Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lipca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji S. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 23 stycznia 2025 r. sygn. akt IV U 987/24

oddala apelację.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 marca 2024 r., pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił wnioskodawcy S. S. prawa do emerytury pomostowej, ponieważ: przed dniem 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych oraz po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Ponadto od 1 stycznia 2009 r. wnioskodawca nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik zatrudniony w warunkach szczególnych.

Odwołanie od decyzji złożył S. S. zarzucając naruszenie art. 2, art. 30 i art. 47 Konstytucji RP poprzez naruszenie zasady ochrony praw nabytych, arbitralnego pozbawienia prawa do świadczeń emerytalnych i nieuzasadnione naruszenie przysługującego jemu po osiągnięciu wieku emerytalnego prawa do zabezpieczenia społecznego.

W uzasadnieniu podniósł w szczególności, że przez cały okres służby w charakterze funkcjonariusza celnego, przez ponad 22 lata wykonywał taką samą pracę, również po 1 stycznia 1999 r., która była pracą w warunkach szczególnych. Zdaniem wnioskodawcy charakter świadczonej przez niego pracy jest zbliżony do pracy wykonywanej przez funkcjonariuszy ochrony kolei.

Wyrokiem z 23 stycznia 2025 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt IV U 987/24 oddalił odwołanie .

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca S. S., urodzony (...), w dniu 8 lutego 2024 r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej.

Do wniosku odwołujący dołączył świadectwo służby wystawione przez Izbę Celną w P. w dniu 8 marca 2010 r., z którego wynika że odwołujący w okresie od 1 września 1986r. do 17 lutego 2010 r. pełnił służbę jako funkcjonariusz celny – inspektor celny.

Praca wnioskodawcy polegała na kontroli pojazdów ciężarowych, busów i samochodów osobowych, weryfikacji dokumentów z deklarowanym towarem. Praca była świadczona na zewnątrz bez względu na warunki pogodowe.

Pozwany organ rentowy uznał za udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze łącznie 26 lat, 6 miesięcy i 22 dni, w tym 22 lata 3 miesiące i 19 dni pracy w warunkach szczególnych, która nie jest pracą w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym oddalił odwołanie.

Na wstępie Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 4 oraz art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Podkreślił, że z powyższych przepisów wynika zatem, że odwołujący, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej, musiałby spełnić m.in. następujące warunki:

- po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 (art. 4),

lub

- w dniu wejścia w życie ww. ustawy mieć wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy.

Z zebranego materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca ani po dniu 31 grudnia 2008 r., ani wcześniej, nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 powołanej wyżej ustawy.

W ocenie Sądu I instancji za taką pracę nie można uznać bowiem pracy funkcjonariusza celnego – inspektora celnego, gdyż nie została ona wymieniona w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych, zawierających zamknięty wykaz prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Sąd podkreślił, że ustawodawca w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych – dla nabycia prawa do emerytury pomostowej – wprawdzie „zwalnia” ubezpieczonego z konieczności wykonywania prac w szczególnych warunkach lub prac o szczególnym charakterze po dniu 31 grudnia 2008 r., ale czyni to pod warunkiem osiągnięcia przez ubezpieczonego do dnia 1 stycznia 2009 r. stażu pracy w szczególnych warunkach (lub o szczególnym charakterze) – i to takiego, jaki jest wymagany przez aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o emeryturach pomostowych. Tym samym w świetle art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych przesłankę z art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych analizować należy przez pryzmat przepisów art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a zatem nie znajdują zastosowania przepisy dotychczasowe, do których odsyła przepis art. 32 ust. 4 u.e.r.f.u.s., tj. przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) - por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 29.12.2015 r., (sygn. akt III AUa 1191/15), wyrok SA w Łodzi z dnia 02.02.2016 r., (sygn. akt III AUa 523/15).

Wnioskodawca zatem powinien, zgodnie z art. 49 pkt 3 ustawy, legitymować się w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) wymaganym w przepisach, o których mowa w pkt 2 okresem pracy (15 lat) w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – ale w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Jak wielokrotnie stwierdzono w orzecznictwie, ubezpieczony, którego dotychczasowy okres pracy nie jest okresem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych nie spełnia przesłanki określonej w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd I instancji podzielił w pełni stanowisko zawarte wyroku Sądu Najwyższego z 13 marca 2012 r. (II UK 164/11), w którym stwierdzono, że warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, to może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (tj. art. 3 ust. 1 lub 3 ustawy o emeryturach pomostowych).

