Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca – Sędzia Ewa Staniszewska

Sędziowie: Bogdan Wysocki

Małgorzata Goldbeck-Malesińska /spr./

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2019 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w W. reprezentowanego przez Marszałka Województwa (...)

przeciwko H. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 grudnia 2018 r. sygn. akt IX GC 625/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 4050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Bogdan Wysocki Ewa Staniszewska Małgorzata Goldbeck-Malesińska

Sygn. akt I AGa 66/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2018 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy po rozpoznaniu, sprawy z powództwa Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w W. reprezentowanego przez Marszałka Województwa (...) przeciwko H. W. o zapłatę, w punktach:

1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 142.409,02 zł (sto czterdzieści dwa tysiące czterysta dziewięć złotych dwa grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od następujących kwot:

- 100.733,57 zł od dnia 14 maja 2016 roku do dnia zapłaty,

- 38.615,45 zł od dnia 10 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty,

2. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

3. nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 11.464,21 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, od obowiązku których powód był zwolniony z mocy ustawy oraz tytułem wynagrodzenia przyznanego biegłemu sądowemu za sporządzenie opinii.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Serwis (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 6 września 2001 roku. Pozwany H. W. pełnił funkcję prezesa zarządu spółki od dnia 29 czerwca 2011 roku do dnia 7 czerwca 2016 roku.

W dniu 29 marca 2012 roku pozwany, w imieniu Serwis (...) sp. z o.o. złożył w Sądzie Rejonowym Poznań - Stare Miasto w P. wniosek o ogłoszenie upadłości spółki obejmujący likwidację majątku upadłego. We wniosku pozwany określił zobowiązania spółki na kwotę 1.700.000 zł, zaś jej majątek na kwotę ok. 1.500.000 zł.

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2012 roku Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika Serwis (...) sp. z o.o. z siedzibą w B..

Na wniosek syndyka masy upadłości dłużnej spółki Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z siedzibą w W. w dniu 8 listopada 2012 roku wypłacił syndykowi masy upadłości Serwis (...) sp. z o.o. kwotę 100.733,57zł tytułem zaległego wynagrodzenia za pracę dla trzynastu pracowników spółki - nieuiszczonego przez Serwis (...) sp. z o.o. Wypłacone wynagrodzenia dotyczyły okresu od marca do czerwca 2012 roku.

Powyższą wierzytelność powód zgłosił w toku postępowania upadłościowego prowadzonego z udziałem dłużnej spółki. W toku tego postępowania wierzytelność powoda o zapłatę kwoty 100.733,57zł została uznania na zatwierdzonej liście wierzytelności i zakwalifikowana do II kategorii. W toku postępowania upadłościowego powód nie uzyskał żadnej kwoty na poczet uznanej wierzytelności. W dniu 18 października 2013 roku Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. nadał powyższemu wyciągowi z listy wierzytelności klauzulę wykonalności - w zakresie dotyczącym powoda.

Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2013 roku Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. umorzył postępowanie upadłościowe prowadzone wobec Serwis (...) spółki z o.o. w B.. Jako przyczynę umorzenia postępowania Sąd wskazał brak płynnych funduszy na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego oraz nieuiszczenie przez wierzycieli zaliczek na poczet kosztów związanych z prowadzeniem postępowania.

Ponadto strona powodowa wytoczyła przeciwko Serwis (...) sp. z o.o. w B. powództwo o zapłatę kwoty 13.956,43 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 100.733,57zł za okres od dnia 9 listopada 2012 roku do dnia 2 grudnia 2013 roku.

W wyniku powyższego wyrokiem zaocznym z dnia 28 października 2014 roku Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu V Wydział Cywilny wydanym w sprawie o sygn. akt V C 842/14 zasądził od spółki na rzecz powoda kwotę 13.956,43zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi dla kwoty 100.733,57 zł od dnia 3 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Postanowieniem z dnia 24 sierpnia 2015 roku wymienionemu wyrokowi referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu nadał klauzulę wykonalności. Na podstawie wyżej wymienionego tytułu wykonawczego powód wszczął przeciwko pozwanemu postępowanie egzekucyjne, w ramach którego nie uzyskał zaspokojenia w żadnej kwocie.

Pismem z dnia 27 kwietnia 2016 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 14 dni od doręczenia wezwania kwoty 142.061,28zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W treści pisma wskazał, że dochodzona kwota stanowi należność związaną z wypłatą przez powoda środków tytułem zaspokojenia roszczeń pracowników Serwis (...) sp. z o.o. w B., a pozwany jest odpowiedzialny za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 k.s.h. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 29 kwietnia 2016r.

W toku prowadzonego postępowania upadłościowego syndyk masy upadłości stwierdził, że majątek dłużnej spółki okazał się trudno zbywalny i nie pozwolił na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i zaspokojenia wierzycieli. Zapasy wskazane w bilansie spółki z 2012r. obejmowały materiały i towary zalegające w magazynie od dłuższego czasu (większość ponad 2 lata). Z uwagi na zły stan techniczny środków trwałych i wyposażenia oraz zapasów planowano ich częściowe złomowanie. Ponadto dłużnicy spółki nie regulowali dobrowolnie swoich zobowiązań. Ze sporządzonego przez syndyka masy upadłości spisu inwentarza wraz z oszacowaniem wartości spółki Serwis (...) sp. z o.o. wynika, że łączna wartość ruchomości spółki wynosiła 105.364,80zł, wartość należności to 233.482,45zł (wg danych uzyskanych od dłużników, po wezwaniu ich do zapłaty), przy czym według ksiąg rachunkowych należności wynosiły 1.175.568,56zł.

Pierwsze, nieuregulowane na dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości zobowiązanie dłużnej spółki powstało wobec Urzędu Skarbowego w marcu 2005r. o wartości 1.760zł, którego termin wymagalności upłynął w kwietniu 2005r. Łączna wartość nieuregulowanych zobowiązań Serwis (...) sp. z o.o. do końca czerwca 2012r. wyniosła 1.612.053,10zł. Z danych wskazanych w bilansie z dnia 22 marca 2012r. sporządzonego przez spółkę stopień pokrycia zobowiązań spółki aktywami wynosił 137,01%, przy uwzględnieniu zaś stanu majątkowego dłużnej spółki przedstawionego w spisie inwentarza wraz z oszacowaniem sporządzonego przez syndyka masy upadłości majątek badanej spółki nie pozwoliłby na pokrycie wszystkich zobowiązań, albowiem stopień pokrycia zobowiązań spółki aktywami wynosił 21,33%.

