Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy K. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale : M. K.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 18 stycznia 2024 r. sygn. akt VII U 1866/22

oddala apelację.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...)o nr (...), na podstawie przepisu art. 83 ust. 1 pkt 1 oraz art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.) oraz art. 2, art. 22 § 1 i art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 t.j.) oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 t.j.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że K. N. jako pracownik u płatnika składek M. K., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 7 lutego 2022 r.

W uzasadnieniu decyzji, organ rentowy wskazał, że z uwagi na złożony przez ubezpieczoną wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego krótko po zawarciu umowy o pracę, wszczął postępowanie wyjaśniające. W toku tego postępowania ZUS ustalił, że K. N. została zatrudniona przez płatnika składek M. K. od 7 lutego 2022 r., a z dniem 4 kwietnia 2022 r. stała się niezdolna do pracy. Po odebraniu wyjaśnień od ubezpieczonej i płatnika składek na okoliczność zatrudnienia, zakresu obowiązków K. N. u M. K., mając nadto na uwadze dodatkowe zatrudnienie K. N. na podstawie umowy zlecenia u płatnika C. (...), organ rentowy uznał, że strony nie wykazały, aby K. N. rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz M. K. w charakterze pracownika. Strony nie przedstawiły bowiem żadnego materialnego dowodu na potwierdzenie wykonywania przez ubezpieczoną powierzonych jej obowiązków. Po udaniu się ubezpieczonej na zwolnienie chorobowe, płatnik składek nadto nie zatrudnił nikogo na zastępstwo, a zatem brak było realnej potrzeby zatrudnienia pracownika na stanowisku biurowym. Kolejną wątpliwość organu rentowego wzbudził brak osób, mogących potwierdzić wykonywanie pracy przez K. N. – z wyjątkiem właściciela firmy. Jednym z kierowców, zatrudnionych u płatnika składek, jest mąż ubezpieczonej, stąd ZUS wyprowadził wniosek, ze zatrudnienie K. N. przez M. K. mogło mieć charakter koleżeńskiej pomocy. W ocenie ZUS zatem, zgłoszenie K. N. do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u M. K., miało charakter pozorny i skierowane było na uzyskanie długoterminowych świadczeń z FUS.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożyła odwołująca K. N. w piśmie z dnia 24 października 2022 r. Odwołująca nie zgodziła się z wydaną decyzją, wniosła o jej uchylenie i przywrócenie statusu osoby ubezpieczonej na podstawie umowy o pracę, nadto wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 7 maja 2022 r. W uzasadnieniu odwołująca potwierdziła, że jej mąż jest zatrudniony u M. K. i o ofercie pracy na stanowisku pracownika biurowego u płatnika składek, dowiedziała się od męża. K. N. wyjaśniła, że biuro przedsiębiorstwa (...) znajduje się na terenie budynku mieszkalnego Państwa K. z dostępem do części mieszkalnej, z tych przyczyn właściciele poszukiwali do pracy w biurze, osoby godnej zaufania. Odwołująca wskazała, że posiada wiedzę z zakresu przedsiębiorczości, informatyki i znajomości j. angielskiego i niemieckiego, co ułatwiało E. K. wymianę zagranicznej korespondencji. K. N. scharakteryzowała swoją pracę na rzecz płatnika składek i wskazała, że podjęła ją z powodu konieczności wsparcia finansowego swojej mamy. Brak świadków, mogących potwierdzić pracę odwołującej na rzecz płatnika składek, wynika ze specyfiki pracy kierowców, którzy pracują w systemie 2/1, z tras zjeżdżają zazwyczaj w piątki w godzinach wieczornych, gdy odwołującej już nie było w biurze. Odwołująca zaprzeczyła, aby jej mąż pozostawał z M. K. w relacjach koleżeńskich. Zmiana stanowiska pracy oraz brak zastępstwa w okresie nieobecności odwołującej, wynikał z rosnących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, związanych z kryzysem gospodarczym i wybuchem wojny na Ukrainie.

Płatnik składek M. K. na rozprawie w dniu 1 czerwca 2023 r. przychylił się do odwołania K. N. (k. 86).

Wyrokiem z 18 stycznia 2024 r. (sygn. VII U 1866/22) Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób stwierdzając, że odwołująca K. N. jako pracownik u płatnika składek M. K. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 7 lutego 2022 r.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołująca K. N. urodziła się (...), z zawodu jest kosmetologiem, w 2020 r. ukończyła Wyższą Szkolę (...) w P. z tytułem licencjata w zawodzie kosmetolog. Odwołująca w okresie studiów była zatrudniona w p. (...) w S. oraz pomagała w prowadzeniu działalności gospodarczej matce – M. J. pod firmą P. (...) w M..

