Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 4 kwietnia 2024 r. sygn. akt VII U 1897/22

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 2700 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 października 2022 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne M. D. jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność za miesiące od 2/2017 r. do 10/2021 r. wynosi:

- 2-12/2017 r. – po 6 606,26 zł miesięcznie,

- 1-12/2018 r. – po 7 109,86 zł miesięcznie,

- 1-11/2019 r. – po 7 607,12 zł miesięcznie,

- 12/2019 r. – 11 410,68 zł,

- 1-12/2020 r. – po 12 078,03 zł miesięcznie,

- 1-5/2021 r. – po 12 727,14 zł miesięcznie,

- 6-10/2021 r. – po 8 484,76 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że M. D. od 16 września 2013 r. prowadzi pozarolniczą działalność na podstawie wpisu do (...), a zgodnie z prawomocną decyzją Prezesa NFZ z 15 lipca 2021 r. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność jest on także objęty ubezpieczeniem zdrowotnym od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r. jako wspólnik w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. oraz od 13 grudnia 2019 r. jako wspólnik w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. W dokumentach rozliczeniowych za okres od 2/2017 r. do 10/2021 r. ubezpieczony zadeklarował pojedynczą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, gdy tymczasem – zgodnie z ww. prawomocną decyzją Prezesa NFZ – za okres od 2/2017 r. do 11/2019 r. powinien zadeklarować podwójną podstawę wymiaru tej składki (z tytułu działalności na podstawie wpisu do (...) i z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k.), za okres od 12/2019 r. do 5/2021 r. powinien zadeklarować potrójną podstawę wymiaru tej składki (z tytułu działalności na podstawie wpisu do (...), z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. i z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.), a za okres od 6/2021 r. do 10/2021 r. powinien zadeklarować podwójną podstawę wymiaru tej składki (z tytułu działalności na podstawie wpisu do (...) i z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.).

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł M. D. zaskarżając ją w całości oraz wnosząc o jej zmianę, ewentualnie uchylenie i o zasądzenie od organu rentowego kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że organ rentowy bezzasadnie ustalił jemu podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k., gdyż spółka ta w całym okresie swego istnienia od 2017 r. do 2021 r. nie prowadziła działalności i nie uzyskała przychodów.

Wyrokiem z 4 kwietnia 2024r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. VII U 1897/22) zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne odwołującego M. D. jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność wynosi: za okres od lutego do grudnia 2017 r. po 3 303,13 zł miesięcznie, za okres od stycznia do grudnia 2018 r. po 3 554,93 zł miesięcznie, za okres od stycznia do listopada 2019 r. po 3 803,56 zł miesięcznie, za grudzień 2019 r. 7 607,12 zł miesięcznie, za okres od stycznia do grudnia 2020 r. po 8 052,02 zł miesięcznie, za okres od stycznia do maja 2021 r. po 8 484,76 zł miesięcznie (pkt 1 wyroku), oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (pkt 2 wyroku) oraz zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującego się 3 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego (pkt 3 wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. D. (ur. (...)) prowadzi od 16 września 2013 r. indywidualną działalność gospodarczą (na podstawie wpisu do (...)) pod firmą (...) i z tego tytułu podlega od tego dnia ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r. odwołujący był wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k.

Od 13 grudnia 2019 r. odwołujący jest wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. (aktualnie w likwidacji).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. nie prowadziła działalności gospodarczej i nie uzyskała jakichkolwiek przychodów. Spółka została zawiązana celem podjęcia współpracy z kontrahentem, ale do podjęcia tej współpracy ostatecznie nie doszło. Spółka nie składała zeznań i deklaracji podatkowych.

W dniu 16 grudnia 2019 r. nastąpiło otwarcie likwidacji ww. spółki. Likwidacja zakończyła się w dniu 30 grudnia 2019 r. W dniu 12 maja 2021 r. uprawomocniło się wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców KRS dokonane w dniu 23 kwietnia 2021 r.

