Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym i wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 8 listopada 2023 r. sygn. akt VIII U 1521/23

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. na rzecz M. M. kwotę 240 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 kwietnia 2023r. nr (...) znak (...)- (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., na podstawie na podstawie art. 83 ust. l pkt 1 i 3, art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust, 1, art. 13 pkt 4, art. 18 ust. 8, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, z późn. zm.) w związku z art. 81 ust. 2, art. 82 ust. l ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r. poz. 2561) oraz art. 104 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r., poz. 690 ze zm.), stwierdził, że M. M. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością:

I.  podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu w okresie od 19 września 2015 r. do 31 maja 2021 r., od 31 grudnia 2021 r. do 2 stycznia 2022 r. oraz od 3 października 2022 r.,

II.  podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne wynosi kwoty wskazane w decyzji.

Uzasadniając organ rentowy wskazał, iż ubezpieczona jako wspólniczka dysponująca 91 ze 100 udziałów spółki jest właścicielem prawie całego kapitału zakładowego i jej przypada prawie cały zysk z działalności spółki. Nadto z racji swojej pozycji w zgromadzeniu wspólników, będącej konsekwencją wielkości posiadanych udziałów, sama decyduje o strategicznych sprawach spółki. Zatem zasadniczo jednoosobowo prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczona odpowiedzialnością i tak powinna być traktowana z punktu widzenia art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożyła M. M. domagając się jej zmiany, a nadto zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z 8 listopada 2023 r. (sygn. VIII U 1521/23) Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż stwierdził, że odwołująca w okresach od 19 września 2015r. do 31 maja 2021r., 31 grudnia 2021r. do 2 stycznia 2022r. oraz od 3 października 2022r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wypadkowe, na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy oraz na ubezpieczenie zdrowotne wynosi z tego tytułu we wskazanych okresach 0 zł (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt 2 wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołująca M. M. w dniu 30 lipca 2014 r. zawarła z R. M. (mężem) umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. (KRS: (...)).

(...) sp. z ograniczoną odpowiedzialnością od dnia 6 sierpnia 2014r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą podlegającą wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Zgodnie z wpisem ujętym w rejestrze REGON numer (...) przeważającą działalnością prowadzoną przez (...) według Polskiej Klasyfikacji Działalności ( (...)) jest działalność prawnicza, rachunkowo - księgowa i doradztwo podatkowe. Siedzibą firmy jest miejscowość P. ul. (...).

Odwołująca M. M. jest Prezesem zarządu Spółki.

Zgodnie z § 6 umowy Spółki ustalono, że udziały w Spółce obejmują odwołująca M. M. oraz drugi wspólnik - R. M., po 50 udziałów.

W dniu 19 września 2015 r. (...) Spółki - (...), zbył na rzecz odwołującej 41 udziałów o łącznej wartości 2.050,00 zł. W konsekwencji, odwołująca posiada w Spółce 91 udziałów, a drugi wspólnik 9 udziałów. Zmiana ta została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 18 lipca 2016 r.

Zbycie udziałów przez wspólnika R. M. podyktowane było tym, że w latach 2015-2018 pełnił funkcję członka Zarządu w spółce państwowej - (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.. R. M. jako osoba pełniąca funkcje publiczne nie mógł posiadać w spółkach prawa handlowego udziałów przedstawiających więcej niż 10% kapitału zakładowego.

Podział obowiązków wspólników w ramach Spółki został potwierdzony podczas Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników Spółki, które odbyło się w dniu 19 września 2015 r. Mając na względzie zbycie części udziałów, podjęta została uchwała, którą postanowiono, że „wspólnicy Spółki w sposób równy będą wykonywać pracę na rzecz spółki, zakres ich obowiązków będzie się pokrywać, spółkę będą reprezentować łącznie na zewnątrz, a każda decyzja w sprawie zaciągania zobowiązań finansowych będzie podejmowana razem”.

Odwołująca nie jest powiązaną ze Spółką umową o pracę.

Z uwagi na posiadane doświadczenie zawodowe, R. M. zajmował się usługami księgowymi. Odwołująca wspierała go w zakresie kwestii technicznych oraz wykonywała czynności z zakresu spraw kadrowych.

Od 1 lutego 2019 r. R. M. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...).

Od 4 maja 2021 r. do 30 grudnia 2021 r. odwołująca była zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego) z tytułu wykonywania umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług u innego płatnika. Od 1 czerwca 2021 r. do 30 grudnia 2021 r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne była wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalania kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Od 3 stycznia 2022 r. do 2 października 2022 r. odwołująca była zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego) z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy u innego płatnika. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne była wyższa od minimalnego wynagrodzenia.

20 kwietnia 2023r. została wydana zaskarżona decyzja nr (...).

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób iż stwierdził, że odwołująca w okresach od 19 września 2015r. do 31 maja 2021r., 31 grudnia 2021r. do 2 stycznia 2022r. oraz od 3 października 2022r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wypadkowe, na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy oraz na ubezpieczenie zdrowotne wynosi z tego tytułu we wskazanych okresach 0 zł (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt 2 wyroku).

Sąd I instancji podkreślił, że spór w niniejszej sprawie dotyczył zarówno tytułów do podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak i wysokości podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne.

Z treści art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1230 ze zm.) wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby prowadzące pozarolnicza działalność. Z kolei za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in. osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a (ust. 1) oraz wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (ust. 4).

Następnie wskazał, że system ubezpieczeń społecznych jest pochodny od określonych w ustawie tytułów ubezpieczeń społecznych a nie odwrotnie. To ubezpieczony decyduje o swojej działalności i w konsekwencji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z określonego tytułu.

Tytuł ubezpieczenia z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy nie spełnia się, gdy nie ma jednoosobowej spółki z o.o. Ograniczenie zasady swobody obrotu udziałami w spółce z o.o. nie wynika z art. 8 ust. 6 pkt 4, bo nie jest to przedmiotem regulacji tego przepisu. Oceny tej nie zmienia zarzut obejścia prawa odwołujący się do art. 58 k.c., bo w istocie zarzut nie wskazuje innej regulacji, którą skarżący miałby obejść, a tylko powraca do art. 8 ust. 6 pkt 4.

Nie jest zasadny, gdyż zmiana spółki jednoosobowej w spółkę dwóch wspólników, nawet z jednym udziałem w spółce drugiego wspólnika nie jest sprzeczna z art. 8 ust. 6 pkt 4.

Oddzielić należy bowiem prawo spółek i prawo ubezpieczeń społecznych. Skoro prawo spółek i umowa spółki mogą określać ograniczenia w zbywaniu udziałów, to należy przyjąć, że taka własna regulacja prawa spółek uprawnia stwierdzenie, że jest to unormowanie zamknięte, czyli dalsze ograniczenie w tym zakresie nie może wynikać z art. 8 ust. 6 pkt 4, gdyż jak zauważono nie takie jest znaczenie tego przepisu. Innymi słowy nie wystarcza hasłowy zarzut obejścia prawa z odwołaniem się do art. 58 k.c., gdyż każdorazowo wymagane jest ponadto skonkretyzowanie przepisu, który taki zarzut uzasadnia. Pojęcie „iluzorycznego wspólnika” nie jest kategorią prawną. Taka kategoria posiłkowo przyjmowana jest w orzecznictwie, jednak na tle sporów o pracownicze zatrudnienie wspólnika jedynego lub dominującego „w swojej” spółce. (…) Kategoria iluzorycznego wspólnika przyjmowana jest w orzecznictwie jako podstawa do dalszego wnioskowania, że nie spełnia się przesłanka pracowniczego zatrudnienia. Chodzi o przesłankę podporządkowania pracodawcy, czyli o jej spełnienie w sytuacji, gdy „pracownik” jest jednocześnie dominującym lub niemal jedynym wspólnikiem w spółce, która ma być jego pracodawcą.

Sprzedaż jednego udziału w spółce nie jest sprzeczna z zasadą swobody umów. Wspólnik działa wówczas na podstawie wyraźnej normy prawa pozytywnego, czyli korzysta z podstawowego uprawnienia. Skoro zbycie nawet jednego udziału w spółce nie byłoby niezgodne z prawem (art. 180 i art. 182 k.s.h.), to przeciwnej oceny nie można wiązać z zarzutem naruszenia art. 353 ¹ k.c. Zbycie udziału określone jest w prawie spółek, nie jest zatem umową nietypową ani nienazwaną. Już tylko ze względu na własną regulację prawa spółek, opartą na swobodzie zbywania udziału, wysoce wątpliwe jest zastosowanie ograniczenia z przepisu 353 ¹ k.c. in fine do umowy zbycia udziału. Regulacja szczególna Kodeksu spółek handlowych wyłączałaby tu przepisy Kodeksu cywilnego (art. 2 k.s.h.). (vide wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2020 r. sygn. I UK 225/19, postanowienie tego Sądu z 22 stycznia 2020 r. sygn. I UK 52/19).

Objęcie udziałów, choćby w nieznacznej części, w spółce przez innych udziałowców należy uznać za okoliczność wyłączającą zastosowanie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 25 lipca 2019, III AUa 424/19). Posiadanie choćby jednego udziału w dwuosobowej spółce z o.o. powoduje, że drugi wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 23 marca 2022r. III AUa 1018/21).

Mając na uwadze powyższe rozstrzygnięcia sądów powszechnych, w tym Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska pozwanego organu rentowego o podleganiu odwołującej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie, ponieważ nie była jedynym wspólnikiem Spółki. Przepisy dotyczące spółek prawa handlowego nie przewidują ograniczeń w zakresie sprzedawania udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Sprzedaż ta nie powinna skutkować powstaniem podlegania ubezpieczeniom z tytułu bycia wspólnikiem Spółki z o.o. skoro z kolei przepisy ubezpieczeniowe mówią wprost o jednoosobowej spółce jako tytule do podlegania, a nie o niemal jednoosobowej spółce i iluzorycznym udziale.

Bezspornym w sprawie jest, że od 6 sierpnia 2014 r. odwołująca jest (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. oraz, że jest Prezesem Zarządu spółki. Odwołująca posiadała 50 udziałów o łącznej wartości 2500 zł., co stanowiło 50% udziałów. Pozostałe 50% udziałów o łącznej wartości 2500 zł posiadał jej mąż R. M.. W dniu 19 września 2015 r. pomiędzy odwołującą M. M. i R. M. została zawarta umowa sprzedaży udziałów, w wyniku której odwołująca stała się właścicielką 91 udziałów o łącznej wartości 4.550,00 zł, 9 udziałów o wartości 450 zł pozostało w rękach R. M., Spółka ta nie była więc jednoosobowa. Odwołująca posiadała początkowo 50, a następnie 91 udziałów w Spółce. Istnienie drugiego wspólnika skutkuje tzw. odpadnięciem tytułu do podlegania odwołującego ubezpieczeniom i to jako jedynego wspólnika.

Mając więc powyższe na uwadze, zaskarżoną decyzję należało zmienić. O kosztach Sąd I instancji orzekł, na podstawie art. 98 § 1,2 i 4 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w związku z § 15 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

⚫

przepisów prawa procesowego, które miały istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i błędną ocenę materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że odwołująca mimo posiadania 91 udziałów w spółce, będąc jedynym członkiem zarządu nie jest wspólnikiem dominującym i jej status nie może być zrównany ze statusem wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;

⚫

przepisów prawa materialnego tj. art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wadliwą wykładnię i nieprawidłowe ustalenie, że spółka (...) nie jest spółką jednoosobową, a tym samym M. M. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Organ rentowy wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującej na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przewidzianych prawem wraz z odsetkami na wypadek ich nieuiszczenia od daty prawomocności zapadłego orzeczenia do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przewidzianych prawem wraz z odsetkami na wypadek ich nieuiszczenia od daty prawomocności zapadłego orzeczenia do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na apelację odwołująca wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Wniesioną przez organ rentowy apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest oczywiście prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, a wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie widział też konieczności uzupełniania postępowania dowodowego.

W przedmiotowej sprawie spór dotyczył zarówno tytułów do podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak i wysokości podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne M. M..

Przypomnieć należy, że decyzją z 20 kwietnia 2023r. nr (...) znak (...)- (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. stwierdził, że M. M. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością: podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu w okresie od 19 września 2015 r. do 31 maja 2021 r., od 31 grudnia 2021 r. do 2 stycznia 2022 r. oraz od 3 października 2022 r., a podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne wynosi kwoty wskazane w decyzji. Uzasadniając organ rentowy wskazał, iż ubezpieczona jako wspólniczka dysponująca 91 ze 100 udziałów spółki jest właścicielem prawie całego kapitału zakładowego i jej przypada prawie cały zysk z działalności spółki. Nadto z racji swojej pozycji w zgromadzeniu wspólników, będącej konsekwencją wielkości posiadanych udziałów, sama decyduje o strategicznych sprawach spółki. Zatem zasadniczo jednoosobowo prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczona odpowiedzialnością i tak powinna być traktowana z punktu widzenia art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego zawartych w apelacji zaznaczyć należy, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby prowadzące pozarolnicza działalność. Z kolei za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in. osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a (ust. 1) oraz wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (ust. 4).

W myśl art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Jak wskazuje się w orzecznictwie określony w ostatnio powołanym przepisie tytuł ubezpieczenia nie spełnia się, gdy nie ma jednoosobowej spółki z o.o.

Pojęcie „iluzorycznego wspólnika” nie jest kategorią prawną. Taka kategoria posiłkowo przyjmowana jest w orzecznictwie, jednak na tle sporów o pracownicze zatrudnienie wspólnika jedynego lub dominującego „w swojej” spółce (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09 - LEX nr 599767 oraz z dnia 3 sierpnia 2011 r., I UK 8/11 - OSNP 2012, nr 17-18, poz. 225).

Wspólnik, który ma tylko 5 udziałów jest wspólnikiem spółki z o.o., co oznacza, że drugi wspólnik nie jest wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. Posiadanie choćby jednego udziału w jednoosobowej spółce z o.o. powoduje, że wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2020 r., I UK 225/19 - Legalis nr 2595194).

Z niekwestionowanego przez strony stanu faktycznego wynika, że od 6 sierpnia 2014 r. odwołująca była (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. oraz że jest Prezesem Zarządu spółki. Wówczas odwołująca posiadała 50 udziałów o łącznej wartości 2500 zł, co stanowiło 50% udziałów, a pozostałe 50% udziałów o łącznej wartości 2500 zł posiadał jej mąż R. M.. W dniu 19 września 2015 r. pomiędzy odwołującą M. M. i R. M. została zawarta umowa sprzedaży udziałów, w wyniku której odwołująca stała się właścicielką 91 udziałów o łącznej wartości 4.550,00 zł, 9 udziałów o wartości 450 zł pozostało w rękach R. M..

Mając na uwadze powyższe słusznie zatem Sąd I instancji uznał, że spółka ta nie była więc jednoosobowa, gdyż odwołująca posiadała początkowo 50, a następnie 91 udziałów w Spółce, a istnienie drugiego wspólnika skutkowało tzw. odpadnięciem tytułu do podlegania odwołującego ubezpieczeniom i to jako jedynego wspólnika.

Należy również zwrócić uwagę, że stanowisko Sądu I instancji jest zbieżne z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego.

I tak - w uchwale z dnia 21 lutego 2024 r., III UZP 8/23, (LEX nr 3686847) Sąd Najwyższy stwierdził, że wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r., poz. 1230).

W uzasadnieniu wskazanej uchwały Sąd Najwyższy zauważył, że pierwotna rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego mogła wystąpić (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 lipca 2019 r., II UK 24/18; z 5 marca 2020 r., III UK 36/19; z 16 grudnia 2021 r., II USKP 101/21), jednak nie wyznacza dalszego kierunku wykładni. W ocenie Sądu Najwyższego znaczenie ma właściwa wykładnia przedstawiona w wyroku Sądu Najwyższego z 15 września 2021 r., I USKP 44/21, a wcześniej także w wyroku z 16 grudnia 2020 r., I UK 225/19.

Po tych orzeczeniach utrwala się jednolita wykładnia, że art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obejmuje jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. - zob. wyrok z 28 stycznia 2021 r., I USKP 1/21; postanowienie z 30 listopada 2021 r., II USK 366/21; postanowienie z 5 kwietnia 2023 r., III USK 141/22.

Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy rozstrzygając w zakresie skargi kasacyjnej w postanowieniu z dnia 23 października 2024 r. w sprawie o sygn. III USK 332/23 wskazując, że artykuł 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. obejmuje jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.

Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie sposób uznać by odwołująca była jedynym wspólnikiem sp. z o.o. (drugi wspólnik posiadał 9 % udziałów), a zatem by podlegała ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Nadto w ocenie Sądu Apelacyjnego chybiony okazał się zarzut naruszenia prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarygodność i moc poszczególnych dowodów według własnego przekonania na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiąże ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby strona skarżąca wykazała uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.06.1999 r., II UKN 685/98 Legalis). Sąd I instancji wziął pod uwagę cały materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie. Apelacja organu rentowego ograniczała się z zasadzie polemiki z ustaleniami Sądu i własną interpretacją zgromadzonego materiału dowodowego, nadto wskazaniem Sądowi w jaki sposób miał ocenić ten właśnie materiał dowodowy i jakie wnioski z niego wyciągnąć.

Przenosząc powyższe ogólne rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadny był zarzut dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a sprowadzający się w istocie do tego, że organ rentowy wskazał, iż w jego ocenie z przeprowadzonych dowodów Sąd I instancji wyciągnął wnioski niezgodne z ich ustaleniami.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji były oparte na dokumentach, zeznaniach odwołującej M. M. oraz świadka R. M.. Jak zaznaczono powyższej ani liczba udziałów, ani pełniona przez odwołującą funkcja nie była sporna. Poza tym jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego niezależnie od struktury udziałów wspólników, to R. M. prowadził sprawy spółki i jej klientów, a odwołująca zajmowała się sprawami techniczno-organizacyjnymi i nie miała kompetencji, ani wiedzy, by zajmować się sprawami księgowymi. Spółka bazowała na osobistych umiejętnościach i kwalifikacjach R. M. w zakresie świadczenia usług księgowych i to on był osobą, która w głównej mierze decydowała o sprawach spółki, a M. M. wykonywała czynności asystenckie.

Wbrew zarzutom zawartym w apelacji organu rentowego Sąd I instancji zbadał wszystkie ww. niezbędne przesłanki do ustalenia, czy M. M. była w spornym okresie jedynym wspólnikiem spółki tj. czy można ją uznać za osobę prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i czy z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu w okresach wskazanych w decyzji.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny dowodów, niewykraczającej poza dyspozycję normy art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości ustalenia faktyczne Sądu I instancji, traktując je jak własne, w pełni podzielając także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd Okręgowy. Wbrew stanowisku organu rentowego Sąd Okręgowy nie uchybił bowiem zarówno przepisom proceduralnym jak i przepisom prawa materialnego.

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd Apelacyjny w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako oczywiście bezzasadną.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. na rzecz odwołującej M. M. kwotę 240 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spłacie świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (punkt 2 wyroku).

sędzia Marta Sawińska