Na podstawie danych bilansowych, w spółce w okresie od 31 grudnia 2005 roku do 22 marca 2012 roku nie wystąpiła wyższa wartość zobowiązań niż wartość aktywów, brak przy tym danych za rok 2010.

Pierwsze nieuregulowane zobowiązania Serwis (...) sp. z o.o. powstały wobec Urzędu Skarbowego w okresie od maja do sierpnia 2005 roku. Dłużna spółka nie uregulowała wymagalnych zobowiązań w 2005 roku wyłącznie wobec Urzędu Skarbowego w kwocie 18.260 zł i wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 2005 roku do 2007 roku w kwocie 19,88zł. W kolejnych latach spółka terminowo regulowała swoje zobowiązania publicznoprawne. W 2009 roku dłużna spółka miała zobowiązanie wobec (...) sp. z o.o., które częściowo spłaciła. Od 2010 roku rozpoczęły się trudności Serwis (...) sp. z o.o. ze spłatą wymagalnych zobowiązań. W dniu 9 marca 2010 roku powstało pierwsze wymagalne zobowiązanie również wobec (...) sp. z o.o. z terminem płatności do dnia 16 marca 2010 roku. Znaczny wzrost zobowiązań dłużnej spółki, nieuregulowanych do dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości miał miejsce w latach 2010 i 2011. Spółka nie spłaciła zobowiązań powstałych w 2010 roku o łącznej wartości 148.814,27zł, powstałych w roku 2011 o wartości 926.359,63zł oraz w roku 2012 o wartości 403.472,99zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie bezspornych twierdzeń stron oraz dowodów w postaci: zbiorczego wykazu niezaspokojonych roszczeń pracowniczych w okresie poprzedzającym dzień niewypłacalności pracodawcy wraz z załącznikami (k. 14-25 akt); potwierdzenia przelewu (k. 26 akt); wyciągu z listy wierzytelności sporządzonej w dniu 4 stycznia 2013r. w sprawie o sygn. akt XI Gup 47/12 Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. wraz z klauzulą wykonalności (k. 27 akt); odpisu postanowienia Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 12 czerwca 2013r. w sprawie o sygn. XI GUp 47/12 (k. 28 akt); odpisu postanowienia Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 18 października 2013r. w sprawie o sygn. akt XI GUp 47/12 (k. 29 akt); odpisu postanowienia Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 8 sierpnia 2013r. w sprawie o sygn. akt XI Gup 47/12 (k. 30-31 akt); odpisu wyroku zaocznego Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 28 października 2014r. w sprawie o sygn. akt V C 842/14 wraz z klauzulą wykonalności (k. 32 akt); odpisu pełnego z rejestru przedsiębiorców KRS dot. Serwis (...) sp. z o.o. (k. 33-36 akt); wezwania do zapłaty z dnia 27 kwietnia 2016r. wraz z załącznikiem (k. 37-39 akt); potwierdzenia odbioru (k. 40 akt); wniosku o ogłoszenie upadłości z dnia 29 marca 2012r. (k. 152-157 akt); uchwały nr (...) Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników Serwis (...) sp. z o.o. z dnia 29 czerwca 201 Ir. (k. 167 i 462 akt); postanowienia Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 2 sierpnia 2012r. sygn. akt XI GU 86/12 (k. 251-254 akt); opinii biegłego sądowego P. B. wraz z ustnymi wyjaśnieniami (k. 389- 445, 514, 516 akt) oraz na podstawie opinii biegłego sądowego P. B. i wyjaśnień biegłego.

Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne, ich wiarygodność oraz moc dowodowa nie zostały bowiem przez żadną ze stron skutecznie zakwestionowane. Dokumenty prywatne stosownie do treści 245 k.p.c. stanowiły dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia zawarte w tych dokumentach, natomiast dokumenty urzędowe stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.). W dniu 20 kwietnia 2017r. Sąd I instancji postanowił przeprowadzić dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny rachunkowości, księgowości i finansów.

Sąd Okręgowy sporządzoną przez biegłego sądowego P. B. opinię w ocenił jako jasną i logiczną. Uznał, że sporządziła ją osoba posiadająca profesjonalną wiedzę w dziedzinie rachunkowości i finansów. Biegły logicznie wyjaśnił przedstawione w opinii wnioski, w szczególności przyjęte w opinii stanowisko dotyczące chwili, w której zarząd Serwis (...) sp. z o.o. powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości oraz odniósł się do ewentualnej szkody doznanej przez powoda. W ocenie Sądu okręgowego, opinia w sposób wyczerpujący przedstawiła okoliczności związane z sytuacją finansową spółki Serwis (...) sp. z o.o. Ponadto, po zapoznaniu się z zastrzeżeniami stron, zawartymi w pismach z dnia 28 grudnia 2017 roku i 8 stycznia 2018 roku biegły w sposób jednoznaczny i stanowczy w ustnych wyjaśnieniach podtrzymał wnioski zawarte w opinii pisemnej .

Mając na uwadze ustalony stan faktyczny, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód dochodził zapłaty kwoty wskazanej w pozwie od pozwanego jako członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jako będącego odpowiedzialnym za zobowiązania tej spółki na podstawie art. 299 § 1 k.s.h..

Zgodnie ze wskazanym artykułem jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Powyższy przepis przewiduje subsydiamą odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością która wyraża się tym, że członkowie zarządu spółki stają się odpowiedzialni względem wierzyciela spółki dopiero z chwilą, gdy egzekucja przeciwko spółce za jej zobowiązania wobec wierzyciela okaże się bezskuteczna. Przesłanki solidarnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki, przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h., ograniczają się do istnienia niezaspokojonego zobowiązania spółki oraz bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce.