W dokumentach rozliczeniowych za okres od 2/2017 r. do 10/2021 r. odwołujący wykazywał pojedynczą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu pozarolniczej działalności (tj. z tytułu ww. indywidualnej działalności gospodarczej).

Decyzją z 15 lipca 2021 r., nr (...)/U., Prezes NFZ stwierdził, że odwołujący z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym jako wspólnik w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r. oraz jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym jako wspólnik w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. od 13 grudnia 2019 r. do nadal. W uzasadnieniu ww. decyzji Prezes NFZ wskazał, że podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu wynika z samego statusu wspólnika w spółce komandytowej.

Odwołujący wniósł skargę na ww. decyzję Prezesa NFZ do WSA w Warszawie, który wyrokiem z 30 marca 2022 r. (sygn. akt VI SA/Wa 2530/21) skargę oddalił. W uzasadnieniu wyroku sąd administracyjny również wskazał, że podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu wynika z samego statusu wspólnika w spółce komandytowej. Wyrok ten jest prawomocny.

W dniu 5 października 2022 r. ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym częściowo uwzględnił odwołanie.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 81 ust. 2 w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 1) lit. c) ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym zaskarżoną decyzją) podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność pozarolniczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Przytoczył też treść art. 82 ust. 3, 4 i 5 ww. ustawy.

Podkreślił, że wprawdzie decyzję z 5 października 2022 r., nr (...), zaskarżono w całości, ale faktycznie spór stron dotyczył tylko tego, czy organ rentowy zasadnie ustalił odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r., a więc za okres od 2/2017 r. do 5/2021 r. Podleganie przez odwołującego ubezpieczeniu zdrowotnemu z ww. tytułu w okresie od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r. zostało przesądzone decyzją Prezesa NFZ z 15 lipca 2021 r. nr (...)/U., która to decyzja podlegała kontroli sądowo-administracyjnej (wyrok WSA w Warszawie z 30 marca 2022 r., (...) SA/Wa (...)). W uzasadnieniu wyroku z 4 listopada 2015 r., I UK 507/14, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w sprawie, w której strona odwołuje się od decyzji organu rentowego dotyczącej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, sąd jest związany wydaną uprzednio ostateczną decyzją administracyjną regulującą samo podleganie strony temu ubezpieczeniu.

Ustalenie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest pochodną podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie oznacza to jednak, że organ rentowy zasadnie ustalił odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ze spornego tytułu.

W orzecznictwie przyjmuje się, że przesądzenie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu nie oznacza automatycznego obowiązku uiszczania składek na to ubezpieczenie, a decyzja Dyrektora NFZ (obecnie Prezesa NFZ) wiążąca w zakresie istnienia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego nie ma takiego charakteru w zakresie istnienia obowiązku uiszczania konkretnych składek na to ubezpieczenie, bo po pierwsze, leży to w kompetencji Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a po drugie, mogą istnieć okoliczności, w których obowiązek uiszczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne oderwany jest od potencjalnego faktu podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje zbiegu tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego. Zasadą w tym zakresie jest wprawdzie zgodnie z art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, że składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie, to z treści tego przepisu wynika jednocześnie, iż warunkiem jest uzyskiwanie przychodów z tych różnych tytułów. A contrario zatem brak jakichkolwiek przychodów (nie chodzi zatem o brak dochodów) przekłada się na brak obowiązku uiszczania z tego tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne z danego tytułu. Podobne zasady dotyczą też zbiegu tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku prowadzenia więcej niż jednego rodzaju pozarolniczej działalności (art. 82 ust. 3 ustawy) lub z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w ramach więcej niż jednej spółki (art. 82 ust. 4 ustawy), gdzie również składkę opłaca się od każdego z tych rodzajów działalności odrębnie, to warunkiem tego jest również uzyskiwanie przychodów z tych działalności. Wykładania literalna tych norm (art. 82 ust. 1, 3 i 4 ustawy) nie powinna budzić wątpliwości, zwłaszcza że w prawie ubezpieczeń ze względu na swoją istotę i konstrukcję przepisy te podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc stosować do nich wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych, a zatem nie można ich poddawać ani wykładni rozszerzającej, ani zawężającej, modyfikującej. Skoro zatem wedle przyjętej wykładni art. 82 ust. 1, 3 i 4 powołanej ustawy warunkiem uiszczania składek na ubezpieczenie zdrowotne z każdego tytułu jest uzyskiwanie przychodów z tych tytułów, to brak takowych przychodów nie powoduje obowiązku opłacania składek od nierodzącego przychodu tytułu. Wykładnia ta jest już utrwalona w orzecznictwie sądów powszechnych, które zgodnie przyjmują, że obowiązek uiszczania składek w przypadku zbiegu powstaje dopiero po osiągnięciu przychodu z danego tytułu (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 31 lipca 2020 r., III AUa 397/20, i wskazane tam orzecznictwo).

