Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 sierpnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Horak

Protokolant: Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2021 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy Z. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 21 stycznia 2021 r. sygn. akt VII U 1085/18

1.  Apelację oddala.

2.  Zasądza od organu rentowego na rzecz odwołującego 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Przemysław Horak

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 czerwca 2018 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.., po rozpoznaniu wniosku z 4 kwietnia 2018 r. przyznał Z. R. emeryturę od 1 kwietnia 2018 r., oraz ustalił wysokość emerytury od 1 maja 2018 r.

Jednocześnie organ rentowy zawiesił wypłatę emerytury przyznanej na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na zbieg prawa do więcej niż jednego świadczenia.

Decyzją z 12 czerwca 2018 r. znak (...) organ rentowy przyznał Z. R. emeryturę od 1 kwietnia 2018 r.,

Z. R. odwołał się od decyzji z 12 czerwca 2018 r. w przepisanym trybie i terminie kwestionując wstrzymanie wypłaty. Odwołujący podał, że przez 23 lat pełnił zawodową służbę wojskową. W latach 1954 – 1958 i w latach 1982 – 2018 pracował poza służbą opłacając składki do ZUS w należnej wysokości. W związku z tym organ rentowy powinien mu wypłacić należną emeryturę za pracę poza służbą.

Na rozprawie 21 stycznia 2021 r. pełnomocnik odwołującego doprecyzował, że kwestionuje mechanizm zawieszenia w decyzji z 12 czerwca 2018 r. o znaku (...) i decyzji z 12 czerwca 2018 r. o znaku (...), odwołanie dotyczy obu decyzji z 12 czerwca 2018 r., przy czym odwołujący wnosił o podjęcie wypłaty emerytury o symbolu (...).

Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania od obu decyzji podnosząc, że konieczne jest zawieszenie wypłaty emerytury z ubezpieczenia społecznego z uwagi na emeryturę wojskową pobieraną przez odwołującego.

Wyrokiem z 21 stycznia 2021r Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt VII 1085/18 zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że :

- stwierdził brak podstaw do niepodjęcia wypłaty emerytury z uwagi na pobieranie emerytury wojskowej;

- w zakresie decyzji z dnia 12 czerwca 2018r. znak: (...) przyznał odwołującemu Z. R. prawo do wypłaty emerytury począwszy od 1 maja 2018 roku.

Rozstrzygnięcie Sądu I instancji poprzedziły następujące ustalenia i rozważania prawne:

Z. R. urodził się (...), z zawodu jest sztukatorem i kierowcą.

Od 6 listopada 1958 r. odwołujący pełnił zasadniczą służbę wojskową w wojskach inżynieryjnych. Po zakończeniu zasadniczej służby wojskowej został powołany do służby nadterminowej, a następnie do zawodowej służby wojskowej. Odwołujący został zwolniony z zawodowej służby wojskowej pełnionej jako służba stała w dniu 13 października 1981 r., w stopniu starszy sierżant sztabowy, ze stanowiska służbowego oznaczonego stopniem wojskowym podoficer zawodowy. Odwołujący został przeniesiony do rezerwy ze względu na stan zdrowia. W dacie zwolnienia z zawodowej służby wojskowej posiadał 22 lata, 11 miesięcy i 8 dni wysługi, będącej podstawą wysokości uposażenia według stopnia wojskowego.

W okresie od 1 lutego 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. odwołujący był zatrudniony w(...) Zakład w R., w niepełnym wymiarze czasu pracy ½ etatu, na stanowisku komendanta (...).

Decyzją z 6 września 1982 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy w L., działając w oparciu o przepisy ustawy z 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. Nr 53, poz.341) przyznał odwołującemu wojskową rentę inwalidzką od 1 listopada 1982 r. Podstawę faktyczną decyzji stanowiło orzeczenie Rejonowej Komisji Lekarskiej, w którym stwierdzono, że odwołujący zalicza się do III grupy inwalidów w związku ze służbą wojskową. Wypłata wojskowej renty inwalidzkiej była zawieszona od daty przyznania na czas pobierania emerytury wojskowej, która była świadczeniem korzystniejszym.

Decyzją z 6 września 1982 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy w L., na podstawie przepisów ustawy z 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin ustalił odwołującemu prawo do emerytury wojskowej od 1 listopada 1982 r. Do wyliczenia emerytury przyjęto podstawę wymiaru w kwocie 9 060 zł, wysługę emerytalną za 24 lata 67% podstawy wymiaru, tj. 15 lat służby – 40%, 24 – 15 = 9 lat x 3% za każdy rok = 27%, 40% + 27% = 67%), co stanowiło kwotę 6 070,20 zł . Emeryturę zwiększono o 15% podstawy wymiaru tj. o kwotę 1 359 zł tytułem dodatku z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową, a także dodatek rodzinny w kwocie 1 600 zł.

Do wysługi emerytalnej zostały uwzględnione następujące okresy zatrudnienia:

a. przed służbą wojskową:

- od 19 listopada 1955 r. do 15 lutego 1956 r. - Wydawnictwa (...) Oddział w Ł. (2 miesiące i 27 dni),

- od 20 czerwca 1958 r. do 30 września 1958 r. I Ochotniczy Hufiec Pracy (...) w M. (3 miesiące i 11 dni)

b. służby wojskowej:

- od 6 listopada 1958 r. do 13 października 1981 r. (22 lata, 11 miesięcy i 8 dni) dodatkowo zwiększono o 2 miesiące i 26 dni za udział w rozminowywaniu.

Łącznie 23 lata, 8 miesięcy i 12 dni, po zaokrągleniu zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin.

Bez uwzględnienia pracy cywilnej emerytura wyniosłaby 64% podstawy wymiaru za 23 lata wysługi, tj. 15 lat służby – 40%, 23 – 15 = 8 lat x 3% za każdy rok = 24%, 40% + 24% = 64%) + 15% podstawy wymiaru tytułem dodatku z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową.

Odwołujący był nadto zatrudniony w okresach:

- od 19 listopada 1955r. do 15 lutego 1956r. - Wydawnictwa (...) Oddział w Ł., jako robotnik magazynowy,

- od 20 czerwca 1958 r. do 30 września 1958 r. I Ochotniczy Hufiec Pracy (...) w M.,

- od 1 lutego 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. jako komendant (...) w wymiarze ½ etatu w Zakładach (...) w R.,

- od 3 stycznia 1983 r. do 14 września 1997 r. w Kombinacie Państwowych Gospodarstw Rolnych w G., w niepełnym wymiarze czasu pracy ½ etatu, jako specjalista ds. obronnych i kancelarii tajnej.

- od 1 lipca 1997 r. do 31 sierpnia 2015 r. w (...) Sp. z o.o. w R.,

- od 1 lipca 1997 r. do 30 czerwca 1997 r. jako fakturzysta w wymiarze 1/6 etaty w PHU (...)

- od 1 września 2015 r. do 30 kwietnia 2018 r. w (...) Sp. z o.o. jako pracownik monitoringu

Odwołujący pobierał emeryturę wojskową od 1 listopada 1982 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz od 1 lipca 1989 r. do 28 lutego 1994 r., tj. do rewaloryzacji świadczenia. Wojskowa renta inwalidzka była wypłacana od 1 stycznia 1983 r. do 30 czerwca 1989 r.. W tym zakresie wydano decyzje z 10 czerwca 1983 r., 14 maja 1985 r., decyzji z 27 marca 1986 r., decyzji 26 marca 1987 r. decyzji z 28 marca 1988 r., decyzji z 17 listopada 1988 r., decyzji z 10 marca 1989 r. i decyzji z 28 lipca 1989 r.

Decyzją z 16 sierpnia 1989 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy w L. wydał decyzję zamienną o ustaleniu emerytury wojskowej od 1 lipca 1989 r. w zamian wojskowej renty inwalidzkiej jako świadczenia korzystniejszego. Do wyliczenia przyjęto podstawę wymiaru w kwocie 135 968 zł, wysługę emerytalną za 24 lata (67% podstawy wymiaru), co stanowiło kwotę 91 099 zł Łącznie emerytura wyniosła 114 494 zł. Emeryturę zwiększono o dodatek rodzinny w kwocie 5 300 zł.

Na wniosek odwołującego z 17 września 1991 r. wojskowy organ emerytalny w decyzji z 3 października 1991 r. doliczył do wysługi emerytalnej okresy zatrudnienia przypadające po zwolnieniu ze służby wojskowej:

- od 1 lutego 1982 r. do 30 czerwca 1982 r. w Zakładach (...) Zakład w R. (1 miesiąc i 21 dni),

- od 3 stycznia 1983 r. do 14 września 1991 r. w Kombinacie Państwowych Gospodarstw Rolnych w G. (2 lata, 11 miesięcy i 21 dni).