Sąd Okręgowy wskazał, że powód dochodził zapłaty należności wypłaconych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tytułu świadczeń pracowniczych. Okoliczność, że Fundusz wypłacił świadczenia na rzecz pracowników spółki Serwis (...) sp. z o.o. pozostawała bezsporna, podobnie jak roszczenie Funduszu przeciwko spółce o zwrot wypłaconych z Funduszu świadczeń. Sąd I instancji zaznaczył, że na podstawie ustawy z dnia 13 lipca 2006 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, prawodawca przewidział możliwość uzyskania przez pracowników zaspokojenia ich roszczeń pracowniczych w razie niemożności ich zaspokojenia przez pracodawcę z powodu jego niewypłacalności. Zgodnie z art. 12 ust. 1 i 2 powołanej ustawy w razie niewypłacalności pracodawcy niezaspokojone roszczenia pracownicze podlegają zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zaspokojeniu podlegają między innymi należności główne z tytułu wynagrodzenia za pracę, wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego i składek na ubezpieczenia społeczne należnych od pracodawców na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Wypłata świadczeń następuje na podstawie składanego przez syndyka zbiorczego wykazu niezaspokojonych roszczeń i jest dokonywana przez Marszałka Województwa, po stwierdzeniu zgodności zbiorczego wykazu z przepisami ustawy (art. 15 ust. 1 i 4 ustawy). Stosownie do treści art. 23 ust. 1 przywołanej ustawy wypłata świadczeń ze środków Funduszu powoduje z mocy prawa przejście na marszałka województwa, działającego w imieniu dysponenta Funduszu, roszczenia wobec pracodawcy o zwrot wypłaconych świadczeń.

Sąd Okręgowy podniósł, że w orzecznictwie ugruntował się pogląd, zgodnie z którym by dochodzić odpowiedzialności członka zarządu spółki za jej zobowiązania, istnienie zobowiązania spółki winno być wykazane tytułem egzekucyjnym obejmującym to zobowiązanie, co wiąże się również z przesłanką bezskuteczności egzekucji wobec spółki. Artykuł 299 k.s.h. uzależnia bowiem możliwość wystąpienia z określonym w nim roszczeniem od bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Wyraźne nawiązanie do egzekucji w ujęciu przepisów o postępowaniu cywilnym zakłada uprzednio prawomocne osądzenie zobowiązania spółki wobec wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 października 2003 roku, I CK 160/02, Legalis nr 63733).

W rozpoznawanej sprawie bezspornym było, że powód posiadał przeciwko Serwis (...) sp. z o.o. tytuły wykonawcze , których ważności strona pozwana nie kwestionowała. Tytuły te stanowiły wyciąg z zatwierdzonej listy wierzytelności sporządzonej w postępowaniu upadłościowym Serwis (...) sp. z o.o., któremu nadano klauzulę wykonalności (art. 264 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego w zw. z art. 776 k.p.c.) oraz wyrok zaoczny z dnia 28 października 2014 roku wydany przez Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu V Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt V C 842/14 wraz z klauzulą wykonalności (art. 777 § 1 ust. 1 w zw. z art. 776 k.p.c.).

Sąd I instancji podkreślił, że w orzecznictwie wskazuje się, iż wykazanie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie powoda odwołał się przy tym do stanowiska judykatury wyrażonego między innymi w wyroku Sąd Najwyższego z 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/2001, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 129, z glosą aprobującą: A. K., (...) 2004, nr 5; wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 stycznia 2007 r., I ACa 781/2006, Rej. 2007, nr 1, s. 177; orzeczenia Sąd Najwyższego z 7 lipca 2005 r., V CK 19/2005; orzeczenia SA w Ł. z 5 października 1994 r., I ACr 470/94, Pr.Gosp. 1995, nr 6, poz. 28; i stanowiska doktryny np. A. K., Kodeks..., t. I, s. (...); M. R., Kodeks..., s. 516. Sąd Okręgowy wskazał, że w szczególności uprzednie prowadzenie egzekucji przeciwko spółce nie jest potrzebne, gdy z okoliczności wynika niezbicie, że spółka nie ma żadnego majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu: z 11 stycznia 2007 r., I ACa 608/2006, niepubl.; z 7 marca 2006 r., I ACa 964/2005; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 18 stycznia 1994 r., I ACr 1024/93, POSAG 1994, nr 2, poz. 28; orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 16 czerwca 1992 r., I ACz 183/92, OSA 1993,nr 4, poz. 28), orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 4 listopada 1994 r. ,1 ACr 791/94, POSAG 1994, nr 4, poz. 78: („Przesłanka bezskuteczności egzekucji jest spełniona również wówczas, gdy w postępowaniu wszczętym przez wierzyciela spółki przeciwko członkowi jej zarządu zostanie w sposób oczywisty wykazane, że cały majątek takiej spółki w żadnym razie nie pozwala na zaspokojenie należności dochodzonej przez tegoż wierzyciela”). Sąd Okręgowy dodał, że zgodnie z poglądami doktryny nie należy utożsamiać wykazania bezskuteczności egzekucji z całego majątku spółki z koniecznością przeprowadzenia egzekucji z całego majątku spółki (por. A. Kidyba, „Prawo spółek”, Warszawa 2013).

Sąd Okręgowy uznał, że powód udowodnił zaistnienie również drugiej z przesłanek odpowiedzialności, o której mowa w art. 299 k.s.h. tj. bezskuteczność egzekucji. Podkreślił, że powód nie uzyskał żadnej kwoty w postępowaniu upadłościowym dłużnej spółki, ani też na skutek wszczęcia wobec niej egzekucji. Pozwany nadto, nie wskazał majątku spółki, z którego powód mógłby uzyskać zaspokojenie.

Sąd I instancji przypomniał, że poza sporem pozostawała okoliczność, iż pozwany był prezesem zarządu Serwis (...) sp. z o.o. w okresie od dnia 29 czerwca 2011 roku do dnia 7 czerwca 2016 roku. Wierzytelności dochodzone przez powoda powstały w okresie od marca do czerwca 2012 roku, a więc w czasie kiedy pozwany sprawował funkcję członka zarządu wspomnianej spółki. Spełniona została więc trzecia przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 299 k.s.h., tj. przesłanka podmiotowa - pełnienia funkcji członka zarządu w dacie istnienia wierzytelności.

Sąd Okręgowy podniósł także, że odpowiedzialność członków zarządu nie jest odpowiedzialnością bezwzględną. Samo spełnienie przesłanek określonych w art. 299 § 1 k.s.h. nie przesądza o odpowiedzialności pozwanego członka zarządu. W § 2 art. 299 k.s.h. ustawodawca ujął bowiem przesłanki, których spełnienie pozwala na wyłączenie ewentualnej odpowiedzialności osób wchodzących w skład organu spółki za jej zobowiązania. Ciężar dowodu zostaje w tym przypadku zgodnie z treścią art. 6 k.c., przerzucony na stronę pozwaną i to ona musi wykazać zaistnienie okoliczności wskazanych w omawianym przepisie. Stosownie do treści art. 299 § 2 k.s.h., członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

W toku sprawy pozwany podnosił, że złożył we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnej spółki. Ponadto pozwany wskazywał, że nawet gdyby przyjąć, że wniosek ten został zgłoszony w niewłaściwym czasie to powód nie poniósł szkody.

W ocenie Sądu I instancji, podniesione przez pozwanego zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie.

Bezspornym pozostawało w sprawie to, że wniosek o ogłoszenie upadłości Serwis (...) sp. z o.o. został przez pozwanego złożony w dniu 29 marca 2012 roku. W ocenie Sądu Okręgowego, przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że wniosek o ogłoszenie upadłości spółki został zgłoszony za późno. Sąd Okręgowy na podstawie opinii biegłego ustalił, że winno to nastąpić do końca 31 lipca 2011 roku.

Termin, w jakim powinien zostać zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości określony został w art. 21 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. - Prawo upadłościowe i naprawcze w brzmieniu, jakie miał w okresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, to jest w latach 2009-2012, zgodnie z którym dłużnik jest obowiązany zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Podstawy do ogłoszenia upadłości wskazuje z kolei art. 10 powołanej ustawy - upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny . Na gruncie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeśli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a jeśli jest osobą prawną, tak jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje (art. 11 ust. 1 i 2 ustawy). W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością dłużnik staje się zatem niewypłacalny w przypadku zaistnienia jednej z dwóch przesłanek.

Odnosząc te rozważania do stanu sprawy Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że jak wynika z opinii biegłego sądowego P. B., Serwis (...) sp. z o.o. już w 2005 roku zaprzestała regulować swoje wymagalne zobowiązania publicznoprawne wobec Urzędu Skarbowego. Następne nieuregulowane zobowiązania spółka posiadał w 2007 roku, jednakże w niewielkiej kwocie. Ponadto jak wskazał w opinii biegły i czego pozwany nie zakwestionował w 2010 roku wartość nieuregulowanych zobowiązań dłużnej spółki wynosiła kwotę 148.814,27zł, zaś w roku 2011 osiągnęła kwotę 926.359,63 zł. Mając na uwadze powyższe wnioski Sąd Okręgowy uznał, że już w 2010 roku spełniona została przesłana z art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego i zarząd spółki powinien rozważyć zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Sąd I instancji wskazał, że pozwany został powołany do zarządu spółki w dniu 29 czerwca 2011 roku. Powinien on zatem niezwłocznie zapoznać się z sytuacją finansową spółki i po ustaleniu, że posiada ona zobowiązania, których nie reguluje już od 2010 roku, w terminie wynikającym z art. 21 ust. 1 Prawo upadłościowego i naprawczego złożyć wniosek o ogłoszenie jej upadłości. Wniosek taki pozwany złożył dopiero w dniu 29 marca 2012 roku i momentu tego nie sposób uznać za właściwy w świetle wyżej przytoczonych przepisów.

Ustosunkowując się do opinii biegłego pozwany podał, że co prawda w 2011 roku nastąpił wzrost zobowiązań spółki, jednakże w roku 2012 roku zobowiązania te zostały spłacone w kwocie 522.886,64 zł. W tej sytuacji, zdaniem pozwanego, brak było podstaw do przyjęcia, że spółka była niewypłacalna w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe. Strona pozwana podała, że regularna spłata przez spółkę zobowiązań w kolejnych latach potwierdza, że spółka nie utraciła zdolności do regulowania swoich długów. Odnosząc się do tych zarzutów Sąd I instancji wskazał, że do stanu faktycznego niniejszej sprawy nie mają zastosowania przepisy art. 11 ust. la ustawy Prawo upadłościowe, albowiem te weszły w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2016 roku. Ponadto zgodnie ze stanowiskiem judykatury i stanowiskiem doktryny niewykonywanie wymagalnych zobowiązań nie musi się odnosić do wszystkich zobowiązań dłużnika, nie ma też znaczenia ich charakter, tzn. czy są to zobowiązania cywilnoprawne czy publicznoprawne. jak również to, że nieregulowanie wymagalnych zobowiązań nawet o niewielkiej wartości oznacza niewypłacalność w rozumieniu art. 11 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (por. wyrok WSA z dnia 29 stycznia 2004 r. sygn. akt I SA/Lu 717/07, wyrok WSA Gdańsk z dnia 7 sierpnia 2018r. sygn. akt I SA/Gd 545/18). Niewypłacalności powstaje, z chwilą nieuregulowania w terminie określonym ustawą lub umową drugiego z kolei zobowiązania (por. Prawo upadłościowe i naprawcze - Komentarz, Piotr Zimmerman, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007). Pozwany nie udowodnił przy tym, a na nim ciążył obowiązek dowodowy w tym zakresie, aby w okresie 2010 do 2011 roku spółka posiadała tylko jedno niespłacone wymagalne zobowiązanie. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy uznał, że dla rozstrzygnięcia bezzasadnym okazał się argument dotyczący tego, że w kolejnym roku dłużna spółka uregulowała część z wymagalnych zobowiązań. Dłużna spółka bowiem nie regulowała swoich wymagalnych zobowiązań, a co więcej w roku 2011 nie zapłaciła ich w całości, a zatem wystąpiły przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Pozwany bronił się w sporze także zarzutem ewentualnym podnosił, że w przypadku uznania przez Sąd, że wniosek o ogłoszenie upadłości został zgłoszony za późno, Sąd winien wziąć pod uwagę to, iż powód nie poniósł szkody za skutek wyżej wskazanego działania pozwanego. Pozwany podniósł, że sytuacja majątkowa Serwis (...) sp. z o.o. w okresie właściwym do ewentualnego zgłoszenia przez pozwanego wniosku o ogłoszenie upadłości pozwala na wniosek, że powód nie uzyskałby zaspokojenia wierzytelności dochodzonej nawet w przypadku, gdyby pozwany we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości.

Sąd I instancji nie podzielił zasadności tego zarzutu. Wyjaśnił, że jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 czerwca 2018 r. (sygn. akt III CSK 53/18), stwierdzenie braku szkody po stronie wierzyciela zakłada wykazanie, że pomimo wdrożenia we właściwym czasie postępowania upadłościowego, wierzyciel nie uzyskałby w tym postępowaniu zaspokojenia swojej należności ze względu na brak wystarczającego majątku spółki. Pojęcie szkody należy odnosić do obniżenia potencjału majątkowego spółki, dlatego członek zarządu powinien, odwołując się do stanu majątkowego spółki istniejącego w czasie właściwym dla zgłoszenia upadłości i biorąc pod uwagę przewidzianą w postępowaniu upadłościowym kolejność zaspokojenia z masy upadłości, wykazać niemożność uzyskania przez wierzyciela zaspokojenia swego zadłużenia.