Z art. 82 ust. 5 ww. ustawy wynika, że odrębnymi rodzajami działalności są działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowej (pkt 4)) i indywidualna działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej (pkt 9)).

W okresie od 2/2017 r. do 11/2019 r. odwołujący miał zbieg tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego stanowiących odrębne rodzaje działalności w rozumieniu art. 82 ust. 5 ustawy, a mianowicie indywidualną działalność gospodarczą i status wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. (stąd organ rentowy za ten okres ustalił podwójną podstawę wymiaru składki). Zgodnie zatem z art. 82 ust. 3 ww. ustawy składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacana odrębnie z obu ww. tytułów, o ile jednak odwołujący z obu z nich uzyskał przychody. Tymczasem, jak ustalono, (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. w ogóle nie uzyskała przychodów (w szczególności dlatego, że w ogóle nie prowadziła działalności), a tym samym przychodów z tej spółki nie uzyskał też odwołujący.

W konsekwencji, nie było możliwe ustalenie odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 2/2017 r. do 11/2019 r. z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu w charakterze wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. Odwołującego obowiązuje za ww. okres pojedyncza podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu indywidualnej działalności).

W okresie od 12/2019 r. do 5/2021 r. odwołujący miał zbieg tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego stanowiących odrębne, jak i te same rodzaje działalności w rozumieniu art. 82 ust. 5 ustawy, a mianowicie indywidualną działalność gospodarczą, status wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. i status wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. (stąd organ rentowy za ten okres ustalił potrójną podstawę wymiaru składki). Zgodnie zatem z art. 82 ust. 3 i 4 ww. ustawy składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacana odrębnie z wszystkich ww. tytułów, o ile jednak odwołujący z wszystkich z nich uzyskał przychody. Tymczasem, jak ustalono, (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. w ogóle nie uzyskała przychodów (w szczególności dlatego, że w ogóle nie prowadziła działalności), a tym samym przychodów z tej spółki nie uzyskał też odwołujący.

W konsekwencji, nie było możliwe ustalenie odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 12/2019 r. do 5/2021 r. z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu w charakterze wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. Odwołującego obowiązuje za ww. okres podwójna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu indywidualnej działalności i z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.).

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji - na podstawie ww. przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. - zmienił częściowo zaskarżoną decyzję orzekając jak w punkcie 1) sentencji wyroku (sąd uwzględnił niesporne kwoty pojedynczej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wskazane w piśmie komórki merytorycznej ZUS z 7 czerwca 2023 r. – k. 44-45).

