Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska (spr.)

Sędziowie: SSA Jolanta Cierpiał

del. SSO Roman Walewski

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2018 r. w Poznaniu

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawnych

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 8 czerwca 2017 r. sygn. akt IV U 998/17

oddala apelację.

del. SSO Roman Walewski

SSA Marta Sawińska

SSA Jolanta Cierpiał

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9.02.2017 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił wnioskodawcy M. R. wydania interpretacji w sprawie wniosku z dnia 3.01.2017 r. w przedmiocie przesądzenia, czy zakres czynności, który wnioskodawca wykonuje w ramach działalności gospodarczej jest tożsamy z zakresem czynności wykonywanych uprzednio w ramach stosunku pracy, a w konsekwencji, czy wnioskodawca ma prawo do skorzystania z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w oparciu o art. 18 a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wnioskodawca M. R. w odwołaniu od decyzji wniósł o jej uchylenie i wyznaczenie stronie przeciwnej terminu na wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie złożonego wniosku.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o odrzucenie odwołania z powodu uchybienia terminowi do jego wniesienia, względnie o jego oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz organu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 8 czerwca 2017 r. zmieniono zaskarżoną decyzję zobowiązując organ rentowy do wydania żądanej pisemnej interpretacji w sprawie możliwości opłacenia przez odwołującego składek na ubezpieczenie społeczne w okresie pierwszych 24 miesięcy od rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej w zadeklarowanej kwocie, nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca M. R. w dniu 5.10.2015 r. został wpisany na listę doradców podatkowych, a od dnia 1.01.2017 r. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej pod firmą Doradca (...) w Z.. Przedsiębiorca nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy przed dniem 1.01.2017 r.

W dniu 4.01.2017 r. M. R. złożył w Oddziale ZUS w G. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej. Wskazał w nim, że od 1.09.2011 r. do 31.12.2016 r. był zatrudniony w Kancelarii Doradcy (...) na podstawie umowy o pracę na stanowiskach: stażysta ds. kadrowo-płacowych i finansowo-księgowych, pracownik ds. kadrowo-płacowych i finansowo-księgowych, specjalista ds. podatków-asystent doradcy podatkowego, doradca podatkowy. W dniu 5.10.2015 r. został wpisany na listę doradców podatkowych, a zgodnie z umową o pracę był zobowiązany do prowadzenia ksiąg i ewidencji w obsługiwanych przez Kancelarię firmach oraz sporadycznie występował na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego jako substytut właściciela Kancelarii w postępowaniach przed organami podatkowymi i sądami administracyjnymi.

Wnioskodawca podał we wniosku, że od 1.01.2017 r. rozpoczął wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie doradztwa podatkowego. Nigdy wcześniej nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej w jakiejkolwiek formie i zamierza wykonywać usługi z zakresu doradztwa podatkowego na rzecz osób prawnych, fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, a w przyszłości na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności. Ponadto wnioskodawca wskazał, że chce związać się umową o świadczenie usług doradztwa podatkowego na rzecz byłego pracodawcy. Nie są to jednak czynności w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych, jak miało to miejsce dotychczas. Będzie dokonywał analiz przepisów prawa podatkowego, sporządzał opinie oraz zastępował swojego pracodawcę jako pełnomocnik substytucyjny przed organami podatkowymi oraz sądami administracyjnymi w razie braku możliwości wykonywania takich czynności przez pracodawcę. Poza usługami świadczonymi na rzecz pracodawcy wnioskodawca podał, że zabiega o pozyskanie własnych klientów i że umowa zawarta pomiędzy nim, a byłym pracodawcą nie ma charakteru umowy o pracę z uwagi na brak zależności i podporządkowania, niezależności w sporządzeniu analiz i opinii z zakresu prawa podatkowego oraz braku obowiązku wykonywania zleceń w określonym czasie i miejscu.

Wnioskodawca podał we wniosku, że planuje najem lokalu stanowiącego współwłasność byłego pracodawcy, który będzie odpłatny i gdzie będzie świadczył usługi doradztwa podatkowego w ramach własnej działalności. Ponadto podał, że planuje najem lokalu w G. z uwagi na bliskość (...).

Przedstawiając własne stanowisko w sprawie wnioskodawca podał, że jego zdaniem ma prawo do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru składek w wysokości zadeklarowanej nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej zgodnie z art. 18 a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Co prawda przepis ten literalnie pozbawia prawa do obniżonej podstawy wymiaru składek osób, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności. Jednak przepis ten w niniejszej sprawie nie będzie miał zastosowania z uwagi na to, że wykonywane przez niego czynności będą miały odmienny charakter. Choć zakres usług jest zbliżony, to nie jest on tożsamy.

Wnioskodawca wskazał we wniosku, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 5.07.1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. z 2016 r., poz. 794), czynnościami doradztwa podatkowego są:

1) udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami;

2) prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg rachunkowych, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie;

3) sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie;

4) reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji.

Podał, że w ramach stosunku pracy wykonywał czynności wchodzące w zakres jego działalności gospodarczej z uwagi na obowiązek odbycia 6 miesięcznej praktyki będącej warunkiem wpisu na listę doradców podatkowych. Niemożliwym jest zatem wykonywanie działalności gospodarczej jako doradca podatkowy nie wykonując wcześniej czynności będących czynnościami z zakresu doradztwa podatkowego w formie praktyki zawodowej. W rozumieniu przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5.10.2014 r. w sprawie praktyki zawodowej kandydatów na doradców podatkowych, jest to zatrudnienie przez okres co najmniej 6 miesięcy w podmiotach uprawnionych do wykonywania doradztwa podatkowego, jeżeli do zakresu obowiązków kandydata należało stosowanie przepisów z zakresu prawa podatkowego na rzecz klienta.

Wnioskodawca podał, że umowa pomiędzy nim, a byłym pracodawcą nie ma charakteru umowy o pracę z uwagi na brak zależności i podporządkowania, niezależność w sporządzaniu analiz i opinii w zakresie prawa podatkowego oraz brak obowiązku wykonywania zleceń w określonym miejscu i czasie. Ponadto sam ponosi pełne ryzyko prowadzonej działalności.

Dlatego też zdaniem wnioskodawcy nie zachodzi przesłanka z art. 18 a ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i przez 24 miesiące od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej przysługuje mu prawo do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia.

Pismem z dnia 23.01.2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wezwał wnioskodawcę do uzupełnienia braków wniosku z dnia 4.01.2017 r. w terminie 7 dni poprzez jednoznaczne wskazanie, jako element stanu faktycznego, czy czynności, które wykonuje wnioskodawca na rzecz byłego pracodawcy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej pokrywają się z czynnościami wykonywanymi w ramach stosunku pracy w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej, czy też brak w tym zakresie tożsamości. Ponadto wezwano wnioskodawcę do wskazania, jako element stanu faktycznego, czy w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności prowadził pozarolniczą działalność o której mowa w art. 8 ust. 6 i art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czy jest to pierwsza działalność w rozumieniu tego przepisu w ogóle.

W piśmie podano, że brak jednoznacznego wskazania w/w kwestii jako części stanu faktycznego uniemożliwia właściwe ustosunkowanie się do wniosku z dnia 3.01.2017 r.

W odpowiedzi na wezwanie wnioskodawca M. R. wskazał, że do dnia 1.01.2017 r. nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w okresie ostatnich 60 miesięcy. Podał, że jego zdaniem określenie użyte we wniosku „choć zakres czynności będzie zbliżony, nie będzie on tożsamy” w sposób ostry wyraża subtelną różnicę opisaną we własnym stanowisku wnioskodawcy. Podał jednocześnie, że należy rozróżnić jego obowiązki jako zatrudnionego na podstawie umowy o pracę od wykonywanych na rzecz pracodawcy po rozpoczęciu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Do jego obowiązków jako pracownika należało prowadzenie ksiąg i ewidencji w obsługiwanych przez Kancelarię firmach oraz sporadycznie występowanie na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego jako substytut właściciela Kancelarii w postępowaniach przed organami podatkowymi i sądami administracyjnymi. Obecnie czynności na rzecz byłego pracodawcy to świadczenie usług doradztwa podatkowego na które składa się:

1) udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami;

2) prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg rachunkowych, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie;

3) sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie;

4) reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, w przypadkach, w których były pracodawca nie może ich wykonać osobiście. Niemniej zastępstwo w tych czynnościach nie ma charakteru czynności wykonywanych w imieniu i pod nadzorem byłego pracodawcy, a we własnym imieniu na podstawie substytucji.

Użyte we wniosku sformułowanie dotyczące zakresu czynności należy rozumieć w ten sposób, iż prawdą jest, że czynności wykonywane w ramach stosunku pracy mieściły się w katalogu usług doradztwa podatkowego, ale to jest istotą zawodu i nie da się tego uniknąć. Niemniej odpowiedzialność względem osób trzecich jest niewspółmiernie wyższa. Zdaniem wnioskodawcy, choć podlega on ocenie Zakładu, zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego pracodawcy pokrywa się tylko w części w czynnościami wykonywanymi wcześniej w ramach stosunku pracy.

M. R. decyzję otrzymał w dniu 14.02.2017 r., zaś złożył odwołanie od niej osobiście w Oddziale ZUS w Z. w dniu 14.03.2017 r.. Odwołanie zostało przekazane do Oddziału ZUS w G. w dniu 20.03.2017 r., o czym odwołującego nikt nie poinformował.

M. R. pozostawał w przekonaniu, że skoro wniosek o wydanie pisemnej interpretacji można złożyć w każdym Oddziale ZUS, podobnie można postąpić z odwołaniem od decyzji.

W tym stanie rzeczy sąd I instancji przyjął, że wniesione odwołanie jest zasadne.

Odnośnie do wniosku organu rentowego o odrzucenie odwołania z uwagi na przekroczenie terminu do jego wniesienia sąd I instancji wskazywał , że jak stanowi przepis art. 477 ⁹§1 k.p.c., odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się (§ 3).

W niniejszej sprawie za niesporne uznano, że skarżona decyzja ZUS została doręczona wnioskodawcy w dniu 14.02.2017 r., zaś w dniu 14.03.2017 r., czyli w ustawowym terminie odwołanie zostało złożone w Oddziale ZUS w Z., skąd w dniu 20.03.2017 r. przekazane zostało do Oddziału ZUS w G., który wydał decyzję z dnia 9.02.2017 r. o odmowie wydania interpretacji.

Zastosowanie cytowanego przepisu art. 477 ⁹§3 k.p.c. jest możliwe w razie łącznego spełnienia przesłanek tj. gdy przekroczenie terminu do wniesienia odwołania jest nadmierne oraz, gdy nastąpiło z przyczyn zależnych od odwołującego się (por. min. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 kwietnia 2014 r., III AUz 31/14).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie przekroczenie terminu nie mogło zostać ocenione jako nadmierne, gdyż odwołanie wpłynęło do właściwego Oddziału ZUS w dniu 20.03.2017 r. a więc 6 dni po upływie ustawowego terminu. Co więcej wnioskodawca nie miał żadnej wiedzy na temat przekazania sprawy do Oddziału w G., ani wpływu na czas w jakim zostało to uczynione. Mając więc na uwadze, że do Oddziału ZUS w Z. odwołanie wpłynęło w terminie, to czas na przekazanie go do Oddziału właściwego i data wpływu tamże nie mogła skutkować oceną, iż wnioskodawca M. R. nadmiernie uchybił terminowi określonemu w art. 477 ⁹§1 k.p.c. W świetle tychże okoliczności tj. złożenia odwołania w innym Oddziale ZUS Sąd nie znalazł podstaw, by dopatrzyć się zawinienia przedsiębiorcy, który odwołanie złożył w tym samym Oddziale, co wniosek o wydanie pisemnej interpretacji (do czego był uprawniony) pozostając w przekonaniu, że należycie dba o swoje interesy. Dodatkowo uczynił to osobiście i żaden pracownik ZUS nie powiadomił go o niewłaściwym miejscu złożenia odwołania, ani o tym, iż zgodnie z właściwością zostanie ono przekazane do Oddziału ZUS w G..

Sformułowanie „przyczyny niezależne” jest szersze od pojęcia „braku winy strony” (art. 168 § 1 k.p.c.) i pozwala na uwzględnienie także niektórych przyczyn zawinionych (post. SN z 14.2.1996 r., II URN 63/95, OSNAPiUS 1996, Nr 17, poz. 256). Sformułowanie to ma charakter generalny i ad casu w sposób elastyczny musi być oceniane przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności konkretnej sprawy. Dla przykładu w piśmiennictwie wskazuje się na: chorobę, pobyt zagranicą, nieznajomość prawa, nieporadność, wprowadzenie w błąd przez organ rentowy jako przyczyny naruszenia terminu niezależne od odwołującego się (tak J. Gudowski, Kodeks Postępowania Cywilnego, pod red. T. Erecińskiego, s. 723).

W ocenie Sądu złożenie w terminie odwołania w innym Oddziale ZUS, podobnie jak wniosku o wydanie interpretacji, który został przekazany do właściwego Oddziału w G. można było uznać za okoliczności usprawiedliwiające wnioskodawcę i skutkujące przyjęciem, że brak podstaw do odrzucenia odwołania.

Rozpoznając zaś odwołanie wniesione przez M. R. Sąd uznał je za zasadne.

W myśl art. 83 d ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 963), Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.

Nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji Zakładu (ust. 2).

Zgodnie zaś z brzmieniem art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1829 ze zm.), przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (ust. 2). Zgodnie z ust. 3 powołanego przepisu, przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie.

Zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych. Istotą tego postępowania jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję nie może więc ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu (zob. post. SN z 18.4.2011 r., III UK 117/10, Legalis).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zaistniały ustawowe przesłanki do uwzględnienia wniosku przedsiębiorcy M. R. o udzielenie interpretacji. Wbrew twierdzeniu organu, intencją odwołującego nie było uzyskanie oceny, czy zakres czynności, które wykonuje w ramach swojej działalności gospodarczej jest tożsamy z zakresem czynności wykonywanych uprzednio w ramach stosunku pracy. Wnioskodawca opisując stan faktyczny i zakres czynności wykonywanych uprzednio i obecnie zmierzał do uzyskania interpretacji w zakresie możliwości skorzystania z obniżenia składki na ubezpieczenie społeczne w oparciu o przepis art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru składek w wysokości zadeklarowanej nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej).

W złożonym wniosku o wydanie interpretacji odwołujący wskazał, że zgodnie z umową o pracę był zobowiązany do prowadzenia ksiąg i ewidencji w obsługiwanych przez Kancelarię firmach oraz sporadycznie występował na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego jako substytut właściciela Kancelarii w postępowaniach przed organami podatkowymi i sądami administracyjnymi. Podał również jakiego rodzaju czynności zamierza wykonywać na rzecz byłego pracodawcy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej oraz wywodził jakie czynności są czynnościami doradztwa podatkowego w rozumieniu definicji legalnej zawartej w ustawie o doradztwie podatkowym. W uzupełnieniu wniosku podał również, że w okresie ostatnich 60 miesięcy nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej i że należy rozróżnić jego obowiązki jako zatrudnionego na podstawie umowy o pracę od wykonywanych na rzecz pracodawcy po rozpoczęciu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu wnioskodawca, zgodnie z wymogami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedstawił stan faktyczny oraz własne stanowisko w sprawie. Słusznie wskazał organ w zaskarżonej decyzji, że problematyka związana z ustaleniem, czy opisane we wniosku czynności są tożsame z czynnościami wykonywanymi uprzednio w ramach stosunku pracy nie mieści się w zakresie stosowania art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, lecz nie tego domagał się odwołujący. Oczywistym jest, że dopuszczalność skorzystania z obniżonej składki na ubezpieczenie społeczne (art. 18 a ust. 1 ustawy systemowej) ma pochodny charakter względem ustalenia, czy opisane we wniosku czynności są tożsame z uprzednio wykonywanymi w ramach stosunku pracy. Zadaniem organu rentowego jest natomiast, w opisanym przez wnioskodawcę stanie faktycznym dokonać indywidualnej interpretacji, czy zachodzą przesłanki do skorzystania z tejże możliwości.

Trafne było również twierdzenie organu, iż nie może on prowadzić żadnych czynności dowodowych dlatego też Sąd przeprowadził dowód z przesłuchania odwołującego wyłącznie na okoliczność ustalenia przyczyn uchybienia terminu do złożenia odwołania, a nie na okoliczności wskazane przez odwołującego w piśmie z dnia 25.05.2017 r. (k. 15 i nast. akt). Nie jest to jednak tożsame z ustaleniem, że w oparciu o stan faktyczny wskazany we wniosku nie ma możliwości dokonania indywidualnej interpretacji odnośnie możliwości stosowania art. 18a ust. 1 ustawy systemowej.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie podzielił pogląd Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wyrażony w wyroku z dnia 17 września 2015 r., III AUa 935/14 z którego wynika, że niezrozumienie przez organ rentowy treści wniosku nie może być przyczyną odmowy interpretacji przepisów przy prawidłowo i zasadnie sformułowanym pytaniu w trybie art. 10 ust. ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (…). Wykładnia celowościowa powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że przedsiębiorca w każdej sytuacji kiedy przepisy prawne nakładające na niego obowiązek świadczenia daniny publicznej budzą wątpliwości, ma prawo wystąpić o taką interpretację. Zdaniem sądu w niniejszej sprawie oczywistym jest to, że wnioskodawca rozpoczynając po raz pierwszy pozarolniczą działalność gospodarczą jest obowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne. Jednocześnie z uwagi na wykonywanie czynności na rzecz byłego pracodawcy podstawa wymiaru składek może być w przyszłości zakwestionowana przez organ rentowy w przypadku zastosowania przez odwołującego możliwości opłacania obniżonej składki w oparciu o przepis art. 18a ust. 1 ustawy systemowej. Te same okoliczności tj. fakt, czy wykonywał w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej mogą stanowić podstawę ustalenia przez organ rentowy wyższej składki na ubezpieczenie społeczne.

Jak bowiem stanowi przepis art. 18a ust. 2. ustawy systemowej przepisy ust. 1 (obniżenie składki przez 24 miesiące prowadzenia działalności) nie mają zastosowania do osób, które:

1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;

2) wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

W niniejszej sprawie przesłanki, o których mowa w przepisie art. 10 ust. 3 tj. przedstawienie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego oraz własnego stanowiska w sprawie zostały spełnione. Ubezpieczony przedstawił we wniosku stan faktyczny i powziął wątpliwość, co do wysokości należnych składek na ubezpieczenie społeczne tj. prawa do opłacania składek od podstawy wymiaru nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia z tytułu rozpoczętej działalności gospodarczej. W tej sytuacji organ rentowy powinien zatem dokonać stosownej interpretacji, czego jednak nie uczynił. Analogiczne wnioski o wydanie interpretacji były przedmiotem rozstrzygania przez Oddziały ZUS, co potwierdza m.in. orzecznictwo przytoczone w odwołaniu przez wnioskodawcę tj. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12.02.2013 r. III UK 184/12 i z dnia 10.04.2013 r., II UZP 2/13).

Mając powyższe na względzie, na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiódł organ rentowy, domagając się zmiany wyroku i oddalenia odwołania, ewentualnie- uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, przy zasądzeniu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Wyrokowi zarzucono:

- obrazę przepisów prawa materialnego to jest art.10 ust.1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w związku z art.83d ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie , że przedmiot wniosku przedsiębiorcy z 3 stycznia 2017 r. nie stanowiło ustalenie czy zakres czynności wykonywanych przez wnioskodawcę w ramach działalności gospodarczej jest tożsamy z zakresem czynności wykonywanych uprzednio w ramach stosunku pracy lecz ustalenie jedynie czy przedsiębiorcy przysługuje prawo do deklarowania składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w obniżonej wysokości – co pozostaje w sprzeczności z treścią wniosku ,

- błędną wykładnię art.10 ust.3 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, co skutkowało przyjęciem przez sąd , iż wniosek z 3 stycznia 2017 r. miał charakter kompleksowy i zawierał wszystkie niezbędne elementy pozwalające na wydanie pisemnej interpretacji, w sytuacji gdy nie był on kompletny i nie został uzupełniony w zakresie niezbędnym do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia.

W odpowiedzi na apelację M. R. wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest bezzasadna.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że w pełni aprobuje ustalenia faktyczne poczynione na etapie postępowania pierwszo instancyjnego, co czyni zbędnym ich ponowne w tym miejscu szczegółowe przywoływanie. Co istotne – ustaleń tych nie zanegowano w środku zaskarżenia, stawiając wydanemu orzeczeniu wyłącznie zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Zarzuty apelacji nie zasługują na pozytywną ocenę.

Przywołać należy, że zdaniem organu rentowego sąd miał dopuścić się obrazy art.10 ust.1 i 3 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w związku z art.83d ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie , że przedmiot wniosku przedsiębiorcy z 3 stycznia 2017 r. nie stanowiło ustalenie czy zakres czynności wykonywanych przez wnioskodawcę w ramach działalności gospodarczej jest tożsamy z zakresem czynności wykonywanych uprzednio w ramach stosunku pracy lecz ustalenie jedynie czy przedsiębiorcy przysługuje prawo do deklarowania składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w obniżonej wysokości – co pozostaje w sprzeczności z treścią wniosku , a w efekcie, że przedmiotowy wniosek miał charakter kompleksowy i zawierał wszystkie niezbędne elementy pozwalające na wydanie pisemnej interpretacji, w sytuacji gdy nie był on kompletny i nie został uzupełniony w zakresie niezbędnym do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia.

Analiza akt postępowania administracyjnego w przedmiocie wydania zaskarżonej decyzji prowadzi do wniosków diametralnie odmiennych, prawidłowo sformułowanych przez Sąd I instancji.

Słusznie wskazywał sąd orzekający dokonując odkodowania normy art.10 ust.1i3 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1829 ze zm.),iż przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (ust. 2). Zgodnie z ust. 3 powołanego przepisu, przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie. Bez wątpienia zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii.

W złożonym na podstawie art. 10 ust. 1 i 3 u.s.d.g. wniosku stan faktyczny musi mieć charakter kompleksowy, a tym samym zawierać wszystkie jego elementy, istotne z punktu widzenia możliwości oceny stanowiska wnioskodawcy. Oznacza to, że przedsiębiorca żądający udzielenia interpretacji ma obowiązek wyczerpującego przedstawienia stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego tak, aby sam mógł zająć stanowisko wobec prezentowanego stanu rzeczy, a uprawniony organ udzielić na tej podstawie jednoznacznej odpowiedzi. Zatem prawidłowo zredagowany wniosek o wydanie interpretacji powinien opisywać stan faktyczny, wskazywać przepisy, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne, budzące w ramach podanego stanu faktycznego wątpliwości oraz przedstawiać własne stanowisko (interpretację) podmiotu występującego z wnioskiem, celem uznania jej za właściwą i obowiązującą w ramach ustalania obciążających autora wniosku obowiązków.