Wysługa emerytalna wyniosła łącznie 26 lat, 9 miesięcy i 15 dni, po zaokrągleniu 27 lat.

Zwiększeniu uległ procentowy wymiar świadczenia. Wysokość świadczenia wyniosła 76% podstawy wymiaru (1 561 765 zł x 76% = 1 186 941 zł) + dodatek z tytułu odznaczenia państwowego 15 305 zł oraz dodatek z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową 234 264 zł. Łącznie 1 436 511 zł.

Bez uwzględnienia pracy cywilnej emerytura wyniosłaby 64% podstawy wymiaru za 23 lata wysługi. Zmiana wysługi emerytalnej – doliczenie kolejnych okresów zatrudnienia – miała wpływ na zwiększenie procentowego wymiaru świadczenia i kwoty świadczenia. Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. kwota świadczenia nie mogła przekraczać 100% podstawy wymiaru świadczenia. Z. R. wg decyzji z dnia 6 września 1982r. pobierał świadczenie w wysokości 82% (tj. 67% +15 %) podstawy wymiaru świadczenia. Zatem doliczenie kolejnych okresów zatrudnienia, przypadające po zwolnieniu ze służby powodował zwiększenie procentowego wymiaru świadczenia, a tym samym zwiększenie wysokości należnego świadczenia.

Od 1 marca 1994 r. zgodnie z ustawą z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1994 r., nr 10, poz. 36) Wojskowe Biuro Emerytalne we W. dokonało rewaloryzacji świadczenia. W decyzji rewaloryzacyjnej wojskowy organ emerytalny dokonał przeliczenia świadczenia zgodnie z art. 53 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin i ustalił procentowy wymiar emerytury przy zachowaniu zasady nieprzekraczania 75% podstawy wymiaru (ograniczenie świadczenia do kwoty nie wyższej niż 75% podstawy wymiaru). Na powyższy wymiar świadczenia składało się 71,20% z tytułu 27 lat wysługi emerytalnej ustalonej w dotychczasowych decyzjach oraz 15% zwiększenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową. Dotychczasowa wysługa emerytalna została zachowana.

Odwołujący pozostawał w zatrudnieniu do kwietnia 2018 r.

Poczynając od 1 marca 1994 r. hipotetyczna wysokość emerytury wojskowej Z. R., po umniejszeniu wysługi emerytalnej o okresy pracy cywilnej przypadające zarówno przed, jak i po zwolnieniu ze służby, tj. ustalenie wysługi emerytalnej tylko w oparciu o okresy pełnionej służby wojskowej, pozostanie bez wpływu na wysokość świadczenia. Wysokość emerytury wojskowej (brutto i netto) nie zmieniłaby się z uwagi na to, że procentowy wymiar świadczenia nadal wynosiłby 75%, tj. maksymalną wysokość zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2019 r., poz. 289 ze zm). Jest to konsekwencją tego, że wysługa emerytalna bez uwzględnienia okresów pracy cywilnej wynosi 60,80%,poza tym odwołujący jest uprawniony do 15% dodatku z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową (art. 15 ust. 4 powołanej ustawy). Wysokość emerytury wojskowej podlega ograniczeniu do 75% podstawy wymiaru ponieważ 60,80% + 15% przekracza 75% tj. maksymalny procentowy wymiar świadczenia. Aktualnie procentowy wymiar świadczenia przy uwzględnieniu okresów pracy cywilnej wynosi 71,20% + 15% i również podlega ograniczeniu do 75% podstawy wymiaru.

W dniu 4 kwietnia 2018 r. odwołujący złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w O. wniosek o emeryturę.

Decyzjami z dnia 12 czerwca 2018 r.:

a. o znaku (...) organ rentowy przyznał odwołującemu emeryturę od 1 kwietnia 2018 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek oraz ustalił wysokość emerytury od 1 maja 2018 r., tj. od następnego miesiąca po rozwiązaniu stosunku pracy. Wobec spełnienia przesłanek określonych w art. 55 ustawy emerytalnej wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 53 i art. 26 ustawy emerytalnej i okazała się świadczeniem korzystniejszym kwotowo od emerytury obliczonej na podstawie starych zasad (art. 53 ustawy emerytalnej).

b. o znaku (...) przyznał odwołującemu emeryturę od 1 kwietnia 2018 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1983 do 2017. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 29,82% przez kwotę bazową 3 731,13 zł wyniosła 1 112,62 zł. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy uwzględnił okresy składkowe 30 lat, 10 miesięcy i 5 dni, tj. 370 miesięcy oraz okresy nieskładkowe 5 miesięcy i 29 dni, tj. 5 miesięcy.

Organ rentowy zawiesił wypłatę emerytur na podstawie art. 95 ust.2 ustawy emerytalnej ponieważ odwołujący ma ustalone prawo do emerytury wojskowej od 1 listopada 1981 r.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie Z. R. zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie Sąd pierwszej instancji wskazał, że ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny nie był sporny. Problem w niniejszej sprawie sprowadzał się do interpretacji użytego w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej zwrotu „emerytura (…) została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin”.

Sąd Okręgowy wskazał na stanowisko Sądu Najwyższego, który zajmował się wykładnią wskazanego przepisu i w wyroku z dnia 24 stycznia 2019 r., w sprawie I UK 426/17 wskazał, że właściwy jest taki kierunek wykładni art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2018 r. poz. 1076 ze zm.), z którego wynika, że użyte w ust. 2. tego artykułu sformułowanie „emerytura (…) obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych” oznacza odwołanie się do zasad obliczenia emerytury wojskowej określonych w tych przepisach, a więc z uwzględnieniem wyłącznie służby wojskowej, co z kolei uzasadnia prawo do pobierania dwóch emerytur „wypracowanych” niezależnie od siebie.

Zatem o wyjątku od zasady pobierania jednego świadczenia nie decyduje data przyjęcia do służby, ale brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego. Przy czym ten „brak możliwości” nie występuje wtedy, gdy emeryt wojskowy nie decyduje się na złożenie wniosku o doliczenie po zwolnieniu ze służby wojskowej okresów składkowych i nieskładkowych, choć mogą one zwiększyć podstawę wymiaru emerytury do 75 %. Wspólnym bowiem mianownikiem uzasadniającym prawo do dwóch świadczeń są uwarunkowania wynikające z przepisów prawa niepozwalające na wykorzystanie stażu „cywilnego” w emeryturze wojskowej, a nie wybór emeryta wojskowego. O zastosowaniu wyjątku od zasady wypłacania jednego świadczenia decyduje brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego, a nie data przyjęcia żołnierza zawodowego do służby wojskowej (art. 95 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach.

Dalej Sąd Okręgowy podkreślił, że uzasadniając swoje stanowisko Sąd Najwyższy wskazał w szczególności, że artykuł 2 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych umożliwia natomiast emerytowanym żołnierzom zawodowym i funkcjonariuszom służb mundurowych nabycie prawa do emerytury z powszechnego systemu emerytalnego, po spełnieniu jego ustawowych przesłanek. W przypadku sprzężenia tego prawa nie tylko z wiekiem emerytalnym, ale także z posiadaniem wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych (przy emeryturze z systemu zdefiniowanego świadczenia), w stażu emerytalnym nie uwzględnia się okresów służby wojskowej oraz służby w formacjach „mundurowych”, jeżeli z tego tytułu ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w ustawach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb mundurowych (art. 5 ust. 2a ustawy emerytalnej).

Zbieżne rozwiązanie zostało przyjęte w przypadku emerytury z systemu zdefiniowanej składki przewidzianej dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz niepowiązanej z posiadaniem wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych, gdyż o prawie do niej decyduje wyłącznie wiek emerytalny i zgromadzony kapitał składkowy pochodzący z "cywilnego" okresu ubezpieczenia (nie dotyczy to zwolnionych ze służby żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb mundurowych, którzy nie mają ustalonego prawa do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób lub którzy prawo to utracili). Podkreślić przy tym należy, iż z uwagi na uwarunkowania wiekowe, żołnierzom, którzy zostali przyjęci do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 roku, emerytura obliczana jest na podstawie kapitału składkowego.

Niezależnie od daty przyjęcia do służby (i niezależnie od rodzaju emerytury) emeryt wojskowy nie może mieć uwzględnionego okresu służby wojskowej w emeryturze z powszechnego systemu emerytalnego. Sytuacja żołnierzy przyjętych do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. i przed tym dniem ukształtowana jest jednakowo.