Innymi słowy, brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej takiemu ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze dziś nie może być kwalifikowany w ten sposób. Oddalając w tej sprawie odwołanie wnioskodawcy w sprawie o ustalenie prawa do emerytury pomostowej SN wprost stwierdził, że nie spełnia przesłanki określonej w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych ubezpieczony, którego dotychczasowy okres pracy nie jest okresem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Jeśli więc prace wykonywane przez uprawnionego we wskazywanych przez niego okresach nie były ani pracami w szczególnych warunkach, ani w szczególnym charakterze w rozumieniu aktualnie obowiązujących przepisów art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, to ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do emerytury pomostowej.

Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 4 września 2012 r. (I UK 164/12), podnosząc, że określenie „okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 zawarte w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych oznacza okres pracy wskazany w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy – bez wliczania do niego okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.

Przenosząc powyższe rozważania na realia niniejszej sprawy Sąd I instancji stwierdził, że odwołujący na dzień 1 stycznia 2009 r. nie wykazał wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. W takiej sytuacji miałby zastosowanie art. 49 ustawy o emerytach pomostowych, ale pod warunkiem, że odwołujący wykazałby na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) wymagany okres pracy (15 lat) w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy (art. 49 pkt 3 ustawy) - jednak wnioskodawca tego nie wykazał.

Nadto Sąd Okręgowy podzielił stanowisko WSA w Poznaniu wyrażone w wyroku z dnia 29 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. akt IV SA/Po 335/11, iż katalog prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest zamknięty, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (tak samo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.03.2012 r. sygn. akt II UK 164/11).

Reasumując Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawca nie wykazał, by praca przez niego wykonywana była pracą w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy o emeryturach pomostowych.

Również wskazywany przez wnioskodawcę przepis art. 251c ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej nie ma w sprawie zastosowania. Zgodnie bowiem z jego treścią okres służby funkcjonariusza celnego traktuje się jako pracę w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy z 17 grudnia 1998r., a więc nie ustawy o emeryturach pomostowych.

W tym stanie rzeczy odwołujący nie wykazał, iż spełnił warunki do przyznania prawa do emerytury pomostowej.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł odwołujący S. S., zaskarżając go w całości i zarzucając:

- wadliwą ocenę materiału dowodowego przez Sąd (świadectwo służby, decyzja ZUS z dna 13 marca 2024 r., pismo ZUS z uzasadnieniem z dnia 25 kwietnia 2024r.),

- brak wyszczególnienia pkt 5 w uzasadnieniu sądu dotyczącego art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r.,

- brak rzetelnej oceny art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych,

- zignorowanie zapisu art. 251c ustawy z KAS oraz ocenę naruszeń zawartych w art. 2, art. 30 i art. 47 Konstytucji RP.

Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie jemu prawa do emerytury pomostowej.

W odpowiedzi na apelację odwołującego Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał dowodowy poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, z których wyprowadził prawidłowe wnioski. Sąd Odwoławczy w pełni podziela te ustalenia, jak również rozważania prawne leżące u podstaw zaskarżonego wyroku, a w konsekwencji przyjmuje je za własne.

Argumenty przedstawione w treści apelacji, nie podważyły w żaden sposób zasadności stanowiska Sądu I instancji.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy odwołujący spełniał wszystkie przesłanki do nabycia emerytury pomostowej.

Na wstępie przypomnieć należy, że zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) (uchylony)

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) ( uchylony)

Od dnia 1 stycznia 2024 r. ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1667) uchylony został przepis art. 4 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, stąd słusznie został pominięty przez Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku, zatem zarzut apelacyjny w tym zakresie jest niezasadny (zarzut tiret 2 cyt. „brak wyszczególnienia pkt 5 w uzasadnieniu sądu dotyczącego art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r.).

Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 ustawy - prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Art. 3 ust. 3 - prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Stosownie do art. 49 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji) prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Podobnie jak w przypadku emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach tak i w przypadku emerytur pomostowych katalog prac kwalifikowanych jako prace w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze jest zamknięty (enumeratywnie ujęty) w załącznikach nr 1 (praca w szczególnych warunkach) i nr 2 (prace w szczególnym charakterze). Oznacza to, że tylko prace ujęte w tych załącznikach mogą być kwalifikowane jako prace wykonywane w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 maja 2014 r. UK 460/13 OSNP 2015/4/55; z dnia 13. (...)., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 62; z dnia 24 stycznia 2014 r. III UK 33/13 OSNP 2015/4/).