W pozostałym zakresie na podstawie ww. przepisów i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalono odwołanie (decyzja została zaskarżona w całości), o czym orzeczono w punkcie 2) sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 3) sentencji wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. oraz § 2 pkt 5) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, mając na uwadze wartości przedmiotu sporu wskazane przez strony (k. 18 i k. 30) mieszczące się w tych samych „widełkach” z § 2 ww. rozporządzenia. Sąd I instancji uznał, że mimo częściowego oddalenia odwołania odwołujący wygrał sprawę w całości, gdyż spór stron dotyczył tylko podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu posiadania przez odwołującego statusu wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k., a w tym zakresie decyzja została zmieniona zgodnie z twierdzeniami i żądaniem odwołującego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. zaskarżając go w części tj. w punkcie 1 i 3 wyroku i zarzucając mu:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia sprowadzający się do mylnego przyjęcia, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne odwołującego M. D. jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność wynosi:

a)  za okres od lutego do grudnia 2017 r. po 3 303,13 zł miesięcznie,

b)  za okres od stycznia do grudnia 2018 r. po 3 554,93 zł miesięcznie,

c)  za okres od stycznia do listopada 2019 r. po 3 803,56 zł miesięcznie,

d)  za grudzień 2019 r. 7 607,12 zł miesięcznie,

e)  za okres od stycznia do grudnia 2020 r. po 8 052,02 zł miesięcznie,

f)  za okres od stycznia do maja 2021 r. po 8 484,76 zł miesięcznie, będący efektem

2)  naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskutek niewłaściwej oceny materiału dowodowego, w szczególności zeznań Odwołującego M. D. złożonych na rozprawie 4 kwietnia 2024r. oraz dokumentów zgormadzonych w aktach sądowych oraz zapisów w Krajowym Rejestrze Sądowym, prowadzącej do poczynienia ustaleń opisanych w punkcie 1 powyżej, co doprowadziło do

3)  naruszenia prawa materialnego w postaci art. 81 ust. 2za i art. 82 ust. 3-5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez przyjęcie, iż

1.  nie było możliwe ustalenie odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 2/2017 r. do 11/2019 r. z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu w charakterze wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. Odwołującego obowiązuje za ww. okres pojedyncza podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu indywidualnej działalności).

2.  nie było możliwe ustalenie odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 12/2019 r. do 5/2021 r. z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu w charakterze wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. Odwołującego obowiązuje za ww. okres podwójna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu indywidualnej działalności i z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.).

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i oddalenie odwołania w tym zakresie, ewentualnie o uchylenie spornego orzeczenia w części i przekazanie sprawy do Sądu I instancji celem jej ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. odwołujący M. D. wniósł o jej oddalenie całości i zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgromadzone w niniejszej sprawie dowody Sąd I instancji oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Sąd I instancji dokonał ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie i Sąd Apelacyjny podstawę faktyczną wyroku w pełni podziela. Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia i ocenę prawną Sądu Okręgowego.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że kwestią sporną w niniejszej sprawie było jedynie ustalenie czy organ rentowy zasadnie ustalił odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r., a więc za okres od 2/2017 r. do 5/2021 r.

Z kolei mając na uwadze treść apelacji ocenić należało, czy Sąd I instancji prawidłowo wyłączył z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”, z uwagi na okoliczność, że spółka nie osiągała w spornym okresie przychodów.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny wskazuje, iż z powołanych prawidłowo przez Sąd I instancji przepisów, mających zastosowanie w okolicznościach sprawy, a znajdujących zastosowanie co do zaskarżonej części wyroku, wynika jednoznacznie, że w sytuacji, gdy ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności określonych w ust. 5, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności, z zastrzeżeniem ust. 4 (art. 82 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2018.1810 t.j.]). Wynika z tego zatem jasno, że warunkiem powstania obowiązku opłacenia składki przez wnioskodawcę na ubezpieczenie zdrowotne zarówno z tytułu działalności gospodarczej jako wspólnika spółki cywilnej (art. 82 ust. 5 pkt 1 ustawy o świadczeniach), jak i z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej na podstawie przepisów o działalności gospodarczej (art. 82 ust. 5 pkt 9 ustawy o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych) jest osiągnięcie w spornym okresie przychodu z każdej z tych działalności. Obowiązek uiszczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne nie jest bowiem powiązany z samym tylko istnieniem tytułu do ubezpieczenia (prowadzenia działalności gospodarczej).

Sąd Okręgowy trafnie wskazał, że zaskarżona decyzja jest decyzją wykonawczą (wymiarową) w stosunku do decyzji z 15 lipca 2021 r., nr (...)/U., Prezesa NFZ stwierdzającej, że odwołujący z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym jako wspólnik w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r. oraz jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym jako wspólnik w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. od 13 grudnia 2019 r. do nadal. W uzasadnieniu ww. decyzji Prezes NFZ wskazał, że podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu wynika z samego statusu wspólnika w spółce komandytowej. Z kolei przesądzenie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu nie oznacza automatycznego obowiązku uiszczania składek na to ubezpieczenie, a decyzja Prezesa NFZ wiążąca w zakresie istnienia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego nie ma takiego charakteru w zakresie istnienia obowiązku uiszczania konkretnych składek na to ubezpieczenie.

Otóż bowiem, zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu rozpatruje indywidualne sprawy z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego. Do indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego zalicza się sprawy dotyczące objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym i ustalenia prawa do świadczeń. Natomiast według ust. 2 do powyższych spraw nie należą sprawy z zakresu wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż one należą do właściwości organów ubezpieczeń społecznych. Z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) wynika zaś, że do zakresu działania Zakładu należy między innymi wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (pkt 1c). Dlatego też, o ile do kompetencji ZUS nie należą sprawy dotyczące samego objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, o tyle Zakład wydaje - tak jak w niniejszej sprawie - decyzje dotyczące wymierzania, pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne i powadzenia rozliczeń z płatnikami składek. Decyzje te mogą być zaskarżane zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy systemowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 października 2012 r. III AUa 563/12 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1288/12).

Sąd Okręgowy zasadnie podniósł, że jakkolwiek w postępowaniu toczącym się z odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalającej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, będącej następstwem prawomocnej decyzji Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia stwierdzającej objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, ubezpieczony nie może już kwestionować samego faktu podlegania temu ubezpieczeniu, to kwestionować może - co uczynił odwołujący M. D. w niniejszej sprawie - okoliczności dotyczące wysokości ustalonej podstawy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu względnie wysokości ustalonej składki. Zauważyć przy tym trzeba, że założeniem ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej jest podleganie ubezpieczeniom z każdego tytułu wymienionego w art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej z obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenia zdrowotne z każdego z tych tytułów odrębnie, o ile dany ubezpieczony osiąga przychody z każdego z tytułu działalności zarobkowej określonej w art. 66 ustawy. Wynika to wprost z regulacji zawartej w art. 82 powołanej ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, która konsekwentnie odnosi się do przychodów. Zatem Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że dopiero ich osiągnięcie wywołuje skutek w postaci zapłaty składki. Jeżeli zatem powstanie zbieg tytułów, to obowiązek odprowadzenia składki na ubezpieczenie zdrowotne powstanie z chwilą, gdy z obu tytułów zostanie osiągnięty przychód. W przypadku więc, gdy osoba zarejestruje działalność gospodarczą, lecz nie osiągnie z jej tytułu przychodu, obowiązek zapłaty składki nie powstanie do momentu uzyskania pierwszego przychodu (por. J. Nowak - Kubiak, B Łukasik, Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Wolters Kluwer, komentarz do art. 82, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 7 lipca 2009 r., III AUA 281/09).