Inaczej natomiast rzecz się przedstawia w aspekcie wpływu "cywilnych okresów stażu emerytalnego na prawo i wysokość świadczeń wojskowych, albowiem do wysługi emerytalnej żołnierza, który pozostawał w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., zalicza się na podstawie art. 16 ust. 1 w związku z art. 15 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych (z urzędu) posiadane przed przyjęciem do służby okresy składkowe i nieskładkowe w rozumieniu ustawy emerytalnej. Okresy te uwzględnia się w ten sposób, że emerytura wojskowa wzrasta o 2,6% podstawy wymiaru za nie więcej niż 3 lata okresów składkowych poprzedzających służbę (a o 1,3% za każdy następny rok i 0,7% za każdy rok okresów nieskładkowych poprzedzających służbę).

Ustalona w powyższy sposób emerytura podlega na wniosek zainteresowanego zwiększeniu - w wyniku doliczenia okresów przypadających po zwolnieniu ze służby - o 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok zatrudnienia przed dniem 1 stycznia 1999 r. w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy oraz za każdy rok okresów opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po dniu 31 grudnia 1998 r. lub za okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia - pod warunkiem, że emerytura ta wynosi mniej niż 75% podstawy jej wymiaru i emeryt ukończył 50/55 lat życia albo stał się inwalidą (art. 14 ust. 1-4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych).

W odmienny sposób przedstawia się natomiast sytuacja w stosunku do prawa i wysokości emerytury żołnierzy, którzy zostali przyjęci do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r., albowiem w tym przypadku wysokość świadczenia uzależnia się wyłącznie od okresów służby wojskowej, co wynika z art. 15a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych.

Sumując, żołnierz, który pozostawał w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., może - w świadczeniu wojskowym - korzystać z "cywilnej" wysługi emerytalnej, natomiast przyjęty do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 roku już takiego uprawnienia nie posiada.

Na pierwszy rzut oka wykazana powyżej różnica, tj. mniej korzystne zasady obliczania emerytury dla żołnierzy przyjętych do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 roku, mogłaby uzasadniać taki kierunek interpretacji art. 95 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, z którego wynikałoby, że o prawie do pobierania dwóch emerytur decyduje data przyjęcia do służby. Powyższe oznaczałoby, że użyte w ust. 2. tego artykułu sformułowanie "emerytura (...) według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych" oznacza emeryturę przyznaną na podstawie tych przepisów, a w konsekwencji, że prawo do pobierania dwóch emerytur mają wyłącznie żołnierze, którzy zostali przyjęci do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r.

Niemniej jednak na uwagę zasługuje fakt, że nie wszyscy żołnierze, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., mogą faktycznie zrealizować uprawnienie do wykorzystania "cywilnej" wysługi emerytalnej. W ich przypadku bowiem wystarczy jedynie odpowiednio długa służba i wzrost emerytury z tytułu szczególnych właściwości służby (art. 15 ust. 2 i 3) lub z tytułu inwalidztwa wojskowego (art. 15 ust. 4), aby - przy spłaszczeniu podstawy wymiaru emerytury wojskowej do maksymalnie 75% (art. 18 ust. 1) - cywilne okresy ubezpieczenia w żaden sposób nie zwiększały świadczenia.

W takim przypadku emeryt wojskowy, niezależnie od swojej woli, nie ma prawnej możliwości skonsumowania żadnego "cywilnego" okresu ubezpieczenia w wojskowej emeryturze. Podobnie rzecz się ma w przypadku tego rodzaju okresów poprzedzających służbę, krótszych niż rok (art. 15 ust. 1 pkt 2-4).

W opisanych uwarunkowaniach emeryt wojskowy pozostaje w sytuacji identycznej jak żołnierz, który rozpoczął służbę po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. - jego emerytura jest obliczana wyłącznie w oparciu o wojskowy staż emerytalny.

Kryterium, które niewątpliwie zadecydowało o uprzywilejowaniu (polegającym na możliwości pobierania jednocześnie dwóch świadczeń emerytalnych) żołnierzy, którzy zostali powołani do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r., to brak możliwości uwzględniania w wojskowej emeryturze jakiegokolwiek okresu "cywilnego" stażu emerytalnego. Kryterium to jednocześnie określa krąg podmiotów charakteryzujących się tą samą istotną cechą relewantną. Do tej grupy należą emeryci wojskowi, których wypracowane okresy składkowe i nieskładkowe nie miały żadnego wpływu na wysokość emerytury wojskowej, do nich zaś należą wszyscy żołnierze, którzy zostali powołani do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. oraz niektórzy żołnierze, którzy pozostawali w służbie

Skoro emeryt korzysta ze wzrostu emerytury wojskowej z tytułu cywilnej wysługi emerytalnej, to oznacza, że zostaje zachowana zasada wzajemności składki i świadczeń w rozumieniu funkcjonującym w polskim systemie ubezpieczenia społecznego nawet wtedy, gdy włożony wkład nie jest wprost proporcjonalny do korzyści jaką przynosi zwiększenie emerytury.

