Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o.o. w P. i A. (...)

(...) sp. z o.o. w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale : P. G.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 15 lutego 2024 r. sygn. akt VIII U 1436/22

oddala apelację.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

1)Decyzją z(...) r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 4 pkt 2 lit. a, art. 18 ust. 1 i 2, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1009) oraz art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1285) stwierdził, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, a także na ubezpieczenie zdrowotne dla P. G. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. wynosi w okresie od 1/2016 do 3/2019 kwoty wskazane w zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że nie kwestionuje faktu zawarcia i wykonywania przez ubezpieczonego pracy w ramach umowy o pracę oraz umowy zlecenia, kwestionowany jest jedynie rzeczywisty cel ich zawarcia. Zdaniem organu rentowego prace wykonywane w ramach umowy zlecenia zawartej z jednym konsorcjantem oraz prace wykonywane w ramach umowy o pracę zawartej z drugim konsorcjantem wzajemnie się uzupełniają i tworzą całość – to jest składają się na usługę ochrony osób i mienia. Natomiast zastosowany przez konsorcjantów podział oznacza sztuczne rozbicie zadań pracowniczych między różne podmioty, w szczególności w celu uniknięcia konieczności uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne od pełnego wynagrodzenia za realizację zadań. W ocenie pozwanego w niniejszej sprawie podział zadania pracowniczego nie jest uzasadniony obiektywnymi przesłankami i ma na celu obniżenie kosztów realizacji zamówienia przez obniżenie kosztów zatrudnienia. Organ rentowy wskazywał, że zawarcie umowy zlecenia przez ubezpieczonego z (...) sp. z o.o., która jednocześnie była pracownikiem (...) sp. z o.o. były nieważne z mocy art. 58 § 1 k.c., ponieważ doprowadziły do obejścia przepisów art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zdaniem ZUS ubezpieczony świadcząc pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) wykonywał ją w rzeczywistości w ramach trwającego stosunku pracy z (...) sp. z o.o.

Odwołanie od powyższych decyzji wywiodła (...) sp. z o.o. zaskarżając decyzję w całości, wniosła o jej zmianę poprzez ustalenie, że podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne P. G. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. od stycznia 2016 r. do marca 2019 r. nie obejmują wynagrodzeń uzyskiwanych przez ubezpieczonego z tytułu umów zlecenia zawartych z A. (...)sp. z o.o. z siedzibą w P. tj. że podstawę wymiaru składek na ww. ubezpieczenia dla ubezpieczonego za ten okres stanowią kwoty zadeklarowane i obliczone przez płatnika składek (...) sp. z o.o. ewentualnie uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od organu rentowego kosztów procesu według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt VIII U 1436/22.

2) Decyzją z (...) r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 4 pkt 2 lit. a, art. 9 ust. 1 i 1a, art. 18 ust. 1 i 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1009) oraz art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1285) stwierdził, że podstawa wymiaru składek oraz kwota składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne dla P. G. z tytułu zawarcia umowy zlecenie z płatnikiem składek A. (...) sp. z o.o. w okresie od 1/2016 do 3/2019 wynosi 0,00 zł.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że nie kwestionuje faktu zawarcia i wykonywania przez ubezpieczonego pracy w ramach umowy o pracę oraz umowy zlecenia, kwestionowany jest jedynie rzeczywisty cel ich zawarcia. Zdaniem organu rentowego prace wykonywane w ramach umowy zlecenia zawartej z jednym konsorcjantem oraz prace wykonywane w ramach umowy o prace zawartej z drugim konsorcjantem wzajemnie się uzupełniają i tworzą całość – to jest składają się na usługę ochrony osób i mienia. Natomiast zastosowany przez konsorcjantów podział oznacza sztuczne rozbicie zadań pracowniczych między różne podmioty, w szczególności w celu uniknięcia konieczności uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne od pełnego wynagrodzenia za realizację zadań. W ocenie pozwanego w niniejszej sprawie podział zadania pracowniczego nie jest uzasadniony obiektywnymi przesłankami i ma na celu obniżenie kosztów realizacji zamówienia przez obniżenie kosztów zatrudnienia. Organ rentowy wskazywał, że zawarcie umowy zlecenia przez ubezpieczonego z (...) sp. z o.o., który jednocześnie był pracownikiem (...) sp. z o.o. były nieważne z mocy art. 58 § 1 k.c. ponieważ doprowadziły do obejścia przepisów art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zdaniem ZUS ubezpieczony świadcząc pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) wykonywał ją w rzeczywistości w ramach trwającego stosunku pracy z (...) sp. z o.o.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiodła A. (...) sp. z o.o. zaskarżając decyzje w całości, wniosła o jej zmianę poprzez ustalenie, że podstawa wymiaru składek oraz kwoty składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne dla P. G. z tytułu zawarcia umów zlecenia z płatnikiem składek A. (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. w okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r. wykazane w tabeli nr 2 zaskarżonej decyzji są prawidłowe ewentualne uchylenie decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od organu rentowego kosztów procesu według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt VIII U 1437/22.

Zarządzeniem z 19 września 2022 r. na podstawie art. 219 k.p.c. połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę o sygn. akt VIII U 1437/22 ze sprawą sygn. akt VIII U 1436/22.

Ubezpieczony P. G. nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 15 lutego 2024 r. sygn. VIII U 1436/22 Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję z (...) r., znak: (...) i stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne, z tytułu zatrudnienia P. G. na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. w P., w okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r., stanowią kwoty zadeklarowane przez płatnika składek (pkt 1 wyroku) oraz zmienił zaskarżoną decyzję z (...) r., znak: (...) i stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne i składkę na to ubezpieczenie, z tytułu wykonywania przez P. G. umowy zlecenie zawartej z A. (...) sp. z o.o. w P., w okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r., stanowią kwoty zadeklarowane przez płatnika składek (pkt 2 wyroku).

Na mocy art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny odstąpił od szczegółowego przedstawienia podstawy faktycznej wyroku, albowiem Sąd II instancji nie zmienił ani nie uzupełnił ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji i przyjął je w całości za własne.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie art. 9 ust. 1 i 1a oraz art. 18 ust. 1 i 3, art. 20 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § l Kodeksu cywilnego przez błędne ustalenie, że w realiach niniejszej sprawy zawarcie umów zlecenia pomiędzy ubezpieczonym i A. (...) sp. z o.o. w P. w okresach, w których ubezpieczonego łączyła umowa o pracę z (...) sp. z o.o. w P., nie miało na celu obejścia ww. przepisów ustawy systemowej, polegającego na stworzeniu pozoru zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych oraz zaniżenia składek, a w konsekwencji:

-

błędne przyjęcie, że wobec ubezpieczonego zachodzi zbieg tytułów polegania ubezpieczeniom społecznym w związku z zawarciem przez niego dwóch odrębnych umów - umowy o pracę i umowy zlecenia, z dwoma odrębnymi podmiotami gospodarczymi,

-

błędne ustalenie, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne i składkę na to ubezpieczenie z tytułu wykonywania przez ubezpieczonego umowy zlecenie zawartej z A. (...) sp. z o.o. w P., w okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r., stanowią kwoty zadeklarowane przez płatnika składek,

-

błędne ustalenie, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne, z tytułu zatrudnienia ubezpieczonego na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. w P., w okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r., stanowią kwoty zadeklarowane przez płatnika składek.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o przeprowadzenie dowodu z:

-

certyfikatu i referencji na fakt, że A. (...) sp. z o.o. a nie spółka (...) sp. z o.o. posiadała certyfikację w zakresie ochrony osób i mienia w formie bezpośredniej ochrony fizycznej co uzasadnia wniosek, że to był sztuczny podział zadań pomiędzy spółkami (dokumenty te znajdują się w aktach kontroli ZUS),

-

wydruku maili pracownika obu spółek (...) z 20 listopada 2023r., 16 stycznia 2024r. i 22 lutego 2024r. - w załączeniu - na fakt faktycznej organizacji pracy pracowników ochrony i obsługi parkingów u odwołujących tj. że ubezpieczeni faktycznie wykonywali wszystkie swoje obowiązki tylko w ramach umowy o pracę a umowy „zlecenia” były zawierane tylko dla pozoru w celu obejście przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w tym na fakt czy wynagrodzenie wypłacane w ramach umowy „zlecenia” powinno stanowić podstawę wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy w ramach umowy o pracę z firma (...) sp. z 0.0. i wobec tego zasadności wydanych przez ZUS decyzji (ewentualnie również jego zeznań (R. S. ul. (...) G., tel. (...)) lub z protokołu jego zeznań złożonych na rozprawie przed Sądem Okręgowy w Poznaniu pod sygn. akt VII U 1438/22 w sprawie ww. odwołujących a dotyczącej właśnie ubezpieczonego R. S. złożonych w dniu 17 października 2024r.)

Potrzeba i możliwość powołania tego dowodu powstała dopiero teraz, gdyż dopiero w dniu 22 lutego 2024r. otrzymano ostatniego maila od R. S. z jego wyjaśnieniami.

-

zeznań świadka C. D. (C. D.) (ewentualnie z protokołu jego zeznań złożonych na rozprawie przed Sądem Okręgowy w Poznaniu pod sygn. akt VII U 1438/22 w sprawie ww. odwołujących i ubezpieczonego R. S. w dniu 27 lutego 2024r.) na fakt, że ubezpieczeni faktycznie wykonywali wszystkie swoje obowiązki tylko w ramach umowy o pracę a umowy „zlecenia” były zawierane tylko dla pozoru w celu obejście przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w tym na fakt czy wynagrodzenie wypłacane w ramach umowy „zlecenia” powinno stanowić podstawę wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy w ramach umowy o pracę z firma (...) sp. z o.o. i wobec tego zasadności wydanych przez ZUS decyzji

Adres świadka: ul. (...), (...)-(...) Ł., tel. (...)

Świadek był odpowiedzialny za bezpieczeństwo firmy (...) w S., P. oraz S. co za tym idzie miał kontrolę na firmą (...) w tych obiektach ma więc wiedzę jak wyglądał w rzeczywistości praca ubezpieczonych.

Potrzeba i możliwość powołania tego świadka powstała dopiero teraz, gdyż dopiero w dniu 20 listopada 2023r. otrzymano miarodajną informację od ubezpieczonego R. S. w tej kwestii - dowód wydruk z maila od p. R. S. oraz świadek ten złożył zeznania na rozprawie przed Sądem Okręgowy w Poznaniu pod sygn. akt VII U 1438/22 dopiero w dniu 27 lutego 2024r.

Wskazując na powyższe zarzuty Zakład wniósł o zmianę wyroku w całości Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 15 lutego 2024 r. i oddalenie odwołań płatników składek w całości. Nadto, wniósł o zasądzenie od odwołujących spółek na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. odwołujący (A. (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.) wnieśli:

⚫

o oddalenie apelacji w całości,

⚫

zasądzenie od organu rentowego na rzecz każdego odwołującego się kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych,

⚫

oddalenie wniosku organu rentowego o przeprowadzenie dowodu z wydruku maili R. S. i z jego zeznań jako zainteresowanego w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Poznaniu sygn. akt VII U 1438/22, bowiem wniosek ten nie ma oparcia w materiale dowodowym sprawy będącym podstawą wydania wyroku, a zmierza do przedłużenia postępowania,

⚫

oddalenie wniosku organu rentowego o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka C. D. (C. D.), bowiem wniosek ten nie ma oparcia w materiale dowodowym sprawy będącym podstawą wydania wyroku, a zmierza jedynie do przedłużenia postępowania.

W przypadku jednak uwzględnienia przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu wniosków organu rentowego określonych w pkt 3 i 4 niniejszej odpowiedzi wnieśli o:

1.  przeprowadzenie dowodu z protokołów przykładowych zeznań złożonych przez ubezpieczonych na rozprawach w podobnych sprawach przed Sądem Okręgowym w Poznaniu pracujących w tym samym miejscu co ubezpieczony R. S. - w S.:

-

P. M. w dniu 14 kwietna 2023r. - sygn. akt VIII U 1518/22 (w apelacji sygn. akt III AUa 1093/23) - wydruk protokołu dołączono do pisma,

-

H. R. i J. P. w dniu 2 listopada 2023r. - sygn. akt VII U 1421/22 - wydruk protokołu dołączono do pisma,

-

Ł. P. i K. R. w dniu 1 lutego 2024r. - sygn. akt VII U 1421/22- wydruk protokołu dołączono do pisma,

oraz pracującego w tym samym miejscu co ubezpieczony P. G. - w G. i R.:

-

R. W. w dniu 20 września 2023r. - sygn. akt VII U 1468/22 (prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - sygn. akt III AUa 1334/23) - wydruk protokołu dołączono do pisma,

2. powołanie w charakterze świadków:

-

K. L., zamieszkałego D. N., ul. (...) S.,

-

P. U., zamieszkałego ul. (...) G..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgromadzone w niniejszej sprawie dowody Sąd I instancji oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Sąd I instancji dokonał ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie i Sąd Apelacyjny podstawę faktyczną wyroku w pełni podziela. Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia i ocenę prawną Sądu Okręgowego.

Na wstępie przypomnieć należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1230) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które są pracownikami.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Stosownie do art. 9 ust. 1 i 1a ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 7b, 10, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a, który stanowi, że ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

W art. 18 ust. 1 i 3 ustawy wskazano, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Stosownie do art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1285) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe tych osób pomniejszoną o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych nie będących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego.

W zaskarżonych decyzjach organ rentowy uznał, że podstawą wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, a także ubezpieczenie zdrowotne dla ubezpieczonego P. G. w okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. jest wynagrodzenie wskazane w zaskarżonej decyzji nr (...), które obejmuje przychód uzyskany zarówno z wykonywania umowy o pracę, jak i przychód uzyskany z tytułu umowy zlecenia zawartej z A. (...) sp. z o.o., a zatem podstawa wymiaru składek oraz kwota składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawarcia umowy zlecenia z płatnikiem składek A. (...) sp. z o.o. w okresie od stycznia 2016 r. do marca 2019 r. wynosi 0,00 zł.

Odnosząc się z kolei do apelacji, to w ocenie Sądu Odwoławczego niezasadne okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego. Organ rentowy wskazywał, że zawarte umowy zlecenia przez ubezpieczonego z A. (...) sp. z o.o., który jednocześnie był pracownikiem (...) sp. z o.o. były nieważne z mocy art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego ponieważ doprowadziły do obejścia przepisów art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zdaniem pozwanego ubezpieczony świadcząc pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z A. (...) - (...) sp. z o.o. wykonywał ją w rzeczywistości w ramach trwającego stosunku pracy z (...) sp. z o.o.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego takie zapatrywanie pozwanego w okolicznościach faktycznych sprawy, w tym związanych z podstawą funkcjonowania odwołujących spółek w ramach konsorcjum i w ramach tego konsorcjum realizujących przedsięwzięcia gospodarcze, nie jest prawidłowe.

Podkreślić przy tym należy, że, wbrew twierdzeniom pozwanego, nie jest tak, że odwołujące spółki mogą być traktowane na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych jako podmioty powiązane. Wprawdzie, stosownie do treści art. 11a ust. 1 pkt 4 lit. b w zw. z art. 11a ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 roku, poz. 2587) są podmiotami powiązanymi, jednakże żaden przepis prawa nie wskazuje, że regulacje te można stosować na gruncie ubezpieczeń społecznych. Powoływanie się zatem przez pozwanego na owe powiązania nie ma znaczenia w sprawie. Należy zatem z całą mocą podkreślić, że mimo ścisłej współpracy pomiędzy odwołującymi spółkami stanowią one odrębne podmioty prawa, które w ramach swojej działalności funkcjonowały w ramach prawnie dopuszczalnej konstrukcji konsorcjum.

Zauważyć natomiast należy, że ze względu na swój charakter a także prawną definicję pracodawcy, konsorcjum samo w sobie nie może zatrudniać pracowników. Nie jest podmiotem gospodarczym w związku z czym nie może być też podmiotem praw ani obowiązków. Nie posiada prawnej osobowości, która jest warunkiem koniecznym do bycia pracodawcą. Taki warunek spełnia każdy uczestnik konsorcjum jako oddzielny podmiot. Przywileje i obowiązki pracodawcy mogą też przysługiwać liderowi porozumienia. Samo konsorcjum nie jest uprawnione by kogokolwiek zatrudniać. Zgodnie z zapisami ustawy prawo zamówień publicznych odpowiedzialność członków konsorcjum w stosunku do zamawiającego ma charakter odpowiedzialności solidarnej. Tym samym wszyscy wykonawcy wchodzący w skład konsorcjum są odpowiedzialni za wykonanie całej umowy jak i za wniesienie zabezpieczenia należytego jej wykonania. Podział zadań pomiędzy poszczególnymi konsorcjantami zawarty w umowie konsorcjum stanowi jedynie wewnętrzną relację pomiędzy poszczególnymi wykonawcami.

W ocenie Sądu Odwoławczego, w świetle powyższych rozważań i mając na uwadze fakt, że obie odwołujące spółki wchodziły w skład konsorcjum, nie można uznać, że zawarcie umowy zlecenia przez ubezpieczonego z A. (...) sp. z o.o., który jednocześnie był pracownikiem (...) sp. z o.o., były nieważne z mocy art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego, ponieważ doprowadziło to do obejścia przepisów art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie można się zgodzić z pozwanym, że ubezpieczony świadcząc pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z A. (...) sp. z o.o., wykonywał ją w rzeczywistości w ramach trwającego stosunku pracy z (...) sp. z o.o.

Wskazać w tym miejscu należy, że w sprawie II UK 477/17 Sądu Najwyższego, w której dokonano ekstensywnej wykładni art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, zwrócono uwagę, że zastosowanie tego przepisu staje się wątpliwe w przypadku różnego rodzaju wspólnych przedsięwzięć podejmowanych przez pracodawcę i osoby trzecie (np. konsorcjum), gdy z okoliczności faktycznych sprawy wynika, że pracodawca sam nie mógłby zrealizować zadania gospodarczego, które wykonywane jest przy współpracy z osobą trzecią i dzięki wykorzystaniu przez tą osobę pracy jego własnych pracowników.

Istotne znaczenie ma bowiem w sprawie kwestia właśnie tego, że A. (...)sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. działały w ramach konsorcjum, a więc mimo tego, że spółki mają siedziby pod tym samym adresem, a członkowie organów zarządzających spółek są ze sobą spokrewnieni i spowinowaceni, zachowywały one niezależność i są odrębnymi podmiotami gospodarczymi, choć ściśle ze sobą współpracującymi. Podmioty te działały w związku nastawionym jedynie na realizację ustalonego celu – wykonywanie na rzecz określonego podmiotu usług parkingowych i ochrony. Celem podjętej współpracy między spółkami była realizacja określonych, kompleksowych usług na rzecz swojego kontrahenta. Powiązania między założycielami, które w istocie w prawnego punktu widzenia, co już wzmiankowano powyżej, nie istnieją, nie mają znaczenia. (...) sp. z o.o. jako kontrahent konsorcjum zlecał wykonanie określonych usług całemu konsorcjum, w ramach którego dwa podmioty, które były łącznie zleceniobiorcami zobowiązywały się do wykonania przedmiotu umowy. Nie można więc w okolicznościach niniejszej sprawy uznać, że celem umów zawartych z ubezpieczonym przez poszczególne podmioty było obejście przepisów o ubezpieczeniach społecznych. Pracodawcą ubezpieczonego P. G., który zatrudniał go na podstawie umowy o pracę był (...) sp. z o.o., natomiast umowę zlecenie ubezpieczony miał zawartą z A. (...) sp. z o.o. Na podstawie umowy z 23 grudnia 2013 r. zawartej między (...) sp. z o. a A. (...) sp. z o.o. podmioty zobowiązały się do wspólnego ubiegania się i świadczenia usług i dostaw na rzecz podmiotów trzecich – każda w zakresie swego przedmiotu działalności określonego we wpisie do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego oraz w koncesjach, zezwoleniach i licencjach, jeśli ustawy nakładają obowiązek ich posiadania, gdy wystąpi potrzeba wspólnego wystąpienia w obrocie gospodarczym. Nie można zatem uznać, że A. (...) sp. z o.o. została założona jedynie w celu zawierania z pracownikami (...) umów zlecenia celem obejścia przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a tym samym celem obejścia przepisów o obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne. Trudno również uznać, ażeby w tym celu spółki zawarły umowę konsorcyjną. (...) sp. z o.o. i A. (...) sp. z o.o. miały inne przedmioty działalności, a wspólnie zobowiązywały się do świadczenia usług, które były dla nich właściwe. Nie można więc uznać, że ubezpieczony w ramach wykonywania umowy zlecenia wykonywał czynności na rzecz (...) sp. z o.o., z którym łączył go stosunek pracy. Powiązanie między podmiotami miało bowiem na celu jedynie wspólne świadczenie usług, a każdy z podmiotów działał na własną rzecz w zakresie wykonywanej działalności. Wymaga podkreślenia, iż nie było tak, że korzyści z pracy ubezpieczonego wykonywanej na podstawie umowy zlecenia przypadały de facto jego pracodawcy. Nadto na podstawie umowy zawartej między podmiotami z 23 grudnia 2013 r. każdy z podmiotów uzyskiwał korzyści finansowe za wspólną realizację pozyskanego zamówienia stosownie do realizowanej przez każdą ze stron części zamówienia. Oznaczało to, że każda ze stron jest uprawniona do zysków osiągniętych w związku z realizacją przyporządkowanej jej części zamówienia i zobowiązana do ponoszenia ewentualnych strat bez przepływu jakichkolwiek korzyści między stronami z tytułu świadczenia usług lub dostaw przez każdą ze stron na rzecz zamawiającego. Rozliczenia miały być dokonywane przez każdą ze stron bezpośrednio z zamawiającymi za wykonaną przez siebie część zamówienia lub w zależności od uzgodnień z zamawiającym alternatywnie i równoważnie za pośrednictwem wyznaczonego wykonawcy z zachowaniem zasady, o której mowa w ust. 1 i ekwiwalentności rozliczeń.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w związku z tym, że w ramach konsorcjum (...) sp. z o.o. i A. (...) sp. z o.o. działały jako dwa odrębne podmioty, brak jest podstaw do uznania, że ubezpieczony zawarł de facto umowę zlecenia ze swoim pracodawcą lub, że w ramach umowy zlecenia wykonywał prace na rzecz swojego pracodawcy, co wyczerpałoby dyspozycję art. 9 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony – co przyznał w postępowaniu - bowiem w ramach umowy o pracę wykonywał czynności ochroniarskie na rzecz (...) sp. z o.o., a w ramach umowy zlecenia wykonywał czynności parkingowe na rzecz A. (...) sp. z o.o. Zaznaczyć przy tym należy, że czynności wykonywane w ramach umowy o pracę i umowy zlecenia nie były tożsame. Na podstawie umowy zlecenia ubezpieczony wykonywał bowiem czynności portierskie, które obejmowały prowadzenie rejestrów, wykazów według wzorów zleceniodawcy dot. osób, samochodów, wydawanie kluczy, wpuszczanie i wypuszczanie uprawnionych osób do obiektu na podstawie przepustek itp. oraz czynności parkingowe, które obejmowały wpuszczanie i wypuszczanie samochodów uprawnionych do parkowania na terenie obiektu lub na terenie przyległym na terenach parkingowych, ustawianie samochodów na terenach parkingowych. Natomiast w (...) sp. z o.o. ubezpieczony pracował jako pracownik ochrony i wykonywał obowiązki na obiekcie firmy (...) w G.. Do jego obowiązków należała kontrola osobista na portierni, kontrola alkomatem, obsługa (...), kontrola kabin w sytuacji, gdy nie zgadzała się plomba. Ubezpieczony na podstawie każdej z umów wykonywał więc inne czynności na rzecz odrębnych podmiotów, w zakresie ich działalności. Z zeznań ubezpieczonego wynika, że w ramach umów zawartych z A. (...) sp. z o.o. ubezpieczony wykonywał prace parkingowe, w tym ochronę parkingu oraz wpuszczanie samochodów zgodnie z otrzymaną listą. Zlecenie wykonywał na parkingach serwisu (...) oraz parkingu przy ulicy (...) w R., gdzie oczekiwały samochody na załadunek i rozładunek, a także przy Urzędzie Celnym w R.. Miejsce pracy wyznaczał kierownik P. K.. Umowa o pracę wykonywana była przez ubezpieczonego w samym obiekcie R.. Posterunki ochrony zlokalizowane były, gdzie indziej niż parkingi. Z kolei umowa o pracę była wykonywana według zaplanowanych godzin (system 12 godzinny), określonych w grafiku ustalanym przez W. D.. Umowa zlecenie była natomiast wykonywana według bieżącego zapotrzebowania klienta. Ustalenia co do tego w jakie dni będzie wykonywana praca na podstawie umowę zlecenie były ad hoc z tygodniowym wyporządnieniem lub krótsze.

Trudno uznać, tak jak twierdzi pozwany, że czynności te wzajemnie się uzupełniały. Owszem czynności, które wykonywał ubezpieczony, były wykonywane w ramach umowy zawartej przez konsorcjum z podmiotem zewnętrznym, ale w skład konsorcjum wchodziły dwa odrębne podmioty gospodarcze. Nadto ubezpieczony wykonywał prace w różnych miejscach terenu. Zgodzić się więc należy z odwołującymi, że zadania realizowane przez pracowników ochrony nie obejmują czynności portierskich i parkingowych, które nie są nakierowane na ochronę osób i mienia. Czynności ochroniarskie obejmują zatem zupełnie inne zadania niż usługi parkingowe. Co więcej pozwany nie wykazał aby czynności wchodzące w zakres ochrony i czynności portiersko – parkingowe były wykonywane w tym samym czasie. Z niekwestionowanych zeznań ubezpieczonego wynika bowiem, że na podstawie umowy o pracę pracował w systemie 12 godzinnym, po czym miał dni wolne, a więc nie ma wątpliwości, że miał on czas, aby dodatkowo wykonywać inną pracę, w szczególności, że umowa zlecenia była wykonywana według bieżącego zapotrzebowania klienta.

Zauważyć należy, że Sądowi znane są poglądy orzecznictwa o sztucznym dzieleniu jednego stosunku prawnego na kilka odrębnych w celu pozorowania zbiegu tytułów ubezpieczeń, jednakże należy zwrócić uwagę, że poglądy te zostały wyrażone na tle odmiennych od ustalonego w sprawie stanów faktycznych. W tego rodzaju sprawach ten sam podmiot (pracodawca) zawierał dodatkowe umowy cywilno-prawne ze swoim pracownikiem na wykonywanie podobnych lub takich samych czynności, bądź czynności składających się na pewien etap, wycinek, całego procesu technologiczno-produkcyjnego. Także w przypadku, gdy dwa podmioty (pracodawca i zleceniodawca) zawierały umowy cywilno-prawne z jedną osobą fizyczną i umowy takie były kwestionowane przez sądy, umowy te za swój przedmiot miały wykonywanie czynności będące elementem pewnego ciągu produkcyjnego, bądź miały na celu ukrycie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Takich okoliczności w niniejszej sprawie brak. Zwrócić należy również uwagę na to, że, jak wynika z danych przedstawionych przez odwołujące spółki i niezakwestionowanych przez pozwanego, wykonywanie umów zlecenia na rzecz jednej z odwołujących spółek przez osoby będące jednocześnie pracownikami drugiej nie było powszechne ( vide ustalenia faktyczne w zakresie liczby takich osób), co także podważa ocenę pozwanego o działaniach odwołujących kompleksowo ukierunkowanych na obejście przepisów prawa.

Nadto zważyć należy, że każda ze spółek oddzielnie przelewała wynagrodzenia za pracę. Tymczasem finansowanie przez pracodawcę w jakikolwiek sposób wynagrodzenia z tytułu świadczenia na jego rzecz pracy przez pracownika na podstawie umowy zawartej z osobą trzecią, przemawia (ale nie przesądza) za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a brak takiego finansowania przemawia przeciwko zastosowaniu tego przepisu, o ile nie stwierdzi się w danym stanie faktycznym dodatkowych okoliczności wskazujących na działania sprzeczne z celami tego przepisu ( vide wyrok Sądu Najwyższego z 2 sierpnia 2023 r. II USKP 52/22).

W ocenie Sądu Odwoławczego, w niniejszej sprawie brak jest podstaw do uznania, że zawarta przez strony umowa zlecenia została wykorzystywana instrumentalnie wyłącznie w celu niepłacenia wyższych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy o pracę. Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe, a zwłaszcza charakter powiazań między (...) sp. z o.o. a A. (...)sp. z o.o. w postaci utworzenia konsorcjum wykazało, że umowa zlecenia nie jest pozorna. Słusznie zatem odwołujące Spółki, a za nimi i Sąd I instancji, wskazują, że wbrew twierdzeniu pozwanego, w przedmiotowej sprawie nie doszło do sztucznego rozbicia zadań pracowniczych na dwa podmioty, bowiem usługi parkingowe i ochroniarskie nie mieściły się w zakresie obowiązków ubezpieczonego jako pracownika (...) sp. z o.o. Usługi parkingowe i portierskie nie stanowiły usługi ochrony osób i mienia, lecz stanowiły odrębne usługi świadczone na rzecz A. (...) sp. z o.o.

W konsekwencji jak słusznie uznał Sąd I instancji, wobec ubezpieczonego zachodzi zbieg tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z zawarciem przez niego dwóch odrębnych umów – o pracę i zlecenia, z dwoma odrębnymi podmiotami gospodarczymi. Pozwany zatem niezasadnie ustalił, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, a także na ubezpieczenie zdrowotne dla P. G. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. wynosi w okresie od 1/2016 do 3/2019 kwoty stanowiące przychód uzyskany przez ubezpieczonego z tytułu umowy o prac i umowy zlecenia.

Na marginesie Sąd Apelacyjny wskazuję, że dowody zawarte w apelacji okazały się nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzały jedynie do przedłużenia postępowania. W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd I instancji przeprowadził wystarczające postepowanie dowodowe, w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy. Podkreślić należy, że z załączonej do apelacji kopii certyfikatu i referencji wynikają okoliczności ustalone przez Sąd Okręgowy – to odwołująca spółka A. (...) - (...) sp. z o.o. miała certyfikat ISO w zakresie usług portierskich i parkingowych, a takowego nie miała odwołująca (...) sp. z o.o., a zatem dlatego właśnie obie spółki przystąpiły do przetargu, w którym w odniesieniu do usług parkingowych i portierskich kontrahent wymagał posiadania certyfikatu ISO. Także kopia dokumentu (...) potwierdza ustalenia faktyczne Sądu I instancji, stąd brak było podstaw do przeprowadzenia wnioskowanego dowodu. Odnosząc się nadto do wniosku o przeprowadzenie dowodu z wydruku wiadomości e-mail należy wskazać, że wydruk ten w żaden sposób nie odnosi się do pracy ubezpieczonego w niniejszej sprawie, stąd nie ma znaczenia dla jej rozstrzygnięcia. Także zeznania świadka C. D. nie mogły mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem nie dotyczyły one zatrudnienia i współpracy ubezpieczonego z odwołującą i zainteresowaną, a odnosiły się do pracy innej osoby, wykonującej swoje obowiązki w innym miejscu, aniżeli ubezpieczony w niniejszej sprawie. W odniesieniu do złożonych w apelacji wniosków dowodowych należy również dodatkowo podnieść, że wydanie wyroku w sprawie poprzedzone było nie tylko postępowaniem sądowym, ale także postępowaniem kontrolnym pozwanego, trwającym ponad miesiąc i to w toku tych postępowań, a przede wszystkim w toku postępowania administracyjnego pozwany miał obowiązek przeprowadzić takie dowody, które potwierdziłyby tezy będące podstawą decyzji administracyjnej. Sąd powszechny rozpoznający odwołanie od takiej decyzji jest wprawdzie sądem merytorycznym, rozpoznającym sprawę i dokonującym ponownej analizy sprawy, niemniej jednak nie sposób pominąć tego, że sąd ten bada legalność i prawidłowość wydanej decyzji administracyjnej, a jego postępowanie jako kontrolne odnosi się do tego co ustalono w postępowaniu administracyjnym.

Mając na uwadze powyższe, w wyniku kontroli instancyjnej orzeczenia Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, a apelacja jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c. podlega oddaleniu.

sędzia Marta Sawińska