Sąd Odwoławczy wskazuje również na stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku zaprezentowane w wyroku z dnia 31 lipca 2020 r. sygn. III AUa 397/20, a które to stanowisko tut. Sąd w pełni akceptuje, że przesądzenie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu przez odwołującego się nie oznacza jeszcze automatycznego obowiązku uiszczania składek na to ubezpieczenie, a decyzja Dyrektora NFZ (Prezesa NFZ) wiążąca w zakresie istnienia obowiązku ubezpieczania zdrowotnego nie ma takiego charakteru w zakresie istnienia obowiązku uiszczanie konkretnych składek na to ubezpieczenie, bo po pierwsze leży to w kompetencji Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a po drugie mogą istnieć okoliczności, w których obowiązek uiszczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne oderwany jest od potencjalnego faktu podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje zbiegu tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego. Zasadą w tym zakresie jest wprawdzie zgodnie z art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, że składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie, to z treści tego przepisu wynika jednocześnie, iż warunkiem jest uzyskiwanie przychodów z tych różnych tytułów. A contrario zatem brak jakichkolwiek przychodów (nie chodzi zatem o brak dochodów) przekłada się na brak obowiązku uiszczania z tego tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne z danego tytułu. Podobne zasady dotyczą też zbiegu tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku prowadzenia więcej niż jednego rodzaju pozarolniczej działalności (art. 82 ust. 3 ustawy) lub z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w ramach więcej niż jednej spółki (art. 82 ust. 4 ustawy), gdzie również składkę opłaca się od każdego z tych rodzajów działalności odrębnie, to warunkiem tego jest również uzyskiwanie przychodów tych działalności. Wykładania literalna tych norm (art. 82 ust. 1, 3, i 4 ustawy) nie powinna budzić wątpliwości, zwłaszcza że w prawie ubezpieczeń ze względu na swoją istotę i konstrukcję przepisy te podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc stosować do nich wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych, a zatem nie można ich poddawać ani wykładni rozszerzającej, ani zawężającej, modyfikującej (por. w tym uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1997 r., III ZP 38/97, OSNAPiUS 1998 Nr 8, poz. 234; z dnia 8 lutego 2000 r., I KZP 50/99, OSNKW 2000 nr 3-4, poz. 24 i z dnia 25 kwietnia 2003 r., III CZP 8/03, OSNC 2004 Nr 1, poz. 1; uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., I UZP 6/08, OSNP 2009 nr 9-10, poz. 120). Skoro zatem wedle przyjętej wykładni art. 81 ust. 1, 3 i 4 powołanej ustawy warunkiem uiszczania składek na ubezpieczenie zdrowotne z każdego tytułu jest uzyskiwanie przychodów z tych tytułów, to brak takowych przychodów nie powoduje obowiązku opłacania składek od nierodzącego przychodu tytułu. Jak się zdaje powyższe wykładnia jest już utrwalona w orzecznictwie sądów powszechnych, które zgodnie przyjmują, że obowiązek uiszczania składek w przypadku zbiegu powstaje dopiero po osiągnięciu przychodu z danego tytułu (por. w tym zakresie wyroki Sądów Apelacyjnych: w K. z 12 września 2019 r., III AUa 1794/2018 LEX nr 2741242; we W. z 28 lutego 2019 r., III AUa 1501/2018 LEX nr 2891816; w K. z 21 listopada 2018 r., III AUa 954/16, LEX nr 2611138; w G. z 27 grudnia 2017 r., III AUa 469/17, LEX nr 2427758; w B. z 13 lutego 2020 r. III AUa 463/19 LEX nr 2847164).

Z kolei odnosząc powyższe do niniejszej sprawy, należy przypomnieć, że ze stanu faktycznego ustalonego w sprawie wynika, że od 10 lutego 2017 r. do 11 maja 2021 r. odwołujący był wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. nie prowadziła działalności gospodarczej i nie uzyskała jakichkolwiek przychodów. Spółka została zawiązana celem podjęcia współpracy z kontrahentem, ale do podjęcia tej współpracy ostatecznie nie doszło. Spółka nie składała zeznań i deklaracji podatkowych. W dniu 16 grudnia 2019 r. nastąpiło otwarcie likwidacji ww. spółki. Likwidacja zakończyła się w dniu 30 grudnia 2019 r. W dniu 12 maja 2021 r. uprawomocniło się wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców KRS dokonane w dniu 23 kwietnia 2021 r.

W okresie od 2/2017 r. do 11/2019 r. odwołujący miał zbieg tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego stanowiących odrębne rodzaje działalności w rozumieniu art. 82 ust. 5 ustawy, a mianowicie indywidualną działalność gospodarczą i status wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. (stąd organ rentowy za ten okres ustalił podwójną podstawę wymiaru składki). W okresie od 12/2019 r. do 5/2021 r. odwołujący miał zbieg tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego stanowiących odrębne, jak i te same rodzaje działalności w rozumieniu art. 82 ust. 5 ustawy, a mianowicie indywidualną działalność gospodarczą, status wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. i status wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. (stąd organ rentowy za ten okres ustalił potrójną podstawę wymiaru składki).

Zgodnie zatem z art. 82 ust. 3 i 4 ww. ustawy składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacana odrębnie z wszystkich ww. tytułów, o ile jednak odwołujący z wszystkich z nich uzyskał przychody. Tymczasem, jak ustalono, (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. w ogóle nie uzyskała przychodów (w szczególności dlatego, że w ogóle nie prowadziła działalności), a tym samym przychodów z tej spółki nie uzyskał też odwołujący. W konsekwencji, nie było możliwe ustalenie odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 2/2017 r. do 11/2019 r. z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu w charakterze wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. i odwołującego obowiązuje za ww. okres pojedyncza podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu indywidualnej działalności). Nie było możliwe również ustalenie odwołującemu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 12/2019 r. do 5/2021 r. z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu w charakterze wspólnika w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. i odwołującego obowiązuje za ww. okres podwójna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu indywidualnej działalności i z tytułu bycia wspólnikiem w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.).

W konsekwencji, wobec nieuzyskania przez (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” sp. k. w spornym okresie przychodu nie było podstaw do naliczenia z tego tytułu przez odwołującego składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiąże ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby strona skarżąca wykazała uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktu (wyrok Sądu Najwyższego z 10.06.1999 r., II UKN 685/98). Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie zawiera żadnych merytorycznych argumentów ograniczając się do polemiki z ustaleniami Sądu I instancji i brakiem dowodów przeciwnych, sprowadzała się wyłącznie do przedstawienia własnej oceny zgromadzonych dowodów oraz interpretacji przepisów.

Przenosząc powyższe ogólne rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadny był zarzut dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a sprowadzający się w istocie do tego, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, iż w jego ocenie z przeprowadzonych dowodów Sąd I instancji wyciągnął wnioski niezgodne z ich ustaleniami (dokonał niewłaściwej oceny materiału dowodowego).

Tymczasem Sąd I instancji odniósł się do wszystkich zgromadzonych w postępowaniu dowodów. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeciwstawiał bowiem ocenie dokonanej przez sąd pierwszej instancji, własną analizę zgromadzonego materiału dowodowego i własny pogląd na sprawę.

Reasumując Sąd Apelacyjny wskazuje, że apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. choć dość obszerna, to nie zawierała żadnych zarzutów, które mogłyby skutkować zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji nie uchybił przepisom kodeksu postępowania cywilnego, ani nie naruszył prawa materialnego, a postepowanie dowodowe przeprowadził w zakresie zaoferowanym przez strony, oceniając dowody zgodnie z zasadą wyrażoną art. 233 § 1 k.p.c. z kolei zarzuty apelacji sprowadzały się w zasadzie do przedstawienia własnego subiektywnego stanowiska w sprawie (w tym interpretacji tych przepisów) oraz narzucenia Sądowi własnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Z takim stanowiskiem organu jednak nie sposób się zgodzić.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację (pkt 1 wyroku).

Mając na uwadze powyższe o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono (uwzględniając wartość przedmiotu sporu) na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie zasądzono od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz odwołującego M. D. kwotę 2700 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (pkt 2 wyroku).

sędzia Marta Sawińska