Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Karol Ratajczak

Sędziowie: SSA Ewa Staniszewska

SSO /del./ Małgorzata Goldbeck-Malesińska /spr./

Protokolant: st. sekr. sąd. Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. K.

przeciwko Skarbowi Państwa- Prezesowi Sądu Okręgowego w Poznaniu

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 20 czerwca 2016 r. sygn. akt XII C 2014/15

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego;

3.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adw. K. J. kwotę 3.321 zł brutto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego udzielonego powodowi w postępowaniu apelacyjnym z urzędu.

Małgorzata Goldbeck-Malesińska Karol Ratajczak Ewa Staniszewska

Sygn. akt I ACa 1128/16

UZASADNIENIE

Powód - W. K., wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa –Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu kwoty 80 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda – prawa do ochrony zdrowia i doznane cierpienia psychiczne.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w Poznaniu wniósł o oddalenie powództwa, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2016 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo i zasądził od Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adw. K. J. kwotę 3600 zł netto plus VAT tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego udzielonego powodowi z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód ma (...) lat. Jest osobą niewidzącą. Od dnia 18 grudnia 1986 roku przebywa w warunkach izolacji więziennej. Ostatnią przerwę w karze odbywał w roku (...) w czasie której popełnił kolejne przestępstwa. W trakcie powrotu z rozprawy, w dniu 16 lipca (...) roku powód usiłował zbiec. W okresie od roku (...) do (...) został zaliczony do kategorii niebezpiecznych osadzonych z uwagi na podejrzenie popełnienia w trakcie ostatniej przerwy w odbywaniu kary przestępstwa z art. 148 k.k.. Powód nie uczestniczy w programie przepustkowym, nie jest również zatrudniony ze względu na stan zdrowia. Od czerwca (...). odbywa karę w systemie programowanego oddziaływania. Wielokrotnie prezentował zachowania agresywne i dokonywał autoagresji. Dwukrotnie w latach (...) stosowano wobec niego środki przymusu bezpośredniego. Obecnie powód odbywa karę pozbawienia wolności na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 lipca 2007 r. w sprawie XVI K 5/07.

W dniu 27 czerwca 2015 r. powód wystąpił do Sądu Okręgowego w Poznaniu o udzielenie przerwy w karze pozbawienia wolności na czas leczenia, operacji oczu, kręgosłupa szyjnego oraz astmy oskrzelowej, których to chorób nabawił się trakcie odbywania kary pozbawienia wolności.

Z opinii o stanie zdrowia powoda z dnia 31 sierpnia 2015 r. wynika, iż powód od wielu lat cierpi na zaburzenia widzenia. Wielokrotnie był konsultowany okulistycznie, między innymi w listopadzie 2006 r. na Oddziale Okulistycznym Szpitala Aresztu Śledczego w B., gdzie rozpoznano u powoda zaćmę podtorebkową tylną oka prawego, stan po mikrowylewach do ciała szklistego obu oczu, ślepotę oka lewego po ciężkim zapaleniu wewnątrzgałkowym. Powód został zakwalifikowany do operacji zaćmy. Nie wyraził jednak zgody na leczenie w Szpitalu w B., natomiast wskazał jednostki wolnościowe, w których byłby skłonny poddać się zabiegowi. W roku 2013 powód miał wykonane badania elektrofizyczne (...) i (...) obu oczu. Powód oczekiwał na konsultacje w Klinice (...) przy ul. (...) w P. w celu oceny i kwalifikacji do zabiegu zaćmy oka prawego wyznaczone na dzień (...)roku. U powoda stwierdzono także żylaki kończyn dolnych, które zostały zakwalifikowane przez chirurga do zabiegu operacyjnego. Powód był leczony z powodu podostrego zapalenia oskrzeli, a następnie odbywał okresowe kontrole z powodu (...). W lutym 2015 roku przebywał na oddziale wewnętrznym (...) Aresztu Śledczego w P. z powodu zapalenia oskrzeli. U powód zdiagnozowano również nadciśnienie tętnicze, regulowane farmakologicznie od 2006 roku. Okresowo powód był konsultowany przez ortopedę z powodu przewlekłego zespołu bólowego odcinka szyjnego kręgosłupa w przebiegu zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych.

Zgodnie z opinią o stanie zdrowia powoda, powód mógł być leczony w zakładzie karnym.

Postanowieniem z dnia 29 września 2015 roku, wydanym w sprawie V K. (...) Sąd odmówił powodowi udzielenia przerwy w karze. Sąd uznał, iż więziennictwo dysponuje odpowiednimi zakładami leczniczymi i tylko w szczególnych sytuacjach, kiedy więzienna służba zdrowia nie może zapewnić pomocy medycznej na odpowiednim dla danego przypadku poziomie, konieczne okazuje się przerwanie odbywania kary przez chorego. Sąd wskazał, iż w przypadku powoda taka sytuacja nie zachodzi i powołał się na świadectwo lekarskie z dnia 31 sierpnia 2015 r. zdaniem sądu penitencjarnego powód ma zapewnioną opiekę specjalistyczną i przyjmuje odpowiednie leki. Konieczne zabiegi, w tym operacja oczu, mogłaby odbyć się w ramach więziennej służby zdrowia, natomiast brak zgody powoda na operację, ma charakter koniunkturalny i zmierza do wymuszenia przerwy w karze.

Powód wniósł zażalenie na wskazane postanowienie. Sąd Apelacyjny w Poznaniu postanowieniem z dnia 9 grudnia 2015 roku, w sprawie II AKzw (...) utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. W toku postępowania odwoławczego sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii o stanie zdrowia powoda. Opinią została wydana w dniu 29 października 2015 roku, z jej treści wynika w sposób jednoznaczny, że stanowisko powoda odnośnie konieczności leczenia na wolności nie zostało potwierdzone. Także konsultacja okulistyczna, która miała miejsce w dniu 21 września 2015 roku w Klinice (...) na ul. (...) w P. wykazała, że operacja zaćmy u powoda może się odbyć w trybie ambulatoryjnym, pod konwojem, w wolnościowej placówce okulistycznej. Powód, w ocenie sądu, nie wykazał, zasadności udzielenia mu przerwy w odbywanej karze pozbawienia wolności, bowiem jego leczenie, nawet w placówce wolnościowej, może odbyć się bez konieczności przerywania odbywania kary.

W dniach 29 września 2015 roku, 12 października 2015 roku, 26 października 2015 roku powód odbywał konsultacje neurologiczne. Oceniono wyniki badań powoda, w tym (...)odcinka szyjnego kręgosłupa. Nie został zakwalifikowany do leczenia operacyjnego, zalecono leczenie zachowawcze.

Powód nie wyraził zgody na leczenie operacyjne w Klinice (...) na ul. (...) w P. z powodów osobistych. Zgodził się na leczenie operacyjne na innym oddziale okulistycznym. Dnia 18 stycznia 2016 r. Areszt Śledczy w P. zwrócił się do Szpitala (...) w P., Szpitala Wojewódzkiego w P. oraz do Szpitala im. (...) o wyznaczenie terminu konsultacji okulistycznej osadzonego w celu kwalifikacji do leczenia operacyjnego i wyznaczenia terminu operacji.

Sąd I instancji ustalił nadto, że w Sądzie Okręgowym w Poznaniu toczy się kilka spraw z powództwa W. K. przeciwko Skarbowi Państwa o zadośćuczynienie m.in. za zaniechanie lub nieprawidłowe leczenie powoda w trakcie jego pobytów w zakładzie karnym. Nie toczyło się, ani nie toczy postępowanie o stwierdzenie niezgodności z prawem wymienionych wcześniej orzeczeń sądu penitencjarnego.

