Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2025 r. w Poznaniu

sprawy Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale : W. G. (1)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym i podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 24 kwietnia 2024 r. sygn. akt VIII U 494/23

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I oraz poprzedzającą go decyzję i stwierdza, że W. G. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 2021r. do 31 grudnia 2021r. jako osoba wykonująca umowę o świadczenie usług u płatnika składek: Powiatowy Inspektorat Weterynarii w S.,

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S. kwotę 180 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od ogłoszenia orzeczenia do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S. kwotę 270 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 grudnia 2022 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 w związku z art. 38 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.), stwierdził, że W. G. (1) podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. jako osoba wykonująca umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia u płatnika składek Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S.. Jednocześnie na podstawie art. 18 ust. 1 i 3 oraz art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) oraz art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561) ZUS ustalił podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne w wysokości:

Okres	Ubezpieczenia emerytalne i rentowe	Ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe	Ubezpieczenie zdrowotne
01-2021	0,00 zł	0,00 zł	0,00 zł
02-2021	3 495,13 zł	3 495,13 zł	3 101,58 zł
03-2021	3 689,36 zł	3 689,36 zł	3 273,94 zł
04-2021	4 709,81 zł	4 709,81 zł	4 179,48 zł
05-2021	3 778,51 zł	3 778,51 zł	3 353,05zł
06-2021	4 371,21 zł	4 371,21 zł	3 879,01 zł
07-2021	4 084,80 zł	4 084,80 zł	3 624,85 zł
08-2021	5 140,76 zł	5 140,76 zł	4 561,91 zł
09-2021	5 402,51 zł	5 402,51 zł	4 794,19 zł
10-2021	396,12 zł	396,12 zł	351,52 zł
11-2021	8 750,41 zł	8 750,41 zł	7 765,11 zł
12-2021	5 356,80 zł	5 356,80 zł	4 753,63 zł

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że przeprowadzone postępowanie kontrolne wykazało, iż w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. W. G. (1) spełnił ustawowe warunki, które nie pozwalają uznać iż umowy zawarte pomiędzy Powiatowym Lekarzem Weterynarii w S. a W. G. (1) realizowane były w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Nadto przychodów uzyskanych przez lekarza weterynarii, któremu powiatowy lekarz weterynarii na podstawie przepisów zlecił wykonywanie czynności określonych ustawą o Inspekcji Weterynaryjnej, nie można uznać za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Należy je zakwalifikować jako przychody z działalności wykonywanej osobiście. Organ rentowy uznał, że W. G. (1) wykonując pracę na podstawie umowy o świadczenie usług był obowiązkowo objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym oraz ubezpieczeniem zdrowotnym.

Odwołanie od ww. decyzji złożył płatnik składek Powiatowy Inspektorat Weterynarii w S., z zachowaniem wymaganego trybu i terminu, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, iż ubezpieczony W. G. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. jako osoba wykonująca pracę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia u odwołującego ewentualnie uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W. G. (1) przychylił się do stanowiska odwołującego.

Wyrokiem z 24 kwietnia 2024 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt VIII U 494/23 oddalił odwołanie (pkt I wyroku) oraz zasądził od odwołującej na rzecz pozwanego organu tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 180 zł wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty (pkt II wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Powiatowy Inspektorat Weterynarii działa na podstawie przepisów ustawy z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynarii, ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, zarządzenia nr 1 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 marca 2010 r. w sprawie organizacji wojewódzkich, powiatowych i granicznych inspektoratów weterynarii oraz w oparciu o statut. Podstawowym zadaniem Inspekcji Weterynaryjnej jest ochrona zdrowia publicznego. Inspekcja realizuje to zadanie przede wszystkim w ramach nadzoru nad bezpieczeństwem żywności pochodzenia zwierzęcego oraz poprzez zwalczanie chorób zwierząt, które mogą przenosić się na ludzi. Organem realizującym bezpośrednio te zadania jest powiatowy lekarz weterynarii. W jego imieniu zadania te realizują pracownicy inspektoratu oraz lekarze weterynarii nie będący pracownikami Inspektoratu.

Siedzibą jednego z Powiatowych Inspektoratów są S.. Pracą tego Inspektoratu kieruje Powiatowy Lekarz Weterynarii, R. Ł..

Z lekarzami weterynarii, którzy nie są pracownikami Powiatowego Inspektoratu, od około 20 lat zawierane są umowy, w których lekarze ci określani są jako zleceniobiorcy a Powiatowy Lekarz Weterynarii jako zleceniobiorca. Zawarcie umowy poprzedza złożenie przez lekarza weterynarii do powiatowego lekarza weterynarii o wyznaczenie do czynności lekarsko weterynaryjnych. We wniosku tym lekarz wskazuje, czy występuje jako osoba fizyczna, czy jako zakład leczniczy, a także zakreśla czynności, których zamierza się podjąć np. badania rozpoznawcze i szczepienia ochronne, sprawowanie nadzoru nad miejscami gromadzenia, skupu i sprzedaży zwierząt, targowiskami, wystawami, pokazami, konkursami zwierząt, badania zwierząt umieszczanych na rynku, przeznaczonych do wywozu oraz wystawiania świadectw zdrowia, prowadzenia urzędowych kontroli, sprawowania nadzoru nad ubojem, nad przetwórstwem, rozbiorem i przechowywaniem, pobierania próbek do badań. Do wniosku lekarz dołącza wymagane przepisami dokumenty. Po dokonaniu wyboru Powiatowy Lekarz Weterynarii wydaje decyzję o wyznaczeniu danego lekarza weterynarii do wykonywania w określonym czasie określonych czynności, a następnie zawiera wspomnianą na wstępie standardową umowę (bez nazwy).

Na wykonane w myśl umowy zlecenia, lekarz weterynarii wystawia co miesiąc rachunki, które wskazują wykonane czynności, ich ilość oraz wynagrodzenie wynikające z obowiązującego cennika. Poszczególne czynności - zadania są zlecane przez Inspektorat, część z nich ujęta jest w harmonogramie, części zaplanować nie sposób. Niektóre z nich wykonywane są w gospodarstwach rolnych, część w zakładach nadzorowanych przez Inspekcję, część w zakładach leczniczych. Bezpośrednio nikt nie nadzoruje wykonywania zleconych zadań, przy czym wybrane osoby dają rękojmię dobrze wykonanej pracy. Sposób postępowania określają procedury wewnętrzne PIW. Czynności zlecone lekarz weterynarii wykonuje w imieniu i na rzecz lekarza powiatowego i to ten ostatni ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez wyznaczonego osobom trzecim.

W. G. (1) z zawodu jest lekarzem weterynarii. Od 30 maja 1990 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą jako lekarz weterynarii prowadzący gabinet weterynaryjny. Od 2015 r. ubezpieczony jest uprawniony do emerytury. Do 31 grudnia 2020 r. był też zatrudniony w ramach umowy o pracę.

Dnia 16 listopada 2015 r. ubezpieczony złożył do Powiatowego Inspektora Weterynarii w S. wniosek o wyznaczenie do czynności lekarsko – weterynaryjnych. We wniosku zaznaczył, iż działa jako osoba fizyczna.

Decyzją nr (...), znak (...)z 1 stycznia 17 grudnia 2020 r. Powiatowy Lekarz Weterynarii w S. wyznaczył W. G. (1) na okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. do wykonywania czynności:

- szczepień ochronnych lub badań rozpoznawczych w siedzibach stad utrzymujących zwierzęta gospodarskie, zarejestrowanych w (...) i u zwierząt towarzyszących,

- badania zwierząt umieszczanych na rynku, przeznaczonych do wywozu oraz wystawiania świadectw zdrowia w siedzibach stad utrzymujących zwierzęta gospodarskie, zarejestrowanych w (...) z gatunku świnia, bydło.

- sprawowania nadzoru nad ubojem zwierząt rzeźnych, w tym badanie przedubojowe i poubojowe, ocena mięsa i nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt w trakcie uboju, w zakładach zatwierdzonych i na wniosek posiadacza zwierząt przy produkcji mięsa na użytek własny.

Wykonywanie powyższych czynności było realizowane przez W. G. (1) na postawie umowy cywilnoprawnej zawartej 31 grudnia 2020 r. z Powiatowym Lekarzem Weterynarii w S. określającej sposób, zakres i miejsce wykonywania tych czynności oraz wysokość i termin płatności wynagrodzenia. Umowa została zawarta na okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. Rodzaj, zakres i miejsce wykonywania czynności określały załączniki do zawartej umowy.

W. G. (1) 9 listopada 2020 r. złożył oświadczenie dla celów ubezpieczenia społecznego, w którym oświadczył, że:

- jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę i z tego tytułu osiąga przychód równy co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu oraz,

- nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu innej umowy zlecenia,

- nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Ponadto ubezpieczony oświadczył, że ma ustalone prawo do emerytury.

Za wykonane czynności weterynaryjne W. G. (1) wykonujący czynności weterynaryjne jako urzędowy lekarz weterynarii Powiatowego Inspektoratu Weterynarii wystawiał rachunki dla Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S., z uwzględnieniem obowiązującego cennika wskazanego w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa. Wystawione rachunki stanowiły jednocześnie formę „raportu” z wykonanych czynności weterynaryjnych.

Przy zawieraniu umów z lekarzami weterynarii Powiatowy Inspektorat Weterynarii posługiwał się wzorem umowy nadesłanym mu przez lekarza wojewódzkiego lub lekarza głównego. W umowach tych posługiwano się pojęciami „zleceniobiorca” i „zleceniodawca”, a w sprawach nieuregulowanych – odsyłały one do odpowiednich przepisów ustawy z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej oraz do ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny.

Praca wykonywana przez ubezpieczonego nie była bezpośrednio nadzorowana przez powiatowego lekarza weterynarii. Ubezpieczony wykonywał czynności ujęte w podpisanej umowie, które nie mogły być wcześniej zaplanowane co do czasu ich wykonania.

Powiatowy Inspektorat Weterynarii w S. zgłosił ubezpieczonego do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. z tytułu umowy zlecenia. Z naliczanego wynagrodzenia za wykonane czynności odwołujący potrącał oprócz składki zdrowotnej, także zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, uwzględniając koszt uzyskania przychodu. Na początku kolejnego roku kalendarzowego Powiatowy Inspektor Weterynarii wystawiał informację o przychodzie i pobranych zaliczkach na druku PIT-11. Przychód wpisywał pod pozycją 51 dotyczącą należności z tytułu umowy zlecenia.

Ubezpieczony w spornym okresie rozliczał się z osiąganych dochodów na podstawie deklaracji PIT-36, w których wykazywał przychód: z tytułu emerytury, z tytułu pozarolniczej działalności wykonywanej osobiście o której mowa w art. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej ubezpieczony ewidencjonował uzyskiwane z niej przychody w komputerowo prowadzonej Księdze P. i Rozchodów. W 2021 r. łączny przychód z tego tytułu wyniósł 87 667 zł, a poniesione wydatki zamknęły się w kwocie 108 096 zł.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym oddalił odwołanie (pkt I wyroku) oraz zasądził od odwołującego na rzecz pozwanego organu tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 180 zł wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty (pkt II wyroku).

Na wstępie rozważań prawnych Sąd I instancji zaznaczył, że przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu było to, czy ubezpieczony W. G. (1) w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia w Powiatowym Inspektoracie Weterynaryjnym w S. i w związku z tym, czy wynikający z tej okoliczności obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne spoczywał po stronie Powiatowego Inspektoratu Weterynaryjnego w S., jako płatniku składek.