Płatnik składek M. K. ma od 30 czerwca 2015 r. zarejestrowaną pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w P., gm. N., NIP (...), której przeważającym przedmiotem działalności jest transport drogowy towarów ( (...)). M. K. prowadzi przedsiębiorstwo w miejscu zamieszkania wraz z żoną E. K., zatrudnia ok. 5 kierowców samochodów ciężarowych, w tym m.in. męża odwołującej – M. N. (od września 2019 r.).

Z tytułu prowadzonej działalności, płatnik składek w 2021 r. uzyskał przychód w wysokości 2.813.904,91 zł i dochód – 154.241,91 zł. M. K. od początku działalności współpracuje z (...) i nie zawiesił prowadzenia przedsiębiorstwa w okresie pandemii (...)19.

M. K. znał K. N. tylko „z widzenia”. O możliwości podjęcia pracy u M. K., K. N. dowiedziała się od męża M. N.. K. N. zgłosiła się do M. K. na początku lutego 2022 r. i przez trzy dni przychodziła do siedziby firmy, żeby poznać jej specyfikę.

W dniu 7 lutego 2022 r. M. K. i K. N. zawarli umowę o pracę na czas określony od 7 lutego 2022 r. do 6 lutego 2025 r., zgodnie z którą K. N. została zatrudniona u płatnika składek na stanowisku pracownika biurowego w wymiarze 1 etatu, za wynagrodzeniem 3.010 zł brutto.

W dniu 7 lutego 2022 r. pracodawca wystawił K. N. skierowanie na wstępne, pracownicze badanie lekarskie. Orzeczeniem z dnia 18 marca 2022 r. lekarz medycyny pracy nie stwierdził przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia przez K. N. pracy na stanowisku pracownika biurowego u M. K.. W tej samej dacie odwołująca przeszła szkolenie BHP w zakresie instruktażu ogólnego, przeprowadzonego przez specjalistę BHP – P. G. oraz instruktaż stanowiskowy, przeprowadzony przez M. K..

Warunki pracy odwołującej ustalił M. K., który wraz z żoną E. K. sprawowali kontrolę nad czynnościami odwołującej. Dzienny wymiar czasu pracy K. N. wynosił 8h. Odwołująca pracowała elastycznie w godzinach od 7:00 do 15:00 lub od 8:00 do 16:00, od poniedziałku do piątku w P., w biurze, mieszczącym się na parterze budynku, w którym zamieszkuje M. K.. Do dyspozycji odwołującej płatnik składek pozostawił biurko, laptopa, drukarkę, niszczarkę i służbowy telefon komórkowy. W biurze z razem z odwołującą pracowała żona płatnika składek – E. K..

Przez pierwsze dwa tygodnie pracy, odwołująca zajmowała się segregowaniem dokumentów – układaniem ich według kategorii i dat (pracownicze, sprzętowe, gwarancyjne) w osobnych segregatorach oraz przygotowywała korespondencję do wysyłki. Następnie K. N. pod nadzorem M. K., odpowiadała na elektroniczną korespondencję służbową, wpisywała trasy z kart drogowych kierowców do komputera, uzupełniała karty drogowe i paliwowe każdego kierowcy, zatrudnionego u płatnika składek, drukowała je z systemu i dołączała do teczek kierowców. Odwołująca nie widywała kierowców, zatrudnionych u płatnika składek, albowiem pracują oni w systemie 2:1 lub 3:1 (2/3 tygodnie w trasie, 1 tydzień w domu), zjeżdżają z trasy w godzinach wieczornych w piątek i wyruszają w niedzielę wieczorem lub w poniedziałek z rana, tj. poza godzinami pracy biura.

W dniu 1 marca 2022 r. strony podpisały aneks do umowy o pracę z dnia 7 lutego 2022 r., w świetle którego ustaliły, że K. N. od 1 marca 2022 r. będzie wykonywać pracę na stanowisku pracownika utrzymania czystości. W wyniku zmiany, K. N. dbała o czystość i porządek w biurze (wycierała kurze i podłogi) i na parterze domu płatnika, dbała o czystość w kabinach samochodów ciężarowych i osobowych, którymi kierowcy dojeżdżali do (...) i zmieniali się przy prowadzeniu samochodu ciężarowego.

Płatnik składek w dniu zawierania umowy o pracę z odwołującą (7 lutego 2022 r.) i w dniu jej aneksowania (1 marca 2022 r.) nie wiedział, że K. N. jest w ciąży. K. N. potwierdziła ciążę (10 tydzień) na wizycie lekarskiej w dniu 11 marca 2022 r.

K. N. nadto w okresach od 13 lutego do 28 lutego 2022 r., od 1 do 31 marca 2022 r. i od 1 kwietnia do 30 kwietnia 2022 r. była zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia w C. (...), gdzie pomagała przy sprzedaży ciast, utrzymywaniu czystości i porządku w sklepie i na zapleczu. Odwołująca na zleceniu pracowała w weekendy (soboty i niedziele) na zmianie rannej lub popołudniowej, a jej obecność w sklepie była potwierdzana na karcie ewidencji czasu pracy.

