Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy W. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 30 stycznia 2024 r. sygn. akt IV U 1155/21

oddala apelację.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27.09.2019r., znak (...) pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił W. M. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wskazując, że orzeczeniem Komisji Lekarskiej z dnia 11.09.2019r. ustalono, że nie jest od niezdolny do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył W. M., domagając się przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczony nie zgodził się z orzeczeniem Komisji Lekarskiej, wnosząc o powołanie biegłego lekarza sądowego celem wydania opinii o stanie jego zdrowia.

Wyrokiem z dnia 07.08.2020 r., sygn. akt IV U 2649/19, Sąd Okręgowy w Zielonej Górze zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy W. M. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na trwałe, począwszy od dnia 28.06.2019 r.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany organ rentowy. Wyrokiem z dnia 31.03.2021 r., sygn. akt III AUa 1146/20, Sąd Apelacyjny w Poznaniu uchylił w całości ww. wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu tego wyroku wskazano, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy starannie zgromadzi materiał dowodowy, ustali na jakie schorzenia cierpi odwołujący, zbierze niezbędną dokumentację medyczną i przeprowadzi stosowne postępowanie dowodowe, następnie dokonując jego oceny.

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2024r. w sprawie IV U 1155/21 (sprostowanym postanowieniem z dnia 12 lutego 2024r.) Sąd Okręgowy w Zielonej Górze zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 27.09.2019r. znak (...) w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy W. M. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 28.06.2019 r. na stałe.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołujący W. M., który z zawodu jest technikiem budowlanym, pracował jako zaopatrzeniowiec, stolarz, tynkarz, murarz oraz spawacz, w dniu 28.06.2019 r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Wobec zgłoszonego wniosku przeprowadzone zostały badania, w wyniku których Lekarz Orzecznik ZUS, orzeczeniem z dnia 06.08.2019 r. ustalił, że wnioskodawca nie jest osobą niezdolną do pracy.

Z uwagi na wniesiony sprzeciw, sprawa została skierowana do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską ZUS, która orzeczeniem z dnia 11.09.2019 r. podzieliła stanowisko Lekarza Orzecznika ZUS.

Wnioskodawca spełnia wszystkie warunki stażowe.

Biegły lekarz sądowy z zakresu ortopedii i traumatologii R. U. oraz biegła lekarz sądowa z zakresu neurologii M. D. rozpoznali u wnioskodawcy:

– przewlekły zespół bólowy kręgosłupa na podłożu zmian przeciążeniowo-zwyrodnieniowych

głównie odcinka lędźwiowego kręgosłupa,

– przewlekłe zapalenie obręczy barkowej prawej,

– stan po odległym urazie stawu skokowego lewego z wtórną artrozą tego stawu,

– początkowe zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych,

– stan po operacji przepukliny pachwinowej prawostronnej,

– zespół zależności alkoholowej.

U wnioskodawcy istnieją ograniczenia do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, pracy w wymuszonej pozycji ciała i wymagające długotrwałego stania lub chodzenia. U ubezpieczonego występuje: patologiczne ustawienie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego z ograniczeniem jego ruchomości, osłabienie odruchów kolanowych obustronnie i brak odruchów skokowych, względne ograniczenie ruchomości czynnej i biernej stawów ramiennych, głównie prawego, zniekształcenie obrysów stawu skokowego lewego z ograniczeniem ruchomości tego stawu, ograniczenie ruchomości obu stawów biodrowych, głównie lewego, chód ze skróceniem fazy propulsji po stronie lewej.

Brak odruchów skokowych i osłabienie odruchów kolanowych świadczy o uszkodzeniu korzeni nerwowych w wyniku ucisku w kręgosłupie lub uszkodzeniu nerwów obwodowych w wyniku nadużywania alkoholu, skutkiem tego jest osłabienie siły mięśniowej kończyn dolnych, problemy z długotrwałym staniem lub chodzeniem.

Wnioskodawca ulegał licznym urazom, częściowo związane było to z nadużywaniem alkoholu. Niezależnie od przyczyn, biorąc pod uwagę wiek, dotychczasowy przebieg zatrudnienia i stan funkcjonalny, wnioskodawca jest częściowo niezdolny do pracy od dnia złożenia wniosku na stałe.

Dolegliwości, które odczuwa ubezpieczony dotyczą zaburzenia funkcji odpowiednich układów narządu ruchu, co powoduje m.in. ograniczenie zakresu ruchu stawów oraz osłabienia siły wydolności tych odcinków. Dotyczy to kręgosłupa, obręczy barkowej prawej, stawu skokowego lewego oraz częściowo stawów biodrowych.

