Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 209/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) roku, w sprawie o sygn. akt (...).

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

---------

---------

---------

------

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

-----

-------

------

-----

-----

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

---------

---------

---------

0.1s2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

-----

-----

-----

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Obraza przepisów postępowania, mająca wpływ na treść wyroku:

1.  naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny, wybiórczy i uznanie, że zatrzymanie wnioskodawcy nie było niewątpliwie niesłuszne, a organ przed zatrzymaniem nie powinien weryfikować informacji przedstawionych w zawiadomieniu o możliwości popełnienia przestępstwa,

2.  naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny, wybiórczy i uznanie, że zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa jest wystarczającym dowodem do stwierdzenia uzasadnionego przypuszczenia, że dana osoba popełniła przestępstwo,

3.  naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny, wybiórczy i uznanie, że zatrzymanie skarżącego było całkowicie zasadne w celu odizolowania ewentualnego sprawcy od ofiary, podczas gdy z dokonanych ustaleń wynika, iż przed dokonaniem zatrzymania ustalono, że wnioskodawca nie zamieszkuje z zawiadamiającą,

4.  naruszenie art. 552 § 4 k.p.k. poprzez uznanie, że zatrzymanie wnioskodawcy nie było niewątpliwie niesłuszne.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy okazała się niezasadna.

Sąd odwoławczy w pełni podziela wszelkie wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku co do powodów, dla których uznano, że zatrzymanie M. J. w dniu 16 sierpnia 2023 roku nie było niewątpliwie niesłuszne.

Bezdyskusyjnym jest, że w analizowanej sprawie doszło do procesowego zatrzymania wnioskodawcy. Zasadność, legalność i prawidłowość wykonania tejże czynności zostały zbadane i potwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego P. (1) w P. z dnia (...) roku.

Specyfika niniejszej sprawy nie pozwalała na głębszą weryfikację zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i zeznań E. J. przed zatrzymaniem wnioskodawcy. Zwrócić uwagę należy na fakt, iż zawiadomienie to dotyczyło potencjalnego sprawcy kierowania gróźb pozbawienia życia zawiadamiającej, wspólnie z nią zamieszkującego, uzależnionego od alkoholu i działającego pod jego wpływem, pozostającego w głębokim konflikcie z siostrą, uprzednio karanego. Jednym z celów postępowania karnego jest uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego (art. 2 pkt 3 k.p.k.), przy czym aktualną tendencją ustawodawcy jest nadawanie wręcz nadrzędnego znaczenia zapewnieniu bezpieczeństwa ofierze przestępstwa. W okolicznościach złożonego zawiadomienia organy ścigania miały pełne prawo, by uznać, że zasadnym jest, w celu zweryfikowania informacji wynikających z zeznań E. J., zatrzymanie potencjalnego sprawcy i w ten sposób odizolowanie go od pokrzywdzonej. Podkreślić z naciskiem trzeba, że natychmiast po dokonaniu zatrzymania wnioskodawcy przystąpiono do pełnej weryfikacji zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i przesłuchano wszystkich świadków. Do zatrzymania doszło o godz.(...) zakończono przesłuchiwanie ostatniego świadka. W dniu (...) roku wykonano telefon do obrońcy zatrzymanego celem umówienia się na czynności z jego udziałem. Adwokat podał, że stawi się o godz. (...) w tym dniu rozpoczęto przesłuchanie przez funkcjonariusza policji, a następnie o (...) przez prokuratora, po czym niezwłocznie zatrzymanego zwolniono. Wszystkie czynności odbyły się zatem bez jakiejkolwiek zwłoki, w jak najszybszym możliwym trybie.

Podkreślić należy, że zasadności zatrzymania nie zmienił fakt, iż zawiadamiająca podała, że M. J. wyszedł z mieszkania w nieznanym kierunku. Informacja ta nie oznaczała, że potencjalny sprawca nie wróci już do domu, w którym od ponad pół roku wspólnie z pokrzywdzoną zamieszkiwał. Organy ścigania miały pełne prawo uznać, że potencjalne niebezpieczeństwo z jego strony wobec siostry utrzymywało się mimo, iż (...) roku nie przebywał on w miejscu zamieszkania.

Podsumowując powyższe - sąd odwoławczy nie uwzględnił zarzutów opisanych w pierwszych trzech punktach apelacji.

W tym miejscu przejść należy do rozważenia zasadności zarzutu naruszenia art. 552 § 4 k.p.k. w kontekście ustalenia czy zatrzymanie wnioskodawcy było niewątpliwie niesłusznym.