Tymczasem. ponieważ na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że wniosek o ogłoszenie upadłości Serwis (...) sp. z o.o. pozwany winien złożyć najpóźniej do końca lipca 2011 roku, a dochodzone przez powoda wierzytelności powstały w okresie od marca do czerwca 2012 roku. to, jeżeli pozwany zgłosiłby wniosek we właściwym terminie, to powód nie poniósłby szkody, albowiem nie doszłoby do powstania zobowiązań spółki względem jej pracowników, które powód zaspokoił i których zasądzenia od pozwanego dochodzi w niniejszej sprawie.

Sąd I instancji stwierdził w konsekwencji, że pozwany nie wykazał okoliczności zwalniających go z odpowiedzialności za zobowiązanie Serwis (...) sp. z o.o. objętych załączonymi do pozwu tytułami wykonawczymi.

Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości co do wysokości roszczenia głównego, wynikającego z kwot ujętych w posiadanych przez powoda tytułach wykonawczych. Wskazał, że odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. obejmuje również zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko spółce, koszty procesu i odsetki ustawowe od należności głównej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006r., III CZP 118/06), jak również koszty postępowania egzekucyjnego (tak: A. K., Odpowiedzialność członków zarządu, s. 83; wyr. SN z 16.3.2007 r., III CSK 404/06, Pr. Sp. 2008, Nr 4, s. 58; wyr. z 8.3.2007 r., III CSK 352/06, Pr. Sp. 2008, Nr 4, s. 58; wyr. SA w Katowicach z 4.7.2006 r., I ACa 341/06, OSA w K. 2006, Nr 4, poz. 9), zatem powód był uprawniony dochodzić od pozwanego zarówno odsetek, kosztów postępowania wskazanych w tytule wykonawczym, jak również kosztów zastępstwa w postępowaniu egzekucyjnym, poniesieniu których przez powoda pozwany nie zaprzeczył. Wysokość poszczególnych kwot została wykazana dokumentami, szczegółowo opisanymi w poprzedniej części uzasadnienia. Sąd wskazuje przy tym, że roszczenie określone w art. 299 k.s.h. powstaje w zasadzie w chwili bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce, z reguły bowiem już wtedy, gdy egzekucja okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia.

Termin spełnienia takiego świadczenia odszkodowawczego nie jest jednak oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Wymagalność roszczenia należy więc określić zgodnie z art. 455 k.c., a zatem niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania i dopiero od dnia wymagalności świadczenia wierzyciel może, zgodnie z art. 481 k.c., żądać odsetek za opóźnienie w jego spełnieniu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., sygn. akt III CZP 118/06). W niniejszej sprawie powód prawidłowo dokonał kapitalizacji odsetek od dnia dokonanej wypłaty przez Fundusz do dnia 3 grudnia 2013r., (co zostało ujęte w wyroku z dnia 28 października 2014 roku - kwota 13.956.43zł), a następnie od dnia 3 grudnia 2013 roku do dnia 29 kwietnia 2016 roku, a także doliczył koszty zastępstwa procesowego uwzględnione w wyroku zaocznym z dnia 28 października 2014 roku oraz postępowania klauzulowego i egzekucyjnego i wezwał pozwanego do zapłaty wyznaczając mu 14 - dniowy termin do zapłaty, który bezskutecznie upłynął z dniem 13 maja 2016 roku.

Mając powyższe na uwadze, w punkcie 1 wyroku Sąd I instancji na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 142.409,02 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 100.733,57zł od dnia 14 maja 2016 roku do dnia zapłaty i od kwoty 38.615,45zł od dnia 10 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty. O odsetkach w zakresie kwoty 100.733,57zł Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu, zaś co do kwoty 38.615,45zł w oparciu o art. 482§1 k.c.

O kosztach procesu w punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Pozwany przegrał spór w całości, wobec czego winien zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty procesu w łącznej kwocie 7.200zł, stanowiące koszty zastępstwa procesowego wysokości. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalił w oparciu o § 2 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 27 października 2016r.

Jednocześnie z uwagi na to, że powód z mocy prawa zwolniony był od kosztów sądowych, Sąd I instancji na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał ściągnięcie od pozwanego - jako od strony przegrywającej proces, na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 11.464,21 zł, na która składała się opłata sądowa od pozwu w kwocie 7.121 zł oraz kwota 4.343,21 zł tytułem kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany.

Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił Sądowi I instancji:

I. naruszenie prawa materialnego, tj.:

a. art. 299 § 2 k.s.h. przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, iż „czas właściwy" do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu dyspozycji art. 299 § 2 k.s.h. to termin wynikający z art. 21 ust. 1 Ustawy prawo upadłościowe. Tymczasem zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem „czas właściwy" w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. oznacza moment, w którym dłużnik nie jest wprawdzie w stanie zaspokoić wszystkich wierzycieli, ale nadal istnieje majątek spółki pozwalający na co najmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli dłużnika w postępowaniu upadłościowym;

b. art. 299 § 1 k.s.h. przez błędną jego wykładnie polegającą na przyjęciu, iż członek zarządu odpowiada za zobowiązania spółki na podstawie dyspozycji art. 299 § 1 k.s.h. bez względu na to, czy niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki nastąpiło z winy członka zarządu, czy też z przyczyn przez niego niezawinionych;

II. Błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez przyjęcie, że:

1.  powód nie poniósłby szkody w sytuacji, gdyby pozwany złożył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki Serwis (...) Sp. z o.o. we właściwym czasie, tj. do końca lipca 2011 roku.

