Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jerzy Geisler /spr./

Sędziowie: SA Piotr Górecki

SO del. Ryszard Marchwicki

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. L. (1) i A. L. (1)

przeciwko Towarzystwu (...)" S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 30 czerwca 2016 r. sygn. akt I C 282/15

I.  oddala apelację powódki E. L. (1);

II.  zasądza od powódki E. L. (1) na rzecz pozwanego 1.800 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą;

III.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i 3 w ten sposób, że zasądzoną kwotę zadośćuczynienia na rzecz powódki A. L. (1) podwyższa do kwoty 34.000 (trzydzieści cztery tysiące) zł:

IV.  w pozostałym zakresie apelację powódki A. L. (1) oddala;

V.  zasądza od powódki A. L. (1) za rzecz pozwanego 1.070 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą;

Piotr Górecki J. R. M.

I ACa 1147/16

UZASADNIENIE

Powódki, E. L. (1) i A. L. (1), wniosły o zasądzenie od pozwanego, Towarzystwa (...) SA w W., na rzecz każdej z powódek kwot po 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią E. L. (2) – męża powódki E. L. (1) i ojca powódki A. L. (1) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014r. oraz wniosły o zasądzenie kosztów procesu, w tym kwot po 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego kwot po 17 zł tytułem opłat skarbowych od pełnomocnictwa.

Pozwany, Towarzystwo (...) SA w W., wniósł o oddalenie powództwa powódek w całości oraz o zasądzenie od powódek kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 30.06.2016 r. Sąd Okręgowy w Koninie orzekł następująco:

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. L. (1) kwotę 35.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8.06.2014 r.,

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 25.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8.06.2014 r.,

- w pozostałym zakresie powództwa oddalił,

- zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami. – k. 257

Ustalenia faktyczne i motywy prawne wyroku Sąd Okręgowy przedstawił w uzasadnieniu na piśmie na kartach 262-269

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Towarzystwo (...) SA w W. zawarł w dniu 15.12.2001r. z P. P. umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych dotyczącą samochodu osobowego marki O. (...) nr rej. (...) – polisa nr (...), która to umowa obowiązywała w dniu 17.02.2002r. (bezsporne).

Sąd Rejonowy w Zgierzu prawomocnym wyrokiem z dnia 21.10.2002r. sygn. akt II K 471/02 uznał P. P. za winnego tego, że w dniu 17.02.2002r. w miejscowości F. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, w ten sposób, że prowadząc bez zachowania szczególnej ostrożności samochód osobowy marki O. (...) nr rej. (...) uderzył w tył samochodu marki F. (...) nr rej. (...) kierowanego przez A. L. (1), która wykonywała manewr hamowania bezpośrednio przed wykonaniem manewru skrętu w lewo, czym nieumyślnie spowodował u pasażera samochodu F. (...) E. L. (2) obrażenia ciała, w następstwie których poniósł on śmierć, a u kierującej tym samochodem A. L. (1) obrażenia ciała w postaci urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu, stłuczenia klatki piersiowej i drobnych ran tłuczonych głowy, wstrząśnienie mózgu spowodowało u w/w rozstrój zdrowia i naruszenie ośrodkowego układu nerwowego na czas powyżej 7 dni, tj. popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 i 2 k.k. i za przestępstwo to wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat oraz karę grzywny (dowód: k.18-20).

Powódka E. L. (1) w momencie śmierci męża miała 52 lata i od dnia 4.12.2001r. pobierała świadczenie przedemerytalne, przy czym w tym czasie powódka zamieszkiwała wraz z mężem, który wszystkie prace wykonywał samodzielnie. Powódka E. L. (1) wraz z mężem razem wychodzili na imieniny, urodziny, razem spędzali czas i spożywali posiłki. Powódka E. L. (1) o śmierci męża dowiedziała się od sąsiadów i wówczas zemdlała. Następnie powódka znalazła się w szpitalu, gdzie otrzymała leki uspokajające. Od tego czasu powódka E. L. (1) leczyła się u lekarza rejonowego i brała leki uspokajające. W tym czasie powódka E. L. (1) ciągle płakała, modliła się z różańcem i codziennie odwiedzała grób męża, przy czym taka sytuacja trwała 5 – 6 lat. Powódka E. L. (1), która wcześniej była sobą rodzinną, towarzyską, radosną po śmierci męża schudła, postarzała się, nie wychodziła z domu i przez około rok czasu nie odwiedzała rodziny. Następnie w 2004r. u powódki stwierdzono zapalenie pęcherzyka żółciowego oraz chorobę wrzodową, w związku z czym powódka przebywała na leczeniu w szpitalu. Powódka E. L. (1) po śmierci męża z nikim się nie związała i zamieszkuje wraz z córką – powódką A. L. (1), przy czym obecnie powódka E. L. (1) odwiedza grób męża co 2 – 3 dzień. Powódka E. L. (1) od czasu śmierci męża otrzymuje rentę rodzinną i zajmuje się utrzymaniem domu (dowód: k. 129,131-194; zeznania powódki E. L. k.121-122 i świadka K. L. k.115-116).