Następnie wskazał, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, organem Inspekcji Weterynaryjnej jest między innymi powiatowy lekarz weterynarii jako kierownik powiatowej inspekcji weterynaryjnej wchodzącej w skład niezespolonej administracji rządowej. W myśl art. 16 tej ustawy jeżeli powiatowy lekarz weterynarii nie jest w stanie wykonać ustawowych zadań Inspekcji, to może wyznaczyć na czas określony lekarzy weterynarii, niebędących pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej do wykonania niektórych czynności, w tym:

a) szczepień ochronnych lub badań rozpoznawczych,

b) sprawowania nadzoru nad miejscami gromadzenia, skupu lub sprzedaży zwierząt, targowiskami oraz wystawami, pokazami lub konkursami zwierząt,

c) badania zwierząt umieszczanych na rynku, przeznaczonych do wywozu oraz wystawiania świadectw zdrowia,

d) sprawowania nadzoru nad ubojem zwierząt rzeźnych, w tym badania przedubojowego i poubojowego, oceny mięsa i nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt w trakcie uboju,

e) badania mięsa zwierząt łownych,

f) sprawowania nadzoru nad rozbiorem, przetwórstwem lub przechowywaniem mięsa
i wystawiania wymaganych świadectw zdrowia,

g) sprawowania nadzoru nad punktami odbioru mleka, jego przetwórstwem oraz przechowywaniem produktów mleczarskich,

h) sprawowania nadzoru nad wyładowywaniem ze statków rybackich i statków przetwórni produktów rybołówstwa, nad obróbką, przetwórstwem i przechowywaniem tych produktów oraz ślimaków i żab,

i) sprawowania nadzoru nad przetwórstwem i przechowywaniem jaj konsumpcyjnych
i produktów jajecznych,

j) pobierania próbek do badań,

k) sprawowania nadzoru nad sprzedażą bezpośrednią,

l) badania laboratoryjnego mięsa na obecność włośni

Wyznaczenie następuje na podstawie decyzji administracyjnej, a wykonanie czynności przez lekarza weterynarii rozpoczyna się po zawarciu umowy określającej w szczególności sposób, zakres i miejsce wykonywania czynności oraz wysokość wynagrodzenia za ich wykonanie. Źródłem obowiązków dla wyznaczonego lekarza jest umowa, a nie decyzja administracyjna o wyznaczeniu. Umowa ta co do zasady - jak przyjmuje się w orzecznictwie – może być zawarta z lekarzem weterynarii jako osobą fizyczną lub z lekarzem weterynarii prowadzącym zakład leczniczy dla zwierząt, tj. w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd I instancji przytoczył treść art. 1, art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu należy oddzielić opodatkowanie lekarzy weterynarii od kwestii podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym. Wbrew twierdzeniom pozwanego organu rentowego, kwalifikacja przychodu z umów cywilnoprawnych zleconych przez niektóre organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowe, jako przychodu z działalności wykonywanej osobiście, nie wyłącza podstawy ubezpieczeń społecznych, jaką jest prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, w zakresie której realizowane są umowy zlecenia. Z kolei o tym, czy dana umowa cywilnoprawna została zawarta i wykonywana w ramach działalności gospodarczej czy też poza nią, świadczą okoliczności konkretnego przypadku, a więc przede wszystkim treść umowy oraz wola stron nawiązania pozostawania w określonym stosunku prawnym. Jak wynika z treści umów zawartych przez Powiatowego Lekarza Weterynarii w S. z W. G. (1) (lekarzem weterynarii) w grudniu 2020 r., czynności w nich opisane zostały zlecone ubezpieczonemu jako osobie fizycznej – lekarzowi weterynarii. Za takim stanowiskiem przemawia w szczególności treść oświadczenia ubezpieczonego złożonego we wnioskach o wyznaczenie do czynności lekarsko weterynaryjnych, w którym W. G. (1) wniósł o zawarcie umowy jako osobą fizyczną wskazując jednocześnie art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej. Ponadto w oświadczeniu do celów ubezpieczenia społecznego W. G. (1) podał, że nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Jednocześnie ubezpieczony oświadczył, że ma ustalone prawo do emerytury. W ocenie Sądu I instancji skoro ubezpieczony był stroną umów cywilnoprawnych jako osoba fizyczna, nie jako podmiot gospodarczy, to umowy stanowiły odrębny tytuł podlegania ubezpieczeniom społeczny określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Fakt opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z innego tytułu, niż umowa cywilnoprawna, nie ma znaczenia dla ustalenia podlegania tym ubezpieczeniom z określonych tytułów.

Z oświadczenia W. G. (1) z 9 listopada 2020 r. wynika, że nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Jednocześnie ubezpieczony oświadczył, że ma ustalone prawo do emerytury. Tymczasem W. G. (1) posiadał status emeryta, w konsekwencji przestał obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Z kolei trwająca umowa cywilnoprawna, której był stroną jako osoba fizyczna, stała się tytułem podlegania obowiązkowego ubezpieczeniom społecznym (art. 9 ust. 4a cyt. ustawy systemowej).

Zdaniem Sądu Okręgowego przepis art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej wprost stanowi, że wykonywanie czynności o których mowa w ust. 1 art. 16 następuje po zawarciu przez powiatowego lekarza weterynarii umowy bądź z osobą fizyczną, bądź z podmiotem prowadzącym zakład leczniczy dla zwierząt. Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą jest podmiotem prowadzącym zakład leczniczy dla zwierząt. Skoro zatem W. G. (1) wnioskował o zawarcie umowy z nim jako osobą fizyczną, nie zaś podmiotem gospodarczym, to Sąd uznał, że zgodnie z wolą stron umowa cywilnoprawna nie została zawarta w ramach działalności gospodarczej chociaż w istocie ubezpieczony pomimo przejścia na emeryturę nadal prowadził zakład leczniczy dla zwierząt.

Odnosząc się do stanowiska prezentowanego przez ubezpieczonego oraz płatnika składek jakoby zawarcie umowy cywilnoprawnej było możliwe wyłącznie z lekarzem weterynarii prowadzącym działalność gospodarczą, Sąd Okręgowy mając na uwadze przepisy prawa wyrażone w art. 16 ust. 7, art. 16 ust. 1 pkt 1, art. 16 ust. 1 pkt 1a w związku z art. 16 ust. 2a i art. 16 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, stoi na stanowisku, że powołane przepisy prawa w powyższej ustawie w ogóle nie zajmują się klasyfikacją, czy tym bardziej kreowaniem tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Przepis art. 16 ust. 1 ustawy przewiduje możliwość wyznaczenia, w drodze decyzji, przez powiatowego inspektora weterynarii do wykonywania ustawowych zadań Inspekcji Weterynaryjnej, lekarza niebędącego pracownikiem tej Inspekcji. Z ust. 7 art. 16 wynika, że wykonywanie takich czynności nie stanowi zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu pracy. Powiatowym lekarz weterynarii może wyznaczyć do wykonywania czynności, wskazanych w art. 16 art. 1 ustawy, lekarzy weterynarii posiadających prawo wykonywania zawodu, którzy legitymują się określonym stażem i praktyką w wymiarze przewidzianym w rozporządzeniu z dnia 22 kwietnia 2004 r. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie zakresu czynności wykonywanych przez osoby niebędące pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej oraz kwalifikacji tych osób. Decyzja powiatowego inspektora weterynarii jest aktem zlecenia funkcji administracji publicznej, dotyczy ustawowych kompetencji organu administracji, stanowi rodzaj pełnomocnictwa administracyjnego a zlecone funkcje są wykonywane w imieniu oraz na rachunek i ryzyko organu, któremu są ustawowo przypisane. Przy wykonywaniu usług weterynaryjnych, wynikających z wyznaczenia, lekarze weterynarii podlegają ochronie prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Jednakże warunkiem niezbędnym do wykonywania czynności wynikających z decyzji jest zawarcie odpowiedniej umowy. Decyzja o wyznaczeniu lekarza weterynarii nie zajmuje się w ogóle podstawą świadczenia usług, ta zostaje określona odrębną umową (art. 16 ust. 3). Podkreślił, że nie ma żadnych przeszkód prawnych, aby umowa cywilnoprawna została zawarta z lekarzem weterynarii jako osobą fizyczną o określonych kwalifikacjach, która odrębnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci zakładu leczniczego dla zwierząt. Umowa może być również zawarta z lekarzem weterynarii jako podmiotem gospodarczym, który zlecone czynności realizuje w zakresie prowadzonej działalności. Decydująca jest wola stron zawierających umowę. Z treści umowy musi wynikać, że czynności weterynaryjne realizowane są przez określony podmiot, tj. lekarza weterynarii lub lekarza weterynarii w ramach prowadzonego zakładu leczniczego dla zwierząt. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy m.in. wniosku o wyznaczenie do czynności weterynaryjnych, umów cywilnoprawnych, jak i rachunków wystawianych przez ubezpieczonego – wprost wynika, że umowa zlecenia została zawarta z W. G. (1) jako lekarzem weterynarii. Fakt posiadania przez niego zakładu leczniczego dla zwierząt z pewnością ułatwił jemu realizację postanowień umów cywilnoprawnych, ale nie stanowi dowodu zawarcia umów zlecenia w ramach rzeczonej działalności gospodarczej.

Nadto podkreślił, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją obowiązywał przepis art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej, w brzmieniu: „Wykonywanie czynności, o których mowa w ust. 1, następuje po zawarciu przez powiatowego lekarza weterynarii umowy z:

1.  osobami, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2,

2.  podmiotem prowadzącym zakład leczniczy dla zwierząt – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1a”.

Powołane w odpowiedzi na odwołanie przez pozwany organ rentowy brzmienie art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej, nie obowiązywał w okresie objętym zaskarżoną decyzją. Jednakże kolejna nowelizacja art. 16 powołanej ustawy wskazuje na trudności jakie wiążą się z interpretacją rzeczonego art. 16 ust. 3, a tym samym wątpliwości co do tego, z kim umowa zlecenia została zawarta. Jednocześnie obecnie obowiązujące brzmienie art. 16 ust. 3 powołanej ustawy wskazuje, że nawet jeżeli lekarz weterynarii prowadzi działalność gospodarczą, to nie musi zawierać umowy zlecenia w ramach prowadzonej działalności, ale może zawrzeć ją jako osoba fizyczna.

Przepis art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej wprost potwierdza powyższe wnioski regulując, że wykonywanie czynności, o których mowa w ust. 1, następuje po zawarciu przez powiatowego lekarza weterynarii umowy z: osobami, o których mowa w ust. 1 i 2, bądź z podmiotem prowadzącym zakład leczniczy dla zwierząt, w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1a, przy czym w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz w ust. 1 pkt 1a ustawodawca enumeratywnie wymienił konkretne czynności i zadania, które powiatowym lekarz weterynarii może zlecić. Innymi słowy przepis art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej stanowi zatem podstawę prawną do zawierania umów o świadczenie usług zarówno z lekarzami weterynarii – osobami fizycznymi, jak i z lekarzami weterynarii – podmiotami gospodarczymi.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy Sąd I instancji nie miał wątpliwości, że wolą stron umowy z grudnia 2020 r. było zawarcie umowy cywilnoprawnej z W. G. (1) – lekarzem weterynarii - jako osobą fizyczną. Zdaniem Sądu Okręgowego wynika to wprost z wniosku ubezpieczonego, ale i treści umowy cywilnoprawnej, w której nie wskazuje się, że ubezpieczony zawiera umowę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, nie wskazuje firmy pod którą prowadzi działalność gospodarczą. Także rachunki wystawiane za wykonane czynności – wystawia osoba fizyczna a nie prowadząca działalność gospodarczą. Z kolei przychody z tytułu zawieranej umowy nie były rozliczane jako przychody z prowadzonej działalności gospodarczej – W. G. (1) nie uwzględniał ich ani w Książce P. i rozchodów ani w rozliczeniach z Urzędem Skarbowym, gdzie w deklaracji PIT-36 nie figurują jako przychód z działalności. Z kolei odwołujący rozliczał te przychody ubezpieczonego z Urzędem Skarbowym jak za osobę fizyczną, uwzględniając koszt jego uzyskania, jak i pobierając zaliczkę na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych.

Z kolei odwołujący rozliczał te przychody ubezpieczonego z Urzędem Skarbowym jak za osobę fizyczną, uwzględniając koszt jego uzyskania, jak i pobierając zaliczkę na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych.

Reasumując organ rentowy prawidłowo uznał, że W. G. (1) w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. nie posiadając innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, winien podlegać w tym okresie zgłoszeniu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu zawartej umowy zlecenia. Wysokość ustalonych w decyzji podstaw wymiaru składek nie była kwestionowana.

Mając powyższe na względzie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego oddalono odwołanie uznając je za niezasadne.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w treści art. 98 § 1, 3 i 4 ustalając je zgodnie z § 9 ust. 2 w związku
z § 15 ust. 1 i 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października
2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł odwołujący Powiatowy Inspektorat Weterynarii w S., zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1) naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędne zastosowanie wynikające z przyjęcia, iż ubezpieczony W. G. (1) nie wykonywał zawartych z odwołującym Inspektoratem umów w ramach prowadzonej przez jego działalności gospodarczej, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu z uwzględnieniem okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, a w szczególności charakteru wykonywanych przez ubezpieczonego lekarza weterynarii czynności, działań Inspektoratu poprzedzających wydanie decyzji oraz zawarcie umowy, a które to okoliczności wynikają z treści zeznań przedstawiciela odwołującego Inspektoratu oraz ubezpieczonego prowadzą do jednoznacznego wniosku, iż wolą stron umowy zlecenia było wykonywanie przez ubezpieczonego usług weterynaryjnych objętych umową zlecenia w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej;

2) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów zebranych w sprawie, poprzez uchybienie zasadom logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego poprzez dokonanie przez Sąd I instancji istotnych ustaleń pozostających w sprzeczności z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności polegających na uznaniu, że o zamiarze stron świadczy treść wniosku ubezpieczonego oraz treść umów cywilnoprawnych, podczas gdy zamiar stron winien zostać ustalony na podstawie całokształtu materiału dowodowego ustalonego w sprawie, w tym w szczególności Sąd I instancji nie wskazał jak odniósł literalne brzmienie umowy zlecenia oraz wniosku złożonego przez zainteresowanego do charakteru wykonywanych przez lekarza czynności oraz zeznań samego ubezpieczonego,

3) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów zebranych w sprawie, poprzez uchybienie zasadom logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego poprzez dokonanie przez Sąd I instancji istotnych ustaleń pozostających w sprzeczności z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności polegających na uznaniu zeznań płatnika R. Ł. za nieprawdziwe w części, w której twierdził, że umowa zawarta w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. mogła być zawarta z nim wyłącznie jako prowadzącym zakład leczniczy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, podczas gdy w całości korelują one z zeznaniami złożonymi przez ubezpieczonego W. G. (1), a w toku zeznań złożonych w sprawie wykazano dlaczego koniecznym było według stron wykonywanie powierzonych czynności w ramach prowadzonego zakładu leczniczego, co z kolei jednoznacznie świadczy o woli stron przy zawieraniu umowy zlecenia,

4) błąd w ustaleniach faktycznych polegających na uznaniu, iż ubezpieczony W. G. (1) wnioskował o wyznaczenie go do wykonywania czynności lekarsko- weterynaryjnych na zlecenie Powiatowego Lekarza Weterynarii jako osoba fizyczna oraz że to lekarz weterynarii ponosi odpowiedzialność za działania podejmowane przez wyznaczonego lekarza, podczas gdy brak jest podstaw, w szczególności w zgromadzonym materiale dowodowym, by taki wniosek wywodzić, w szczególności ustalenie to jest sprzeczne z osobowym materiałem dowodowym w postaci zeznań stron zawartej umowy zlecenia ani nie znajduje potwierdzenia w dowodach w postaci dokumentów złożonych do akt sprawy.

Wskazując ww. zarzuty organ rentowy wniósł o:

⚫

zmianę zaskarżonego wyroku w całości oraz stwierdzenie, że ubezpieczony W. G. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. jako osoba wykonująca umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia u płatnika składek Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S.,

⚫

zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S. płatnik składek M. L. wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od odwołującego na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S. okazała się zasadna i podlegała uwzględnieniu, co w konsekwencji doprowadziło do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia i poprzedzającej go decyzji organu rentowego.

Na wstępie wskazać należy, że przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu było to, czy ubezpieczony W. G. (1) w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia w Powiatowym Inspektoracie Weterynaryjnym w S. i w związku z tym, czy wynikający z tej okoliczności obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne spoczywał po stronie Powiatowego Inspektoratu Weterynaryjnego w S., jako płatniku składek.

Przypomnieć należy, że w myśl unormowania z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Wykonywanie pracy na podstawie takiej umowy nie stanowi odrębnego tytułu do ubezpieczeń, jeżeli ma miejsce w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. Wówczas tytułem do ubezpieczeń jest działalność gospodarcza. Jeśli zaś przedsiębiorca zawiera umowę cywilnoprawną jako osoba fizyczna, nie jako podmiot gospodarczy, to wykonywanie takiej umowy obok działalności skutkuje zbiegiem odrębnych podstaw podlegania ubezpieczeniom społecznym - art. 9 ust. 2 i ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zaznaczyć również wypada, że stanowisko sądów w ww. zakresie wcześniej było podzielone (w tym SA w P.), i tak przykładowo w sprawach sygn. III AUa 2110/16, III AUa 1741/16, III AUa 133/16, III AUa 1965/13, III AUa 1167/13) uznano decyzję ZUS za zasadną oddalając odwołanie, a w sprawach sygn. III AUa 630/14, III AUa 952/16, III AUa 1985/14, III AUa 2270/15, III AUa 426/20 odwołanie płatnika składek zostało uwzględnione.

Niektóre z tych spraw zostały zaskarżone do Sądu Najwyższego - np. III AUa 1965/13 (II UK 8/15), III AUa 1167/13 (II UK 421/14). Rozpoznając skargę kasacyjną Sąd Najwyższy konsekwentnie wypowiadał się za uznaniem odwołań za zasadne powołując się na stanowiska Sądu Najwyższego w wyrokach II UK 90/14, III UK 31/09, I UK 209/10, II UK 8/15, III UK 24/09.

I tak - w postanowieniu z dnia 16 lutego 2023 r. II USK 24/22 Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną wskazał na możliwość zawarcia umowy w ramach prowadzonej przez lekarza weterynarii działalności. Podkreślił, że wobec braku wyraźnego, ustawowego zakazu wykonywania umowy zawartej na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej w ramach prowadzonej przez lekarza weterynarii działalności gospodarczej, nie można stosować wykładni ograniczającej tę wolność. Jedyne - przewidziane w ustawie - ograniczenie swobody kształtowania umów, dotyczące rodzaju stosunku prawnego łączącego strony opisywanej umowy, zostało zawarte w art. 16 ust. 7 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej. Możliwość zawarcia umowy w ramach prowadzonej przez lekarza działalności nie oznacza ani nakazu zawarcia jej w ramach tej działalności, ani domniemania zawarcia umowy w ramach takiej działalności, jeżeli strony nie wyraziły takiego zamiaru. O tym, czy dana umowa cywilnoprawna została zawarta i wykonywana w ramach działalności gospodarczej czy też poza nią, świadczą okoliczności konkretnego przypadku, a więc przede wszystkim treść umowy oraz wola stron nawiązania i pozostawania w określonym stosunku prawnym. Nie można a priori wykluczyć możliwości zawarcia umowy, o której mowa w art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy jest ustalenie woli stron, wyrażonej w treści umów zawartych między skarżącym a zainteresowanym.

Jednocześnie zwrócił uwagę, że w wyroku z dnia 20 stycznia 2016 r., II UK 8/15 (LEX nr 2288939), w którym Sąd Najwyższy skonstatował, że wykonywaniu czynności wynikających z wyznaczenia przez powiatowego lekarza weterynarii na podstawie art. 16 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej nie została nadana żadna forma prawna; stwierdzono tylko, że nie jest to zatrudnienie w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy (art. 16 ust. 7 ustawy z 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej). Konsekwencją tego jest możliwość nadania tym umowom formy zlecenia czynności osobie fizycznej wykonującej zawód lekarza weterynarii osobiście lub w ramach podmiotu gospodarczego prowadzącego zakład leczniczy dla zwierząt.

Lekarz weterynarii może prowadzić działalność gospodarczą jako działalność regulowaną, rejestrowaną w ewidencji zakładów leczniczych dla zwierząt. W ustalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że źródłem obowiązków wyznaczonego lekarza weterynarii jest umowa zlecenia, która może być zawarta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11 sierpnia 2009 r., III UK 27/09, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego z 2009 r., nr 6, s. 91; z dnia 23 czerwca 2009 r., III UK 24/09, niepublikowany i z dnia 14 grudnia 2010 r., I UK 209/10, niepublikowany).

Przesłanka ustalenia obowiązku ubezpieczenia na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. wykonywanie czynności zleconych przez organ administracji pod nadzorem i w imieniu organu - powiatowego lekarza weterynarii - jako domena władztwa publicznego wyrażająca się w decyzji o wyznaczeniu lekarza weterynarii do zadań inspekcji, oceniana jest przez Sąd Najwyższy jako nierozstrzygająca o podstawie ubezpieczeń społecznych. Lekarz weterynarii na podstawie takiej umowy świadczy działalność usługową zleconą przez organ administracji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2009 r., III UK 24/09, niepublikowany). Rozwijając to trafne spostrzeżenie, można stwierdzić, że między specyfiką umowy zawieranej z lekarzem weterynarii a prowadzeniem działalności gospodarczej nie ma sprzeczności. Rzeczywiście, zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą we własnym imieniu, jednak zawarcie umowy z powiatowym lekarzem weterynarii nie oznacza, że przestaje być ona wykonywana w takim charakterze. Ryzyko gospodarcze związane z prowadzeniem działalności nadal pozostaje przy weterynarzu wykonującym usługę, a w imieniu organu administracji podejmowane są tylko czynności związane z wykonaniem usługi określonej w umowie. Wykonywanie zlecenia lub innej umowy pokrewnej na rzecz innego podmiotu nie jest przeszkodą do zakwalifikowania takiej umowy, jako wykonywanej w ramach prowadzonej we własnym imieniu działalności gospodarczej. Prowadzący działalność gospodarczą działa wtedy jako pełnomocnik, co jest typowe dla wielu kategorii przedsiębiorców.

Wykonywanie czynności wymienionych w art. 16 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej nie może odbywać się bez odpowiednio zorganizowanego zaplecza technicznego. W uzasadnieniu projektu nowelizacji wprowadzającej ust. 1a do art. 16 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej wskazano wprost, że celem zmian było umożliwienie zawierania omawianych umów lekarzom weterynarii, którzy nie mają własnej infrastruktury technicznej (zob. Sejm IV Kadencja, druk nr 715). Argumentowano wówczas, że „wykonywanie zadań przez lekarzy weterynarii (...) wymaga używania leków, sprzętu i środków transportu oraz pomieszczeń zakładu leczniczego dla zwierząt do wykonywania czynności urzędowych tak, żeby nie być w kolizji z prawem.” Spośród ujmowanych klasycznie czynników produkcji, do wykonania usługi będącej przedmiotem umowy, o której mowa w art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej, niezbędne jest wykorzystanie nie tylko pracy, lecz również kapitału w postaci odpowiednio zorganizowanego zakładu leczniczego.

Na tej podstawie należy stwierdzić, że wykonywanie opisywanej umowy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest preferowane przez strony.

Świadczenie usług może odbywać się zarówno w ramach umowy cywilnoprawnej, jak i własnej działalności gospodarczej. W razie zarejestrowania takiej działalności i uzyskania przez usługodawcę statusu przedsiębiorcy, ten ostatni tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym wyprzedza stosunek cywilnoprawny. Jeśli bowiem zainteresowany spełnia równolegle warunki podlegania ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, usunięcie skutków zbiegu dwu podstaw ubezpieczenia powinno nastąpić zgodnie z art. 9 ust. 2a tej ustawy. Prowadzenie działalności gospodarczej, jako tytuł ubezpieczenia, w takich wypadkach wyprzedza i pochłania wykonywanie umowy cywilnoprawnej, stąd przedsiębiorca zawierający w ramach prowadzonej działalności umowę oświadczenie usług (umowę gospodarczą) z własnych środków finansuje składki na ubezpieczenia społeczne na ogólnych zasadach ubezpieczenia wynikającego z prowadzenia działalności gospodarczej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2021 r., II USKP 164/21, LEX nr 3273722).

W systemie ubezpieczeń społecznych uwzględniono specyfikę wykonywania produktów i usług przez osoby prowadzące działalność gospodarczą, dla których stworzono odrębny tytuł prowadzenia pozarolniczej działalności (zob. art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Inaczej niż w przypadku pracowników lub innych ubezpieczonych, dla których podstawę wymiaru składek stanowi przychód, osoby prowadzące pozarolniczą działalność (w tym prowadzący działalność gospodarczą) mają możliwość deklarowania podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej (art. 18 ust. 8 oraz art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Ustawodawca zezwolił na samodzielną wycenę własnej pracy i zadeklarowanie jej wartości w podstawie wymiaru składki. Możliwość wykonywania omawianej umowy w ramach prowadzonej działalności jest nie tylko niesprzeczna z obecnym kształtem systemu ubezpieczenia społecznego, ale pozostaje z nim w pełnej spójności.

Z tych względów Sąd Najwyższy uznał za przekonujące spostrzeżenia zawarte w wyroku z dnia 23 czerwca 2009 r., III UK 24/09, uwzględniając, że ograniczenie konstytucyjnej wolności działalności gospodarczej musi być uzasadnione i wprowadzone w ustawie. Wobec braku wyraźnego, ustawowego zakazu wykonywania umowy zawartej na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej w ramach prowadzonej przez lekarza weterynarii działalności gospodarczej, nie można stosować wykładni ograniczającej tę wolność. Jedyne - przewidziane w ustawie - ograniczenie swobody kształtowania umów, dotyczące rodzaju stosunku prawnego łączącego strony opisywanej umowy, zostało zawarte w art. 16 ust. 7 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej.

Możliwość zawarcia umowy w ramach prowadzonej przez lekarza działalności nie oznacza ani nakazu zawarcia jej w ramach tej działalności, ani domniemania zawarcia umowy w ramach takiej działalności, jeżeli strony nie wyraziły takiego zamiaru. W tym zakresie należy odwołać się do poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2014 r., II UK 90/14 (LEX 1809887), w którym stwierdzono, że o tym, czy dana umowa cywilnoprawna została zawarta i wykonywana w ramach działalności gospodarczej czy też poza nią, świadczą okoliczności konkretnego przypadku, a więc przede wszystkim treść umowy oraz wola stron nawiązania i pozostawania w określonym stosunku prawnym. Nie można a priori wykluczyć możliwości zawarcia umowy, o której mowa w art. 16 ust. 3 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy jest ustalenie woli stron, wyrażonej w treści umów zawartych między skarżącym a zainteresowanym.

W powołanym orzecznictwie Sąd Najwyższy wyjaśniał konsekwentnie, iż wykonywanie czynności w zakresie inspekcji weterynaryjnej nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniu społecznemu z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli są one wykonywane w ramach prowadzonej przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej. Zainteresowanemu ubezpieczonemu nie zabrania się prowadzenia usług weterynaryjnych na podstawie działalności gospodarczej, jednak ujmuje się z niej umowy zlecenia z Powiatowym Lekarzem Weterynarii i traktuje odrębnie od tej działalności, kreując samodzielną podstawę podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność, którą - zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy - jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Działalność gospodarcza stanowi podstawę do stosowaniu ustawy systemowej i podatkowej, lecz nie odwrotnie. Wynika to z przyjęcia w Konstytucji wolności działalności gospodarczej (art. 20), podlegającej ograniczeniu ustanowionemu tylko w ustawie i tylko gdy jest konieczne z określonych w niej przyczyn, które jednak nie może naruszać istoty tej wolności (art. 31). Działalność gospodarcza dozwolona jest każdemu i na równych prawach. Nie jest już oparta na reglamentacji, lecz tylko na jej ewidencji. W szczególności więc przy braku definicji na czym ma polegać usługowa działalność gospodarcza nie można wprowadzać ograniczenia, które nie wynika z ustawy. Cecha gospodarczej działalności usługowej nie pozwalałaby też przyjąć, że stałe wykonywanie jednej umowy (usługi) dla jednego podmiotu nie może być działalnością gospodarczą. Brak też podstaw do ingerowania w sposób prowadzenia i wykonywania tej działalności. W uzasadnieniu uchwały z dnia 23 czerwca 2009 r. (III UK 24/09) Sąd Najwyższy wskazał także, że działalność gospodarcza nie traci swych cech przez wykonywanie usług nawet przynależnych do zadań administracji weterynaryjnej, wykonywanych na jej zlecenie i w jej imieniu. Dla zleceniodawcy (Inspekcji) zleceniobiorca wszak nadal świadczy usługę (działalność) we własnym imieniu za co też otrzymuje wynagrodzenia (art. 2 i 4 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej i art. 2 uprzedniej ustawy z 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej).

Jednocześnie jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 sierpnia 2009 r. sygn. III UK 27/09 twierdzenie, że świadczenie usług weterynaryjnych na podstawie umów z wyznaczenia zawartych z Powiatowym Inspektoratem Weterynarii przez lekarza weterynarii, który jednocześnie pobiera świadczenia emerytalne, nie może być wykonywane w ramach działalności gospodarczej w u.p.d.o.f. jest bezpodstawne, ponieważ u.p.d.o.f. nie określa podstaw podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, gdyż samodzielnie reguluje to u.s.u.s. Usługi świadczone przez lekarza weterynarii na podstawie decyzji powiatowego lekarza weterynarii o wyznaczeniu lekarza weterynarii, niebędącego pracownikiem Inspekcji Weterynaryjnej, do wykonywania czynności z zakresu działania Inspekcji Weterynaryjnej i po zawarciu stosownej umowy między wyznaczonym lekarzem a powiatowym lekarzem weterynarii, jeżeli są to czynności wykonywane pod nadzorem i w imieniu organów Inspekcji Weterynaryjnej, nie są wykonywane w ramach działalności gospodarczej.

Powyższe stanowisko Sąd Apelacyjny w całości podziela.

Oznacza to de facto, że jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą wykonuje w jej ramach umowy zlecenia, których przedmiot jest taki sam jak przedmiot prowadzonej działalności gospodarczej, to podlega ubezpieczeniu społecznemu tylko z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak się wydaje „wyodrębnienie” spornej umowy z zakresu działalności gospodarczej zainteresowanego - jako oddzielnego tytułu do ubezpieczeń społecznych, jest wynikiem nieprawidłowych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny uznał za zasadny, wynikający z apelacji zarzut skarżącego, iż Sąd Okręgowy naruszył normę art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, wskutek czego nie dokonał wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia ustaleń (treść obowiązków umownych zainteresowanego), a w konsekwencji dokonał ustaleń prawnych w oderwaniu od wykładni systemowej przepisów ustawy o zakładach leczniczych dla zwierząt, ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W konsekwencji Sąd Okręgowy naruszył art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stwierdzając, iż zainteresowany w spornym okresie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym jako zleceniobiorca.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w okolicznościach przedmiotowej sprawy - jak wynika z zeznań zainteresowanego W. G. (1) - jego zamiarem i wolą było, by czynności powierzone jemu przez odwołującego w umowie zlecenia z dnia 31 grudnia 2020 r. (zawartej na okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021r.) wykonywane były w ramach prowadzonej przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej. Za takim stanowiskiem Sądu przemawia okoliczność, że zakres czynności zleconych jemu w ramach spornej umowy odpowiada zakresowi prowadzonej przez zainteresowanego pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd Odwoławczy zwraca uwagę, że na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2023 r. W. G. (1) potwierdził, że to on ponosił samodzielnie odpowiedzialność za podjęte czynności. Co istotniejsze, ubezpieczony wprost zeznał, że wykonywanie umowy zlecenia bez zaplecza i narzędzi, którymi dysponował nie byłoby możliwe. Zeznania osoby reprezentującej odwołujący inspektorat potwierdziły, że część zleconych czynności musiała zostać wykonana w ramach zakładu leczniczego prowadzonego przez wyznaczonego lekarza weterynarii, albowiem wymagane do ich wykonania było posiadanie miejsca (wraz z narzędziami), czy też posiadanie umowy o zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych. Wyznaczony lekarz weterynarii był w tym zakresie całkowicie samodzielny. Inspektorat nie zapewniał ani narzędzi ani też nie ingerował w jaki sposób lekarz czynności wykona.

Jednocześnie zauważyć należy, że Powiatowy Lekarz Weterynarii w toku zeznań złożonych w dniu 23 sierpnia 2023 r. szczegółowo wyjaśnił z jakiego powodu zawarcie umowy zlecenia możliwe było wyłącznie z lekarzem weterynarii prowadzącym działalność gospodarczą. R. Ł. zeznał: „Doktor G. prowadzi gabinet jednoosobowo, samodzielnie. Usługi, do których był doktor wyznaczony przez Inspektorat nie mogą być wykonywane przez osoby fizyczne, lecz muszej to być takie osoby które mają gabinet i co za tym idzie mają odpowiednie warunki techniczne i zapiecze. Niezbicie twierdzę, że umowa zawarta z doktorem G. była umową zawartą z nim Jako osobą prowadzącą gabinet weterynaryjny prowadzącą działalność gospodarczą”. (...) Gabinet weterynaryjny jest zakładem leczniczym dla zwierząt. Usługi weterynaryjne do których wyznaczamy, nie mogą być świadczone w inny sposób, niż tylko Jako usługi w ramach prowadzenia zakładu leczniczego dla zwierząt. Usługi, które wykonywał dla Inspektoratu pan G., były tożsame z tymi wskazanymi w art. 16 ustawy o inspekcji weterynaryjnej. Ryzyko wykonania czynności w ramach umowy ponosił obdarowany decyzją o wyznaczeniu, umową. W konkretnym przypadku, doktor G.. ”

Ponadto w toku postępowania strona odwołująca wykazała również z jakiego powodu treść umów zawierana z ubezpieczonym była taka lakoniczna i nie określała precyzyjnie, czy lekarz weterynarii zawiera umowę zlecenia jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą czy też nie. Do powiatowych inspektoratów w całym kraju jednostki zwierzchnie rozsyłały wzory umów zlecenia, które powiatowe jednostki zawierały z lekarzami. Wzory te były przez lata wykorzystywane bez korekt, a jednostki powiatowe zakładały, że ich treść jest wystarczająca skoro wzory są sporządzane przez inspektoraty wyższego rzędu.

Powyższe ustalenie są istotne, bowiem warunkują uznanie, że w świetle obowiązujących przepisów, jak i ugruntowanego już orzecznictwa, iż nie ma przeszkód prawnych, aby umowa cywilnoprawna została zawarta z lekarzem weterynarii jako podmiotem gospodarczym, który zlecone czynności realizuje w zakresie prowadzonej działalności. Nawiązanie takiej współpracy nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli są one wykonywane w ramach prowadzonej przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej. W ocenie Sądu Apelacyjnego okoliczności rozpoznawanej sprawy, w szczególności treść zawartej umowy oraz wola stron, świadczą o tym, że umowa z dnia 31 grudnia 2020 r. została zawarta i wykonywana w ramach prowadzonej przez W. G. (1) działalności gospodarczej.

Z treści złożonych zeznań jednoznacznie wynika jaka była wola stron umowy zlecenia z 31 grudnia 2020r. Zarówno dla Powiatowego Lekarza Weterynarii, jak i dla biorącego zlecenie lekarza weterynarii przez wiele lat współpracy kwestią bezsporną był fakt, iż ubezpieczony W. G. (1) wykonywał czynności te w ramach prowadzonego przez siebie gabinetu weterynaryjnego, chociażby z uwagi na fakt, iż przy czynnościach tych notorycznie korzystał z środków (narzędzi oraz ogólnie rozumianego zaplecza), które posiadał w ramach prowadzonego gabinetu weterynaryjnego (bez tego nie byłoby możliwe prawidłowe wykonanie umowy).

Reasumując, należy podkreślić, iż okoliczności niniejszej sprawy jednoznacznie potwierdzają stanowisko odwołującego Inspektoratu oraz ubezpieczonego W. G. (2), iż zlecone prze Powiatowy Inspektorat Weterynaryjny czynności weterynaryjne wykonywane były przez niego wyłącznie w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Świadczy o tym ustalony w toku postępowania zamiar stron oraz okoliczności faktyczne, tj. ustalenia dotyczące tego, jak faktycznie wyglądała realizacja umowy zlecenia przez strony, które ją zawarły.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i ustalił, że W. G. (1) nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 2021r. do 31 grudnia 2021r. jako osoba wykonująca umowę o świadczenie usług u płatnika składek: Powiatowy Inspektorat Weterynarii w S. – punkt 1 wyroku.

Konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia co do meritum była zmiana orzeczenia o kosztach procesu, bowiem to odwołujący jest stroną wygrywająca sprawę, w myśl art. 98 k.p.c. i należy mu się od pozwanego zwrot kosztów. Z tego względu Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w pkt II i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S. kwotę 180 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od ogłoszenia orzeczenia do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – punkt 2 wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. i przepisu § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. Mając powyższe na względzie, zasądzono od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w S. kwotę 270 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej - punkt 3 wyroku.

sędzia Marta Sawińska