W opinii pozwanego tak ustalony stan faktyczny jest sprzeczny z innymi ustaleniami Sądu I instancji w świetle których, dłużna spółka stała się niewypłacalna z końcem 2010 roku, natomiast w 2011 roku sytuacja majątkowa spółki wobec znacznego wzrostu zobowiązań uległa dalszemu pogorszeniu. Skoro, jak ustalił Sąd Okręgowy w Poznaniu, pozwany powinien zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości spółki niezwłocznie po objęciu funkcji członka zarządu, tj. do końca lipca 2011, to i tak, biorąc pod uwagę, iż niewypłacalność spółki powstała z końcem 2010 roku, a w 2011 roku nastąpił znaczny wzrost zobowiązań spółki, powód nie uzyskałby zaspokojenia należności pracowniczych do zapłaty których byłby zobowiązany na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 lipca 2016 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. W konsekwencji pomimo niezłożenia przez pozwanego wniosku o ogłoszenie upadłości Serwis (...) Sp. z o.o. w terminie do dnia 31 lipca 2011 roku pozwany nie spowodował obniżenia potencjału majątkowego dłużnej spółki. Powód nie uzyskałby zaspokojenia wierzytelność nawet w przypadku wniosku złożonego w czasie ustalonym przez Sąd I Instancji.

2. majątek dłużnej spółki wystarczał na zaspokojenie tylko części wierzycieli spółki Serwis (...) Sp. z o.o., podczas gdy jak wnikało z opinii biegłego sądowego stan majątkowy Spółki na dzień 22 marca 2012 roku pozwoliłby na pokrycie wszystkich zobowiązań Spółki.

III. naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów sprzecznie ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, wyciągnięcie wniosków nieznajdujących oparcia w materiale dowodowym, z przekroczeniem reguł wnioskowania i doświadczenia życiowego, a w konsekwencji przyjęcie, iż:

a)  majątek dłużnej spółki wystarczał na zaspokojenie tylko części wierzycieli spółki Serwis (...) Sp. z o.o.;

b)  majątek dłużnej spółki na dzień 22 marca 2012 roku nie wystarczał na zaspokojenie roszczeń powoda podczas gdy z opinii biegłego sądowego wynikało, iż stan majątkowy spółki na dzień 22 marca 2012 roku pozwoliłby na pokrycie wszystkich zobowiązań Spółki.

IV. na podstawie dyspozycji art. 381 k.p.c. pozwany wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny rachunkowości, księgowości i finansów na okoliczność ustalenia:

a)  czy w sytuacji, gdyby pozwany zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości spółki Serwis (...) Sp. z o.o. na dzień 31 lipca 2011 roku i przy uwzględnieniu liczby zatrudnionych w tej spółce pracowników na dzień 31 lipca 2011 roku, powód byłby zobowiązany, stosownie do dyspozycji art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 lipca 2016 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, do zaspokojenia roszczeń pracowników dłużnej spółki, a jeżeli tak to w jakiej wysokości;

b)  czy biorąc pod uwagę sytuację majątkową spółki Serwis (...) Sp. z o.o. na dzień 31 lipca 2011 roku, powód uzyskałaby zaspokojenie należności wypłaconych na rzecz pracowników dłużnej spółki w przypadku zgłoszenia przez pozwanego wniosku o ogłoszenie upadłości spółki Serwis (...) Sp. z o.o. do dnia 31 lipca 2011 roku, a jeżeli tak to w jakiej wysokości.

Uzasadniając wniosek pozwany podał, iż potrzeba powołania uzupełniającego dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny rachunkowości, księgowości i finansów powstała dopiero na etapie postępowania apelacyjnego w związku z uzasadnieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu. Sąd I instancji przyjął bowiem, wbrew stanowisku pozwanego oraz zgłoszonym przez niego dowodom, iż czasem właściwym na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki Serwis (...) Sp. z o.o. był koniec lipca 2011 roku, a nie jak dowodził pozwany dzień złożenia przez niego wniosku o ogłoszenie upadłości. W konsekwencji pozwany nie miał możliwości sprecyzowania tezy dowodowej w taki sposób, aby uwzględniała ona również okoliczności, o których dowiedział się dopiero w związku z uzasadnieniem Sadu meriti. W konsekwencji ustalenie przesłanek ewentualnej odpowiedzialności pozwanego wymaga zbadania, czy powód poniósłby szkodę w przypadku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie właściwym ustalonym przez Sąd Okręgowy w Poznaniu, a jeżeli tak to w jakiej wysokości.W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest tymczasem pogląd zgodnie z którym - „Sąd II instancji nie powinien jednak pomijać nowych faktów i dowodów zgłoszonych w apelacji, jeżeli o potrzebie ich powołania strona dowiedziała się z uzasadnienia zaskarżonego wyroku."

W następstwie podniesionych zarzutów pozwany wniósł o:

1.  zmianę wyroku Sądu I instancji w całości i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu I Instancji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi;

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję według norm przepisanych.

Odpowiadając na apelację strony pozwanej, powód wniósł o:

1. oddalenie apelacji

2. oddalenie wniosku pełnomocnika pozwanego o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego na okoliczności wskazane w apelacji, z uwagi na niedopuszczalność niniejszego dowodu w postępowaniu odwoławczym, z powodu prekluzji dowodowej.

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego, w postępowaniu przed Sądem II instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się niezasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń w sprawie, które Sąd odwoławczy niniejszym na podstawie art. 382 k.p.c. czyni własnymi. Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw do uznania za niezasadne wywiedzionych przez Sąd Okręgowy wniosków i dokonanej oceny prawnej.

Żaden z podniesionych w apelacji zarzutów nie okazał się trafny. Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw dla uwzględnienia zgłoszonego w apelacji po raz pierwszy wniosku dowodowego pozwanego.

