Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o. o. sp.k. z siedzibą w G. W..

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale ubezpieczonego S. W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym i wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) sp. z o.o. sp.k. w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 28 listopada 2023 r. sygn. akt VIII U 2150/23

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. sp.k. w G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 270 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., stwierdził, że S. W. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) sp. z o.o. sp. k. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 2020 roku do 30 kwietnia 2021 roku oraz ustalił, że podstawy wymiaru składek od lutego 2020 roku do kwietnia 2021 roku stanowią kwoty wskazane w decyzji.

(...) sp. z o.o. sp. k. wniosła odwołanie od powyższej decyzji w przepisanym trybie i terminie. Odwołująca zaskarżyła decyzje w całości i wniosła o jej uchylenie. Odwołująca zarzuciła wydanej decyzji naruszenie:

- przepisów prawa procesowego tj. art. 107 § 1 w zw. z art. 180 § 1 i § 2 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez brak pełnego uzasadnienia prawnego i faktycznego decyzji,

- przepisów prawa materialnego tj. art. 9 ust. 1, 1a, 2c i 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że osoba wykonująca świadczenie na podstawie umowy zlecenia, która posiada prawo do emerytury oraz jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w innym niż zleceniodawca podmiocie, a przy tym nie osiąga z tytułu zatrudnienia minimalnego wynagrodzenia, podlega z tytułu umowy zlecenia obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowemu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zainteresowany S. W. nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z 28 listopada 2023r. w sprawie VIII U 2150/23 Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołanie (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od odwołującej (...) sp. z o.o. sp.k. w G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (pkt 2 wyroku).

Apelację od powyższego wyroku wniosła odwołująca spółka (...) sp. z o.o. sp.k. zaskarżając go w całości, zarzucając: naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1)  art. 9 ust. 2c, 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich wadliwą wykładnię, co w konsekwencji doprowadziło do ich błędnego zastosowania;

2)  art. 9 ust. 2c, 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich błędne zastosowanie, a w konsekwencji zobowiązanie płatnika składek do opłacenia składek ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego, podczas gdy tego rodzaju zobowiązanie składkowe w ogóle nie powstało.

Wskazując na powyższe strona apelująca wniosła o:

- zmianę zaskarżonego orzeczenia oraz poprzedzającej go decyzji poprzez stwierdzenie, iż S. W. , który jednocześnie posiadał prawo świadczenia emerytalnego oraz był zatrudniony u innego niż odwołujący podmiotu na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem niższym niż minimalne, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia u płatnika (...) sp. z o.o. sp. k. w przedmiotowych okresach;

- zasądzenie od organu rentowego na rzecz Odwołującego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie na jego rzecz od odwołującej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Z uwagi na złożenie apelacji po zmianie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dokonanej ustawą z 4 lipca 2019 r. (Dz.U.2019.1469) uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego zostało sporządzone w sposób określony przepisem art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w brzmieniu nadanym tą nowelizacją. Sąd Apelacyjny nie przeprowadził postępowania dowodowego i nie dokonał odmiennej oceny dowodów przeprowadzonych przed Sądem pierwszej instancji, a także nie zmienił i nie uzupełnił ustaleń Sądu pierwszej instancji. W tej sytuacji, zgodnie z art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c., wystarczające jest wskazanie, że Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji dokonane w sprawie (poza modyfikacją dotyczącą wysokości kosztów zastępstwa procesowego – o czym w dalszej części rozważań).

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy ubezpieczony S. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 1 stycznia 2020 r. do 30 kwietnia 2021 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. sp. k., a w konsekwencji do ustalenia właściwej podstawy wymiaru składek.

Argumenty przedstawione w treści apelacji, nie podważyły w żaden sposób zasadności stanowiska Sądu I instancji. Apelacja w istocie sprowadza się do rozbudowanej polemiki z ugruntowaną już wykładnią istotnych w sprawie przepisów prawa materialnego, to jest art. 9 ust. 2 c i art. 9 ust. 4a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Apelujący pomija przy tym w swojej argumentacji jednoznaczne wywody Sądu Najwyższego i sądów powszechnych sprowadzające się do konkluzji, że emeryt, rencista wykonujący umowę zlecenie, pozostający jednocześnie w stosunku pracy może nie być objęty ubezpieczeniami z tytułu wykonywania umowy zlecenia wyłącznie wówczas, gdyby wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy osiągnęła, w przeliczeniu na jeden miesiąc, kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy, a taka okoliczność w sprawie nie występuje.