Sąd Okręgowy w całości akceptował cytowany wyrok Sądu Najwyższego i odniósł do odwołującego Z. R..

Sąd meriti wskazał, że skoro Z. R. pozostawał w służbie przed 2 stycznia 1999 r. może – co do zasady - w świadczeniu wojskowym - korzystać z „cywilnej” wysługi emerytalnej. W rzeczywistości jednak ta cywilna wysługa nie ma żadnego wpływu na wysokość pobieranego świadczenia z WBE. Aktualnie, jak wynika z powyższych rozważań, brak możliwości uwzględnienia w wojskowej emeryturze jakiegokolwiek okresu „cywilnego” stażu emerytalnego. Innymi słowy, wypracowane okresy składkowe i nieskładkowe nie mają żadnego wpływu na wysokość emerytury wojskowej.

Sąd pierwszej instancji nie miał wątpliwości, że odwołujący Z. R. spełnił wszystkie wymagane prawem przesłanki uprawniające go do otrzymania wypłaty świadczenia emerytalnego przyznanego mu przez organ rentowy, przy uwzględnieniu pobierania emerytury wojskowej. Okresy zatrudnienia przypadające przed i po przyznaniu odwołującemu prawa do emerytury wojskowej w żaden sposób nie wpływają na zmianę wysokości tego świadczenia, ponieważ w decyzji o rewaloryzacji emerytury wojskowej od 1 marca 1994 r. zachowano dotychczasową wysługę w ilości 27 lat, a świadczenie zostało przeliczone zgodnie z art. 53 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Wojskowy organ emerytalny ustalił procentowy wymiar emerytury przy zachowaniu zasady nieprzekraczania 75% podstawy wymiaru (ograniczenie świadczenia do kwoty nie wyższej niż 75% podstawy wymiaru). Na powyższy wymiar świadczenia składało się 71,20% z tytułu 27 lat wysługi emerytalnej ustalonej w dotychczasowych decyzjach oraz 15% zwiększenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową.

W świetle ustalonych okoliczności oraz prezentowanej wyżej interpretacji art. 95 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej Sąd Okręgowy uznał za dopuszczalne na gruncie cytowanych wyżej przepisów pobieranie przez odwołującego równolegle dwóch świadczeń – zarówno emerytury wojskowej, jak i emerytury powszechnej.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji bez znaczenia dla rozstrzygnięcia ma fakt, że wcześniej, to jest przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach, niektóre okresy cywilne były uwzględnione przy ustaleniu wojskowej emerytury, a nawet miały wpływ na jej wysokość (por. pkt 2.7 i 2.14). Dotyczy to bowiem okresów przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach, ale przede wszystkim przed wejściem w życie art. 95 ust. 2 w brzmieniu znajdującym zastosowanie w sprawie). Podkreślić bowiem należy, że art. 95 ust. 2 w obecnym brzmieniu został wprowadzony ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1609), co związane było z wprowadzeniem nowych zasad przyznawania i obliczania emerytury wojskowej. W tej sytuacji, brzmienie przepisu należy odnosić do stanu wyłącznie po tej dacie, a w szczególności, do momentu przyznania emerytury powszechnej na podstawie przepisów obowiązującej ustawy o emeryturach i rentach. Sąd pierwszej instancji nie miał wątpliwości, że w podanym okresie odwołujący uzyskiwałby taką samą emeryturę wojskową i nie mają tu znaczenia okresy „wysługi cywilnej”

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i powołanych wyżej przepisów prawa materialnego - zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że stwierdził brak podstaw do nieodjęcia wypłaty emerytury z uwagi na pobieranie emerytury wojskowej (przy czym w przypadku decyzji (...) wypłata i tak pozostaje zawieszona z uwagi na korzystniejszą decyzję (...)).