Jako pierwszy badaniu podlegał zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. dotyczący dokonania przez Sąd I instancji oceny dowodów sprzecznie ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i wyciągnięcie wniosków nieznajdujących oparcia w materiale dowodowym, z przekroczeniem reguł wnioskowania i doświadczenia życiowego, a w konsekwencji przyjęcie, że majątek dłużnej spółki wystarczał na zaspokojenie tylko części wierzycieli spółki Serwis (...) sp. z o.o. oraz że majątek dłużnej spółki na dzień 22 marca 2012 roku nie wystarczał na zaspokojenie roszczeń powoda. Jedynie bowiem dokonanie prawidłowych ustaleń wynikających z właściwej oceny przeprowadzonych dowodów stanowi punkt wyjścia do badania zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Analizowany zarzut Sąd Apelacyjny uznał za chybiony. J. powołanie w procesie, jak należy wnioskować z uzasadnienia apelacji i treści pozostałych zarzutów, wiąże się z tym, że pozwany błędnie stoi na stanowisku, że dla ogłoszenia upadłości spółki prawa handlowego niezbędnym jest wystąpienie łącznie dwóch przesłanek wymienionych w art. 11 ust 1 i 2 prawa upadłościowego i naprawczego. Konsekwencją takiego stanowiska byłby błędny wniosek o tym, że nieregulowanie swych wymagalnych zobowiązań nie stanowi przesłanki ogłoszenia upadłości wtedy gdy aktywa spółki przekraczają jej pasywa. Niemniej jednak bez wątpienia w okolicznościach przedmiotowego sporu, ustalenia Sądu Okręgowego w przedmiocie istnienia majątku Serwis (...) sp. z o.o., który wystarczyłby na pokrycia tylko części zobowiązań tej spółki, należało uznać za trafne. Sąd wskazanych ustaleń dokonał na podstawie wydanej w sprawie opinii biegłego i zaistniałych okoliczności. Przy czym wyjaśnienia wymagało, że ustalenia te nie mogłyby zostać ocenione jako wadliwe, nawet wówczas gdyby przyjąć, że Sąd Okręgowy czyniąc je, odniósł się do posiadającego realną wartość majątku wskazanego podmiotu. Omawiany zarzut stawiany Sądowi I instancji wydaje się bowiem niezrozumiały już tylko dlatego, że we wniosku o ogłoszenie upadłości z dnia 29 marca 2012 roku, który z uwagi na datę ostatniej dokumentacji stanowiącej o stanie majątkowym spółki, sporządzony był na podstawie danych z dnia 22 marca 2012 roku, pozwany sam określił zobowiązania spółki na kwotę 1.700.000 zł, zaś jej majątek na kwotę ok. 1.500.000 zł. Zobowiązania więc przekraczały, wedle stanowiska pozwanego wartość majątku spółki o 200 000 zł, co samo w sobie świadczy o prawidłowości ustaleń Sądu Okręgowego. Prawidłowość tych ustaleń potwierdza także treść opinii biegłego, w której biegły kategorycznie wskazał, że majątek spółki na dzień 22 marca 2012 roku nie pozwoliłby na pokrycie wszystkich zobowiązań, a stopień pokrycia określił na 21,33 %. Nadto za prawidłowością poczynionych w tym zakresie ustaleń przemawia to, że postępowanie upadłościowe zostało umorzone, albowiem w toku postępowania syndyk masy upadłości stwierdził, że majątek dłużnej spółki okazał się trudno zbywalny i nie pozwolił na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i zaspokojenia wierzycieli. Zapasy wskazane w bilansie spółki z 2012 roku obejmowały materiały i towary zalegające w magazynie od dłuższego czasu (większość ponad 2 lata). Z uwagi na zły stan techniczny środków trwałych i wyposażenia oraz zapasów planowano ich częściowe złomowanie. Ze sporządzonego przez syndyka masy upadłości spisu inwentarza wraz z oszacowaniem wartości spółki Serwis (...) sp. z o.o. wynika, że łączna wartość ruchomości spółki wynosiła 105 364,80 zł, a wartość należności stanowiła łącznie kwota 233.482,45zł (wg danych uzyskanych od dłużników, po wezwaniu ich do zapłaty), co okazało się sprzeczne z treścią ksiąg rachunkowych, gdzie należności określone zostały na kwotę 1.175.568,56 zł.

Majątek dłużnej spółki w dniu 22 marca 2012 roku nie mógł więc realnie wystarczać na zaspokojenie wszystkich zobowiązań. Gdyby tak było i gdyby i hipotetycznie przyznać rację pozwanemu, że przesłanki z art. 11 ust 1 i 2 prawa upadłościowego i naprawczego winny wystąpić łącznie, nie byłoby podstaw do składania wniosku o ogłoszenie upadłości, który mimo twierdzeń zawartych w apelacji, został zgłoszony.

Chybionym okazał się także zarzut naruszenia art. 299 § 2 k.s.h. mający sprowadzać się do błędnej jego wykładni polegającej na przyjęciu, że „czas właściwy" do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu dyspozycji art. 299 § 2 k.s.h. to termin wynikający z art. 21 ust. 1 Ustawy prawo upadłościowe. Podkreślenia wymagało, jak trafnie wskazał SO, że w przedmiotowej sprawie nie mogły znaleźć zastosowania przepisy art. 21 ust. 1 Ustawy prawo upadłościowe. Właściwymi dla rozstrzygnięcia sprawy były normy art. 21 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze w brzmieniu obowiązującym w okresie istotnym dla sprawy, to jest w latach 2009-2012, zgodnie z którym dłużnik jest obowiązany zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.

N. można zgodzić się z apelującym, że pozwanego zwalnia od odpowiedzialności za zobowiązania spółki okoliczność złożenia wniosku o upadłość w czasie właściwym. Jak wynika z utrwalonego w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądu, w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. „czas właściwy” oznacza moment, w którym dłużnik nie jest wprawdzie w stanie zaspokoić wszystkich wierzycieli, ale nadal istnieje majątek spółki pozwalający na co najmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli dłużnika w postępowaniu upadłościowym. Okoliczność złożenia przez apelującego wniosku „w czasie właściwym” można by więc rozważać, gdyby podczas toczącego się postępowania upadłościowego doszło do choć częściowego zaspokojenia wierzycieli dłużnej spółki, albowiem wynikiem postępowania upadłościowego zazwyczaj nie jest spłata całości zobowiązań wobec wszystkich wierzycieli. Jednakże w sporze, okoliczność taka nie zaistniała, albowiem - jak już wspomniano - postępowanie upadłościowe zostało umorzone z uwagi na to, że majątek spółki nie pozwolił już na pokrycie kosztów tego postępowania, a co za tym idzie, wykluczone było zaspokojenie któregokolwiek wierzycieli w toku postępowania.

Sąd Apelacyjny nie podzielił także podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 299 § 1 k.s.h. poprzez dokonanie jego błędnej wykładni mającej polegać na przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że członek zarządu odpowiada za zobowiązania spółki na podstawie dyspozycji art. 299 § 1 k.s.h. bez względu na to, czy niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki nastąpiło z winy członka zarządu, czy też z przyczyn przez niego niezawinionych.