K. N. w dniu 7 maja 2022 r. zgłosiła w ZUS wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego. W wyniku tego wniosku, organ rentowy w dniu 17 czerwca 2022 r. wszczął postępowanie wyjaśniające na okoliczność zasadności zgłoszenia K. N. do ubezpieczenia społecznego z tytułu umowy o pracę od 7 lutego 2022 r., w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 3.100 zł.

W dniu 19 września 2022 r. organ rentowy wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję nr (...), którą wyłączył K. N. z obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, pozostając w przekonaniu w oparciu o zgromadzony w toku postępowania wyjaśniającego materiał dowodowy, że K. N. i M. K. zawarli w dniu 7 lutego 2022 r. umowę o pracę dla pozoru, w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej, a stosunek pracy nie był faktycznie realizowany.

W konsekwencji powyższej decyzji, organ rentowy decyzją z dnia (...) r. nr (...) odmówił K. N. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 7 maja 2022 r. do 23 września 2022 r. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek M. K.. Postępowanie odwoławcze od tej decyzji toczy się przed Sądem Rejonowym Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu pod sygn. akt V U 1245/22 i zostało zawieszone do czasu prawomocnego zakończenia niniejszej sprawy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że odwołująca K. N. jako pracownik u płatnika składek M. K. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 7 lutego 2022 r.

Sąd I instancji wskazał, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy pomiędzy odwołującą K. N. a M. K. doszło do faktycznego nawiązania stosunku pracy na podstawie umowy o pracę z dnia 7 lutego 2022 r. i do faktycznego wykonywania pracy przez K. N. na rzecz tego pracodawcy, a tym samym powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego począwszy od 7 lutego 2022 r., tj. zgodnie z zakresem czasowym w zaskarżonej decyzji ZUS. Organ rentowy stał na stanowisku, że umowa o pracę z dnia 7 lutego 2022 r. pomiędzy stronami, została zawarta dla pozoru.

Następnie Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zacytował również art. 22 § 1 i art. 26 k.p. oraz art. 83 § 1 k.p.c.

W dalszej części uzasadnienia wskazał, że przeprowadzone postępowanie dowodowe dowiodło, że umowa o pracę K. N. z M. K., podpisana w dniu 7 lutego 2022 r., nie została zawarta dla pozoru, celem wykreowania przekonania o istnieniu stosunku pracy pomiędzy stronami umowy. Wysokie obroty przedsiębiorstwa płatnika składek, które w roku 2021 wyniosły przychód - 2.813.904,91 zł, dochód – 154.241,91 zł pozwalały zdaniem Sądu I instancji na zatrudnienie odwołującej jako pracownika biurowego, celem odciążenia właścicieli przedsiębiorstwa. Brak zatrudnienia pracownika na zastępstwo odwołującej przez płatnika składek, podnoszony przez ZUS, zdaniem Sądu Okręgowego nie potwierdza braku potrzeby zatrudnienia odwołującej co do zasady, ale wynikał wyłącznie z zaskoczenia płatnika składek stanem ciąży krótko zatrudnionego pracownika, który przeszedł na zwolnienie lekarskie jak i z niepewnej sytuacji gospodarczej jaka zapanowała w Polsce w związku z nadal trwającą epidemią Covid-19 i w związku z wybuchem wojny ukraińsko – rosyjskiej, która spowodowała nagły odpływ pracowników pochodzenia ukraińskiego z jego firmy. Podkreślić w tym miejscu należy, że płatnik składek, który jest osobą fizyczną, poszukiwał w zatrudnieniu odwołującej sposobu na lepszą organizację biura i uzyskanie w ten sposób więcej czasu na sprawy osobiste. Potrzeba ta była zatem przede wszystkim potrzebą własną, a nie całego przedsiębiorstwa. Sąd I instancji podkreślił, że działalność transportowa płatnika składek jest uzależniona od sytuacji gospodarczej nie tylko w kraju, ale także za granicą i wybuch wojny ukraińsko – rosyjskiej w lutym 2022 r. bezspornie wywołał kryzys zarówno gospodarczy jak i humanitarny w Europie Środkowo – Wschodniej. Wspomniał o tym płatnik składek w swoich zeznaniach, mówiąc o odpływie pracowników pochodzenia ukraińskiego z jego przedsiębiorstwa w związku z działaniami wojennymi w ich kraju. Nie dziwi zatem fakt, że płatnik składek w pierwszej kolejności musiał zabezpieczyć pracowników na stanowiskach kierowców, wykonujących podstawowy przedmiot działalności jego firmy – transport, nadając w ten sposób obsłudze administracji przedsiębiorstwa niższy priorytet (tj. powrót do samodzielnego prowadzenia tych spraw).