W zakresie decyzji z 12 czerwca 2018 r. znak (...) sąd przyznał odwołującemu prawo do wypłaty emerytury począwszy od 1 maja 2018 r., tj. od następnego miesiąca po rozwiązaniu stosunku pracy.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w całości i zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego przepisu art. 95 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2020r. , poz. 53) w związku z przepisem art. 7 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (j.t. Dz. U z 2020 poz. 586).

Wskazując na powyższą podstawę apelacji pozwany organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd II instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przytoczonymi w niej zarzutami dotyczącymi prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (uchwała Sądu Najwyższego składu 7 sędziów – zasada prawna z 31 stycznia 2008 r. – III CZP 49/07).

Sąd odwoławczy w pierwszej kolejności rozważa zarzuty procesowe, bowiem tylko poprawnie ustalony stan faktyczny może stanowić podstawę do oceny prawidłowości zastosowania prawa materialnego. Skarżący organ rentowy powołał w apelacji wyłącznie zarzuty naruszenia prawa materialnego, stąd też Sąd Apelacyjny przyjmuje za podstawę rozstrzygnięcia stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji, poza ustaleniem pracy odwołującego jako fakturzysty w wymiarze 1/6 etatu w PHU (...), na okres od 1 lipca 1997r. do 30 czerwca 1997r. (k.3 uzasadnienia Sądu I instancji), podczas gdy prawidłowo określonym okresem tej pracy powinno być od 1 lipca 1996r. do 30 czerwca 1997r. (k.6 - akta rentowe)

W zakresie zastosowanych przepisów prawa materialnego, Sąd Apelacyjny podziela ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy. Nie ulega wątpliwości, że w polskim systemie zabezpieczenia społecznego zasadą jest pobieranie jednego świadczenia (wybranego lub wyższego) co wynika wprost z art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2020.53 j. t.). Zgodnie z ust. 2 tegoż artykułu przepis ust. 1 stosuje się również, z uwzględnieniem art. 96, w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2, z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa lub policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin lub w art. 15a lub 15d lub art. 18e ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Na tle tych regulacji jasne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2019 r. I UK 426/17 (OSNP 2019/9/114) – cytowanym trafnie przez Sąd Okręgowy, że o zastosowaniu wyjątku od zasady wypłacania jednego świadczenia decyduje brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego, a nie data przyjęcia żołnierza zawodowego do służby wojskowej. Inaczej mówiąc w przypadku skarżącego prawo do pobierania emerytury w systemie powszechnym – aktualnie zawieszonej – obok emerytury wojskowej służy ubezpieczonemu wtedy, gdyby nie było możliwości uwzględnienia przy ustalaniu wysokości emerytury wojskowej jego stażu ubezpieczeniowego w systemie powszechnym stażu „cywilnego”.

Tak też jest właśnie w świetle prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego poczynionych w przypadku ubezpieczonego, którego procentowy wymiar emerytury wyniósł 75 % podstawy wymiaru, nie było możliwym doliczenie do jego świadczenia okresów opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po dniu 31 grudnia 1998 r. lub okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia (art. 14 ust. 1 pkt 2 w zw. ust. 2 pkt 1 ustawy). Oznacza to, że ubezpieczony płacący składki na ubezpieczenie społeczne w systemie powszechnym nie mógłby skorzystać z nich w żaden sposób, gdyby odmówić mu pobierania obu zbiegających się świadczeń. Trzeba zauważyć, iż możliwość pobierania w takich okolicznościach obu świadczeń przez ubezpieczonych jest w swej konstrukcji zbliżona do konstrukcji rolników pobierających świadczenia rolnicze, mogących jednocześnie efektywnie nabyć świadczenia w systemie powszechnym, gdy są ur. po dniu 31 grudnia 1948 r., którym nie zalicza się okresów ubezpieczenia w systemie powszechnym do emerytury rolniczej (por. art. 33 ust. 2a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r.; o ubezpieczeniu społecznym rolników; Dz. U. 2020.174 j.t.).

W kontekście powyższych okoliczności faktycznych i prawnych podkreślić należy ugruntowane stanowisko wyrażone w orzecznictwie w wyroku Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2019r sygn. I UKL 426/17 oraz wyrokach Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 23.01.2020r III AUa 333/19 oraz Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26.07.2019r III AUa 1045/18 w których dokonując wykładni art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jednoznacznie wyrażono stanowisko, że o wyjątku od zasady pobierania jednego świadczenia nie decyduje zatem data przyjęcia do służby, ale brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego. Przy czym ten „brak możliwości” nie występuje wtedy, gdy emeryt wojskowy nie decyduje się na złożenie wniosku o doliczenie po zwolnieniu ze służby wojskowej okresów składkowych i nieskładkowych, choć mogą one zwiększyć podstawę wymiaru emerytury do 75%. Wspólnym bowiem mianownikiem uzasadniającym prawo do dwóch świadczeń są uwarunkowania wynikające z przepisów prawa niepozwalające na wykorzystanie stażu „cywilnego” w emeryturze wojskowej, a nie wybór emeryta wojskowego.