Sąd Okręgowy podniósł, że ustalony w sprawie stan faktyczny był w zasadzie bezsporny. Przytoczonych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał nadto na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym: opinii dyrektora Aresztu Śledczego, opinii o stanie zdrowia powoda z dnia 31 sierpnia 2015 roku, dokumentacji medycznej powoda, opinii o stanie zdrowia powoda z dnia 29 października 2015 roku, z dnia 14 stycznia 2016 roku, historii choroby powoda, pisma z dnia 18 stycznia 2016 roku, a także dokumentów z akt sprawy V K. (...) Sądu Okręgowego w Poznaniu: postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29 września 2015 roku, postanowienia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 grudnia 2015 roku.

Sąd Okręgowy podniósł, że prawdziwość i moc dowodowa wymienionych dowodów nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a i Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu.

Przy rekonstrukcji stanu faktycznego sprawy Sąd I instancji pominął dowód z przesłuchania powoda. Sąd ten ocenił zeznania strony powodowej jako wiarygodne w części, a mianowicie w zakresie, w jakim okazały się zgodne z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy. W ocenie Sądu Okręgowego zeznania powoda stanowiły w istocie jego subiektywną opinię na temat sposobu procedowania przez sąd penitencjarny, były ogólnikowe i nie odnosiły się do konkretnych okoliczności, które mogłyby mieć znaczenie dla oceny przesłanek odpowiedzialności pozwanego za rzekome naruszenie dóbr osobistych powoda. Sąd ten podkreślił, że powód prowadził polemikę z prawomocnymi ustaleniami Sądu penitencjarnego poczynionymi w sprawie V K. (...)oraz z treścią świadectw lekarskich i opinii lekarskich, które były wystawiane w toku leczenia powoda, także na potrzeby postępowania w przedmiocie wniosku o udzielenie przerwy w karze pozbawienia wolności. Zwrócił uwagę na to, że powód nie dysponuje wiedzą medyczną, pozwalającą na podważenie opinii lekarskich.

W odwołaniu do treści art. 227 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił wnioski powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków E. M., W. N., J. A., W. L., W. C., E. W., S. N., R. J. oraz A. K.. Sąd ten wskazał, że istotą niniejszego postępowania nie było podważanie treści świadectw lekarskich czy też innych dokumentów dotyczących stanu zdrowia powoda. W ocenie Sądu I instancji wiedza, którą dysponują zgłoszeni świadkowie mogłaby być przydatna, gdyby istotą postępowania było nieprawidłowe leczenie powoda, ale wówczas legitymowanym biernie byłoby inne statiofisci. Sąd ten podkreślił, że powód występował już z roszczeniami opartymi o wyżej powołaną podstawę faktyczną przed sądem. Nadto przesłuchanie wskazanych świadków miałoby służyć podważeniu opinii medycznych, świadectw lekarskich, które zostały wydane na potrzeby innego, prawomocnie zakończonego postępowania. W ocenie Sądu Okręgowego podważanie wiarygodności i mocy dowodowej tychże dokumentów powinno odbywać się w postępowaniu toczącym się przed sądem penitencjarnym. Dopuszczenie powyższych wniosków dowodowych prowadziłoby do niedopuszczalnej kontroli trafności orzeczenia sądu penitencjarnego, a takie uprawnienie sądowi cywilnemu nie przysługuje.

Z tych samych przyczyn, Sąd I instancji oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy o specjalizacji: okulista, neurochirurg, neurolog, pulmonolog zgłoszony na okoliczność jaki jest aktualny stan zdrowia powoda, jaki był stan zdrowia powoda we wrześniu 2015 roku i grudniu 2015 roku, oraz na okoliczność tego czy świadectwa zdrowia wydane na użytek postępowania Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie V K. (...) i Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w sprawie II Kzw 1269/15 zawierają rzetelne i wyczerpujące informacje o stanie zdrowia powoda, czy powód miał zapewnioną właściwą opiekę medyczną i czy postępowanie medyczne względem powoda było prawidłowe i zgodne z procedurami medycznymi, czy dokumentacja medyczna powoda była prowadzona prawidłowo, czy istnieją postępy w leczeniu powoda w zakresie jego schorzeń i czy stan zdrowia powoda uległ poprawie, a jeżeli nie jakie są przyczyny pogorszenia jego stanu zdrowia.

W pierwszej kolejności, Sąd Okręgowy stwierdził, że powód nie podnosił w procesie, aby jego dokumentacja medyczna była prowadzona wadliwie, czy też nie odzwierciedlała rzetelnie jego stanu zdrowia i przebytych badań, czy konsultacji. Zatem dowód z opinii biegłych zgłoszonych na okoliczność prawidłowości jej prowadzenia został przez Sąd I instancji oceniony jako nie zmierzający do ustalenia faktów przydatnych dla rozstrzygnięcia.

Podobnie, oceniając przydatność wniosków o wydanie opinii biegłych lekarzy wymienionych specjalizacji, wskazał, że teza dowodowa dla dowodu z opinii biegłych nie dotyczy okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Odnosi się bowiem głównie do sposobu leczenia powoda, jego stanu zdrowia, czy też weryfikacji dokumentów, na których opierał się przy wydawaniu decyzji sąd penitencjarny. Na podstawie opisanych dowodów nie można ustalić w sposób nie budzący wątpliwości, że stan zdrowia powoda pogorszył się wskutek nie udzielenia przerwy w odbywaniu kary i uniemożliwieniu powodowi leczenia w placówkach przez niego wybranych. To, czy stan zdrowia powoda uległ pogorszeniu pomiędzy wrześniem 2015 r. a chwilą obecną może być wypadkową wielu czynników, w tym postępującej i nie dającej się zahamować chorobie. Sąd I instancji wskazał, że nie można również w sposób jednoznaczny stwierdzić, że powód w warunkach wolnościowych miałby możliwość skorzystania z pomocy lekarskiej szybciej, niż ma to zagwarantowane obecnie oraz czy leczenie to doprowadziłoby do oczekiwanych przez powoda rezultatów i to tym bardziej, że pozwany wykazał, że wobec powoda wdrożone jest leczenie zarówno w warunkach więziennych, jak i wolnościowych, z którego to leczenia powód nie chce korzystać.

Sąd Okręgowy oddalił także wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy ww. specjalizacji oraz biegłego psychologa względnie psychiatry na okoliczność oszacowania wymiaru cierpień fizycznych i psychicznych powoda doznawanych w związku z pogorszeniem się jego stanu zdrowia, a w szczególności utraty wzroku oraz niemożności poratowania zdrowia w warunkach wolnościowych oraz wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków W. B. oraz A. H. zgłoszony na okoliczność podstawy oraz przyczyn towarzyszących odmowie wyrażenia zgody na udzielenie przerwy w karze. Wyjaśnił przy tym, że powód w sporze zarzucił Skarbowi Państwa, iż sąd penitencjarny rozpoznając jego wniosek o udzielenie przerwy w odbywaniu kary nie zweryfikował w sposób rzetelny świadectwa lekarskiego, wskutek czego nie udzielono mu przerwy w karze i nie mógł korzystać z opieki medycznej w warunkach wolnościowych. Ponieważ przedmiotowa sprawa nie dotyczy wadliwego leczenia powoda, czy też ustalenia jaki jest, był lub mógłby być jego stan zdrowia na skutek udzielenia mu przerwy w karze i stworzenia możliwości korzystania z wybranych placówek medycznych przeprowadzenie wskazanych dowodów Sąd I instancji uznał za zbędne. Dodatkowo podniósł, że okoliczności, na które świadkowie mieliby zeznawać wynikają wprost z treści protokołów posiedzeń oraz z treści orzeczeń sądu penitencjarnego.

Sąd I instancji wskazał nadto, że dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy na okoliczność wymiaru cierpień powoda związanych z pogorszeniem jego stanu zdrowia i niemożnością jego poratowania w warunkach wolnościowych jest przedwczesne, bowiem powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że powództwo okazało się niezasadne. Wskazał, że powód domagał się od pozwanego zapłaty kwoty 80 000 zł tytułem zadośćuczynienia, a swoje roszczenia wywodził z faktu naruszenia przez Sąd, w toku postępowania sądowego w sprawie o sygn. akt V Kow 5161/15, przepisów prawa karnego wykonawczego, w wyniku czego doszło do wydania krzywdzącego dla powoda postanowienia w przedmiocie odmowy udzielenia przerwy w karze pozbawienia wolności. Zwrócił uwagę na to, że powód naruszenia tego upatrywał w fakcie wydania przez sąd penitencjarny orzeczenia w oparciu o nieprawidłowe i niepełne ustalenia faktyczne. Podnosił, że sąd penitencjarny nie zweryfikował świadectwa lekarskiego wystawionego przez lekarza więziennej służby zdrowia opinią biegłych lekarzy danej specjalizacji. Wskutek tego dojść miało do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci prawa do ochrony zdrowia. Sąd Okręgowy przyjął także, że powód upatruje także naruszenia swoich dóbr osobistych w postaci prawa do sądu i rzetelnego procesu.

Zważył przy tym, iż podstawę prawną roszczenia powoda stanowiły art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Zwrócił uwagę na to, że przepis art. 24 k.c. statuuje domniemanie bezprawności działania naruszającego czyjeś dobro osobiste, jednakże domniemanie to zwalnia jedynie stronę domagającą się ochrony dobra osobistego od wykazania, że działanie naruszające cudze dobro osobiste było bezprawne. Nie zwalnia natomiast takiej osoby od wykazania, że do naruszenia jej dobra osobistego doszło na skutek działania czy też zaniechania sprawcy.

W odwołaniu do treści art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., Sąd Okręgowy podniósł więc, że na powodzie jako poszkodowanym domagającym się zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych ciążył w pierwszej kolejności obowiązek wykazania okoliczności, że w realiach niniejszej sprawy pozwany dopuścił się naruszenia jego dobra osobistego w postaci prawa do sądu i rzetelnego procesu. Natomiast na pozwanym ciążył obowiązek wykazania, iż Sąd Okręgowy w Poznaniu orzekając w sprawie o sygn. akt V Kow 5161/15, działał zgodnie z prawem. W konsekwencji wskazał, że na podstawie zaoferowanych dowodów, Sąd powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, a dopiero w przypadku poczynienia wskazanego ustalenia, czy działanie pozwanego było bezprawne.

Przystępując do rozważań w tym przedmiocie, Sąd I instancji podniósł, że nawet gdyby w toku postępowania karnego toczącego się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu w sprawie o sygnaturze akt V Kow 5161/15, a następnie przed Sądem Apelacyjnym rozpoznającym zażalenie na postanowienie z dnia 27 czerwca 2015 roku, sąd dopuścił się uchybień mających wpływ na treść zapadłego postanowienia, to nie stanowiłoby to naruszenia dobra osobistego powoda. W orzecznictwie sądowym wyrażono bowiem pogląd, który Sąd Okręgowy podzielał, że prawa do rzetelnego procesu sądowego, będące elementem prawa do sądu przewidzianego w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie można zaliczyć do kategorii dóbr osobistych objętych art. 23 k.c. Dobra osobiste, ujmowane są w kategoriach obiektywnych, jako wartości o charakterze niemajątkowym, ściśle związane z człowiekiem, decydujące o jego bycie, pozycji w społeczeństwie, będące wyrazem odrębności fizycznej i psychicznej oraz możliwości twórczych, powszechnie uznane w społeczeństwie i akceptowane przez system prawny. Nierozerwalne związanie tych wartości, jako zespołu cech właściwych człowiekowi, stanowiących o jego walorach, z jednostką ludzką wskazuje na ich bezwzględny charakter, towarzyszący mu przez całe życie, niezależnie od sytuacji w jakiej znajduje się w danej chwili. Katalog dóbr osobistych, wymienionych w art. 23 k.c., pozostających pod ochroną prawa cywilnego jest wprawdzie otwarty i wraz ze zmianami stosunków społecznych mogą pojawiać się i znikać pewne dobra, co jednak nie oznacza, że należy do niego zaliczyć prawo do sądu.

Sąd I instancji wyjaśnił, że prawo do rzetelnego procesu sądowego jest gwarantowane przepisami Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz przepisami Konstytucji, a zatem nie może być zaliczone do kategorii wartości stanowiących dobro osobiste jednostki, ponieważ jest uprawnieniem przyznanym jej tymi regulacjami w związku z funkcjonowaniem w określonej sferze życia społecznego. W ocenie tego Sądu nie ma podstaw do przyjęcia, że wszystkie prawa podstawowe objęte przepisami Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz wolności i prawa osobiste wymienione w Konstytucji (art. 38 do 56) winny być chronione za pomocą środków wskazanych w art. 24 k.c., do czego dojść może, jeśli naruszenie ich doprowadzi zarazem do pogwałcenia dobra osobistego (por. wyrok SN z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 640/09, Palestra 2010/7-8/261, a także wyrok SA w Warszawie z dnia 14 listopada 2012 r., I ACa 613/12, Lex nr 1238244).

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że powód w toku niniejszego postępowania nie mógł dochodzić zadośćuczynienia za naruszenie jego dobra osobistego w postaci prawa do sądu i rzetelnego procesu, gdyż nie należy ono do katalogu dóbr z art. 23 k.c., a zatem nie podlega ochronie na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Ubocznie Sąd I instancji wskazał, że nawet gdyby przyjąć, że prawo do sądu jest dobrem osobistym podlegającym ochronie na podstawie cytowanych wyżej przepisów, to w okolicznościach sprawy brak było przesłanek do uwzględnienia roszczenia powoda o zapłatę zadośćuczynienia.

Sąd podniósł, że powód łączył swoje roszczenie kierowane pod adresem Sądu Okręgowego w Poznaniu: z zarzutem wydania orzeczenia w oparciu o niezweryfikowane świadectwo lekarskie i nie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia czy świadectwo to zawiera rzetelne dane o stanie zdrowia powoda oraz z zarzutem naruszenia jego prawa do ochrony zdrowia i to w skutek nieudzielania przerwy w karze, co uniemożliwiło powodowi skorzystanie z wybranych placówek leczniczych.

Odnosząc się do pierwszego z zarzutów, Sąd I instancji wskazał, że z akt sprawy V K. (...) wynika, iż na etapie postępowania zażaleniowego Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z opinii biegłego, który to dowód stanowił podstawę do ustalenia, że powód może być leczony w ramach odbywanej kary pozbawienia wolności bądź w warunkach więziennej służby zdrowia bądź w warunkach wolnościowych, pod eskortą. Orzeczenie Sądu Penitencjarnego uprawomocniło się.