Należy również przypomnieć, że prawo do emerytury pomostowej podobnie jak prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach są regulacjami wyjątkowymi, uprzywilejącymi określone grupy pracowników, a jak wiadomo przepisy wprowadzające wyjątek od ogólnych zasad nabywania prawa do emerytury nie powinny być wykładane w sposób rozszerzający. W prawie ubezpieczeń społecznych zresztą z zasady przepisy powinny być wykładane w sposób ścisły z wyraźną dominacją wykładni literalnej. Nie powinno się więc stosować do nich zasadniczo wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych, a zatem nie można ich poddawać ani wykładni rozszerzającej, ani zwężającej, modyfikującej (por. w tym zakresie wyroki Sadu Najwyższego z: z dnia 8 stycznia 1993 r., III ARN 84/92, OSNC 1993 Nr 10, poz. 183; z dnia 8 maja 1998 r., I CKN 664/97, OSNC 1999 Nr 1, poz. 7; z dnia 25 kwietnia 2003 r., III CZP 8/03, OSNC 2004 Nr 1, poz. 1; z dnia 16 sierpnia 2005 r., I UK 378/04, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 218; z dnia 23 października 2006 r., wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 listopada 1999 r., II UKN 187/99, OSNAPiUS 2001 Nr 4, poz. 121; wyrok z 16 sierpnia 2005 r., I UK 378/04, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 218 i z dnia 25 czerwca 2008 r., II UK 315/07, LEX nr 496396, I UK 128/06, OSNP 2007 nr 23-24, poz. 359; z dnia 29 stycznia 2008 r., I UK 239/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 103; z dnia 4 marca 2008 r., II UK 129/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 155; z dnia 19 maja 2009 r., III UK 6/09, LEX nr 509028; z dnia 25 października 2016 r., I UK 386/15, LEX nr 2169474).

Bezsporne w niniejszej sprawie jest posiadanie wymaganego przez odwołującego wieku 60 lat i dysponowanie 25 latami okresów składkowych i nieskładkowych (za udowodnione organ rentowy uznał łącznie 26 lat, 6 miesięcy i 22 dni).

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji wskazał na nieudowodnienie przez S. S. co najmniej 15-letniego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach oraz niewykonywanie po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia, czy ubezpieczony S. S. posiada staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący 15 lat, a także to, czy spełnia warunki, o których mowa w art. 4 ustawy (tj. czy po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy) lub w art. 49 ustawy (obowiązek wykazania na dzień 1 stycznia 2009 r., warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy).

Z niekwestionowanego w sprawie stanu faktycznego wynika, że S. S., urodzony (...), w dniu 8 lutego 2024 r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej. Do wniosku odwołujący dołączył świadectwo służby wystawione przez Izbę Celną w P. w dniu 8 marca 2010 r., z którego wynika że odwołujący w okresie od 1 września 1986r. do 17 lutego 2010 r. pełnił służbę jako funkcjonariusz celny – inspektor celny. Jego praca polegała na kontroli pojazdów ciężarowych, busów i samochodów osobowych, weryfikacji dokumentów z deklarowanym towarem. Praca była świadczona na zewnątrz bez względu na warunki pogodowe. Pozwany organ rentowy uznał za udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze łącznie 26 lat, 6 miesięcy i 22 dni, w tym 22 lata 3 miesiące i 19 dni pracy w warunkach szczególnych, która nie jest pracą w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych.

W świetle prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego, odwołujący po dniu 31 grudnia 2008r. ani wcześniej, nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 powołanej wyżej ustawy. Za taką pracę nie można uznać bowiem pracy funkcjonariusza celnego – inspektora celnego, gdyż nie została ona wymieniona w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych, zawierających zamknięty wykaz prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

W apelacji odwołujący wskazał, że Sąd I instancji błędnie uznał, że odwołujący nie spełnił przesłanek do nabycia prawa do emerytury pomostowej, albowiem nie legitymował się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Zarzucił m.in. zignorowanie przez Sąd I instancji zapisu art. 251c ustawy z KAS oraz ocenę naruszeń zawartych w art. 2, art. 30 i art. 47 Konstytucji RP.

Sąd Odwoławczy nie podzielił ww. zarzutów. Zwrócić uwagę należy, że art. 251c ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej odnosi się wyłącznie do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, zatem przepis art. 251c ustawy o KAS nie odnosi się do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS tj. art. 32 i 33 odwołujący ma ustalony okres zatrudnienia od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. jako praca w warunkach szczególnych. Z kolei wykonywanie pracy w szczególnych warunkach na podstawie wcześniejszych przepisów tj. art. 32 i 33 ustawy emerytalnej nie jest jednoznaczne z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach zgodnie z załącznikiem do ustawy o emeryturach pomostowych.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 19 czerwca 2019 r. (III AUa 251/19) „zakres prac uznawanych za pracę w szczególnych warunkach wymienionych w ustawie o emeryturach pomostowych nie jest tożsamy z zakresem takich prac, na które wskazuje ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. o wieku emerytalnym pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” Z kolei zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r. (II UK 164/11) „nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych). Określenie „okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3”, zawarte w art. 49 pkt. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, oznacza okres pracy wskazany w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy bez wliczania do niego okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Najwyższy wyraził taki pogląd również w wyroku z 4 września 2012 r. (I UK 164/12) i w wyroku z 22 lipca 2013r. (III UK 106/12).