Od dłuższego już czasu orzecznictwo sądowe odnośnie zasad odpowiedzialności Skarbu Państwa za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie jest jednoznaczne i konsekwentne. W tej kwestii odwołać się należy do stanowiska jakie Sąd Najwyższy zajął w uchwale o fundamentalnym w tej kwestii znaczeniu z dnia 15 września 1999 r. w sprawie o sygn. I KZP 27/99 (opubl. w OSNKW z 1999 r., z. 11-12, poz. 72) stwierdzając, iż „odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania (art. 552 § 4 k.p.k.) opiera się na zasadzie ryzyka”, zaś „niewątpliwie niesłusznym, w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., jest takie tymczasowe aresztowanie, które było stosowane z obrazą przepisów rozdziału 28 k.p.k. oraz tymczasowe aresztowanie oskarżonego (podejrzanego), powodujące dolegliwość, której nie powinien doznać, w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w sprawie, a także, w szczególności, prawomocnego jej rozstrzygnięcia”. Stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy spotkało się z aprobatą w doktrynie (por. choćby K. J. Pawelec, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 r., I KZP 27/99, M. Prawn. 2000 r., nr 5, s. 315). Interes osób poszkodowanych wymaga bowiem tego, aby w pewnych dziedzinach były stosowane zasady zaostrzonej odpowiedzialności. Zaostrzony reżim odpowiedzialności na zasadzie ryzyka rozszerza odpowiedzialność w tym wypadku Skarbu Państwa tak dalece, że odpowiada on zarówno za zawinione wyrządzenie szkody, jak i w braku takiego zawinienia. Jak to wskazuje się wręcz w doktrynie, choć z pewnym uproszczeniem, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka można określić jako odpowiedzialność za skutek (G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żułakowska, Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga trzecia zobowiązania, Warszawa 1996 r., s. 286). Jest to stanowisko właściwie nie kwestionowane w doktrynie i orzecznictwie i sąd apelacyjny orzekający w niniejszej sprawie w pełni się z nim zgadza. Nie budzi przy tym najmniejszych wątpliwości i to, że jakkolwiek teza ta odnosi się wprost do tymczasowego aresztowania, to jednak reguły te zastosowanie mają również w odniesieniu do zatrzymania. Jak całkowicie trafnie wskazał to Sąd Apelacyjny w Warszawie „Skarb Państwa odpowiada za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie na takich samych zasadach jak z tytułu niewątpliwie niesłusznego aresztowania, czy skazania tj. na zasadzie ryzyka” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 września 2019 r. w sprawie o sygn.. II AKa 129/19, opubl. w LEX nr 276842). Sąd apelacyjny orzekający w sprawie niniejszej w pełni ze stanowiskiem się zgadza.

Sąd apelacyjny pragnie jednak wskazać, iż jakkolwiek w znakomitej większości takie stanowisko powoduje, iż wnioski o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia uznawane są za zasadne, to jednak nie dzieje się tak zawsze i automatycznie. W bardzo szerokim uzasadnieniu przywołanej dopiero co uchwały w sprawie o sygn. (...) Sąd Najwyższy zresztą sam zastrzegł, iż nie ma w tej kwestii swoistego automatyzmu. Sąd Najwyższy podkreślił więc, iż „w sytuacji, gdy przy stosowaniu tymczasowego aresztowania nie doszło do obrazy przepisów rozdziału 28 k.p.k., ale sąd podejmował decyzję w tym przedmiocie na podstawie nieprawdziwych okoliczności, co zostało ustalone w późniejszym okresie, to takie tymczasowe aresztowanie też należy uznać za niewątpliwie niesłuszne. W pozostałych wypadkach, gdy przy stosowaniu tymczasowego aresztowania sąd nie dopuścił się obrazy prawa procesowego, ocena niewątpliwej niesłuszności tymczasowego aresztowania wymaga uwzględnienia, przede wszystkim, ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie w przedmiocie odpowiedzialności karnej osoby, która w tym trybie była pozbawiona wolności, a także całokształtu okoliczności ustalonych do chwili wydawania orzeczenia przez sąd rozpatrujący wniosek o odszkodowanie z tego tytułu. Konieczność uwzględnienia tak szerokiego kręgu okoliczności wynika, (…) z tego, że, co prawda, odpowiedzialność Skarbu Państwa za niesłuszne tymczasowe aresztowanie opiera się na zasadzie ryzyka, ale jednocześnie niesłuszność musi mieć charakter niewątpliwy. (podkr. S.A.) Z tego punktu widzenia, za niewątpliwie niesłuszne, w zasadzie, uznać należy każde tymczasowe aresztowanie oskarżonego (podejrzanego), który ostatecznie (prawomocnie) został: uniewinniony, umorzono w stosunku do niego postępowanie, także warunkowo, sąd odstąpił od wymierzenia kary, nastąpiło skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, wymierzona została tylko kara nie związana z pozbawieniem wolności lub środek karny, a także, gdy wymierzona została kara pozbawienia wolności w wysokości niższej niż okres tymczasowego stosowania aresztowania – w tym ostatnim wypadku problem odszkodowania dotyczy tylko stosowania tymczasowego aresztowania w czasie stanowiącym różnicę między tymi okresami. Jednakże okoliczności ustalone w konkretnej sprawie mogą stać się podstawą oceny, że w niektórych z powyżej wskazanych wypadkach tymczasowe aresztowanie, co prawda, było niesłuszne, ale nie było ono niewątpliwie niesłuszne, co, w świetle unormowania art. 552 § 4 k.p.k. (argumentum a contrario) stanowi przesłankę eksoneracyjną.”.