Powódka A. L. (1), która kierowała samochodem marki F. (...) nr rej. (...), którego pasażerem był jej ojciec E. L. (2), w wyniku wypadku także doznała obrażeń ciała i znalazła się w szpitalu. Powódka A. L. (1) o śmierci ojca dowiedziała się, gdy była w szpitalu i wtedy płakała, przy czym powódka nie była na pogrzebie ojca. Powódka A. L. (1), która wówczas miała 28 lat, nie była z nikim związana i pracowała jako szwaczka. Po wypadku powódka A. L. (1) przebywała na zwolnieniu lekarskim, a następnie powódka wróciła do pracy, gdzie pracuje do chwili obecnej. Powódka A. L. (1) w dniu 18.06.2007r. rozpoczęła leczenie w Poradni Psychiatrycznej w T., gdzie rozpoznano u powódki: zaburzenia depresyjne i lękowe adaptacyjne, upośledzenie w stopniu lekkim, przy czym powódka kontynuowała to leczenie do 10.06.2014r. Powódka A. L. (1) nadal bardzo często odwiedza grób ojca i przeżywa jego śmierć, gdyż ojciec był dla powódki wsparciem i pomagał powódce w problemach (dowód: k. 31-57,130,195-209; zeznania powódki A. L. k.122-123 i świadka K. L. k.115-116).

Powódka E. L. (1), pismem z dnia 5.02.2003r. wniesionym przez pełnomocnika powódki, wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 93.861,98 zł, w tym także kwoty 70.000 zł z tytułu znacznego pogorszenia się jej sytuacji życiowej po śmierci męża E. L. (2), przy czym w uzasadnieniu tego pisma powódka wskazała, iż kwota ta dotyczy również silnego wstrząsu psychicznego na skutek tragicznej śmierci osoby najbliższej. Pozwany pismem z dnia 24.02.2003r. poinformował pełnomocnika powódki o przyznaniu powódce odszkodowania w łącznej kwocie 26.015,40 zł, w tym kwoty 20.000 zł tytułem znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej rodziny po śmierci osoby bliskiej. Następnie pismem z dnia 30.05.2003r. pozwany poinformował pełnomocnika powódki o przyznaniu powódce odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci osoby bliskiej w łącznej kwocie 35.000 zł (dowód: k.80-81,84-87).

Powódka A. L. (1), pismem z dnia 5.02.2003r. wniesionym przez pełnomocnika powódki, wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 43.830 zł, w tym także kwoty 40.000 zł z tytułu zadośćuczynienia, przy czym kwota ta miała stanowić rekompensatę za doznaną krzywdę tj. przeżycia powódki związane z własnym, długotrwałym cierpieniem fizycznym oraz uraz psychiczny, jaki pozostawiła śmierć ojca. Pozwany pismem z dnia 25.03.2003r. poinformował pełnomocnika powódki o przyznaniu powódce A. L. (1) kwoty 20.150 zł, w tym kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, ból i cierpienie, wskazując w powyższym piśmie, iż przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia zostało wzięte pod uwagę: rozmiar krzywdy, stopień natężenia cierpień fizycznych i psychicznych, ich długotrwałość, nasilenie bólu, pobyt w szpitalu i przebyte zabiegi, ewentualne trwałe skutki, stan ogólnej niezdolności fizycznej i psychicznej oraz wiek poszkodowanej (dowód: k.17-18,23 akt Sądu Rejonowego w Turku sygn. akt I C 179/04).

W dniu 26.04.2004r. wpłynął do Sądu Rejonowego w Turku pozew wniesiony przez powódkę E. L. (1), w którym powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, tytułem uzupełniającego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci męża; kwoty 4.094,58 zł tytułem zwrotu odliczonego przez pozwanego zasiłku pogrzebowego; renty miesięcznej w kwocie 160 zł tytułem wyrównania szkody poniesionej na skutek śmierci męża obowiązanego do alimentacji. W uzasadnieniu tego pozwu powódka wskazała, iż dotychczas wypłacona przez pozwanego kwota 35.000 zł z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci osoby bliskiej nie rekompensuje w dostatecznym stopniu uszczerbku, jaki poniosła ona na skutek utraty męża, gdyż powódka bardzo głęboko przeżyła śmierć męża i długo nie mogła poradzić sobie z nagłą zmianą sytuacji życiowej (dowód: k.1-4 akt Sądu Rejonowego w Turku sygn. akt I C 178/04).

Sąd Rejonowy w Turku prawomocnym wyrokiem z dnia 30.06.2004r. sygn. akt I C 178/04 zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. L. (1) kwotę 24.094,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24.06.2004r., w tym kwotę 20.000 zł tytułem odszkodowania z uwagi na znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci męża oraz rentę miesięczną w kwocie 79 zł, oddalając powództwo w pozostałej części oraz orzekając o kosztach procesu. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy w Turku m.in. wskazał, iż powódka E. L. (1) po śmierci męża wpadła w depresję, była przygnębiona, unikała kontaktów z rodziną, mniej jadła i nastąpiły negatywne zmiany fizyczne i psychiczne zauważone przez otoczenie. Nadto Sąd Rejonowy w Turku wskazał, iż powódka na skutek tragicznej śmierci męża doznała silnego wstrząsu, co spowodowało osłabienie jej aktywności życiowej (dowód: k.77,86-88 akt Sądu Rejonowego w Turku sygn. akt I C 178/04).

Również w dniu 26.04.2004r. wpłynął do Sądu Rejonowego w Turku pozew wniesiony przez powódkę A. L. (1), w którym powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 12.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, tytułem uzupełniającego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek uszkodzenia ciała i związanych z tym cierpień fizycznych i psychicznych; kwoty 950 zł tytułem uzupełniającego odszkodowania z tytułu poniesionych przez powódkę zwiększonych kosztów odżywiania; renty miesięcznej w kwocie 200 zł; ustalenie, że pozwany ponosi odpowiedzialność za dalsze, mogące wystąpić w przyszłości skutki wypadku. W uzasadnieniu tego pozwu powódka m.in. wskazała, iż dotychczas wypłacona przez pozwanego kwota 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie jest adekwatna do stopnia ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi powódki i nie rekompensuje w dostatecznym stopniu doznanej przez nią krzywdy (dowód: k.2-6 akt Sądu Rejonowego w Turku sygn. akt I C 179/04).

Sąd Rejonowy w Turku prawomocnym wyrokiem z dnia 28.04.2005r. sygn. akt I C 179/04 zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 950 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7.05.2004r. oraz rentę miesięczną w kwocie 200 zł, oddalając powództwo w pozostałej części oraz orzekając o kosztach procesu. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy w Turku m.in. wskazał, iż wypłacona powódce A. L. (1) przez pozwanego kwota 20.000 zł zaspokaja w pełni roszczenie powódki z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (dowód: k.2-6 akt Sądu Rejonowego w Turku sygn. akt I C 179/04).

Powódkę E. L. (1) ze zmarłym mężem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały bardzo zażyły charakter. Śmierć męża w dniu 17.02.2002r. wywołała u powódki E. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotności i reakcję żałoby, przy czym żałoba miała następstwa zdrowotne dla powódki, spowodowała negatywne konsekwencje zdrowotne oraz uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Powódka E. L. (1) po śmierci męża nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani leczenia farmakologicznego. U powódki E. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, nie była zainteresowana otoczeniem. Następnie po 2 latach intensywnego stresu doszło do zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego – zapalenie pęcherzyka żółciowego i choroby wrzodowej dwunastnicy, które jest leczone. Powódka E. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, jednakże po zakończonym procesie żałoby trwającym około 5 lat doszło do poprawy funkcjonowania powódki i ustąpienia dolegliwości psychosomatycznych. U powódki E. L. (1) wystąpiła powikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była znacznie nasilona), powikłana objawami psychosomatycznymi i która w tym kształcie wykracza poza postać fizjologiczną. Śmierć męża spowodowała u powódki E. L. (1) długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym w wysokości 3% (dowód: opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. k.220-224).

Powódkę A. L. (1) ze zmarłym ojcem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały zażyły charakter. Śmierć ojca wywołała u powódki A. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotność oraz poczucie winy i reakcję żałoby, przy czym żałoba nie miała następstw zdrowotnych dla powódki, nie spowodowała negatywnych konsekwencji zdrowotnych oraz uszczerbku na zdrowiu psychicznym. Powódka A. L. (1) po śmierci ojca nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani psychiatrycznych. U powódki A. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, mniej radosna ale w środowisku zawodowym funkcjonowała już po 3 miesiącach. Powódka A. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, z którymi całkowicie się uporała i po zakończonym procesie żałoby, który trwał około roku, doszło do pozytywnego przewartościowania, odnalezienia przez powódkę w swoim życiu pozytywnego aspektu. U powódki A. L. (1) wystąpiła niepowikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była nieznacznie nasilona) i która w tym kształcie nie wykracza poza postać fizjologiczną. Po wypadku doszło do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i w 2007r. powódka podjęła leczenie psychiatryczne, jednakże leczenie to podjęte po 5 latach od wypadku nie ma związku z reakcją żałoby. Śmierć ojca nie spowodowała u powódki A. L. (1) trwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym, natomiast obecny stan ma związek z cechami osobowości neurotycznej i organicznym uszkodzeniem (...) (dowód: opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. k.225-231).

Powódki w piśmie z dnia 30.04.2014r. skierowanym do pozwanego zwróciły się o wypłatę na rzecz powódki E. L. (1) kwoty 150.000 zł i na rzecz powódki A. L. (1) kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej powódki ze zmarłym E. L. (2) (dowód: k.21-26). Pozwany pismem z dnia 26.05.2014r. poinformował powódkę A. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 6.000 zł na podstawie art. 448 k.c. (dowód: k.29-30). Następnie pismem z dnia 26.06.2014r. pozwany poinformował powódkę E. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 448 k.c. (dowód: k.27-28).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: zeznań powódki E. L. (1) (k.121-122) oraz częściowo na podstawie zeznań powódki A. L. (1) (k.122-123) i zeznań świadka K. L. (2) (k.115-116) i opinii biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. (2) (k.220-224,225-231), jak również na dokumentów: kserokopii odpisów aktów USC (k.13-14,16), kserokopii dowodów osobistych (k.15,17), kserokopii wyroku Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 21.10.2002r. sygn. akt II K 471/02 (k.18-20), kserokopii pisma powódek z dnia 30.04.2014r. (k.21-26), kserokopii pisma pozwanego do powódki E. L. (1) z dnia 26.06.2014r. (k.27-28), kserokopii pisma pozwanego do powódki A. L. (1) z dnia 26.05.2014r. (k.29-30), kserokopii dokumentacji medycznej powódki A. L. (1) (k.31-57,195-209), kserokopii pisma powódki E. L. (1) z dnia 5.02.2003r. (k.80-81), kserokopii wyroku Sądu Rejonowego w Turku z dnia 30.06.2004r. sygn. akt I C 178/04 (k.82-83), kserokopii pisma pozwanego z dnia 26.02.2003r. skierowanego do powódki E. L. (1) (k.84), kserokopii pisma pozwanego z dnia 30.05.2003r. (k.85), kserokopii pisma pozwanego z dnia 4.06.2003r. skierowanego do powódki E. L. (1) (k.86), kserokopii pisma pozwanego z dnia 24.02.2003r. (k.87), kserokopii zaświadczenia ZUS II Oddział w P. Inspektorat w T. z dnia 2.12.2015r. (k.129), kserokopii świadectwa pracy powódki A. L. (1) (k.130), kserokopii dokumentacji medycznej dotyczącej powódki E. L. (1) (k.131-194) oraz dokumentów znajdujących się w aktach Sądu Rejonowego w Turku sygn. akt I C 178/04 i sygn. akt I C 179/04; kserokopii akt szkody nr (...) oraz (...)-01 i (...)-02

Sąd dał wiarę w całości zeznaniom powódki E. L. (1), gdyż są one jasne i logiczne oraz znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki A. L. (1) w części dotyczącej okoliczności, iż powódka od czasu wypadku leczyła się w T., u lekarza psychiatry dr O., gdyż zeznania te w tej części są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z dokumentacją medyczną powódki, z której wynika, iż powódka rozpoczęła leczenie w Poradni Psychiatrycznej w T. - u dr J. O. dopiero w dniu 18.06.2007r. Natomiast w pozostałej części Sąd dał wiarę zeznaniom powódki A. L. (1), gdyż znajdują one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka K. L. (2) w części dotyczącej okoliczności, iż powódka E. L. (1) rozpoczęła leczenie u lekarza psychiatry po pogrzebie, gdyż zeznania te w tej części są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z zeznaniami powódki E. L. (1), z których wynika, iż powódka nigdy nie leczyła się u lekarza psychiatry. Sąd nie dał również wiary zeznaniom świadka K. L. (2) w części dotyczącej okoliczności, iż powódka A. L. (1) wkrótce po wypadku leczyła się u lekarza psychiatry, gdyż zeznania te w tej części są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z dokumentacją medyczną powódki, z której wynika, iż powódka rozpoczęła leczenie w Poradni Psychiatrycznej w T. dopiero w dniu 18.06.2007r. Natomiast w pozostałej części Sąd dał wiarę zeznaniom świadka K. L. (2), gdyż znajdują one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie

W ocenie Sądu opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. (2) jest jasna i logiczna, a wnioski należycie i wyczerpująco uzasadnione. Wartość dowodowa dokumentów zaliczonych w poczet dowodów nie budziła zdaniem Sądu wątpliwości.

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powódki E. L. (1) i A. L. (1) roszczenia swoje wywodzą z obowiązującego w dniu wypadku art. 822 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz zostaje zawarta umowa ubezpieczenia. Zgodnie natomiast z obowiązującym w dniu wypadku § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24.03.2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 26, poz. 310 ze zm.) z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest m.in. uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7.11.2012 r., sygn. III CZP 67/12 OSNC 2013/4/45).

Natomiast z art. 448 k.c. wynika, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu czyje dobro osobiste zostało naruszone odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Należy przy tym zauważyć, iż przedstawione w art. 23 k.c. wyliczenie dóbr osobistych ma charakter przykładowy i spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14.12.2007 r., sygn. akt I ACa 1137/07, POSAG 2008/1/50; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.01.2010 r. sygn. akt IV CSK 307/09 OSNC – ZD 2010/3/91; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22.10.2010 r., sygn. III CZP 76/10 Lex nr 604152; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.05.2011 r., sygn. I CSK 621/10, Lex nr 848128; uchwałę Sądu Najwyższego z 13.07.2011 r., sygn. III CZP 32/11 OSNC 2012/1/10; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7.11.2012 r., sygn. III CZP 67/12 OSNC 2013/4/45; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20.12.2012 r., sygn. III CZP 93/12 OSNC 2013/7-8/84).

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego – a zwłaszcza z wyroku Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 21.10.2002r. sygn. akt II K 471/02 w sposób bezsporny wynika, iż w dniu 17.02.2002r. w miejscowości F. P., kierując samochodem osobowym marki O. (...) nr rej. (...) bez zachowania szczególnej ostrożności, nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym i uderzył w tył samochodu marki F. (...) nr rej. (...), kierowanego przez A. L. (1), która wykonywała manewr hamowania bezpośrednio przed wykonaniem manewru skrętu w lewo, czym nieumyślnie spowodował u pasażera samochodu F. (...) E. L. (2) obrażenia ciała, w następstwie których poniósł on śmierć, a u kierującej tym samochodem A. L. (1) obrażenia ciała, tj. popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 i 2 k.k.

Oznacza to, że skoro winę za spowodowanie tego wypadku ponosi P. P., to pozwany zgodnie z – obowiązującym w dniu wypadku art. 822 k.c. oraz § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24.03.2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 26, poz. 310 ze zm.) i art. 448 k.c. jest – co do zasady – zobowiązany do wypłaty powódkom stosownego zadośćuczynienia.

Jak już wcześniej wskazano, z art. 448 k.c. wynika, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu czyje dobro osobiste zostało naruszone odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Oznacza to, iż zasądzenie zadośćuczynienia ma charakter fakultatywny i od oceny Sądu, opartej na analizie okoliczności konkretnej sprawy, zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w tej formie.

Należy przy tym zauważyć, że podstawową funkcją zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych jest funkcja kompensacyjna. Zadośćuczynienie ma wynagrodzić doznaną krzywdę, przy czym należy uwzględnić wszystkie aspekty tej krzywdy. Wobec tego zadośćuczynienie pieniężne, nie będące odszkodowaniem, powinno mieć odczuwalną dla powoda wartość majątkową i wysokość zadośćuczynienia nie może mieć charakteru symbolicznego. Przy określaniu wysokości tego świadczenia trzeba mieć na względzie okoliczności konkretnej sprawy, w tym rozmiar krzywdy oraz indywidualne cechy pokrzywdzonego i jego zdolności powrotu do równowagi psychicznej po upływie określonego czasu, a także brać pod uwagę uzupełniająco wysokość stopy życiowej społeczeństwa.

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że spowodowanie śmierci E. L. (2) naruszyło dobra osobiste powódki E. L. (1) i powódki A. L. (1). Więzi pomiędzy małżonkami oraz pomiędzy rodzicami i dziećmi są jednymi z najsilniejszych więzi międzyludzkich, a rozerwanie tej więzi przez spowodowanie śmierci stanowi naruszenie dóbr osobistych powódek.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, powódka E. L. (1) w momencie śmierci męża miała 52 lata, mieszkała wraz z mężem i pobierała świadczenie przedemerytalne, a od czasu śmierci męża otrzymuje rentę rodzinną. Powódka E. L. (1) wraz z mężem razem wychodzili na imieniny, urodziny, razem spędzali czas i spożywali posiłki. Powódka E. L. (1) o śmierci męża dowiedziała się od sąsiadów i wówczas zemdlała. Następnie powódka znalazła się w szpitalu, gdzie otrzymała leki uspokajające. Od tego czasu powódka E. L. (1) leczyła się u lekarza rejonowego i brała leki uspokajające. W tym czasie powódka E. L. (1) ciągle płakała, modliła się z różańcem i codziennie odwiedzała grób męża, przy czym taka sytuacja trwała 5 – 6 lat. Powódka E. L. (1), która wcześniej była sobą rodzinną, towarzyską, radosną po śmierci męża schudła, postarzała się, nie wychodziła z domu i przez około rok czasu nie odwiedzała rodziny. Następnie w 2004r. u powódki stwierdzono zapalenie pęcherzyka żółciowego oraz chorobę wrzodową, w związku z czym powódka przebywała na leczeniu w szpitalu. Powódka E. L. (1) po śmierci męża z nikim się nie związała i zamieszkuje wraz z córką – powódką A. L. (1), przy czym obecnie powódka E. L. (1) odwiedza grób męża co 2 – 3 dzień. Powódkę E. L. (1) ze zmarłym mężem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały bardzo zażyły charakter. Śmierć męża w dniu 17.02.2002r. wywołała u powódki E. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotności i reakcję żałoby, przy czym żałoba miała następstwa zdrowotne dla powódki, spowodowała negatywne konsekwencje zdrowotne oraz uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Powódka E. L. (1) po śmierci męża nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani leczenia farmakologicznego. U powódki E. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, nie była zainteresowana otoczeniem. Następnie po 2 latach intensywnego stresu doszło do zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego – zapalenie pęcherzyka żółciowego i choroby wrzodowej dwunastnicy, które jest leczone. Powódka E. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, jednakże po zakończonym procesie żałoby trwającym około 5 lat doszło do poprawy funkcjonowania powódki i ustąpienia dolegliwości psychosomatycznych. U powódki E. L. (1) wystąpiła powikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była znacznie nasilona), powikłana objawami psychosomatycznymi i która w tym kształcie wykracza poza postać fizjologiczną. Śmierć męża spowodowała u powódki E. L. (1) długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym w wysokości 3%.

Również z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż powódka A. L. (1) w momencie śmierci ojca miała 28 lat, nie była z nikim związana i pracowała jako szwaczka. Powódka A. L. (1) o śmierci ojca dowiedziała się, gdy była w szpitalu i wtedy powódka płakała, przy czym powódka nie była na pogrzebie ojca. Po wypadku powódka A. L. (1) przebywała na zwolnieniu lekarskim, a następnie powódka wróciła do pracy, gdzie pracuje do chwili obecnej. Powódka A. L. (1) w dniu 18.06.2007r. rozpoczęła leczenie w Poradni Psychiatrycznej w T., gdzie rozpoznano u powódki: zaburzenia depresyjne i lękowe adaptacyjne, upośledzenie w stopniu lekkim, przy czym powódka kontynuowała to leczenie do 10.06.2014r. Powódka A. L. (1) nadal bardzo często odwiedza grób ojca i przeżywa jego śmierć, gdyż ojciec był dla powódki wsparciem i pomagał powódce w problemach. Powódkę A. L. (1) ze zmarłym ojcem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały zażyły charakter. Śmierć ojca wywołała u powódki A. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotność oraz poczucie winy i reakcję żałoby, przy czym żałoba nie miała następstw zdrowotnych dla powódki, nie spowodowała negatywnych konsekwencji zdrowotnych oraz uszczerbku na zdrowiu psychicznym. Powódka A. L. (1) po śmierci ojca nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani psychiatrycznych. U powódki A. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, mniej radosna ale w środowisku zawodowym funkcjonowała już po 3 miesiącach. Powódka A. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, z którymi całkowicie się uporała i po zakończonym procesie żałoby, który trwał około roku, doszło do pozytywnego przewartościowania, odnalezienia przez powódkę w swoim życiu pozytywnego aspektu. U powódki A. L. (1) wystąpiła niepowikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była nieznacznie nasilona) i która w tym kształcie nie wykracza poza postać fizjologiczną. Po wypadku doszło do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i w 2007r. powódka podjęła leczenie psychiatryczne, jednakże leczenie to podjęte po 5 latach od wypadku nie ma związku z reakcją żałoby. Śmierć ojca nie spowodowała u powódki A. L. (1) trwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym, natomiast obecny stan ma związek z cechami osobowości neurotycznej i organicznym uszkodzeniem (...).

Mając na względzie powyższe okoliczności, należy zdaniem Sądu uznać, iż roszczenie powódki E. L. (1) dotyczące zadośćuczynienia po śmierci męża E. L. (2) jest uzasadnione co do kwoty 35.000 zł, przy uwzględnieniu, że pozwany pismem z dnia 26.06.2014r. poinformował powódkę E. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 448 k.c. Natomiast roszczenie powódki E. L. (1) z tego tytułu w pozostałym zakresie należy uznać za wygórowane i bezzasadne. W ocenie Sądu ustalając wysokość należnego powódce E. L. (1) w niniejszej sprawie zadośćuczynienia należy także uwzględnić, iż powódka E. L. (1) - zgodnie z pismem pozwanego z dnia 24.02.2003r. oraz z dnia 30.05.2003r. – otrzymała odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci męża w kwocie 35.000 zł, natomiast zgodnie z prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Turku z dnia 30.06.2004r. sygn. akt I C 178/04 powódka otrzymała z tego tytułu dodatkowo kwotę 20.000 zł. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy w Turku m.in. wskazał, iż powódka E. L. (1) po śmierci męża wpadła w depresję, była przygnębiona, unikała kontaktów z rodziną, mniej jadła i nastąpiły negatywne zmiany fizyczne i psychiczne zauważone przez otoczenie, jak również wskazał, iż powódka na skutek tragicznej śmierci męża doznała silnego wstrząsu, co spowodowało osłabienie jej aktywności życiowej (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.02.2013r. sygn. akt I ACa 10/13 LEX Nr 1316327).

Również mając na względzie powyższe okoliczności, należy zdaniem Sądu uznać, iż roszczenie powódki A. L. (1) dotyczące zadośćuczynienia po śmierci ojca E. L. (2) jest uzasadnione co do kwoty 25.000 zł, przy uwzględnieniu, że pozwany pismem z dnia 26.05.2014r. poinformował powódkę A. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 6.000 zł na podstawie art. 448 k.c. Natomiast roszczenie powódki A. L. (1) z tego tytułu w pozostałym zakresie należy uznać za wygórowane i bezzasadne. Wprawdzie pozwany, zgodnie z pismem z dnia 25.03.2003r., przyznał powódce A. L. (1) świadczenie w kwocie 20.000 zł, jednakże stanowiło ono zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, ból i cierpienie, gdyż pozwany wskazał w powyższym piśmie, iż przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia zostało wzięte pod uwagę: rozmiar krzywdy, stopień natężenia cierpień fizycznych i psychicznych, ich długotrwałość, nasilenie bólu, pobyt w szpitalu i przebyte zabiegi, ewentualne trwałe skutki, stan ogólnej niezdolności fizycznej i psychicznej oraz wiek poszkodowanej.

W świetle okoliczności niniejszej sprawy należy zdaniem Sądu uznać, iż roszczenia powódki E. L. (1) i powódki A. L. (1) są także uzasadnione co do zasądzenia zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014 r. (por. art. 481 § 1 k.c. i art. 817 § 1 i 2 k.c . ). Powódki w piśmie z dnia 30.04.2014r. skierowanym do pozwanego zwróciły się o wypłatę na rzecz powódki E. L. (1) kwoty 150.000 zł i na rzecz powódki A. L. (1) kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej powódki ze zmarłym E. L. (2). Natomiast pozwany pismem z dnia 26.06.2014r. poinformował powódkę E. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 448 k.c., a pismem z dnia 26.05.2014r. poinformował powódkę A. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 6.000 zł na podstawie art. 448 k.c.

W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz powódki E. L. (1) kwotę 35.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014r. do dnia zapłaty (punkt 1 wyroku). Nadto Sąd zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 25.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014r. do dnia zapłaty (punkt 2 wyroku).

Natomiast roszczenia powódki E. L. (1) i A. L. (1) w pozostałym zakresie Sąd oddalił jako bezzasadne (punkt 3 wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc wzajemnie między stronami te koszty, albowiem żądania powódek zostało częściowo uwzględnione, a nadto określenie należnych powódkom sum zależało od oceny Sądu (punkt 4 wyroku).

Wyrok z dnia 30.06.2016 r. zaskarżyły apelacjami obie powódki w części oddalającej ich powództwa. Rozstrzygnięciu zarzuciły naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 233 § 1 kpc oraz przepisów prawa materialnego – art. 448 kc w zw. z art. 24 kc i art. 446 §3 kc, a także art. 5 kc. Powołując się na te zarzuty skarżące wniosły o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez podwyższenie zasądzonego zadośćuczynienia na rzecz E. L. (1) o 45.000 zł oraz na rzecz A. L. (1) o 55.000 zł. – k. 275-283.

Pozwany wniósł o oddalenie obu apelacji w całości i zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego za instancje odwoławczą według norm przepisanych. – k. 290-298.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powódki E. L. (1) nie zasługiwała na uwzględnienie.

Apelacja powódki A. L. (1) zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Uwagi ogólne.

Sąd Apelacyjny uznaje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy za prawidłowe i przyjmuje je za własne. W zdecydowanej większości podziela też przedstawione wywody prawne, które doprowadziły do rozstrzygnięcia, z którym powódki w części się nie zgadzają.

Wbrew stanowisku powódek Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i wyprowadził na jego podstawie logiczne wnioski prawne. Ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy dokonał bez obrazy art. 233 § 1 kpc - w oparciu o wszechstronnie przeanalizowany, oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego materiał dowodowy, a w każdym razie skarżące nie wykazały, by tak ujęte kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały przez Sąd ten naruszone, prowadząc do ustaleń niezgodnych z materiałem dowodowym. Natomiast sformułowane przez skarżące zarzuty, dotyczące naruszenia art. 233 § 1 kpc, są w istocie zbieżne ze stawianym w dalszej kolejności zarzutem naruszenia prawa materialnego, dotyczącym wysokości przyznanych na rzecz powódek świadczeń pieniężnych.

Na wstępie należy zaznaczyć, że określenie wysokości zadośćuczynienia stanowi atrybut Sądu I instancji. Sąd II instancji może korygować wysokość zadośćuczynienia tylko wówczas, gdy zadośćuczynienie jest niewspółmiernie nieodpowiednie jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie, albo jeżeli Sąd I instancji przyznał je w rozmiarze mniejszym, niż usprawiedliwiony wynikiem postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1970 roku, sygn. akt: III PRN 39/70, OSNCP 1971, z. 3, poz. 53 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2002 roku, sygn. akt: V CKN 527/00, OSNC 2001, z. 3, poz. 42).

Odnośnie apelacji powódki E. L. (1).

W ocenie Sądu Apelacyjnego powódka nie wykazała, aby przyznane jej zadośćuczynienie było rażąco zaniżone. W związku z tym ingerencja Sądu II instancji w wysokość zasądzonego w omawianym zakresie świadczenia nie byłaby w tym wypadku właściwa. Nie sposób bowiem zarzucić rozstrzygnięciu Sądu I instancji, aby przyznane zadośćuczynienie były rażąco niskie. Zdaniem Sądu II instancji świadczenie to zostało określone na odpowiednim poziomie. Wyliczona przez Sąd Okręgowy kwota spełnia funkcję kompensacyjną. Przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość. Wreszcie wysokość zadośćuczynienia jest utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa.