Reasumując zatem Sąd I instancji doszedł do przekonania, że umowa o pracę, zawarta między odwołującą a płatnikiem składek nie była czynnością pozorną, tylko faktycznie wykonywaną, gdyż pomiędzy stronami zaistniał stosunek pracy, który skutkował obowiązkiem objęcia K. N. jako pracownika obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi począwszy od 1 lutego 2022 r.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 19 września 2022 r. i uznał, że K. N. jako pracownik u płatnika składek M. K. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 7 lutego 2022 r., o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

W związku z brakiem wniosku o zasądzenie kosztów postępowania po stronie odwołującej, Sąd I instancji obciążył kosztami postępowania obie strony w zakresie już przez te strony poniesionym.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

⚫

naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez nierozważenie wszechstronnie zebranego materiału dowodowego, co spowodowało w efekcie sprzeczności ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym oraz co za tym idzie naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię przepisów art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 22 kodeksu pracy polegające na przyjęciu, że ubezpieczona K. N. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na podstawie umowy o pracę, podczas gdy postępowanie dowodowe wykazało zupełnie coś przeciwnego, a mianowicie zawarcie spornej umowy o pracę zostało dokonane celem osiągnięcia skutku w postaci wypłaty zasiłków z ubezpieczenia;

⚫

naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 232 zdanie pierwsze k.p.c., polegające na jego błędnej wykładni i zastosowaniu, poprzez przyjęcie, że ciężar dowodu w sprawie spoczywał na organie rentowym, co doprowadziło do przerzucenia na niego ciężaru udowodnienia faktu wykonywania obowiązków pracowniczych przez ubezpieczoną, mimo że organ wskazał uzasadniając odpowiednio, iż ubezpieczona takich obowiązków nie wykonywała.

Mając na uwadze zarzuty wskazane powyżej organ rentowy wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania ubezpieczonej w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,

2.  zasądzenie od odwołujących kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji i przed Sądem II instancji na rzecz ZUS I Oddział w P. według norm przepisanych.

Odwołująca K. N. nie wniosła odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Wniesioną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest oczywiście prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne. Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania. Wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie widział też konieczności uzupełniania postępowania dowodowego.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych pracownik objęty jest obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym, zaś obowiązek ten powstaje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Pracownika do ubezpieczeń społecznych zgłasza pracodawca, który jest płatnikiem składek. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, czyli zatrudnioną przez pracodawcę.

Z kolei art. 22 § 1 kodeksu pracy stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Mając na uwadze treść przytoczonych przepisów, stwierdzić należy w przedmiotowej sprawie istota sporu sprowadzała się do ustalenia czy odwołująca K. N. w spornym okresie była pracownikiem płatnika składek M. K. prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w P. i czy z tego tytułu od dnia 7 lutego 2022 r. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.

W orzecznictwie przyjmuje się, że jeżeli umowa o pracę została zawarta dla pozoru, nie może ona stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, aby móc stwierdzić, że została zawarta pozorna umowa przy składaniu oświadczeń woli - przy podpisywaniu umowy - obie strony muszą mieć (mają) świadomość, że osoba określona w umowie, jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy. Oznacza to, że strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wynikających z umowy. Innymi słowy, strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04.02.2000 r., II UKN 362/99, OSNAPiUS 2001/13/449, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.07.2012 r., I UK 27/12, LEX nr 1218584).

Stosunek pracy jest dobrowolnym stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma podmiotami, z których jeden, zwany pracownikiem, obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem drugiego podmiotu, zwanego pracodawcą, pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07.10.2009 r., III PK 38/2009, LEX nr 560867).

O ważności stosunku pracy świadczy przede wszystkim to, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę wolne są od wad, powodujących ich nieważność bądź bezskuteczność. Na istnienie ważnego stosunku pracy składa się złożenie oświadczeń w przedmiocie zawarcia umowy o pracę, zamiar stron oraz faktyczne wykonywanie określonej w umowie pracy. Jak zostało już wcześniej wskazane zgodnie z dyspozycją art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Stosunek pracy charakteryzuje się szczególnymi cechami, odróżniającymi go od innych zobowiązaniowych stosunków prawnych, np. umowy o dzieło czy umowy zlecenia. Są nimi: konieczność osobistego wykonywania pracy, podporządkowanie pracodawcy, wykonywanie pracy na jego rzecz i ryzyko oraz odpłatność za wykonaną pracę. Zasada osobistego wykonywania pracy oznacza, że pracownik winien pracę wykonywać osobiście i nie może tego obowiązku spełniać za pośrednictwem innej osoby. Istotą stosunku pracy jest również to, aby praca odbywała się pod kierownictwem pracodawcy i by pracownik stosował się do jego poleceń związanych z organizacją i przebiegiem pracy. Umowa o pracę jest umową starannego działania. Świadcząc pracę pracownik jest podporządkowany pracodawcy, co do czasu, miejsca i sposobu jej wykonywania. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym uzewnętrzniającym wolę umawiających się stron, po stronie pracownika musi zatem istnieć chęć świadczenia pracy oraz obiektywna możliwość jej świadczenia (także z przyczyn zdrowotnych), a po stronie pracodawcy potrzeba zatrudnienia i korzystania z tej pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być więc rzeczywista realizacja treści stosunku pracy w znaczeniu ustawowym w granicach zakreślonych zawartą umową. Podporządkowanie pracownika pracodawcy jest podstawowym elementem każdego stosunku pracy.

