego spełnia kryterium pracy w warunkach szczególnym w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego, wnioskodawca wniósł o jej oddalenie.

Wyrokiem z dnia 24.05.2018 r., sygn. akt III AUa 360/17, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny w wyniku kontroli instancyjnej orzeczenia uznał, że zarzuty apelacji
w całości okazały się zasadne.

W pierwszej kolejności wskazał, że koniecznym było ustalenie czy wnioskodawca spełnia trzecią z przesłanek prawa do emerytury pomostowej tj. wymienioną w powołanym powyżej art.49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych, wobec niespornego wypełniania warunków z punktu 1 i 2 art.49.

Sąd II instancji podkreślił, że Sąd Okręgowy nie przeprowadził w tym zakresie żadnego postępowania dowodowego, ani też nie wskazał w pisemnym uzasadnieniu wyroku, motywów jakimi kierował się przy ustaleniu, że wnioskodawca wypełnia wszystkie przesłanki z art.49 omawianej ustawy .

W szczególności, Sąd Okręgowy przyjmując, iż wnioskodawca posiada także okres pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 (pkt 3 art.49 ustawy o emeryturach pomostowych), nie wskazał jakie dokładnie stanowisko wymienione w załączniku Nr 1 (tj. Wykazie prac w warunkach szczególnych) do powołanej ustawy odpowiada, jego zdaniem, pracy uznawanej za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych, ale w rozumieniu przepisów poprzedniego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd Apelacyjny zauważył, iż ostatecznie pozwany przyznał, że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych w okresie od 01.09.1981 r. do 31.12.2004 r., zajmując stanowisko ślusarz-czyściciel zbiorników. Stanowisko ślusarz-czyściciel zbiorników ujęte zostało w Dziale IV pkt 39 oraz w Dziale XIV poz. 25 Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Dz. U. MPCHiL Nr 4 z dnia 03.08.1987 r. i w wykazie A Dział IV pkt 39 oraz w Dziale XIV poz. 25 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r.

Sąd II instancji zważył, że należało ustalić, czy stanowisko to ma swój odpowiednik w powołanym wyżej załączniku Nr 1 do ustawy z 19.12.2008r., a następnie ustalić czy czynności wykonywane przez wnioskodawcę jako ślusarz-czyściciel zbiorników odpowiadają czynnościom aktualnie uznawanym przez ustawodawcę za pracę w szczególnych warunkach (a wymienionym w powołanym załączniku nr 1), bowiem tylko pod taki warunkiem wnioskodawca może nabyć prawo do emerytury pomostowej .

Powyższe oznacza potrzebę dokonania w niniejszej sprawie szczegółowych ustaleń, o które wnosił sam odwołujący, a których to ustaleń Sąd Okręgowy w ogóle w sprawie nie poczynił.

Powyższe doprowadziło Sąd Apelacyjny do konstatacji, iż nie rozpoznano istoty niniejszej sprawy i wobec braku jakiegokolwiek postępowania dowodowego na sporną okoliczność, merytoryczne rozpoznanie sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Kluczowe bowiem dla prawa do emerytury pomostowej będzie ustalenie czy wnioskodawca legitymuje się co najmniej 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, ale w rozumieniu ustawy pomostowej, czyli pracy wymienionej w wykazie z załącznika nr 1 do ustawy.

Wszystkie podane wyżej okoliczności dotyczące pracy wnioskodawcy wymagają dokładnych ustaleń Sądu w oparciu o zeznania świadków i wnioskodawcy - w konfrontacji z dokumentacją osobową, a ocena dowodów powinna być przeprowadzona stosownie do zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 § 1 k.p.c.

Zachodzi zatem potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, w sposób opisany powyżej, a następnie, przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd I instancji, po przeprowadzeniu również ewentualnych dowodów zawnioskowanych przez strony, wnikliwie przeanalizuje rodzaj prac wykonywanych przez wnioskodawcę, dokona czytelnych ustaleń, popartych zebranym w sprawie materiałem dowodowym i wyda wyrok, mając na uwadze przesłanki nabycia prawa do emerytury wynikające z treści art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. M., urodzony (...), w dniu 03.10.2016 r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Ubezpieczony wiek emerytalny osiągnął w dniu (...)

Wnioskodawca udowodnił na dzień zgłoszenia wniosku okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 39 lat, 11 miesięcy i 23 dni.

Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w dniu 30.09.2016 r. w wyniku wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę – likwidacja stanowiska pracy, w myśl art. 30 §1 pkt 2 K.p.

Wnioskodawca udokumentował staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 21 lat, 1 miesiąca i 19 dni w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wnioskodawca po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

W okresie od 10.11.1975 r. do 31.01.2010 r. wnioskodawca zatrudniony był w Serwis (...) Sp. z o.o. w N. S.. W okresie od 01.09.1981 r. do 31.12.1997 r. miał angaż na stanowisko ślusarz-czyściciel zbiorników, zaś w okresie od 01.01.1998 r. do 31.12.2004 r. na stanowisko czyściciel cystern i zbiorników. Mimo, że w angażu wpisane było ślusarz- czyściciel zbiorników, to wnioskodawca przez cały ten okres zatrudnienia faktycznie pracował wyłącznie jako czyściciel zbiorników. Pracował w grupie trzyosobowej.

Praca wnioskodawcy polegała na rozkręceniu włazów do zbiorników, wypompowaniu resztek paliwa, a następnie otworzeniu zbiornika, wejściu do środka i wyczyszczeniu zbiornika z osadu i zanieczyszczeń po paliwie. Pozostałe w zbiorniku zanieczyszczenia i osady nie mogły być wypompowane pompą, w tym celu trzeba było używać wiader i nieczystości wybierać wiadrami. Czyszczenie odbywało się ręcznie z zastosowaniem odpowiednich szufelek, a potem wycierało się zbiornik wewnątrz ścierkami. Po wykonanej pracy trzeba było zamknąć zbiornik i oddać go do użytku. Czyszczenie jednego zbiornika trwało zazwyczaj cały dzień roboczy. Jeden zbiornik potrafił osiągać pojemność od 1 tysiąca do 2 milionów litrów. Pracy przy jednym zbiorniku było tyle, że często pracowało się ponad 8 godzin dziennie, bywało, że czasem nawet po kilkanaście godzin.

Praca była wykonywana na terenie całego województwa (...) i części województwa(...)

Gdy wnioskodawca został brygadzistą, co nastąpiło 01.06.1996 r., to nic się nie zmieniło w zakresie jego obowiązków. Po wyczyszczeniu zbiorników musiał dodatkowo wypełnić protokół czyszczenia, co zajmowało niecałe pół godziny dziennie. Po wykonanej pracy wypisywał też karty pracy, które dotyczyły każdej stacji, na której czyszczone były zbiorniki. Karty te wnioskodawca wypełniał w domu po godzinach pracy i zajmowało to około 10,15 minut dziennie. Sporadycznie zdarzało się, że wnioskodawca musiał wykonać specjalną szufelkę do czyszczenia zbiornika, czy naprawić pompę w zbiorniku. Czynności tych nie wykonywał codziennie, tylko sporadycznie w razie potrzeby.

Wnioskodawca w dalszym ciągu stale i w pełnym wymiarze pracował jako czyściciel zbiorników, wykonując taką samą pracę w grupie trzyosobowej. Każda z tych trzech osób zajmowała stanowisko czyściciel zbiorników i zawsze trzy osoby pracowały razem jednocześnie, bo taka była potrzeba przy czyszczeniu zbiorników.

Wchodząc do środka zbiornika trzeba było mieć na sobie strój roboczy i maskę z powietrzem oraz linkę asekuracyjną. Wewnątrz zbiornika były silne opary paliw, które unosiły się także ze zbiornika.

W ocenie Sądu Okręgowego, wyżej przedstawione ustalenia wskazują na prawo Wnioskodawcy do emerytury pomostowej.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana.

Apelująca zaskarża wyrok w całości i zarzuca:

1.  Naruszenie przepisów postępowania art.. 233 k.p.c. polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów poprzez wydanie wyroku bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy bez wszechstronnego ich rozpoznania, szczególnie w zakresie charakteru wykonywanych zadań służbowych w okresie zatrudnienia ubezpieczonego w Serwis (...) sp. z o.o. na stanowisku ślusarz – czyściciel zbiorników poprzez przyjęcie, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę wewnątrz cystern, kotłów a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych,

2.  Naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art.49 w związku z art.4 i 3 oraz załącznikiem nr 1 i 2 ustawy z dnia 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych, poprzez uznanie, że praca na stanowisku ślusarz – czyściciel zbiorników jest pracą w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Apelujący wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik Wnioskodawcy wnosi o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej zasługuje na uwzględnienie.

Słuszny jest bowiem zarzut naruszenia prawa materialnego – art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, co jest konsekwencją nieprawidłowych ustaleń faktycznych prowadzących do błędnego wniosku o prawie Wnioskodawcy do emerytury pomostowej.

Przypomnieć należy, że prawo Ubezpieczonego do emerytury pomostowej było uzależnione od spełnienia przesłanki wymaganej przepisem art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych. To stanowisko wynika jednoznacznie z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 maja 2018r.

Sąd Apelacyjny, uchylając poprzedni wyrok Sądu Okręgowego z dnia 1 marca 2017r. zalecił przeprowadzenie postępowania dowodowego, które wyjaśni czy Wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, ale w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Innymi słowy nie wystarczy ustalenie, że praca Ubezpieczonego była kwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Spełnienie bowiem przesłanek z tego aktu prawnego może ewentualnie po spełnieniu wszystkich warunków uprawniać ubezpieczonych do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisu art.184 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nie oznacza to jednak, że ubezpieczeni uprawnieni do takiego świadczenia, spełniają również przesłanki do emerytury pomostowej.

Istotne jest bowiem, że przepisy regulujące prawo do emerytury pomostowej ustanawiają obostrzone kryteria pracy w szczególnych warunkach w porównaniu z wymogami uprawniającymi do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Przepis art. 49 pkt 3 stanowi, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje tylko tym ubezpieczonym, którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1.01.2009r.) mają wymagany w przepisach o których mowa w pkt 2 art.49, okres pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze ale, co należy podkreślić w rozumieniu art.3 ust.1i 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zatem, aby ocenić prawo Wnioskodawcy do emerytury pomostowej należy ustalić czy jego praca na stanowisku ślusarz – czyściciel zbiorników, wykonywana w okresie od 1.09.1981r. do 31.12.2004r. jest pracą w szczególnych warunkach wymienioną w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd Okręgowy odpowiedział pozytywnie na to pytanie uznając, że Wnioskodawca spełnia warunki do emerytury pomostowej, gdyż jego praca była pracą w szczególnych warunkach wymienioną w załączniku nr 1 w pozycji 30- ,,prace wewnątrz cystern , kotłów, a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych”.

To ustalenie Sądu Okręgowego jest sprzeczne z przeprowadzonym postępowaniem dowodowym. Analiza zeznań wszystkich świadków dowodzi, że Wnioskodawca nie pracował wewnątrz cystern i kotłów. Pracował natomiast przy czyszczeniu zbiorników paliwowych o pojemności od 1 miliona do 4 milionów litrów.

Nie można zatem uznać, aby wnioskodawca pracował wewnątrz zbiorników o bardzo małej kubaturze.

Analiza załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych w którym zawarto wykaz prac w warunkach szczególnych, uprawnia do wniosku, że czyszczenie zbiorników paliwowych o pojemności co najmniej 1 miliona litrów, nie zostało ujęte w wykazie jako praca w szczególnych warunkach. Również w załączniku nr 2 zawierającym wykaz prac o szczególnym charakterze, nie odnajdujemy pracy wykonywanej przez Wnioskodawcę.

Należy zatem stwierdzić, że Wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej, bo wykonywana przez niego praca ślusarza – czyściciela zbiorników, kwalifikowała się jako praca
w szczególnych warunkach na podstawie rozporządzenia RM z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ale nie odpowiada definicji pracy w szczególnych warunkach, wymaganej przepisem art. 3 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych.

Taki wniosek wypływa z zapisu w Wykazie A powołanego rozporządzenia z 1983r. W tym Wykazie, w Dziale IV (w chemii) w punkcie 39 wymieniono prace: oczyszczanie albo naprawianie aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych , żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych. Zestawiając ten zapis z treścią punktu 30 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych , należy dojść do wniosku, że ustawa ta znacznie zawęziła pojęcie pracy w szczególnych warunkach i ograniczyła ją do: prac wewnątrz cystern, kotłów a także zbiorników o bardzo małej kubaturze.

Jak już wyżej wspomniano, postępowanie dowodowe przeprowadzone przed Sądem I instancji jednoznacznie wykazało, że wnioskodawca pracował wewnątrz zbiorników paliwowych ale kubatura tych zbiorników nie odpowiada pojęciu ,,bardzo mała kubatura”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, bez znaczenia pozostaje fakt, że praca przy czyszczeniu zbiorników paliwowych była wykonywana w 3 osobowych grupach i zawsze jedna z osób była na zewnątrz. Okoliczność ta została podniesiona w apelacji ale nie ma ona istotnego znaczenia w rozpoznawanej sprawie.

Ustawa o emeryturach pomostowych zaostrzyła kryteria pracy w warunkach szczególnych w porównaniu z definicjami zredagowanymi w przepisach powołanego rozporządzenia z 1983r. To jest istotny element, decydujący o zakwalifikowaniu danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach uprawniających do emerytury pomostowej.

Przytoczone powyżej argumenty prowadzą do wniosku, że Wnioskodawca nie spełnił warunku wymaganego przepisem art.49 ust.3 ustawy o emeryturach pomostowych a zatem zarzuty apelacji są uzasadnione.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Przemysław Horak

Dorota Goss-Kokot

Małgorzata Aleksandrowicz