Przy ustalaniu jego wysokości słusznie Sąd Okręgowy uwzględnił wypłatę dobrowolnie kwoty 10.000 zł zadośćuczynienia w roku 2014, a także fakt wypłaty w latach 2003-2004 odszkodowania w łącznej wysokości 55.000 zł z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci osoby bliskiej na podstawie art. 446 § 3 kc.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego oraz pozwanego, że przed dniem 3.08.2008 r. wykładnia art. 446 § 3 kc była szeroka, a od czasu wprowadzenia do kodeksu cywilnego regulacji z art. 446 § 4 należy interpretować pojęcie odszkodowania z § 3 w sposób wąski. Wynikało to z faktu, że przed dniem 3.08.2008 r. roszczenia osób pośrednio poszkodowanych o wypłatę zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej konstruowane w oparciu o przepisy o naruszeniu dóbr osobistych nie były uwzględniane. Przyjmowano bowiem, że art. 446 kc, w dawnym brzmieniu, stanowił zamknięty katalog roszczeń przysługujących pośrednio poszkodowanym. Sytuacja uległa zmianie na skutek zmiany wcześniejszej linii orzeczniczej dokonanej przez Sąd Najwyższy po dniu 3.08.2008 r. W orzecznictwie (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2011 roku, sygn. akt III CSK 279/10) wskazuje się, że dokonana z dniem 3 sierpnia 2008 roku zmiana stanu prawnego stanowi realizację zgłaszanego w nauce postulatu przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zakres szkód, których naprawienia mogą domagać się pośrednio poszkodowani jest stosunkowo szeroki. Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego regulacji z art. 446 § 4 k.c. wyłącza potrzebę dotychczas przyjmowanej szerokiej interpretacji art. 446 § 3 k.c., polegającej na uwzględnianiu w ramach odszkodowania zasądzonego z tytułu istotnego pogorszenia sytuacji życiowej elementów szkody niemajątkowej. Obecnie powinno ono służyć wyłącznie kompensacie szkody majątkowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego fakt wypłacenia dobrowolnie powódce odszkodowania z art. 446 § 3 kc, w wysokości 35.000 zł w roku 2003, z uwzględnieniem wykładni rozszerzającej tego przepisu, a następnie dalszych 20.000 zł na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Turku z dnia 30.06.2004 r. ( I C 178/04 ) uzasadniał uwzględnienie tej okoliczności przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia w niniejszej sprawie. Sąd Rejonowy w Turku w uzasadnieniu swego orzeczenia m.in. wskazał, iż powódka E. L. (1) po śmierci męża wpadła w depresję, była przygnębiona, unikała kontaktów z rodziną, mniej jadła i nastąpiły negatywne zmiany fizyczne i psychiczne zauważone przez otoczenie, jak również wskazał, iż powódka na skutek tragicznej śmierci męża doznała silnego wstrząsu, co spowodowało osłabienie jej aktywności życiowej. Niewątpliwie przy określaniu wysokości odszkodowania uwzględnił zatem szeroko elementy szkody niemajątkowej odniesionej przez powódkę. Musiało to zostać uwzględnione przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia w niniejszej sprawie, chociaż oczywiście nie poprzez proste zarachowanie, bowiem w ramach wypłaconego odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 kc w brzmieniu sprzed 3.08.2008 r. rekompensował po części szkodę majątkową i po części krzywdę niemajątkową.

Naruszenie prawa materialnego w postaci art. 448 kc w zw. z art. 24 kc i art. 446 § 3 kc nie okazało się zasadne.

Oczywiście nie doszło do naruszenia art. 5 kc.

W związku z powyższym apelację powódki E. L. (1) oddalono w całości. – art. 385 kpc.

Konsekwencją oddalenia apelacji było obciążenie powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego za instancję odwoławczą w połowie. – art. 102 i 108 § 1 kpc w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego sytuacja materialna powódki z jednej strony i fakt dochodzenia roszczeń przez powódki w jednym postępowaniu uzasadniały obciążenie powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym tylko w połowie.

Odnośnie apelacji powódki A. L. (1).

W tym przypadku Sąd Apelacyjny uznał, że zasądzone zadośćuczynienie okazało się rażąco zaniżone i tym samym zaistniały podstawy do jego podwyższenia.

Podkreślić trzeba, że z tytułu śmierci ojca E. L. (2) powódka otrzymała dobrowolnie jedynie kwotę 6.000 zł wypłaconą w roku 2014.

Wszystkie świadczenia wypłacone powódce w roku 2003 i 2004 związane były ze szkodą jaką poniosła powódka jako bezpośrednio poszkodowana w tym samym wypadku, w którym zginął ojciec.

Biorąc pod uwagę okoliczności wskazane przez Sąd Okręgowy ( k. 165 ), w tym zwłaszcza charakter więzi rodzinnej, długotrwałość żałoby, jej wpływ na dalsze funkcjonowanie powódki, ale także fakt, że zdarzenie miało miejsce w roku 2002, Sąd Apelacyjny uznał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia będzie łącznie kwota 40.000 zł. Ponieważ pozwany dobrowolnie wypłacił 6.000 zł, podwyższono zasądzoną kwotę do 34.000 zł.

Mając powyższe na uwadze dokonano zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 2 – art. 386 § 1 kpc.

Konsekwencją częściowego uwzględnienia apelacji było rozdzielenie stosunkowe kosztów procesu za instancję odwoławczą w 4/5 na powódkę i w 1/5 na pozwanego. – art. 100, 102 i 108 § 1 kpc w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Uwzględniając fakt, że powódki dochodziły roszczeń w jednym postępowaniu Sąd Apelacyjny uznał, że zachodzą podstawy do przyjęcia stawki wynagrodzenia dla pełnomocników stron w ½ wysokości.

Na te koszty złożyły się opłata od apelacji 2.750 zł oraz koszty zastępstwa procesowego każdej ze stron – po 2.700 zł, łącznie 8.150 zł. Ponieważ pozwany poniósł koszty w wysokości 2.700 zł, a obciążało go jedynie 1.630 zł, tym samym powódka powinna zwrócić pozwanemu 1.070 zł.

SSO del. Ryszard Marchwicki SSA Jerzy Geisler SSA Piotr Górecki