Podzielając tok rozumowania sądu I instancji Sąd Apelacyjny w sposób tożsamy wskazuje na prawidłowość i kompletność wniosku o interpretację sformułowanego przez odwołującego.

Treść wniosku w brzmieniu pierwotnym wyczerpuje w zasadzie ustawowe jego wymogi.

Odwołujący naprowadza bowiem we wniosku, że od 1.09.2011 r. do 31.12.2016 r. był zatrudniony w Kancelarii (...) na podstawie umowy o pracę na stanowiskach: stażysta ds. kadrowo-płacowych i finansowo-księgowych, pracownik ds. kadrowo-płacowych i finansowo-księgowych, specjalista ds. podatków-asystent doradcy podatkowego, doradca podatkowy. W dniu 5.10.2015 r. został wpisany na listę doradców podatkowych, a zgodnie z umową o pracę był zobowiązany do prowadzenia ksiąg i ewidencji w obsługiwanych przez Kancelarię firmach oraz sporadycznie występował na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego jako substytut właściciela Kancelarii w postępowaniach przed organami podatkowymi i sądami administracyjnymi. Dalej wnioskodawca podał, że od 1.01.2017 r. rozpoczął wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie doradztwa podatkowego. Nigdy wcześniej nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej w jakiejkolwiek formie i zamierza wykonywać usługi z zakresu doradztwa podatkowego na rzecz osób prawnych, fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, a w przyszłości na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności. Ponadto wnioskodawca wskazał, że chce związać się umową o świadczenie usług doradztwa podatkowego na rzecz byłego pracodawcy. Nie są to jednak czynności w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych, jak miało to miejsce dotychczas. Będzie bowiem dokonywał analiz przepisów prawa podatkowego, sporządzał opinie oraz zastępował swojego pracodawcę jako pełnomocnik substytucyjny przed organami podatkowymi oraz sądami administracyjnymi w razie braku możliwości wykonywania takich czynności przez pracodawcę. Poza usługami świadczonymi na rzecz pracodawcy wnioskodawca podał, że zabiega o pozyskanie własnych klientów i że umowa zawarta pomiędzy nim, a byłym pracodawcą nie ma charakteru umowy o pracę z uwagi na brak zależności i podporządkowania, niezależności w sporządzeniu analiz i opinii z zakresu prawa podatkowego oraz braku obowiązku wykonywania zleceń w określonym czasie i miejscu.

Przedstawiając własne stanowisko w sprawie wnioskodawca powołał, że jego zdaniem ma prawo do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru składek w wysokości zadeklarowanej nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej zgodnie z art. 18 a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Co prawda przepis ten literalnie pozbawia prawa do obniżonej podstawy wymiaru składek osób, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności. Jednak przepis ten w niniejszej sprawie nie będzie miał zastosowania z uwagi na to, że wykonywane przez niego czynności będą miały odmienny charakter. Choć zakres usług jest zbliżony, to nie jest on tożsamy.

W tym miejscu Sąd Apelacyjny dodatkowo wyjaśnia ,że przepis art. 18a - ustalający na okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej preferencyjną stawkę wymiaru składek obliczaną od podstawy wymiaru wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia zamiast 60% - wprowadzono ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 150, poz. 1248). Zgodnie z treścią uzasadnienia projektu powołanej ustawy celem wprowadzenia takiego rozwiązania było zmniejszenie obciążeń wynikających z obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym osób rozpoczynających działalność gospodarczą i w konsekwencji do przeznaczania zaoszczędzonych w ten sposób kwot na rozwój tej formy zarobkowania. Przepis tan co do zasady ma na celu zmniejszyć czasowo obciążenia fiskalne dla szerokiej grupy osób podejmujących po raz pierwszy działalność gospodarczą (art. 18a ust. 1 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy), z grupy tej wyłączono jedynie osoby, które w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej prowadziły działalność gospodarczą i które wykonywały taką działalność na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres (wykonywanej) działalności gospodarczej. Wyłączenie to ma na celu zapobieżenie niewłaściwemu wykorzystywaniu tej ulgi (niezgodnym z intencją ustawodawcy) polegającym w pierwszym przypadku na korzystaniu z niej przez osoby, które nie są "nowymi" przedsiębiorcami oraz w drugim przypadku na przekształcaniu stosunku pracy w umowy cywilnoprawne i w ten sposób przechodzenie pracowników na tzw. "samozatrudnienie". Inaczej mówiąc art. 18a nie może mieć zastosowania wyłącznie w sytuacji, gdy doszło do celowego rozwiązania stosunku pracy przede wszystkim w interesie pracodawcy, który mając zabezpieczone wykonanie tego samego zakresu czynności, uwalniałby się od płacenia składki na ubezpieczenie społeczne za pracownika. Podkreślić należy, że ulga ta nie wiąże się ze zwiększonymi wydatkami dla Funduszu

W aspekcie powołanych rozważań podkreślić należy, że wbrew stanowisku apelującego wnioskodawca w sposób czytelny i jasny określił – jak wyżej wskazano – interpretacji jakiego przepisu się domaga. Nie było więc jego intencją (jak sugeruje apelujący) rozstrzygnięcie pobocznej kwestii to jest tożsamości zakresu czynności pracowniczych i tych świadczonych w ramach rozpoczętej działalności gospodarczej.

W tym aspekcie niezrozumiałe jest wezwanie wnioskodawcy do wyjaśnienia, czy rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej czy też działalności gospodarczej. Ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych definiuje w art.8 ust.6 osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako : „osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych”. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej stanowi w art. 2,iż działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Są to więc pojęcia tożsame.

Niedopuszczalne jest także żądanie od wnioskodawcy wskazania jako elementu stanu faktycznego, czy czynności na rzecz byłego pracodawcy w ramach działalności gospodarczej „pokrywają się” z czynnościami wykonywanymi w ramach uprzedniego stosunku pracy. Za logiczne uznać należy, że w razie tożsamości tychże czynności nie byłoby potrzeby występowania z wnioskiem o interpretację indywidualną, wnioskodawca miałby bowiem świadomość, że nie może w świetle obowiązujących norm prawa korzystać z preferencyjnej składki na ubezpieczenie społeczne. Obowiązkiem wnioskodawcy jest – co należy wyraźnie pokreślić – określenie elementów stanu faktycznego, opis czynności istotnych dla podjęcia przez organ rentowy merytorycznej decyzji, oraz przedstawienie swojego stanowiska. To wyłącznym obowiązkiem organu rentowego jest ocena (wstępna) czy opisany stan faktyczny uzasadnia zastosowanie konkretnego rozwiązania prawnego, w tym wypadku ulgi w opłacaniu składek , czy też go wyklucza.

Sąd Apelacyjny na kanwie rozpoznawanej sprawy za naganne uznaje działanie organu rentowego zmierzające do wymuszania na wnioskodawcy uzupełnianie wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej w sytuacji, gdy naprowadzone we wniosku dane sąd wystarczające do podjęcia merytorycznej oceny wniosku. Takie działanie ZUS daje podstawy do uznania, iż powołany do wydawania interpretacji indywidualnych organ państwa unika podjęcia stanowczej decyzji. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że dokonując oceny powołanego we wniosku stanu fatycznego pozwany władny jest w ramach swego uznania ocenić stanowisko wnioskodawcy jako nieprawidłowe. Taka decyzja będzie mogła stanowić przedmiot zaskarżenia do sądu powszechnego, który ostatecznie dokona całościowej oceny jej legalności.

Mając na uwadze całość przeprowadzonych rozważań orzeczono o oddaleniu apelacji organu rentowego jako bezzasadnej w oparciu o treść art.385 k.p.c.

del. SSO Roman Walewski

SSA Marta Sawińska

SSA Jolanta Cierpiał