Wnioskodawca leczony był głównie przez lekarza rodzinnego, wizyty dotyczyły następstw urazów, dolegliwości bólowych w przebiegu zmian zwyrodnieniowych (kręgosłup, bark prawy).

U wnioskodawcy stwierdza się patologiczne ustawienie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego z hiperkifozą piersiową, ze wzmożonym napięciem mięśni przykręgosłupowych, co świadczy o nasilonych dolegliwościach bólowych.

Stwierdzono wprawdzie niewielkie ograniczenie ruchomości w odcinku szyjnym, ale w pozostałych odcinkach ograniczenie ruchomości było znaczne. Dodatkowo stwierdzono ograniczenie ruchomości stawów ramiennych i stawu skokowego lewego.

Z dokumentacji lekarskiej wynika, że wnioskodawca od 2006 r. miał problemy ze stawem skokowym lewym, w 2007 r. dołączyły się bóle kolana lewego i kręgosłupa (...), w 2008 r. miał problemy ze stawek barkowym lewym, potem prawym. W 2011 r. znów zgłosił się z bólem kolana lewego, w 2016 r. rwą kulszową prawostronną, w 2017 r. rwą kulszową prawostronną, w 2018 r. z nasilonymi bólami braku prawego i urazem stawu skokowego lewego. Wizyty u lekarza rodzinnego nie były częste ponieważ wnioskodawca nadużywała alkoholu i nie dbał o siebie, nie leczył się systematycznie. Efektem takiego stylu życia jest obecnie jego znacznie groszy stan funkcjonalny.

RTG kręgosłupa lędźwiowego z grudnia 2018 r. wykazało nasilone zmiany zwyrodnieniowe w postaci licznych osteofiów, znaczne przewężenie przestrzeni (...) i konflikt wyrostków (...). Z uwagi na nasilające się od grudnia 2018 r. dolegliwości lekarz rodzinny skierował wnioskodawcę do Poradni Neurologicznej.

Wszystkie wskazane dolegliwości powodują, iż w zakresie narządu ruchu istnieją znaczne ograniczenia do wykonywania przez ubezpieczonego pracy fizycznej, pracy w wymuszonej pozycji ciała i wymagające długotrwałego stania czy tez chodzenia.

Rozpoznane u odwołującego schorzenia dotyczą odcinków układu narządu ruchu tj. stawu ramiennego prawego, kręgosłupa, stawów biodrowych i stawu skokowego lewego. Stopień nasilenia zmian chorobowych w poszczególnych stawach jest różny. Ograniczenie ruchomości danego stawu nie musi korelować ze stopniem zmian chorobowych i stanowi tylko jeden z elementów ostatecznej oceny wydolności danego stawu. Zmiany chorobowe mogą ograniczać ruch w nieznacznym zakresie ruchomości danego stawu, a jednak skutkować dolegliwościami bólowymi, które uniemożliwiają podejmowanie prac fizycznych. W odniesieniu do stawu ramiennego, ograniczenie ruchomości w końcowej fazie odwodzenia, jest charakterystyczne dla tzw. zespołu ciasnoty podbarkowej i częściowo związane jest z zapaleniem kaletki podbarkowej, które samo w sobie skutkuje dolegliwościami bólowymi zarówno w czasie ruchu, jak i spoczynku.

Zmiany chorobowe nie muszą być w stanie zaostrzenia dolegliwości przy ocenie zdolności ubezpieczonego do pracy, gdyż nie jest to ocena chorego wymagającego leczenia. Zaostrzenie zmian może natomiast skutkować całkowita niezdolnością do jakiejkolwiek pracy i to również długotrwale.

Zarówno w czasie badania przez lekarza orzecznika w dniu 06.08.2019 r., jak i w czasie komisji lekarskiej w dniu 11.09.2019 r. brak jest informacji dotyczącej zmian w obrębie stawy ramiennego prawego, które to rozpoznanie widnieje w zaświadczeniu o stanie zdrowia ubezpieczonego (...) wydanego przez lekarza leczącego. W opinii końcowej pierwszego z w/w badań brak jest rozpoznania zmian zwyrodnieniowych stawu skokowego lewego, które to zmiany widnieją już w badaniu komisji lekarskiej ZUS.

Nie można zgodzić się z twierdzeniem, że tylko dolegliwości bólowe związane ze zmianami chorobowymi skutkują ograniczeniem ruchomości. Są stany chorobowe, często przy zmianach zwyrodnieniowych, gdzie w przypadku zaostrzenia dolegliwości stwierdza się znaczne ograniczenia ruchomości, które są niewspółmierne do stopnia zmian widocznych np. w obrazie radiologicznym. Tak więc są schorzenia, które pozostają w remisji i w przypadku braku przeciążenia w badaniu nie przekładają się na stwierdzenie znacznych odchyleń. Reasumując, wynik badania bezpośredniego nie jest jedynym wyznacznikiem oceny zdolności badanego do wykonywania pracy.