Przypomnieć w tej kwestii należy, że co do zasady każdy zleceniobiorca (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym niezależnie od tego, czy jest uprawniony do emerytury i renty (z wyjątkiem osób wymienionych w art. 6 ust. 4). Zwolnienie zleceniobiorcy z tego obowiązku wynika natomiast z faktu równoczesnego pozostawania w stosunku pracy, który z mocy art. 9 ust. 1 wyprzedza inne tytuły podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, co dotyczy również emerytów i rencistów (zob. art. 9 ust. 4 w związku z art. 9 ust. 4a). Dlatego właśnie emeryci i renciści tak, jak pozostali zleceniobiorcy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umów zlecenia „jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy”.

Zawarte w art. 9 ust. 4a zastrzeżenie „odsyłające” do art. 9 ust. 2c, przy uwzględnieniu gramatycznych reguł wykładni, należy zaś rozumieć w ten sposób, że sytuacja prawna zleceniobiorcy uprawnionego do emerytury lub renty będącego równocześnie pracownikiem jest regulowana treścią pierwszego z wymienionych przepisów (nie podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia, a podlega im jedynie z tytułu stosunku pracy) tylko wtedy, gdy nie będzie wypełniała hipotezy ust. 2a. Wspomniane zastrzeżenie oznacza bowiem, że sytuacja prawna omawianej osoby w pierwszej kolejności powinna być oceniana przez pryzmat regulacji art. 9 ust. 2c ustawy i dopiero wówczas, gdy hipoteza normy prawnej zawartej w tym przepisie nie zostanie wypełniona, sytuacja ta będzie uregulowana wprost normą wynikającą z art. 9 ust. 4a ustawy, która a contrario formułuje zasadę, zgodnie z którą zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Innymi słowy, ocena sytuacji prawnej zleceniobiorcy uprawnionego do emerytury lub renty pozostającego w stosunku pracy dokonywana z uwzględnieniem regulacji art. 9 ust. 2c powinna „wyprzedzać” ocenę dokonywaną wyłącznie na podstawie art. 9 ust. 4a ustawy. W praktyce z możliwością zastosowania zasady, w myśl której zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia, będziemy mieli zatem do czynienia tylko wtedy, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy osiągnie kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a (tzn. minimalnego wynagrodzenia za pracę), na co jednoznacznie wskazuje brzmienie zdania drugiego art. 9 ust. 2c in fine, które nie określa przecież wymienionych tam „innych tytułów”, a zatem obejmuje także osoby pozostające w stosunku pracy. Natomiast, gdy podstawa wymiaru składek z tytułu pozostawania w stosunku pracy będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym również z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Pogląd ten szeroko omówiony w wyroku Sądu Najwyższego z 21 marca 2019 r., II UK 548/17 został zaakceptowany w kolejnych wyrokach Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2021 r. (...) 38/21, z 27 kwietnia 2021 r. (...) 37/21 oraz postanowieniach: z 16 lutego 2023 r. (...) 35/22, z 8 sierpnia 2023 r. I (...) 41/23, z 19 września 2023 r. I (...) 242/23, z 8 sierpnia 2023 r. I (...) oraz z 20 września 2023r. I (...) 25/23.

Sąd Odwoławczy w całości podziela omawiany kierunek wykładni, do której prawidłowo odwołał się także Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że S. W. jest uprawniony do emerytury. Nadto od 6 sierpnia 2019 roku był zatrudniony w (...) sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę, za wynagrodzeniem wynoszącym w okresie od stycznia 2020 roku do maja 2021 roku od 26,79 zł do 252,29 zł brutto miesięcznie. Z tego tytułu podlegał ubezpieczeniom społecznym. Ponadto w dniach 7 sierpnia 2019 roku i 31 grudnia 2020 roku zostały zawarte umowy zlecenia między odwołującą (zleceniodawca) a S. W. (zleceniobiorca). Powyższe umowy zostały zawarte na czas oznaczony – odpowiednio od 7 sierpnia 2019 roku do 31 grudnia 2020 roku i od 1 stycznia 2021 roku do 31 grudnia 2021 roku.

W związku z zawarciem powyższych umów ubezpieczony został zgłoszony przez odwołującą wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Ubezpieczony nadto złożył oświadczenie, że ma ustalone prawo do emerytury lub renty i jednocześnie jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

W ocenie Sądu II instancji, strona apelująca nie przedstawiła przekonujących argumentów na poparcie własnej interpretacji istotnych w sprawie przepisów. Sąd Najwyższy postanowieniem z 23 kwietnia 2025r. III USK 11/25, wydanym w sprawie skargi kasacyjnej odwołującej spółki i analogicznym stanie faktycznym odmówił przyjęcia do rozpoznania tej skargi. W sprawie tej Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem 14 marca 2024r. VIII U 2121/23 oddalił odwołanie spółki (...), a Sąd Apelacyjny w sprawie III AUa 498/24 wyrokiem z 9 sierpnia 2024 r. oddalił apelację. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy zaakcentował, że orzekające w sprawie sądy wyjaśniły, jak należy interpretować sporne przepisy a pełnomocnik odwołującej spółki nie przedstawił innych judykatów, które wskazywałyby odmienną wykładnię.

Nadto przywołał orzeczenia z 16 lutego 2023r. II USK 35/22, z 11 stycznia 2023r. II USK 170/22 i z 29 listopada 2023r. III PSK 37/23 w których przyjęto, że ocena sytuacji prawnej zleceniobiorcy uprawnionego do emerytury lub renty, pozostającego w stosunku pracy, dokonywana z uwzględnieniem regulacji art. 9 ust. 2c u.s.u.s. powinna "wyprzedzać" ocenę dokonywaną wyłącznie na podstawie art. 9 ust. 4a. W praktyce z możliwością zastosowania zasady, w myśl której zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia, będziemy mieli zatem do czynienia wtedy, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy osiągnie kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a (to znaczy kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę), na co jednoznacznie wskazuje brzmienie zdania drugiego art. 9 ust. 2c in fine, które nie określa przecież wymienionych tam "innych tytułów", a zatem obejmuje także osoby pozostające w stosunku pracy. Natomiast, gdy podstawa wymiaru składek z tytułu pozostawania w stosunku pracy będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym również z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

Mając na uwadze powyższe, zarzuty sformułowane w apelacji, choć dość obszerne to okazały się nietrafione i w żadnej mierze nie wzruszyły merytorycznego rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji. Zarzuty i twierdzenia apelującej w istocie swej sprowadzają się do powielenia wcześniej już przedstawianego stanowiska przed Sądem I instancji i do przedstawienia własnej interpretacji obowiązujących przepisów prawa.

Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia Sądu I instancji, że S. W. jako osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, jednocześnie uprawniony do emerytury i pozostający w stosunku pracy podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia, bowiem uzyskuje on wynagrodzenie w kwocie niższej od minimalnego wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy. Odmienne rozumienie powołanego przepisu jest nieprawidłowe. Regulacja ta została wprowadzona właśnie po to, by wyeliminować praktyki, które stosowała m.in. odwołująca się spółka, to jest unikanie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w każdej sytuacji, w której dany ubezpieczony posiada inny tytuł ubezpieczeń społecznych i to niezależnie od tego, jakie składki na te ubezpieczenia są odprowadzane z owego innego tytułu. Wolą ustawodawcy było „uszczelnienie” systemu ubezpieczeń społecznych i umożliwienie opłacania składek na te ubezpieczenia wyłącznie z jednego tytułu ubezpieczeń społecznych (w przypadku zbiegu tytułów – jak w niniejszej sprawie) wyłącznie wtedy, gdy łączna wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułów będących w zbiegu osiąga przynajmniej kwotę odpowiadającą minimalnemu wynagrodzeniu za pracę w przeliczeniu na jeden miesiąc.

Reasumując, nie można przyjąć, aby Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, a tym samym żaden ze sprecyzowanych w apelacji zarzutów nie zasługiwał na uwzględnienie.

Z tych względów uznając zarzuty odwołującej za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3, art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od odwołującej na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. 270 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej z odsetkami, o których mowa w art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Wiesława Stachowiak