Nie ulegało wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że praca funkcjonariusza celnego (jaką wykonywał w spornym okresie odwołujący) nie została wymieniona w art. 3 ust. 1 ani też w art. 3 ust. 3 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, zatem nie sposób uznać by odwołujący spełnił wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do emerytury pomostowej.

W załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych nie wymieniono jako prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze funkcjonariusza izby celnej/inspektora izby celnej. Jako prace wykonywane w szczególnych warunkach wskazano wyłącznie prace funkcjonariuszy straży ochrony kolei (pkt 7 wykazu stanowiącego załącznik nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych), a takiej pracy tzn. na tym stanowisku niewątpliwie odwołujący nie wykonywał.

W tym miejscu zaakcentować należy, że nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych). Jedynie ubezpieczonym, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej (tj. spełniali wymóg z art. 4 pkt 6 ustawy pomostowej), ustawodawca w art. 4 pkt 2 i 5 ustawy pomostowej przewidział możliwość doliczenia do 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze także okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu zarówno art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jak i art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (postanowienie Sądu Najwyższego z 8.02.2023 r., sygn. I USK 193/22).

W świetle prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego, odwołujący się po dniu 31 grudnia 2008 r. nie pracował w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy pomostowej, co wyklucza możliwość nabycia przez niego prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy.

W ocenie Sądu Odwoławczego, materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwolił na przyjęcie, że w okresie zatrudnienia w Izbie Celnej odwołujący wykonywał prace w warunkach szczególnych czy o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego praca ubezpieczonego nie kwalifikuje się do zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu stosownych przepisów. Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową, w świetle wykładni językowej art. 4 ustawy, jest bowiem legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów przed dniem 1 stycznia 1999 r., oraz kontynuowanie pracy w szczególnych warunkach po dniu 31 grudnia 2008 r. - jednakże już tylko w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy.

W ocenie Sądu Odwoławczego ubezpieczony nie wykazał spełnienia wszystkich przesłanek warunkujących przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej, tym samym nie sprostał on obowiązkowi określonemu w art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., albowiem podnoszone przez niego argumenty co do wadliwości spornej decyzji ZUS nie znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz wadliwą ocenę materiału dowodowego należy stwierdzić, że zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające natomiast przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak np. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r. II CKN 4/98 - niepublikowane), a zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, które Sąd Apelacyjny w pełni popiera i akceptuje, do naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (wyrok SN z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05).

Sąd Apelacyjny zaznacza, iż spełnienie przez osobę ubiegającą się o emeryturę pomostową wszystkich ustawowych warunków do nabycia tego prawa (art. 4 lub art. 49 ustawy) nie może budzić wątpliwości, a świadczenie to może przysługiwać tylko takiej osobie, która rzeczywiście wykonywała prace objęte ustawą o emeryturach pomostowych i w warunkach w niej ustalonych (stale i w pełnym wymiarze). W rozpoznawanej sprawie nie zostało wykazane, że na dzień złożenia wniosku ubezpieczony legitymował się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, zatem nie spełnił wszystkich przesłanek warunkujących prawo do przyznania mu emerytury pomostowej, w związku z czym odmowna decyzja organu rentowego była prawidłowa.

W orzecznictwie podkreśla się, że przesłanki do nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów o emeryturach pomostowych muszą być spełnione łącznie, co oznacza, że brak choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych (tak wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2012 r., sygn. akt III AUa 252/12).

Nadto wypada raz jeszcze zaakcentować, że prace w szczególnych warunkach zostały określone poprzez definicję zawartą w art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, wyliczenie rodzajów prac związanych z czynnikami ryzyka występującymi w szczególnych warunkach pracy zawarte w art. 3 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych oraz wykaz takich prac zawarty w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Natomiast prace o szczególnym charakterze zostały zdefiniowane w art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych i wyliczone w załączniku nr 2 do tej ustawy. W orzecznictwie sądów administracyjnych trafnie przyjmuje się, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze„ lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 29 czerwca 2011 r., IV SA/Po 335/11).

Reasumując Sąd Apelacyjny uznał, że twierdzenia odwołującego zawarte w apelacji przedstawiały własną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, nie zostały poparte przekonującymi dowodami, a zatem nie zasługiwały na uwzględnienie.

Wobec powyższego brak jest zatem w analizowanym stanie faktycznym podstaw do zastosowania ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych i przyznania odwołującemu prawa do emerytury pomostowej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny, w oparciu o treść art. 385 k.p.c. oddalił apelację odwołującego.

sędzia Marta Sawińska