W doktrynie wskazuje się (vide: T.H. Grzegorczyk, komentarz LEX 2014, stan prawny: 2014-04-10, Komentarz do art. 244 Kodeksu postępowania karnego), iż "podstawowym warunkiem legalizującym zatrzymanie jest istnienie »uzasadnionego przypuszczenia«, że określona osoba popełniła przestępstwo. Muszą zatem istnieć dane pozwalające na zasadne wysnucie takiego przypuszczenia”. W orzecznictwie zresztą można spotkać w związku z tym liczne judykaty, które wskazują właśnie na to, iż nie we wszystkich sytuacjach, kiedy nie doszło do skazania osoby zatrzymanej albo skazano ją nie na karę bezwzględnego pozbawienia wolności można stwierdzić, iż zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne. Sąd Apelacyjny w W.w przywoływanym już wyroku w sprawie o sygn.(...) stwierdził, iż „w przypadku zatrzymania rozważając kwestię jego »niewątpliwości« sąd winien mieć na uwadze, czy stosowanie tego środka przymusu nastąpiło z obrazą przepisów rozdziału 27 k.p.k., a tym samym czy spowodowało ono dolegliwość jakiej osoba zatrzymana nie powinna była doznać, analizując to zagadnienie w aspekcie całokształtu okoliczności zaistniałych w sprawie, w której doszło do zatrzymania i ostatecznego rozstrzygnięcia, jeśli takie zapadło”. Przywołać należy też pogląd Sądu Apelacyjnego w K., który w postanowieniu z dnia (...)r. w sprawie o sygn.(...) podkreślił nawet, iż „samo stwierdzenie niezasadności czy nielegalności zatrzymania nie powoduje automatycznie stwierdzenia, iż zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne. Kryteria, które należy uwzględniać przy orzekaniu w przedmiocie uznania zatrzymania za niewątpliwie niesłuszne nie są tożsame z kryteriami jakie bierze się pod uwagę rozpoznając zażalenie na zastosowanie zatrzymania. Oczywistym bowiem jest, że orzekając w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia, należy zbadać wszystkie okoliczności zatrzymania i to na podstawie całokształtu okoliczności sprawy, to jednak błędne jest wywodzenie, że orzeczenie kończące postępowanie, skazujące lub też uniewinniające w zasadniczy sposób będzie rzutować na rozstrzygnięcie we wskazanym przedmiocie. (…). Przy ocenie kwestii niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. sąd powinien mieć na uwadze, czy zastosowanie tego środka przymusu procesowego nastąpiło z obrazą przepisów rozdziału 27 Kodeksu postępowania karnego, a tym samym, czy spowodował on dolegliwość, jakiej osoba zatrzymana nie powinna była doznać, analizując to zagadnienie w aspekcie całokształtu okoliczności zaistniałych w sprawie, w której doszło do zatrzymania, a znanych w dacie orzekania w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia, w tym także z uwzględnieniem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w której nastąpiło zatrzymanie, jeżeli już zapadło”.

Przytoczone powyżej tylko przykładowo orzeczenia sądów wskazują więc, iż nie może być automatyzmu w przyjmowaniu, że skoro nie doszło do skazania osoby tymczasowo aresztowanej lub zatrzymanej, to takie aresztowanie lub zatrzymanie było niewątpliwie niesłusznym w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k.

Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy stwierdzić zatem należało w ocenie sądu apelacyjnego, iż właśnie również i w tej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, w której jakkolwiek postępowanie w sprawie o czyn z art. 190 § 1 k.k. finalnie zostało umorzone, to jednak zatrzymanie wnioskodawcy w tej sprawie nie było niewątpliwie niesłusznym. Trzeba bowiem mieć na uwadze szeroki kontekst, w jakim do zatrzymania M. J. doszło, w tym wzgląd na akcentowaną wyżej ochronę potencjalnej ofiary.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez:

1.  zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 30.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia wniosku do dnia zapłaty, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,

2.  zasądzenie kosztów zastępstwa adwokackiego za I i II instancję według norm przepisanych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Niezasadność zarzutów podniesionych przez skarżącego.

Brak podstaw do zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku z urzędu.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

-----

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

--------

4.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Całość zaskarżonego wyroku.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Sąd odwoławczy po dokonaniu analizy dokumentów zebranych w aktach sprawy w pełni zaakceptował stanowisko sądu I instancji i przyjął je za własne, co szczegółowo zostało uzasadnione w treści powyższych rozważań.

Nadto wskazać należy, iż w sprawie nie wystąpiły okoliczności wskazane w art. 439 § 1 k.p.k. i art. 440 k.p.k., które byłyby podstawą do ingerencji z urzędu w zaskarżone rozstrzygnięcie.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

-----

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

-----

4.1.

-----

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

-----

-----

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Postępowanie, zgodnie z art. 554 § 4 k.p.k., jest wolne od kosztów sądowych, stąd rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 2 wyroku sądu apelacyjnego.

6.  PODPIS

A. A. M. Ś. P. M.

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Całość rozstrzygnięcia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana