Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

dnia 24 lipca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w II Wydziale Karnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Piotr Michalski

Protokolant: prot. sąd. Sylwester Leńczuk

przy udziale Prokuratora ---

po rozpoznaniu w sprawie z wniosku Prokuratora Prokuratury Rejonowej w (...) o zwolnienie z tajemnicy zawodowej adwokata P. S. w sprawie o sygn. akt (...)

zażalenia prokuratora

na postanowienie Sądu Okręgowego w P.

z dnia (...)

w przedmiocie odmowy zwolnienia z tajemnicy adwokackiej

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

p o s t a n o w i ł

utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.

0.0.1U z a s a d n i e n i e

Postanowieniem z dnia (...) r. Sąd Okręgowy w P. nie uwzględnił wniosku prokuratora i na podstawie art. 180 § 2 k.p.k. nie zezwolił na zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy adwokackiej (...) (KA w S.) w zakresie okoliczności związanych z prowadzeniem spraw Fundacji (...) z siedzibą w Ł. oraz współpracy z J. K. i A. Ł..

Na powyższe postanowienie zażalenie złożył Prokurator, który zaskarżył je w całości. Skarżący zarzucił sądowi I instancji obrazę przepisów postępowania mogącą mieć wpływ na treść tego orzeczenia, a mianowicie art. 180 § 2 k.p.k. poprzez uznanie, że we wniosku prokuratora nie sprecyzowano zakresu zwolnienia adwokata P. S. z tajemnicy zawodowej i nie wykazano, aby zwolnienie ww. z tajemnicy adwokackiej było niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości. Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej adwokata P. S. - Kancelaria Adwokacka (...)-(...) S., ul. (...) w zakresie wskazanym we wniosku prokuratora z dnia (...)

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie i podniesiona w nim argumentacja nie zasługują na uwzględnienie.

Bezspornym jest, że doniosłość społeczna zawodu adwokata oraz szczególny charakter art. 180 § 2 k.p.k., który wprowadza wyjątek od zasady dochowania tajemnicy zawodowej, powodują że przepis ten za każdym razem powinien być stosowany przez sąd w sposób nad wyraz rozważny i przemyślany, a wskazane w nim przesłanki zwolnienia z obowiązku zachowania tej tajemnicy muszą być interpretowane ściśle i nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej.

Zgodnie zaś z treścią szczególnej regulacji zawartej w przepisie art. 180 § 2 k.p.k. materialnym warunkiem zwolnienia od zachowania tajemnicy jest uprawdopodobnienie, że: po pierwsze – uchylenie takie jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a po wtóre – że okoliczność, odnośnie której następuje zwolnienie, nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Jest oczywistym, że wskazane wymogi muszą być spełnione łącznie. Należy zatem starannie rozważyć okoliczności konkretnej sprawy i podejmować decyzję o zwolnieniu z obowiązku zachowania tajemnicy tylko wtedy, gdy ujawnienie okoliczności objętych tą tajemnicą jest rzeczywiście nieodzowne dla zapewnienia prawidłowego orzekania, gdyż brak jest w tym przedmiocie innych wystarczających dowodów.

W orzecznictwie podkreśla się, że zakres okoliczności objętych zwolnieniem powinien być oznaczony dokładnie. Ogólnikowe określenie zakresu zwolnienia sprawiałoby, że zwolnienie nie dotyczyłoby konkretnych okoliczności ale stanowiłoby swoistą carte blanche dowolnego korzystania przez organy śledcze z uchylenia tajemnicy zawodowej (tak trafnie Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie o sygn.. II AKz 64/09, publ. KZS z 2009 r., z. 4, poz. 35; por. także postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 września 2009 r., sygn. II AKz 472/09, LEX nr 534456). Oczywistym przy tym jest, że to na wnioskodawcy (czyli prokuratorze) spoczywa ciężar wykazania i udowodnienia przesłanek uzasadniających zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Nie wypełniając tego obowiązku, prokurator naraża się na nieuwzględnienie składanego w sprawie wniosku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wniosek Prokuratora z dnia (...) roku nie dowodzi istnienia przesłanek, które uzasadniałyby zwolnienie P. S. z zachowania tajemnicy adwokackiej.

Przede wszystkim skarżący prokurator nie wskazał, jaka okoliczność miałaby zostać ustalona przy pomocy ww. źródła. Jak już wskazano ma to być konkretny fakt (fakty), który winien być we wniosku prokuratora precyzyjnie wskazany. Nie czyni temu zadość teza dowodowa sformułowana w petitum wniosku Prokuratora tj. „w zakresie okoliczności związanych z prowadzeniem spraw Fundacji »Wspólnym K.« z siedzibą w Ł. oraz współpracy z J. K. i A. Ł.” – bez wskazania zakresu przedmiotowego i podmiotowego pożądanych informacji (konkretnych dokumentów, umów, czasookresu ich zawarcia, stron tych umów). Nie jest przecież dopuszczalne "zbiorcze" zwolnienie z zachowania tajemnicy adwokackiej, tak jak zdaje się oczekiwać tego skarżący Prokurator, w zakresie całej posiadanej na nośniku elektronicznym przez P. S. wiedzy, dotyczącej jego współpracy z Fundacją (...).

Prokurator również nie wskazał, że zwolnienie z tajemnicy adwokackiej jest niezbędne, a więc że wyczerpano już wszelki dostępny materiał dowodowy mogący posłużyć do wykazania danej okoliczności. Treść wniosku prokuratora wskazuje na brak jakiejkolwiek analizy pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego dotychczas w sprawie. Jest to zaś konieczne dla ustalenia czy przeprowadzenie dowodów, co do których ma nastąpić zwolnienie z zachowania tajemnicy zawodowej, jest niezbędne. Podkreślić raz jeszcze należy, że z treści art. 180 § 2 k.p.k. jednoznacznie wynika, że sięgnięcie do źródła dowodowego, chronionego tajemnicą zawodową, jest dopuszczalne dopiero po wyczerpaniu innych znanych i dostępnych dowodów. Tymczasem wniosek prokuratora ogranicza się w istocie jedynie do wskazania, że Prokuratura Rejonowa w G. nadzoruje śledztwo o sygn. (...) przeciwko P. S. i in., podejrzanym o popełnienie przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. na szkodę J. K.. Kwintesencję wniosku z dnia (...)roku Prokurator sprowadza de facto do zdania „poczynienie prawidłowych ustaleń faktycznych jest warunkiem podjęcia prawidłowej decyzji merytorycznej”. Tymczasem przesłanka braku możliwości ustalenia danej okoliczności na podstawie innego dowodu zachodzi wówczas, gdy nie ma innych dowodów, na podstawie których można ustalić istotne dla sprawy okoliczności. Przesłanka ta jest spełniona w sytuacji, gdy dowodu w ogóle nie ma lub nie można go przeprowadzić, a nie wtedy gdy dowód obiektywnie istnieje i został przeprowadzony, lecz na jego podstawie nie można stwierdzić danej okoliczności, której dotyczy, np. z powodu jego niewiarygodności (T. R., Zwolnienie świadka z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w procesie karnym, (...)

We wniosku Prokuratora nie wykazano również dlaczego zwolnienie z tajemnicy adwokackiej jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości. W tym zakresie należy podkreślić, że skarżący we wniosku w żaden sposób nie odniósł się do powyższej przesłanki. Niemniej biorąc pod uwagę treść wniosku Prokuratora stwierdzić należy, że na obecnym etapie postępowania trudno jest nawet w przybliżeniu stwierdzić czy w rozpoznawanej sprawie dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga zwolnienia od zachowania tajemnicy adwokackiej, skoro nie jest w ogóle wiadome jakie konkretnie fakty mają zostać ustalone za pomocą dowodu objętego tajemnicą.

Reasumując, Sąd Apelacyjny zaaprobował stanowisko Sądu Okręgowego w zakresie w jakim wykazał, że wniosek Prokuratora nie spełniał przesłanek, których zaistnienie warunkuje zwolnienie adwokata od zachowania tajemnicy zawodowej. Nie wyklucza to – co oczywiste – w przyszłości możliwości zwolnienia adwokata z tajemnicy zawodowej co do okoliczności objętych tajemnicą w prowadzonej sprawie, jeżeli zajdą ustawowo określone przesłanki uzasadniające zwolnienie od obowiązku zachowania takiej tajemnicy, które prokurator we wniosku szczegółowo wykaże. Obecny wniosek tego nie czyni. Jak słusznie stwierdził Sąd Apelacyjny w K. w postanowieniu z dnia (...) r. w sprawie o sygn. (...) (LEX nr 1102940.): „Prokurator występujący z wnioskiem o zwolnienie z tajemnicy zawodowej nie może zapominać, że w takim wypadku to on występuje z tezą procesową, która wnioskiem tym jest objęta i tym samym, to na nim spoczywa ciężar wykazania jej słuszności (onus probandi). Rola sądu nie sprowadza się do formalnego spełniania oczekiwania prokuratora, a sąd nie jest »pomocnikiem« organu ścigania. W takim wypadku sąd jest organem stojącym na straży praworządności, jest gwarantem zachowania form postępowania i merytorycznej zasadności żądania zmierzającego do wyjątkowego wzruszenia zakazu dowodowego w imię celu ważniejszego, jakim jest dobro wymiaru sprawiedliwości”.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

P. M.

Pouczenie

Niniejsze postanowienie jest prawomocne i nie podlega zaskarżeniu.