Mając powyższe na względzie, w ocenie Sądu Odwoławczego, wbrew stanowisku organu rentowego, na podstawie zgromadzonego przez Sąd Okręgowy materiału dowodowego, w szczególności w oparciu o zeznania odwołującej K. N. oraz płatnika składek M. K. – które Sąd Apelacyjny zarówno jak i Sąd Okręgowy uznał za miarodajne i rzetelne, można stwierdzić, że odwołująca K. N. wykonywała na rzecz płatnika składek pracę w spornym okresie tj. od 7 lutego 2022 r. do 4 kwietnia 2022r. (do momentu niezdolności do pracy z uwagi na ciążę).

W dniu 7 lutego 2022 r. M. K. i K. N. zawarli umowę o pracę na czas określony od 7 lutego 2022 r. do 6 lutego 2025 r., zgodnie z którą K. N. została zatrudniona u płatnika składek na stanowisku pracownika biurowego w wymiarze 1 etatu, za wynagrodzeniem 3.010 zł brutto. W ramach powierzonych zadań K. N. miała początkowo przez pierwsze dwa tygodnie pracy, zajmować się segregowaniem dokumentów – układaniem ich według kategorii i dat (pracownicze, sprzętowe, gwarancyjne) w osobnych segregatorach oraz przygotowywaniem korespondencję do wysyłki. Następnie K. N. pod nadzorem M. K., odpowiadała na elektroniczną korespondencję służbową, wpisywała trasy z kart drogowych kierowców do komputera, uzupełniała karty drogowe i paliwowe każdego kierowcy, zatrudnionego u płatnika składek, drukowała je z systemu i dołączała do teczek kierowców. Odwołująca nie widywała kierowców, zatrudnionych u płatnika składek, albowiem pracują oni w systemie 2:1 lub 3:1 (2/3 tygodnie w trasie, 1 tydzień w domu), zjeżdżają z trasy w godzinach wieczornych w piątek i wyruszają w niedzielę wieczorem lub w poniedziałek z rana, tj. poza godzinami pracy biura. Odwołująca natomiast pracowała elastycznie w godzinach od 7:00 do 15:00 lub od 8:00 do 16:00 (po 8h dziennie), od poniedziałku do piątku w P., w biurze, mieszczącym się na parterze budynku, w którym zamieszkuje M. K.. Do dyspozycji odwołującej płatnik składek pozostawił biurko, laptopa, drukarkę, niszczarkę i służbowy telefon komórkowy. W biurze z razem z odwołującą pracowała żona płatnika składek – E. K.. Następnie w dniu 1 marca 2022 r. strony podpisały aneks do umowy o pracę z dnia 7 lutego 2022 r., w świetle którego ustaliły, że K. N. od 1 marca 2022 r. będzie wykonywać pracę na stanowisku pracownika utrzymania czystości. W wyniku zmiany, K. N. dbała o czystość i porządek w biurze (wycierała kurze i podłogi) i na parterze domu płatnika, dbała o czystość w kabinach samochodów ciężarowych i osobowych, którymi kierowcy dojeżdżali do D.i zmieniali się przy prowadzeniu samochodu ciężarowego. Z kolei specyfika pracy odwołującej nie pozwalała na przedstawienie materialnych dowodów świadczenia pracy.

Sąd Apelacyjny podaje, że odwołujący przekonująco wyjaśnili okoliczności nawiązania stosunku pracy K. N. z płatnikiem składek. Przede wszystkim podkreślić należy, to co w ocenie organu rentowego powinno świadczyć o pozorności zatrudnienia odwołującej, właśnie zdaniem Sądu świadczy o braku takiej pozorności. Zaakcentować należy, że odwołująca od samego początku nie ukrywała tego, że jej mąż jest zatrudniony w firmie płatnika składek, że o możliwości zatrudnienia w firmie (...) dowiedziała się właśnie od swojego męża. Zresztą płatnik składek również podczas zeznań potwierdził, że zapowiedział zatrudnionym w jego firmie kierowcom, że będzie poszukiwać w najbliższym czasie pracownika biurowego do uporządkowania dokumentacji i innym prac, a odwołująca do niego wówczas sama się zgłosiła. Płatnik składek wcześniej znał odwołującą wyłącznie z widzenia, wiedział, że jest żoną jednego z kierowców, których zatrudniał. Odwołująca podczas zeznań wyjaśniła, że zgłosiła się do płatnika składek z zapytaniem, czy w razie gdy zostanie utworzone stanowisko pracownika biurowego mógłby właśnie ją zatrudnić, gdyż z uwagi na trudną sytuację finansową poszukiwała ona pracy. Odwołująca wyjaśniła, że w czasie studiów dorywczo pracowała u swojej matki, która wówczas prowadziła działalność gospodarczą – sklep spożywczo-przemysłowy w M., była też zatrudniona w firmie (...) w S.. W grudniu 2020 r. jej matka zamknęła działalność gospodarczą ze względu na problemy finansowe. W kwietniu 2020 r. odwołująca urodziła pierwsze dziecko. W grudniu 2021 r. zmarł ojciec odwołującej,będący jedynym żywicielem matki odwołującej, która po jego śmierci nie otrzymała renty rodzinnej i od jego czasu rodzeństwo odwołującej (ma dwóch braci) oraz odwołująca wspierają matkę finansowo, gdyż z powodów zdrowotnych nie mogła ona podjąć pracy (ma 55 lat) oraz nie ma środków do życia.

Zwrócić uwagę też wypada, że K. N. nadto w okresach od 13 lutego do 28 lutego 2022 r., od 1 do 31 marca 2022 r. i od 1 kwietnia do 30 kwietnia 2022 r. była zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia w C. (...), gdzie pomagała przy sprzedaży ciast, utrzymywaniu czystości i porządku w sklepie i na zapleczu. Odwołująca na zleceniu pracowała w weekendy (soboty i niedziele) na zmianie rannej lub popołudniowej, a jej obecność w sklepie była potwierdzana na karcie ewidencji czasu pracy. Praca ta w żadnej części nie kolidowała z pracą dla płatnika składek wykonywaną od poniedziałku do piątku i stanowiła jej dodatkowe źródło dochodu. Tego zatrudnienia organ rentowy nie kwestionował.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego ewidentnie wynika, że odwołująca z uwagi na sytuację rodzinną i finansową zmuszona była poszukiwać każdej pracy, w tym dorywczej. Stąd też wykazywała taką aktywność, by właśnie ją zatrudnił płatnik składek na stanowisku pracownika biurowego. Zresztą płatnik składek nie ukrywał, że jemu również zależało na zatrudnieniu osoby zaufanej, która pomogłaby odciążyć jego i żonę E. K. w prowadzeniu firmy. Poza tym odwołująca znała język niemiecki i angielski, co dodatkowo przemawiało na korzyść odwołującej w momencie jej zatrudnienia, bowiem płatnik składek miał zagranicznych kontrahentów (zajmował się również transportem międzynarodowym).

Po aneksowaniu umowy o pracę w dniu 1 marca 2022 r. strony ustaliły, że K. N. od 1 marca 2022 r. będzie wykonywać pracę na stanowisku pracownika utrzymania czystości. W wyniku tej zmiany, K. N. dbała o czystość i porządek w biurze (wycierała kurze i podłogi) i na parterze domu płatnika, dbała o czystość w kabinach samochodów ciężarowych i osobowych, którymi kierowcy dojeżdżali do Danii i zmieniali się przy prowadzeniu samochodu ciężarowego. Zmianę stanowiska zaproponował jej pracodawca, a odwołująca na nią się zgodziła, gdyż w dalszym ciągu była zainteresowana zatrudnieniem u płatnika składek.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wszystkie ustalenia faktyczne, dokonane przez Sąd Okręgowy, znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, który Sąd I instancji właściwie ocenił na podstawie jego wszechstronnego rozważenia, polegającego na rzetelnej, bezstronnej ocenie wyników postępowania i ich prawidłowej interpretacji, przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Sąd Apelacyjny wskazuje, że zeznania przesłuchanych w sprawie odwołującej i płatnika składek potwierdziły fakt wykonywania przez odwołującą pracy na stanowisku pracownika biurowego, a następnie na stanowisku pracownika do utrzymania czystości. Zeznania te były spójne i wiarygodne – pozwoliły w sposób niewątpliwy na ustalenie, że odwołująca rzeczywiście świadczyła pracę jako pracownik (w miejscu wskazanym przez pracodawcę). Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw, aby zeznaniom odmówić wiarygodności chociażby w części. Świadczona praca przez odwołującą była wykonana osobiście, zgodnie z poleceniem pracodawcy (innych osób tj. E. K.) co do czasu, miejsca i sposobu świadczenia pracy, a pracodawca świadczenie to przyjmował i był obowiązany do zapłaty wynagrodzenia, które zgodnie z umową wypłacał.

Jednocześnie wskazać należy, że zgodnie z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Skoro pozorność oświadczenia woli należy do sfery faktów, to na tym, kto się na ową wadę powołuje spoczywa ciężar dowodu, że strony złożyły pozorne oświadczenia. Co do zasady ciężar dowodu spornej okoliczności spoczywał, więc na organie rentowym, zwłaszcza, że w toku postępowania odwołująca K. N. przedstawiła dowody świadczące o rzeczywistym świadczeniu przez nią pracy na rzecz pracodawcy (zeznania stron umowy oraz dokumentację pracowniczą, w tym wydruki z konta dot. przelewów wynagrodzenia w spornym okresie). Zatem to na organie rentowym spoczywa ciężar wykazania, że przedmiotowa umowa o pracę ma charakter pozorny/sprzeczny z zasadami współżycia społecznego/prowadziła do obejścia prawa. Organ rentowy nie zdołał wykazać, że sporna umowa o pracę była pozorna czy też sprzeczna z zasadami współżycia społecznego lub prowadziła do obejścia prawa.

Słusznie w ocenie Sądu Apelacyjnego w uzasadnieniu Sądu Okręgowy stwierdził, że nie sposób podzielić zapatrywania pozwanego, że brak dokumentów potwierdzających świadczenie pracy przesądza o tym, iż odwołująca faktycznie nie wykonywała pracy na rzecz płatnika składek. Mając na uwadze to, jakie czynności wykonywała odwołująca w ramach zatrudnienia, trudno oczekiwać, aby płatnik składek nadesłał dokumenty, które odwołująca segregowała, kompletowała czy kserowała. Takie dokumenty są zapewne trudne do ustalenia, gdyż wykonanie takich czynności biurowych nie wymaga potwierdzenia przez np. podpis, kto wykonywał określone czynności. Poza tym jak wyjaśniła odwołująca i płatnik składek, korespondencję mailową sporządzała odwołująca, lecz podpisywał ją płatnik składek. Z kolei co dotyczy czynności porządkowych, to jak wyjaśniła odwołująca i płatnik składek sprzątanie biura polegało na przetarciu podłogi, wytarciu kurzy i takie same czynności odwołująca wykonywała również na parterze domu płatnika składek (na górę nie wchodziła, to była prywatna strefa).

Nie ulega wątpliwości Sądu, że całokształt okoliczności ustalonych w sprawie przesądza o tym, że odwołująca faktycznie wykonywała pracę na rzecz M. K., świadczą o tym m.in. spójne zeznania stron umowy oraz zgromadzona dokumentacja (w tym pracownicza). Organ rentowy z kolei oprócz twierdzeń w zakresie pozorności umowy (m.in. z uwagi na ciążę odwołującej) nie przedstawił żadnych miarodajnych dowodów, świadczących o pozorności zawartej umowy (w szczególności, że kwestionował reżim pracowniczy).

Wbrew twierdzeniom apelującego organu rentowego, Sąd Okręgowy nie naruszył granic swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 § 1 k.p.c., albowiem ich wiarygodność i moc ocenił według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Zważyć należy, że wykazanie, iż Sąd I instancji naruszył art. 233 § 1 k.p.c., co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być ograniczone do odmiennej interpretacji dowodów zebranych w sprawie, przy jednoczesnym zaniechaniu wykazania, iż ocena przyjęta za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu na podstawie tego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

Przenosząc powyższe ogólne rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadny był zarzut organu rentowego dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a sprowadzający się w istocie do tego, że organ rentowy wskazał jedynie, iż w jego ocenie z przeprowadzonych dowodów Sąd I instancji wyciągnął wnioski niezgodne z ich ustaleniami.

Umowa o pracę zawarta pomiędzy K. N. a M. K. miała wszystkie niezbędne elementy konstytuujące stosunek pracy na mocy art. 22 § 1 k.p., a strony umowę tę faktycznie realizowały. Odwołująca świadczyła pracę osobiście w sposób ciągły, zgodnie z poleceniem płatnika składek, co do czasu, miejsca i sposobu świadczenia pracy, a pracodawca pracę tę przyjmował i był obowiązany do zapłaty wynagrodzenia (co również istotne wynagrodzenie odwołującej było wypłacane przelewem, na dowód czego są wydruki).

Jak wyjaśnił płatnik składek zarówno w momencie podpisania umowy o pracę w dniu 7 lutego 2022 r. z odwołującą, jak w dniu jej aneksowania tj. 1 marca 2022r. nie wiedział o ciąży odwołującej. Zresztą sama odwołująca podczas zeznań wskazała, że druga ciąża nie była przez nią planowana, a wcześniej dwa razy poroniła. Wskazywała też na problemy zdrowotne, w tym związane z tarczycą. Zauważyć należy, że ciąża u odwołującej została potwierdzona dopiero w dniu 11 marca 2022 r. (10 tydzień) podczas wizyty u lekarza ginekologa. Z uwagi na wcześniejsze poronienia lekarz zdecydował się na wystawienie odwołującej zwolnienia lekarskiego w dniu 4 kwietnia 2022r., natomiast w okresie od 7 lutego 2022 r. do 4 kwietnia 2022 r. (przez 2 miesiące) odwołująca faktycznie wykonywała pracę na rzecz płatnika składek, a płatnik składek pracę tę przyjmował wypłacając jej stosowne wynagrodzenie (przelewem na rachunek).

Ponadto Sąd Apelacyjny zaznacza, że okoliczności towarzyszące podjęciu zatrudnienia przez odwołującą, w szczególności fakt bycia w ciąży (nawet gdyby uznać, że odwołująca i płatnik składek o tym wiedzieli w momencie zawarcia umowy), nie powinny mieć decydującej doniosłości dla oceny ważności umowy o pracę. Odwołująca przedstawiła zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do podjęcia zatrudnienia u płatnika składek. Z kolei obowiązujące przepisy kodeksu pracy nie zawierają ograniczeń w zakresie zawierania umów o pracę w kobietą w ciąży.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że odwołująca przedstawiła pracodawcy zaświadczenie lekarskie o zdolności do wykonywania pracy. Zawierając umowę o pracę nie wiedziała jeszcze, że jest w kolejnej ciąży (gdyż jej nie planowała). Stan ciąży spowodował jednak, że musiała od dnia 4 kwietnia 2022r. korzystać z zwolnienia lekarskiego. Były to zdarzenia losowe, których jednak odwołująca nie była w stanie przewidzieć zawierając umowę o pracę.

Odnosząc się z kolei do racjonalności zatrudnienia odwołującej podkreślić należy, że w prawie polskim obowiązuje zasada swobody działalności gospodarczej oraz swobody kształtowania umów, toteż do przedsiębiorcy należy decyzja, czy posiada on odpowiednie zdolności finansowe by zatrudnić daną osobę za określonym wynagrodzeniem, pracodawca decyduje również o tym, kogo ostatecznie zatrudni jako pracownika. Ponadto w prawie brak jest przepisów nakazujących pracodawcy zatrudnienie innego pracownika na czas nieobecności pracownika na skutek niezdolności do pracy pracownika (zatrudnienie osoby na zastępstwo nieobecnego pracownika nie jest obligatoryjne). Pracodawca sam decyduje czy zatrudni kogoś na zastępstwo, czy rozdzieli obowiązki nieobecnego pracownika na innych pracowników lub znajdzie też inne rozwiązanie.

Z uwagi na powyższe ustalenia, za chybiony Sąd Apelacyjny uznał zarzut organu rentowego w zakresie pozorności zawarcia umowy. Należy także raz jeszcze wskazać, iż sam fakt spodziewania się dziecka nie jest przesłanką uniemożliwiającą pracę, zaś zatrudnianie kobiet ciężarnych nie jest niedozwolone. Z kolei nawet długotrwała nieobecność w pracy, również nie świadczy o pozorności stosunku pracy, a jest prawem, które przysługuje pracownikowi na podstawie k.p. w razie spełnienia określonych przesłanek.

W licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego dotyczących umów o pracę jako podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym podkreślano, iż umowa o pracę jest zawarta dla pozoru (art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p.), a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nie można zatem przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjęła pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 04.08.2005r., II UK 321/04, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 190 i z dnia 19.10.2007r., II UK 56/07, LEX nr 376433).

Odwołująca K. N. – wbrew stanowisku organu rentowego - w niniejszym postępowaniu wykazała, że realizowała obowiązki pracownicze u płatnika składek wynikające z umowy o pracę i konsekwentnie, stale, systematycznie oraz w sposób ciągły wykonywała pracę podporządkowaną pracodawcy, a pracodawca sprawował nad nią nadzór kierowniczy oraz odbierał wykonaną przez odwołującą pracę.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie doszło również do naruszenia art. 6 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez stwierdzenie, że odwołująca ubezpieczona u odwołującego płatnika składek od 7 lutego 2022r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, mimo pozorności zawartej przez odwołującą z płatnikiem składek umowy o pracę, bowiem umowa o prace zawarta w spornym okresie nie była pozorna, a odwołująca K. N. pracę świadczyła, a pracodawca ją przyjmował wypłacając jej wynagrodzenie.

Argumenty przedstawione przez organ rentowy w treści apelacji, nie podważyły w żaden sposób zasadności stanowiska Sądu I instancji.

Uznając zarzuty apelującego organu rentowego za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację.

sędzia Marta Sawińska