Wnioskodawca utracił zdolność do pracy w stopniu znacznym. Mając na uwadze wiek odwołującego, dotychczasowy przebieg zatrudnienia oraz stan funkcjonalny, z uwagi na rokowanie dotyczące dalszego rozwoju zmian chorobowych, zmiana kwalifikacji zawodowych jest niezasadna, a ewentualne zatrudnienie może się wiązać z pogłębieniem patologii. Ubezpieczony jest częściowo trwale niezdolny do pracy.

Z przyczyn psychiatrycznych oraz psychologicznych wnioskodawca nie jest osobą niezdolną do pracy.

Rozpoznanie u ubezpieczonego zespołu zależności alkoholowej (uzależnienia od alkoholu) nie jest podstawą do orzeczenia niezdolności do pracy. Świadomość ubezpieczonego jest jasna i czysta. Kontakt nawiązuje spontanicznie, wypowiedzi logiczne. Nie stwierdzono żadnego upośledzenia umysłowego, organicznego uszkodzenia (...) ani żadnej choroby psychicznej.

Ubezpieczony jest osobą uzależnioną od alkoholu, nie jest chory psychicznie ani nie występują u niego zaburzenia upośledzenia zdolność do zarobkowania. Nie występują zaburzenia funkcji poznawczych ani pamięci. Nie ujawniał objawów psychotycznych.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawca W. M. jest chociażby częściowo niezdolny do pracy, a jeżeli tak – to od kiedy oraz na jaki okres. Pozostałych przesłanek uzyskania prawa do renty pozwany organ nie kwestionował.

Sąd Okręgowy przywołał następnie podstawę prawną rozstrzygnięcia, tj. art. 12, art. 13 i art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując, że wnioskodawca jest osobą częściowo niezdolną do pracy, a niezdolność ta ma charakter trwały, od dnia złożenia wniosku o przyznanie prawa do renty tj. 28.06.2019 r. Tak o stanie zdrowia ubezpieczonego – w kontekście jego zdolności do pracy – wypowiedzieli się biegły ortopeda oraz neurolog, a więc specjaliści właściwi dla oceny dolegliwości zgłaszanych przez odwołującego w tymże zakresie.

Biegły z zakresu ortopedii w związku z zastrzeżeniami organu rentowego sporządził dodatkowo trzy opinie uzupełniające. Natomiast biegła z zakresu neurologii sporządziła dwie opinie uzupełniające. W opiniach tych biegli odnieśli się do wszystkich zastrzeżeń strony pozwanej. W ocenie Sądu Okręgowego uzupełnienia opinii są wystarczające dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, bez konieczności przeprowadzania dowodu z opinii innych biegłych tych samych specjalności.

Powołany w sprawie biegły lekarz ortopeda, mając na uwadze zastrzeżenia pozwanego zawarte w piśmie z dnia 24.06.2021 r. oraz treść apelacji od wyroku i stanowiska Sądu Apelacyjnego, które zostały zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 31.03.2021 r. (sygn. akt III AUa 1146/20), jednoznacznie stwierdził, że odwołujący z uwagi na swoje schorzenia, stan funkcjonalny, jest osobą częściowo niezdolną do pracy. Wskazał, że badanie kliniczne potwierdziło skargi ubezpieczonego zgłoszone w czasie wywiadu. Odzwierciedleniem tych dolegliwości są stwierdzone zaburzenia funkcji odpowiednich układu narządu ruchu, co przekłada się m.in. na ograniczenie zakresu ruchu stawów oraz osłabienie siły wydolności tych odcinków. Biegły wskazał, że dotyczy to kręgosłupa, obręczy barkowej prawej, stawu skokowego lewego oraz częściowo stawów biodrowych. Wnioskodawca utracił zdolność do zarobkowania w stopniu znacznym. Biegły w jasny i logiczny sposób wyjaśnił, że stan zdrowia odwołującego ogranicza na stałe wykonywanie pracy w sposób istotny, przedstawiając przy tym w sposób wyczerpujący uzasadnienie tej oceny.

W kolejnej opinii uzupełniającej biegły lekarz specjalista z zakresu ortopedii odniósł się do zastrzeżeń pozwanego zawartych w piśmie z dnia 21.02.2022 r. i podtrzymał dotychczasową opinię. Wskazał, iż rozpoznane u wnioskodawcy schorzenia dotyczą odcinków układu narządu ruchu, tj. stawu ramiennego prawego, kręgosłupa, stawów biodrowych i stawu skokowego lewego. Wyjaśnił, iż stopień nasilenia zmian chorobowych w poszczególnych stawach jest różny i ograniczenie ruchomości danego stawu nie musi korelować ze stopniem zmian chorobowych i stanowi tylko jeden z elementów ostatecznej oceny wydolności danego stawu. Zmiany chorobowe mogą ograniczać ruch w nieznacznym zakresie ruchomości danego stawu, a jednak skutkować takimi dolegliwościami bólowymi, które uniemożliwiają podejmowanie prac fizycznych. Natomiast zaostrzenie zmian chorobowych może prowadzić do stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy, także długotrwałej.

Biegły ortopeda w kolejnej opinii uzupełniającej odniósł się także do oceny Lekarza Orzecznika oraz Komisji Lekarskiej ZUS wskazując, że zarówno w czasie pierwszego badania w dniu 06.08.2019 r. jak i drugiego w dniu 11.09.2019 r. brak jest informacji dotyczącej zmian w obrębie stawu ramiennego prawego, które to rozpoznanie widnieje przecież w zaświadczeniu o stanie zdrowia (...) Nie zgodził się również z poglądem pozwanego, iż tylko dolegliwości bólowe związane ze zmianami chorobowymi skutkują ograniczeniem ruchomości. Wyjaśnił, iż są stany chorobowe, często przy zmianach zwyrodnieniowych, gdzie w przypadku zaostrzenia dolegliwości stwierdza się znaczne ograniczenia ruchomości, są niewspółmierne do stopnia zmian widocznych np. w obrazie radiologicznym. Tak więc istnieją schorzenia które pozostają w remisji i w przypadku braku przeciążenia w badaniu nie przekładają się na stwierdzenia znaczących odchyleń. Podkreślił, że wynik badania bezpośredniego nie jest jedynym wyznacznikiem oceny zdolności badanego do wykonywania pracy. Wyjaśnił, że zmiany chorobowe mogą ograniczać ruch w nieznacznym zakresie ruchomości danego stawu, a jednak skutkować dolegliwościami bólowymi, które uniemożliwiają podejmowanie prac fizycznych.

Biegła sądowa z zakresu neurologii M. D. w swoich opiniach uzupełniających również konsekwentnie podtrzymywała wnioski płynące z opinii głównej. Odpowiadając na zgłoszone przez pozwanego zastrzeżenia przedstawiła przebieg leczenia wnioskodawcy oraz odniosła się do tej kwestii i sformułowała wynikające z niej wnioski. Biegła lekarz specjalista neurolog wskazała również, iż RTG kręgosłupa lędźwiowego z grudnia 2018 r. wykazało nasilone zmiany zwyrodnieniowe w postaci licznych osteofitów, znaczne przewężenie przestrzeni (...) i konflikt wyrostków (...)

W opinii uzupełniającej biegła lekarz neurolog, odnosząc się do stanowiska pozwanego, wyjaśniła, iż brak odruchów skokowych i osłabienie odruchów kolanowych, świadczy o uszkodzeniu korzeni nerwowych w wyniku ucisku w kręgosłupie lub uszkodzeniu nerwów obwodowych, czego skutkiem jest osłabienie siły mięśniowej kończyn dolnych oraz problemy z długotrwałym staniem lub chodzeniem. Z tego względu wnioskodawca jest częściowo niezdolny z uwagi na problemy z narządem ruchu. Mając na uwadze wiek ubezpieczonego oraz brak pozytywnych rokowań, oczywistym staje się stały charakter tej niezdolności. Biegła podkreśliła również, że stwierdza się u wnioskodawcy patologiczne ustawienie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego z hiperkifozą piersiową, ze wzmożonym napięciem mięśni przykręgosłupowych, co świadczy o nasilonych dolegliwościach bólowych. Biegła wyjaśniła również, że wprawdzie w odcinku szyjnym stwierdzono niewielkie ograniczenie ruchomości, jednakże w pozostałych odcinkach ograniczenie ruchomości było znaczne, a dodatkowo u odwołującego stwierdzono ograniczenie ruchomości stawów ramiennych i stawu skokowego lewego.

Strona pozwana, próbując podważyć słuszność powyższych opinii, nie sformułowała żądnych trafnych merytorycznych zarzutów, które mogłyby zdyskwalifikować zawarte w nich konkluzje. Przedstawione w ostatnim piśmie procesowym z dnia 09.11.2023 r. stanowisko organu rentowego, po wielokrotnych odpowiedziach biegłych na zastrzeżenia, sprowadza się jedynie do zaprezentowania odmiennej subiektywnej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego. Tak przedstawione zarzuty w żadnym razie nie podważają fachowych ustaleń biegłych lekarzy specjalistów właściwych do oceny schorzeń, którzy to dokonali rzetelnej oceny w tymże zakresie, zgodnie z aktualnymi wskazaniami wiedzy medycznej oraz doświadczeniem zawodowym, odnosząc się przy tym do kwalifikacji zawodowych odwołującego.

Sąd Okręgowy podzielił wnioski opinii sporządzonej przez biegłych psychiatrę oraz psychologa, którzy w zakresie swoich specjalności nie stwierdzili u odwołującego niezdolności do pracy. Opinia ta pozostaje jednak bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Dla ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie jest bowiem konieczne, aby wnioskodawca był niezdolny do pracy w ocenie wszystkich powołanych biegłych, o różnych specjalnościach. Ustalenie przez biegłych lekarzy ortopedę i neurologa, że odwołujący jest osobą częściowo niezdolną do pracy i ich konsekwentne stanowisko zaprezentowane w opiniach jest wystarczającą przesłanką przyznania prawa do renty z tego tytułu.

Mając to wszystko na uwadze, na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy, zaskarżając wskazane orzeczenie w całości i zarzucając naruszenie przepisów postępowania, tj.:

I. Naruszenie przepisów postępowania cywilnego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodów oraz naruszenie granic swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, iż wnioskodawca jest częściowo niezdolny do pracy na okres od 27.09.20219 r. na stałe, podczas gdy okoliczność ta nie została dostatecznie potwierdzona w zebranym materiale dowodowym;

II. Naruszenie przepisów postępowania cywilnego art. 278 k.p.c. w związku z 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie i przeprowadzeń dowodu z opinii drugiego biegłego lekarza ortopedy i neurologa w sytuacji gdy zasadność jego powołania została uzasadniona;

III. Naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 12 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17. 12. 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 57, 58 tej ustawy poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 27.09.2019r. na stałe

Opierając się na powyższych podstawach pozwany wniósł o uchylenie wyroku jako wadliwego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji ewentualnie oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom apelującego Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, jaki stan faktyczny stał się jego podstawą oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu I instancji w całości uznał i przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303). Również rozważania prawne, które skłoniły Sąd pierwszej instancji do uwzględnienia odwołania od zaskarżonej decyzji są trafne i Sąd Odwoławczy podziela je także w całości.

Na obecnym etapie postepowania jedyną sporną przesłanką przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, o którym mowa w art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, było ustalenie, czy odwołujący jest osobą co najmniej częściowo niezdolną do pracy, zgodnie z art. 12 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazać także należy, że Sąd Okręgowy ponownie rozpoznawał sprawę i w ocenie Sądu Apelacyjnego – w niniejszym składzie, w sposób prawidłowy zastosował się do wskazań zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 31 marca 2021r. sygn. akt III AUa 1146/20.

W ocenie Sądu Apelacyjnego - na podstawie art. 12 ust. 1 i 3 ww. ustawy - Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że odwołujący jest osobą częściowo niezdolną do wykonywania pracy zarobkowej, a w konsekwencji przysługuje mu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – na stałe. Nadto należało podzielić pogląd Sądu Okręgowego, że niezdolność ta ma charakter trwały, tj. od dnia złożenia wniosku o przyznanie prawa do renty tj. od 28.06.2019 r. Tak o stanie zdrowia ubezpieczonego – w kontekście jego zdolności do pracy – wypowiedzieli się biegły ortopeda oraz neurolog, a więc specjaliści właściwi dla oceny dolegliwości zgłaszanych przez odwołującego w tymże zakresie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego argumentacja przedstawiona przez skarżącego nie wskazuje na żadne okoliczności, które mogłyby podważyć prawidłowość wyroku Sądu Okręgowego, w szczególności apelujący nie zakwestionował skutecznie ustalenia przez Sąd I instancji istnienia częściowej niezdolności do pracy – z powodu schorzeń narządu ruchu, poczynionego w oparciu o prawidłowo ocenione opinie biegłych sądowych lekarzy ortopedy i neurologa.

Wskazać należy, że w postępowaniu sądowym ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy wymaga wiadomości specjalnych, a zatem dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sądowego. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych. Jednak w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy ostatecznie zawsze decyduje sąd, gdyż niezdolność do pracy, jako przesłanka renty, ma tu znaczenie prawne (art. 12 i 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), tak Sąd Najwyższy w wyroku z 3 września 2009 r. (sygn. III UK 30/09, LEX nr 537018).

Zgodnie z art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1 ustawy).

W zakresie oceny stopnia niezdolności ubezpieczonego do pracy i okresu trwania tej niezdolności Sąd I instancji prawidłowo oparł się przede wszystkim na opiniach biegłych ortopedy i neurologa, wraz z opiniami uzupełniającymi tych biegłych. Należy podkreślić, że Sąd Okręgowy przeprowadził bardzo wyczerpujące postępowanie dowodowe, szczegółowo badając przesłankę niezdolności do pracy u ubezpieczonego z uwzględnieniem zastrzeżeń strony pozwanej, w tym biegły z zakresu ortopedii w związku z zastrzeżeniami organu rentowego sporządził dodatkowo trzy opinie uzupełniające, zaś biegły z zakresu neurologii sporządził dwie opinie uzupełniające. W opiniach tych biegli odnieśli się do wszystkich zastrzeżeń strony pozwanej. W ocenie Sądu Apelacyjnego – jak trafnie uznał Sąd Okręgowy – opinie główne biegłego neurologa i ortopedy wraz z opiniami uzupełniającymi tych biegłych są wystarczające dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, bez konieczności przeprowadzania dowodu z opinii innych biegłych tych samych specjalności medycznych.

Zarzuty sprecyzowane w apelacji sprowadzają się do kwestionowania opinii biegłych ortopedy i neurologa – w dużej mierze poprzez powielenie zastrzeżeń do tychże opinii prezentowanych już w toku postępowania przed Sądem I instancji.

Biegły lekarz sądowy z zakresu ortopedii oraz biegły z zakresu neurologii rozpoznali u wnioskodawcy m.in.: przewlekły zespół bólowy kręgosłupa na podłożu zmian przeciążeniowo-zwyrodnieniowych głównie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, przewlekłe zapalenie obręczy barkowej prawej, stan po odległym urazie stawu skokowego lewego z wtórną artrozą tego stawu, początkowe zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych, stan po operacji przepukliny pachwinowej prawostronnej. U odwołującego występuje patologiczne ustawienie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego z ograniczeniem jego ruchomości, osłabienie odruchów kolanowych obustronnie i brak odruchów skokowych, względne ograniczenie ruchomości czynnej i biernej stawów ramiennych, głównie prawego, zniekształcenie obrysów stawu skokowego lewego z ograniczeniem ruchomości tego stawu, ograniczenie ruchomości obu stawów biodrowych, głównie lewego, chód ze skróceniem fazy propulsji po stronie lewej. Dolegliwości, które odczuwa ubezpieczony dotyczą zaburzenia funkcji odpowiednich układów narządu ruchu, co powoduje m.in. ograniczenie zakresu ruchu stawów oraz osłabienia siły wydolności tych odcinków. Dotyczy to kręgosłupa, obręczy barkowej prawej, stawu skokowego lewego oraz częściowo stawów biodrowych.

Z dokumentacji lekarskiej wynika, że wnioskodawca od 2006 r. miał problemy ze stawem skokowym lewym, w 2007 r. dołączyły się bóle kolana lewego i kręgosłupa (...), w 2008 r. miał problemy ze stawek barkowym lewym, potem prawym. W 2011 r. znów zgłosił się z bólem kolana lewego, w 2016 r. rwą kulszową prawostronną, w 2017 r. rwą kulszową prawostronną, w 2018 r. z nasilonymi bólami braku prawego i urazem stawu skokowego lewego. Wizyty u lekarza rodzinnego nie były częste ponieważ wnioskodawca nadużywał alkoholu i nie leczył się systematycznie. RTG kręgosłupa lędźwiowego z grudnia 2018 r. wykazało nasilone zmiany zwyrodnieniowe w postaci licznych osteofiów, znaczne przewężenie przestrzeni (...) i konflikt wyrostków (...) Z uwagi na nasilające się od grudnia 2018 r. dolegliwości lekarz rodzinny skierował wnioskodawcę do Poradni Neurologicznej.

Jak wynika z opinii biegłych ortopedy i neurologa - wszystkie wskazane dolegliwości powodują, iż w zakresie narządu ruchu istnieją znaczne ograniczenia do wykonywania przez ubezpieczonego pracy fizycznej, pracy w wymuszonej pozycji ciała i wymagające długotrwałego stania czy chodzenia. Rozpoznane u odwołującego schorzenia dotyczą odcinków układu narządu ruchu, tj. stawu ramiennego prawego, kręgosłupa, stawów biodrowych i stawu skokowego lewego.

Biegły lekarz ortopeda, mając na uwadze zastrzeżenia pozwanego zawarte w piśmie z dnia 24.06.2021 r. oraz treść wytycznych Sądu Apelacyjnego, które zostały zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 31.03.2021 r. w sprawie III AUa 1146/20, jednoznacznie stwierdził, że odwołujący z uwagi na swoje schorzenia jest osobą częściowo niezdolną do pracy. Biegły przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny stanu zdrowia odwołującego, odnosząc tą ocenę do możliwości wykonywania przez niego pracy zarobkowej zgodnie z kwalifikacjami, umiejętnościami zawodowymi i wiekiem. Wskazał, że badanie kliniczne potwierdziło skargi ubezpieczonego zgłoszone w czasie wywiadu. Odzwierciedleniem tych dolegliwości są stwierdzone zaburzenia funkcji odpowiednich układu narządu ruchu, co przekłada się m.in. na ograniczenie zakresu ruchu stawów oraz osłabienie siły wydolności tych odcinków. Biegły wskazał, że dotyczy to kręgosłupa, obręczy barkowej prawej, stawu skokowego lewego oraz częściowo stawów biodrowych.

Apelujący kwestionując wnioski płynące z powyższych opinii powoływał argumenty sprowadzające się do odmiennej, subiektywnej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego, jak również powoływania się na wyrywkowe okoliczności, które zdaniem pozwanego mają dowodzić tezy o braku częściowej niezdolności do pracy, bez uwzględnienia całokształtu zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej, jak też wniosków płynących z opinii biegłych sądowych ortopedy i neurologa. Apelujący powoływał się na argumenty już prezentowane w zastrzeżeniach do ww. opinii ortopedy i neurologa, do których biegli szczegółowo odnosili się już w toku postępowania przed Sądem I instancji w opiniach uzupełniających. Sam fakt, że wnioski płynące z opinii biegłych nie są tożsame oceną organu rentowego, nie może podważać fachowych ustaleń biegłych lekarzy specjalistów właściwych do oceny schorzeń, którzy to dokonali rzetelnej oceny w tymże zakresie, zgodnie z aktualnymi wskazaniami wiedzy medycznej oraz doświadczeniem zawodowym, odnosząc się przy tym do kwalifikacji zawodowych odwołującego. Wskazać tutaj należy, że biegły ortopeda w opinii uzupełniającej odnosił się do akcentowanej w apelacji okoliczności, że biegły podczas badania w dniu 16.05.2020r. określił m.in. ograniczenie ruchomości kręgosłupa jako nieznaczne i względne ograniczenie stawów ramiennych a także rozpoznał ograniczenie ruchomości stawu skokowego i zmniejszenie ruchomości stawu biodrowego – bez określenia zakresu tego ograniczenia.

W opinii uzupełniającej z dnia 24.01.2022r. biegły ortopeda wskazał, że stwierdzono zaburzenia funkcji odpowiednich układu narządu ruchu, co przekłada się m.in. na ograniczenie zakresu ruchu stawów oraz osłabienie siły wydolności tych odcinków. Biegły wskazał, że dotyczy to kręgosłupa, obręczy barkowej prawej, stawu skokowego lewego oraz częściowo stawów biodrowych. Jednocześnie biegły podtrzymał wnioski zawarte w opinii głównej z 16.05.2020r. o uznaniu odwołującego za częściowo trwale niezdolnego do pracy od dnia złożenia wniosku o rentę tj. od 28.06.2019r.

W opinii uzupełniającej z 12.01.2023r. biegły neurolog odniósł się do zastrzeżeń pozwanego zawartych w piśmie z dnia 21.02.2022 r. i podtrzymał dotychczasową opinię. Zwrócił uwagę, że stwierdzono niewielkie ograniczenie ruchomości w odcinku szyjnym, ale w pozostałych odcinkach ograniczenie ruchomości było znaczne. Dodatkowo stwierdzono ograniczenie ruchomości stawów ramiennych i stawu skokowego.

W kolejnej opinii uzupełniającej biegły ortopeda odniósł się do zastrzeżeń pozwanego zawartych w piśmie z dnia 21.02.2022 r. i podtrzymał dotychczasową opinię, wskazując, iż rozpoznane u wnioskodawcy schorzenia dotyczą odcinków układu narządu ruchu, tj. stawu ramiennego prawego, kręgosłupa, stawów biodrowych i stawu skokowego lewego. Wyjaśnił, iż stopień nasilenia zmian chorobowych w poszczególnych stawach jest różny i ograniczenie ruchomości danego stawu nie musi korelować ze stopniem zmian chorobowych i stanowi tylko jeden z elementów ostatecznej oceny wydolności danego stawu. Zmiany chorobowe mogą ograniczać ruch w nieznacznym zakresie ruchomości danego stawu, a jednak skutkować takimi dolegliwościami bólowymi, które uniemożliwiają podejmowanie prac fizycznych. Natomiast zaostrzenie zmian chorobowych może prowadzić do stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy, także długotrwałej.

Biegły ortopeda w kolejnej opinii uzupełniającej, która wpłynęła w dniu 26.10.2023r. odniósł się także do oceny Lekarza Orzecznika oraz Komisji Lekarskiej ZUS wskazując, że zarówno w czasie pierwszego badania w dniu 06.08.2019 r. jak i drugiego w dniu 11.09.2019r. brak informacji dotyczącej zmian w obrębie stawu ramiennego prawego, które to rozpoznanie widnieje w zaświadczeniu o stanie zdrowia (...) Nie zgodził się również z poglądem pozwanego, iż tylko dolegliwości bólowe związane ze zmianami chorobowymi skutkują ograniczeniem ruchomości. Wyjaśnił, iż są stany chorobowe, często przy zmianach zwyrodnieniowych, gdzie w przypadku zaostrzenia dolegliwości stwierdza się znaczne ograniczenia ruchomości, są niewspółmierne do stopnia zmian widocznych np. w obrazie radiologicznym, gdyż zmiany chorobowe mogą ograniczać ruch w nieznacznym zakresie ruchomości danego stawu, a jednak skutkować dolegliwościami bólowymi, które uniemożliwiają podejmowanie prac fizycznych.

Biegły sądowy z zakresu neurologii w swoich opiniach uzupełniających również konsekwentnie podtrzymywał wnioski płynące z opinii głównej. W szczególności wskazał, że RTG kręgosłupa lędźwiowego z grudnia 2018 r. wykazało nasilone zmiany zwyrodnieniowe w postaci licznych osteofitów, znaczne przewężenie przestrzeni (...) i konflikt wyrostków (...). W opinii uzupełniającej biegły lekarz neurolog, odnosząc się do stanowiska pozwanego, wyjaśnił, iż brak odruchów skokowych i osłabienie odruchów kolanowych, świadczy o uszkodzeniu korzeni nerwowych w wyniku ucisku w kręgosłupie lub uszkodzeniu nerwów obwodowych, czego skutkiem jest osłabienie siły mięśniowej kończyn dolnych oraz problemy z długotrwałym staniem lub chodzeniem. Z tego względu wnioskodawca jest częściowo niezdolny z uwagi na problemy z narządem ruchu. Mając na uwadze wiek ubezpieczonego oraz brak pozytywnych rokowań, oczywistym staje się stały charakter tej niezdolności. Stwierdza się u wnioskodawcy patologiczne ustawienie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego z hiperkifozą piersiową, ze wzmożonym napięciem mięśni przykręgosłupowych, co świadczy o nasilonych dolegliwościach bólowych.

Uwzględniając powyższe – Sąd I instancji słusznie uznał zatem opinie biegłych sądowych za obiektywne i przekonywujące i nie znalazł podstaw do kwestionowania ich rzetelności. W konsekwencji - na podstawie art. 233 § 1 k.p.c. - pozwalało to na zastosowanie ich jako podstawy do wydania orzeczenia w niniejszej sprawie.

Podkreślić należy, że pozwany zarzucając naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodów, nie wykazał na czym miałaby polegać błędna, w ocenie apelującego, ocena materiału dowodowego. W szczególności zarzut ten nie może opierać się wyłącznie na zaprezentowaniu przez skarżącego subiektywnej oceny dowodów, polegającej na uznaniu za niewiarygodne opinii biegłych sądowych tylko dlatego, że pozwany nie zgadza się z wnioskami tych opinii.

Nie było podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych ortopedy i neurologa, zgodnie z wnioskiem pozwanego, bowiem istota sprawy została w sposób dostateczny wyjaśniona, zaś dopuszczanie kolejnych dowodów doprowadziłoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. Biegli ortopeda i neurolog jednoznacznie wypowiedzieli się o istnieniu częściowej niezdolności do pracy u wnioskodawcy, stąd nie było potrzeby uzupełniania postępowania dowodowego w celu wykazania, czy także inni biegli tych specjalności medycznych podzielą powyższy wniosek.

Podkreślić należy, że Sąd Okręgowy nie był zobowiązany do uwzględniania wniosków dowodowych pozwanego o dopuszczanie dowodów z opinii kolejnych biegłych, tak długo, aż udowodni on korzystną dla siebie tezę. Również na etapie postępowania apelacyjnego nie było podstaw do uzupełnienia postępowania dowodowego zgodnie z wnioskiem apelującego. Istota sprawy sprowadzała się bowiem do oceny spornej przesłanki niezdolności do pracy wnioskodawcy, zaś okoliczność ta została w sposób dostateczny wyjaśniona.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zarzuty apelującego nie mogły zasługiwać na aprobatę, a przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że odwołująca ma prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej, od dnia 28.06.2019r. na stałe, trzeba uznać za prawidłowe i mające odzwierciedlenie w ustalonym stanie faktycznym.

Konkludując, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. apelację oddalił, nie znajdując podstaw do jej uwzględnienia.

Wiesława Stachowiak