Sąd Apelacyjny podkreśla zatem, że w przypadku żołnierzy, który pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r :

a) jeśli żołnierz ma możliwość obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego poprzez złożenie wniosku o doliczenie po zwolnieniu ze służby wojskowej okresów składkowych i nieskładkowych, które mogą one zwiększyć podstawę wymiaru emerytury do 75% czyli wykorzystanie stażu „cywilnego” w emeryturze wojskowej ( przy czym ten „brak możliwości” nie występuje wtedy, gdy emeryt wojskowy nie decyduje się na złożenie wniosku), to w takim przypadku obowiązuje zasada jednego świadczenia (art. 95 ust. 2 i art. 98 ust. 1 ustawie emerytalnej oraz art. 7 ustawy z dnia z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin). A więc nie wykorzystując prawa do obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego poprzez doliczenie stażu „cywilnego” w emeryturze wojskowej i uzyskania w ten sposób zwiększenia podstawy wymiaru emerytury do 75%, taki emeryt wojskowy pozbawiony jest prawa do obliczenia emerytury powszechnej z uwzględnieniem stażu cywilnego okresów składkowych i nieskładkowych po zwolnieniu ze służby wojskowej, które mogą zwiększyć podstawę wymiaru emerytury wojskowej do 75%.

b) jeśli żołnierz nie ma możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego poprzez złożenie wniosku o doliczenie po zwolnieniu ze służby wojskowej okresów składkowych i nieskładkowych, które mogą one zwiększyć podstawę wymiaru emerytury do 75% bo długa służba i wzrosty emerytury z tytułu szczególnych właściwości służby (art. 15 ust. 2 i 3) lub z tytułu inwalidztwa wojskowego (art. 15 ust. 4), przy spłaszczeniu podstawy wymiaru emerytury wojskowej do maksymalnie 75 % (art. 18 ust. 1) powodują, że cywilne” okresy ubezpieczenia w żaden sposób nie zwiększają świadczenia, to taka sytuacja uzasadnia prawo do pobierania dwóch emerytur „wypracowanych” niezależnie od siebie. Jak wskazał Sąd Najwyższy o wyjątku od zasady pobierania jednego świadczenia nie decyduje data przyjęcia do służby, ale brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego. W takim przypadku emeryt wojskowy, niezależnie od swojej woli, nie ma prawnej możliwości skonsumowania żadnego „cywilnego” okresu ubezpieczenia w wojskowej emeryturze. Wówczas obliczenie emerytury wojskowej następuje z uwzględnieniem wyłącznie służby wojskowej, co z kolei uzasadnia prawo do pobierania dwóch emerytur „wypracowanych” niezależnie od siebie.

W niniejszej sprawie zachodzi sytuacja opisana powyżej w pkt b) i bez znaczenia jest to ,iż Z. R. występował do WBE o doliczenie wysługi emerytalnej do emerytury wojskowej okresów zatrudnienia cywilnego po ustaniu służby wojskowej skoro takie okresy w żaden sposób nie wpływały na wysokość emerytury wojskowej. Innymi słowy nie zostały skonsumowane w wysokości emerytury wojskowej. Taka sytuacja jest właśnie sytuacją, w której powołane powyżej orzecznictwo podkreśla, iż w takim przypadku emeryt wojskowy, niezależnie od swojej woli, nie ma prawnej możliwości skonsumowania żadnego „cywilnego” okresu ubezpieczenia w wojskowej emeryturze.

W świetle powyższych rozważań wniesiona apelacja okazała się niezasadna i stosownie do art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu, o czym Sąd odwoławczy orzekł w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyników – na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 r, poz. 1800 z zm.), a zatem na podstawie zasady odpowiedzialności za wynik procesu, w myśl której strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić stronie wygrywającej poniesione koszty – w tym przypadku koszty zastępstwa prawnego (pkt 2 wyroku).

Przemysław Horak