W judykaturze trwały spory dotyczące charakteru odpowiedzialności członków zarządu na podstawie wskazanego przepisu. Ostatecznie przyjęto, że ponoszą oni odpowiedzialność na zasadach winy. Ustawodawca ograniczył jednak podstawy ekskulpacji do wykazania przesłanek opisanych w art. 299 § 2 k.s.h. Na dyrektywę tego przepisu zwrócił uwagę Sąd I instancji analizując jego treść w odniesieniu do wymienionych w tym przepisie przesłanek. Pozwany bronił się w procesie dwoma zarzutami, a mianowicie pierwszoplanowym, twierdząc, że zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym terminie i ewentualnym, podnosząc, że gdyby uznano inaczej, to nie zgłoszenie wniosku we właściwym terminie nie spowodowałoby szkody wierzyciela. N. zaoferował w procesie żadnych dowodów na okoliczność braku swej winy w niezgłoszeniu wniosku we właściwym terminie. Dopiero w apelacji, pozwany odwołuje się do okoliczności objęcia funkcji prezesa w dłużnej spółce w okresie, w którym z bilansu wynikało, że majątek spółki starcza na pokrycie zobowiązań oraz na okoliczność, że dopiero z postępowaniu upadłościowym okazało się, iż jest on trudno zbywalny i w rezultacie nie wystarczy na ich pokrycie. Tymczasem należało zwrócić uwagę na to, że pozwany w dacie objęcia funkcji prezesa zarządu musiał zdawać sobie sprawę z trudności w zbyciu majątku ruchomego, bo jak wskazał biegły, stąd wzięły się problemy spółki, tak jak i trudności w egzekwowaniu zaległości płatniczych od dłużników, albowiem zatory finansowe stanowiły także problem w jej działalności. Nadto apelujący miał pełną wiedzę w przedmiocie nieregulowanych przez spółkę wymagalnych zobowiązań, które w roku 2011, a więc w roku objęcia funkcji przez pozwanego, stanowiły blisko 1000 000 zł. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie ma przy tym wątpliwości, co do tego, że sam fakt ich nieregulowania stanowił samodzielną przesłankę złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Podjęte przez pozwanego działania mające doprowadzić do wyeliminowania zadłużenia nie dały wymiennych rezultatów. Wprawdzie zadłużenie spółki zostało zredukowane, ale nie zostało spłacone i to mimo, jak twierdzi apelujący wystarczającej wartości posiadanego majątku. Pozwany zatem musiał zdawać sobie sprawę z trudności związanych ze zbyciem posiadanych ruchomości i trudności z egzekucją wierzytelności, mimo to generował dalsze koszty prowadzenia działalności gospodarczej, w tym koszty związane z koniecznością uiszczania wynagrodzeń pracownikom. Pozwanemu więc musiała być znana realna wartość posiadanych przez spółkę ruchomości. N. było podstaw do zwlekania ze zgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w 2011 roku i to tym bardziej, że brak dokumentacji i sprawozdania finansowego za rok 2010, a więc rok kiedy spółka zaprzestała regulowania swych wymagalnych a zarazem wymiernych zobowiązań oraz wzrastające w tym roku i pogłębiające się w roku 2011 zadłużenie spółki, winno sprowokować działania pozwanego do ustalenia jej realnej sytuacji finansowej.

Prawdą jest, że powołany w sprawie biegły, na podstawie dowodów zgromadzonych w sprawie wskazał, że na podstawie dostępnej dokumentacji spółki jej pasywa nigdy nie przekroczyły aktywów, jednak wskazał przy tym, że przy uwzględnieniu spisu z inwentarza wraz z oszacowaniem spółki przez syndyka, majątek spółki nie pozwoliłby na całkowite zaspokojenie wierzytelności z grupy I. N. wystarczył także na pokrycie kosztów upadłości. Twierdzenie to jednak nie może stanowić uzasadnienia dla uwzględnienia wniosku apelującego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczności wskazane we wniosku w punkcie IV a i b. Sąd Apelacyjny zgłoszony w apelacji wniosek pozwanego oddalił.

Abstrahując od tego, że wniosek ten ocenił jako sprekludowany, nie było bowiem, wbrew twierdzeniu apelacji podstaw do uznania, że nie mógł zostać zgłoszony przed Sądem I instancji, a i potrzeba jego powołania nie mogła pojawić się na etapie postępowania apelacyjnego, Sąd odwoławczy przyjął, że dowód, który miałby zostać przeprowadzony zgodnie ze zgłoszonym wnioskiem, w myśl art. 227 k.p.c., jest nieistotny dla rozstrzygnięcia. Na podnoszoną we wniosku, a mającą być za jego pomocą dowodzoną, okoliczność, zwracał uwagę Sąd Okręgowy oceniając zarzut ewentualny odpowiedzi na pozew. Zasadniczym elementem tej oceny było twierdzenie, że gdyby pozwany, tak jak przyjął Sąd I instancji, zgłosił wniosek o upadłość do dnia 31 lipca 2011 roku, a więc po objęciu funkcji prezesa spółki, wierzytelność stanowiąca przedmiot sporu nigdy by nie powstała. N. powstałoby bowiem zobowiązanie spółki względem jej pracowników za okres świadczenia pracy od marca do czerwca 2012 roku.

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, który spłacił wierzytelność spółki - jak wynika z art. 518 § 1 k.c. - nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości spłaty. Oznacza to, że ma on wierzytelność wobec spółki w takim kształcie, w jakim przysługiwała ona pracownikowi. Pracownik zaś w sytuacji, w której spółka nie zaspokoiła jego wierzytelności, tak jak każdy wierzyciel, byłby uprawniony do dochodzenia tej wierzytelności na zasadach określonych w art. 299 k.s.h. W jego prawa na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158, poz. 1121 ze zm.) i art. 518 § 1 pkt 4 k.c wstąpił Fundusz. Fundusz może zatem powoływać się na to, kiedy należne pracownikowi wynagrodzenie powinno być mu wypłacone i tę chwilę brać pod uwagę przy ocenie, czy członkowie zarządu we właściwym czasie zgłosili wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.

Pozwany mógłby więc z sukcesem w przedmiotowym sporze bronić się tym, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie wierzyciel nie poniósł szkody, gdyby jednocześnie z ustalonego stanu faktycznego wynikało, że wierzytelność dochodzona w procesie na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. powstała przed „właściwą” datą ogłoszenia upadłości, a taka okoliczność nie zaistniała w realiach niniejszej sprawy.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego. W punkcie 2 na podstawie art. 98 k.p.c. z art. 108 k.p.c., 109 § 2 k.p.c. i 391§ 1 k.p.c. i §2 pkt 6 w związku z § 10 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4 050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Goldbeck - Malesińska Ewa Staniszewska Bogdan Wysocki