Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Woźniak-Zendran

Sędziowie: Wiesława Stachowiak (spr.)

Małgorzata Aleksandrowicz

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2021 r. w Poznaniu

sprawy R. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zwrot nienależnie opłaconych składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 4 kwietnia 2019 r. sygn. akt VIII U 1654/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz odwołującego R. F. kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Małgorzata Aleksandrowicz

Małgorzata Woźniak-Zendran

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 czerwca 2018 roku, znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., działając na podstawie art. 83 ust. 1 oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 19 kwietnia 2018 roku odmówił R. F. zwrotu nienależnie opłaconych składek w łącznej kwocie 35.221,11 zł, na którą składały się kwoty:

- 23.827,44 zł z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od maja 2007 roku do grudnia 2010 roku,

- 9.472,93 zł z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych za okres od maja 2007 roku do grudnia 2010 roku,

- 1.920,74 zł z tytułu składek na Fundusz Pracy za okres od maja 2007 roku do grudnia 2010 roku.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że obowiązek zwrotu nadpłaconych składek uległ przedawnieniu. Zdaniem organu rentowego dzień 1 stycznia 2012 roku był początkiem biegu 5-letniego terminu przedawnienia, który upłynął w dniu 1 stycznia 2017 roku. Dodał, że odwołujący pismem z dnia 27 marca 2018 roku został poinformowany o korekcie dokumentów rozliczeniowych za sporny okres.

Od powyższej decyzji odwołał się R. F., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez nakazanie organowi rentowemu zwrotu nienależnie opłaconych składek wraz z należnymi odsetkami od dnia 16 listopada 2017 roku do dnia ich zwrotu oraz zwrot kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2018 roku, znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13 czerwca 2018 roku odmówił R. F. zwrotu nienależnie opłaconych składek w łącznej kwocie 22.397,99 zł, na którą składały się kwoty:

- 15.208,19 zł z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od stycznia 2011 roku do grudnia 2012 roku,

- 5.975,28 zł z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych za okres od stycznia 2011 roku do grudnia 2012 roku,

- 1.214,52 zł z tytułu składek na Fundusz Pracy za okres od stycznia 2011 roku do grudnia 2012 roku.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że obowiązek zwrotu nadpłaconych składek uległ przedawnieniu. Zdaniem organu rentowego w odniesieniu do składek za okres od stycznia 2012 roku początkiem biegu 5 letniego terminu przedawnienia był dzień 1 stycznia 2012 roku, który upłynął w dniu 1 stycznia 2017 roku. Natomiast co do składek za okres od lutego 2012 roku do grudnia 2012 roku początkiem biegu 5 letniego terminu przedawnienia był dzień następujący po upływie terminu płatności. Dodał, że odwołujący pismem z dnia 7 czerwca 2018 roku został poinformowany o korekcie dokumentów rozliczeniowych za sporny okres.

Od powyższej decyzji odwołanie wywiódł R. F., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez nakazanie organowi rentowemu zwrotu nienależnie opłaconych składek wraz z należnymi odsetkami od dnia 16 listopada 2017 roku do dnia ich zwrotu oraz zwrot kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Zarządzeniem z dnia 3 grudnia 2018 roku Sąd Okręgowy połączył do łącznego rozpoznania sprawę o sygn. VII U 1581/18 ze sprawą o sygn. VIII U 1654/18.

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2019r. wydanym w sprawie VIII U 1654/18, Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 25 czerwca 2018r. znak: (...)w ten sposób, że przyznaje odwołującemu prawo do zwrotu nienależnie opłaconych składek w kwocie 35.221,11 złotych,

2. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 13 sierpnia 2018r. znak: (...) w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do zwrotu nienależnie opłaconych składek w kwocie 22.397,99 złotych,

3. zasądził od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 7.200,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia i rozważania:

W okresie od dnia 1 lutego 1989 roku do dnia 6 września 2013 roku odwołujący prowadził indywidualną działalność gospodarczą pod firmą Usługi (...).

W czasie wykonywania działalności gospodarczej odwołujący świadczył usługi przewozowe na terytorium Królestwa Szwecji od dnia 11 marca 2007 roku na rzecz szwedzkiej firmy (...), a od dnia 1 stycznia 2011 roku na rzecz szwedzkiej firmy (...).

W dniu 19 marca 2014 roku szwedzki urząd skarbowy zobowiązał odwołującego do odprowadzania podatków z tytułu przychodów osiąganych z pracy w Szwecji w latach 2010-2012.

W dniu 17 listopada 2017 roku odwołujący zwrócił się do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie właściwego ustawodawstwa z uwagi na świadczenie usług na terenie Szwecji.

W dniu 06 marca 2018 roku organ rentowy poinformował odwołującego, że odwołujący:

- w okresie od dnia 11 marca 2007 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku podlegał ustawodawstwu szwedzkiemu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. U. L. nr 149 z dnia 05 lipca 1971 roku, s. 2),

- od dnia 1 stycznia 2011 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku podlegał ustawodawstwu szwedzkiemu zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE. L. nr 284 z dnia 30 października 1971 roku, s. 1),

W dniu 28 marca 2018 roku organ rentowy poinformował odwołującego o przeprowadzeniu korekty dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych za okres od dnia 21 maja 2007 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku, z uwagi na fakt, iż w tym okresie podlegał ustawodawstwu szwedzkiemu.

W dniu 7 czerwca 2018 roku organ rentowy poinformował odwołującego o przeprowadzeniu korekty dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych za okres od stycznia 2011 roku do grudnia 2012 roku, z uwagi na fakt, iż w tym okresie podlegał ustawodawstwu szwedzkiemu.

W związku z ustaleniem ustawodawstwa szwedzkiego odwołujący w dniu 3 kwietnia 2018 roku zwrócił się z wnioskiem o zwrot nadpłaconych składek za okres od maja 2007 roku do grudnia 2010 roku. Ponadto w dniu 13 czerwca 2018 roku odwołujący roku zwrócił się z wnioskiem o zwrot nadpłaconych składek za okres od stycznia 2011 roku do grudnia 2012 roku.

W odpowiedzi organ rentowy pismem z dnia 13 kwietnia 2018 roku poinformował odwołującego o braku możliwości zwrotu nadpłaconych składek z uwagi na ich przedawnienie.

Wobec powyższego odwołujący zwrócił się z wnioskiem o wydanie decyzji o odmowie wypłacenia nadpłaconych składek.

W dniu 25 czerwca 2018 roku oraz z w dniu 13 sierpnia 2018 roku organ rentowy wydał zaskarżone decyzje.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że w niniejszej sprawie spór sprowadzał się do tego, czy organ rentowy słusznie odmówił R. F. zwrotu nadpłaconych składek z uwagi na przedawnienie możliwości dochodzenia należności.

Sąd I instancji wskazał, że kwestia zwrotu nienależnie opłaconych składek uregulowana została w art. 24 ust. 6a-6 h ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z kolei art. 24 ust. 6g ustawy systemowej, przewiduje, że nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:

1) otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b,

2) opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

Sąd Okręgowy ustalił, że organ rentowy poinformował odwołującego pismem z dnia 6 marca 2018r., że odwołujący w okresie od dnia 11 marca 2007 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku oraz od dnia 1 stycznia 2011 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku podlegał ustawodawstwu szwedzkiemu. Z kolei w dniu 28 marca 2018 roku organ rentowy poinformował odwołującego o przeprowadzeniu korekty dokumentów zgłoszeniowych rozliczeniowych za okres od dnia 21 maja 2007 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku, a w dniu 7 czerwca 2018 roku organ rentowy poinformował odwołującego o przeprowadzeniu korekty dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych za okres od stycznia 2011 roku do grudnia 2012 roku. Sporządzone korekty dokumentów rozliczeniowych ujawniły powstanie nadpłaty w opłacaniu składek, które zostały wskazane w decyzji organu rentowego z dnia 25 czerwca 2018 roku i z dnia 13 sierpnia 2018 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego nienależnie opłacone składki nie uległy przedawnieniu.

W świetle art. 24 ust. 6g ustawy systemowej nienależnie opłacone składki nie podlegają zwrotowi, jeżeli od dnia ich opłacenia upłynęło 5 lat. Jednocześnie art. 24 ust. 6g pkt 2 cyt. ustawy nakłada na organ rentowy obowiązek zawiadomienia płatnika o kwocie nadpłaconych lub nienależnie opłaconych składek podlegających zwrotowi, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

Odwołujący opłacił nienależnie składki na ubezpieczenie społeczne. W związku z ustaleniem ustawodawstwa szwedzkiego odwołujący w dniu 3 kwietnia 2018 roku zwrócił się z wnioskiem o zwrot nadpłaconych składek za okres od maja 2007 roku do grudnia 2010 roku. Ponadto w dniu 13 czerwca 2018 roku odwołujący roku zwrócił się z wnioskiem o zwrot nadpłaconych składek za okres od stycznia 2011 roku do grudnia 2012 roku. W niniejszej sprawie odwołujący powziął informację o istnieniu nadpłaty dopiero po zakończeniu postępowania w przedmiocie ustalenia ustawodawstwa właściwego oraz informacji o skorygowaniu dokumentów rozliczeniowych.

Zdaniem Sądu I instancji odwołujący w pierwszej kolejności był zmuszony do złożenia wniosku o ustalenie, jakiemu ustawodawstwu w spornym okresie podlegał, a dopiero po pozytywnym dla niego rozstrzygnięciu tej kwestii, wnioskować o zwrot opłaconych składek, nie można więc przyjąć, że powyższe składki uległy przedawnieniu, bowiem bieg terminu przedawnienia mógł rozpocząć się dopiero po uzyskaniu informacji o skorygowaniu dokumentów rozliczeniowych i powstaniu nadpłaty.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje orzekając jak w pkt 1 i 2 sentencji wyroku. Rozstrzygnięcie o kosztach oparto o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U z 2015 r. poz. 1800). Koszty odwołującego obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200 zł za obie sprawy łącznie (pkt 3 sentencji wyroku).

Apelację od powyższego wyroku, w całości, wywiódł pozwany, zarzucając:

- naruszenie art. 24 ust. 6b ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że organ rentowy miał obowiązek powiadomienia odwołującego o wysokości kwoty nienależnie opłaconych składek;

- naruszenie art. 24 ust. 6g lit. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie.

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołań oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Odwołujący wnosił o oddalenie apelacji i zasadzenie od pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I Instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Przedmiotem sporu było rozstrzygniecie, czy pozwany prawidłowo odmówił R. F. prawa do zwrotu nienależnie opłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych i Fundusz Pracy – decyzjami z dnia 25 czerwca 2018r. i z dnia 13 sierpnia 2018r. powołując się na przedawnienie należności składkowych.

Bezsporne w sprawie było, że sporne składki były nienależne, tj. uiszczone przez odwołującego na rzecz organu rentowego bez podstawy prawnej - z uwagi na ustalenie wobec odwołującego w przedmiotowych okresach podlegania ustawodawstwu szwedzkiemu.

Przechodząc natomiast do oceny zarzutów apelującego, to za bezzasadne należało uznać zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego art. 24 ust. 6b oraz art. 24 ust. 6g lit. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z obowiązującym od dnia 20 lipca 2011 r. art. 24 ust. 6b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. W myśl art. 24 ust. 6c po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot.

Zasady przedawnienia zwrotu nienależnie opłaconych składek reguluje przepis art. 24 ust. 6g ustawy systemowej. Zgodnie z tym przepisem nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:

1)  otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b;

2)  opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

Z kolei zgodnie z obowiązującym od dnia 20 lipca 2011 r. art. 24 ust. 6h pkt 4 u.s.u.s. – bieg terminu przedawnienia nienależnie opłaconych składek ulega zawieszeniu w przypadku wydania przez ZUS decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżającej podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia – od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Sąd Apelacyjny podziela utrwalone już stanowisko judykatury, że przepisu art. 24 ust. 6g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie można wykładać w oderwaniu od treści przepisu art. 24 ust. 6b ustawy, który to przepis stanowi jednoznacznie, że zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Tak wykładnia gramatyczna, systemowa, jak i funkcjonalna, nie pozwala w związku z powyższym, na budowanie innego wniosku, niż ten, że przepis art. 24 ust. 6g pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odnosi się wyłącznie do tych składek, co do których z uwagi na wartość zakład nie ma obowiązku dokonywania zawiadomienia.

Jedyną okolicznością zwalniającą organ od wysłania zawiadomienia jest wysokość składek podlegających zwrotowi, która nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 listopada 2018 r., III AUa 103/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 czerwca 2015 r., sygn. akt: III AUa 1228/14). Także doktryna wyraża tożsame stanowisko wskazując, że "ustawą z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 138, poz. 808) od 20 lipca 2011 r. określono przede wszystkim wyraźnie termin początkowy biegu terminu przedawnienia, przyjmując w art. 24 ust. 6g, że będzie to albo data otrzymania od ZUS zawiadomienia o kwocie nienależnie opłaconych składek, albo - w razie braku takowego zawiadomienia - dzień opłacenia składek. Powyższe zawiadomienie jest kierowane do płatnika składek, jeśli nienależnie opłacone składki przekraczają wysokość kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym" (zob. Komentarz do art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pod red. Beaty Gudowskiej, wyd. 2, Legalis).

Uwzględniając wyżej poczynione rozważania Sąd Apelacyjny - wbrew argumentacji pozwanego wywiedzionej w apelacji – za trafne uznał ustalenie Sądu Okręgowego, że odwołujący powziął informację o istnieniu nadpłaty dopiero po zakończeniu postępowania w przedmiocie ustalenia ustawodawstwa właściwego oraz informacji o skorygowaniu dokumentów rozliczeniowych. Jak trafnie wskazywał Sąd I instancji - odwołujący w pierwszej kolejności musiał złożyć wniosek o ustalenie, jakiemu ustawodawstwu w spornym okresie podlegał, a dopiero później mógł wnioskować o zwrot opłaconych składek. Nie można więc uznać za trafne stanowisko apelującego, że przedmiotowe należności uległy przedawnieniu i to już w dniu ustalenia, iż odwołujący podlegał w spornym okresie ustawodawstwu szwedzkiemu, bowiem bieg terminu przedawnienia mógł rozpocząć bieg dopiero po uzyskaniu informacji o skorygowaniu dokumentów rozliczeniowych i powstaniu nadpłaty.

Ponadto należało mieć na uwadze treść art. 24 ust. 6h pkt 4 ustawy systemowej, zgodnie z którym bieg terminu przedawnienia nienależnie opłaconych składek ulega zawieszeniu w przypadku wydania przez ZUS decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym – od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

W konsekwencji argumentacja apelującego nie zasługuje na aprobatę, gdyż nienależnie opłacone składki nie uległy przedawnieniu.

Zatem wobec bezpodstawności sformułowanych w apelacji zarzutów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację.

O kosztach zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, zasądzając od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz odwołującego kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Małgorzata Aleksandrowicz

Małgorzata Woźniak-Zendran

Wiesława Stachowiak