Do oceny zaistnienia przesłanek odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez sędziego orzekającego w sprawie V K. (...), a więc funkcjonariusza państwowego, winien znaleźć zastosowanie art. 417 ¹ § 2 k.c. Zgodnie z jego treścią jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. W doktrynie i judykaturze przyjmuje sie, że konieczną przesłanką szeroko rozumianej odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie omawianego przepisu za szkodę wyrządzoną przez wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia sądowego jest stwierdzenie jego niezgodności we właściwym postępowaniu. Wynika z tego, że sąd rozpoznający roszczenie odszkodowawcze (w tym o zadośćuczynienie zgłoszone na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.) nie może samodzielnie ustalić okoliczności niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego wydanego w postępowaniu karnym może nastąpić bądź w trybie wznowienia postępowania (art. 540 k.p.k.), bądź w wyniku rozpoznania kasacji, która w sprawach karnych przysługuje od prawomocnego orzeczenia. Uchylenie lub zmiana wyroku skazującego w drodze powołanych procedur może powodować powstanie szkody będącej skutkiem wydania prawomocnego orzeczenia. Sąd Okręgowy odwołał się w tej kwestii do Komentarz do kodeksu cywilnego do art. 417 ¹ k.c. B. G., Księga trzecia. Zobowiązania. Tom I, W. 2009 Wydawnictwo (...) (wydanie IX).Stwierdził przy tym w odwołaniu do treści orzeczeń Sądu Najwyższego: wyroku z dnia 29 października 2004 r. III CK 485/2003, M.Prawn. 2004/23/1063; wyroku z dnia 30 maja 2003 r. III CZP 34/2003, Prokuratura i Prawo - dodatek 2004/2 poz. 30, wyroku z dnia 20 sierpnia 2009 r., II CSK 68/09, LEX nr 529680 oraz wyroku z dnia 19 listopada 2004 r., V CK 206/04, LEX nr 277883), a także Trybunału Konstytucyjnego : wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/2000 OTK ZU 2001/8 poz. 256 oraz wyroku z dnia 23 września 2003 r., K. 20/2002 OTK ZU 2003/7A poz. 76), że możliwość orzekania o bezprawności prawomocnego orzeczenia przez sąd, który rozpoznaje powództwo o odszkodowanie za szkody związane z wydaniem takiego orzeczenia, zasadniczo jest wykluczona. Przeciwko takiej możliwości przemawia bowiem kilka ważkich argumentów. Konstytucyjny charakter prawa do odszkodowania za działanie organu władzy niezgodne z prawem nie zwalnia uprawnionych od realizacji powinności w zakresie właściwego korzystania z tego prawa. Jeżeli strona z wyboru nie korzysta z niego i rezygnuje z możliwości zaskarżenia orzeczenia w trybie instancji, czy też w trybie skargi o wznowienie postępowania pozbawia się możliwości postawienia zarzutu jego bezprawności (niezgodności z prawem). Warunkiem skutecznego wszczęcia procesu odszkodowawczego jest bowiem uprzednie wykorzystaniem przez nią środków prawnych przewidzianych w celu zmiany lub uchylenia orzeczenia sądowego niezgodnego z prawem.

Dopuszczeniu możliwość stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego w procesie odszkodowawczym sprzeciwiają się istotne względy wskazane już w judykaturze takie jak wyeliminowanie na przyszłość zasadniczych rozbieżności interpretacyjnych oraz niespójności praktyki sądowej oraz wymóg jasnego i przejrzystego określenia odpowiedzialności Skarbu Państwa, który może być spełniony, gdy stwierdzenie niezgodności orzeczenia sądowego nastąpi we właściwym trybie, tworząc stan związania nim sądu orzekającego w sprawie o odszkodowanie.

Przeciwko jego przyjęciu przemawia również ogólna zasada mocy wiążącej prawomocnego wyroku. Związanie to dotyczy nie tylko stron i sądu, który je wydał ale również innych sądów, które muszą liczyć się z faktem jego wydania, nie mogą go zmienić, ani podejmować działań ignorujących fakt wydania tego orzeczenia.

Odstępstwo od tej zasady możliwe jest jedynie w sytuacjach wyjątkowych wyraźnie przewidzianych szczególnymi przepisami, które dopuszczają możliwość zmiany lub uchylenia prawomocnego orzeczenia, np. w drodze skargi o wznowienie postępowania, czy też – na gruncie postępowania karnego – w drodze kasacji.

Orzeczenie rozstrzygające sprawę co do istoty na skutek uzyskanej prawomocności posiada moc wiążąca jak każde orzeczenie niemerytoryczne, ale ponadto jest wyposażone w powagę rzeczy osądzonej. Jak wskazuje się w doktrynie powaga rzeczy osądzonej wyraża się także w państwowoprawnych skutkach orzeczenia, powoduje mianowicie stan pewności i bezsporności prawnej w stosunku do przedmiotu sporu, określany mianem działania ustalającego prawo. Także z tego punktu widzenia nie do przyjęcia jest by stan ten mógł być uchylony poza trybem specjalnie przewidzianym w przepisach szczególnych dla wzruszenia prawomocnego orzeczenia lub dla stwierdzenia jego niezgodności z prawem.

Odnosząc się do wskazanych rozważań Sąd I instancji stwierdził brak przesłanek do przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwu – Sądu Okręgowego w Poznaniu. Niesporny pozostawał w sprawie fakt, że powód nie dysponuje orzeczeniem stwierdzającym niezgodność z prawem kwestionowanego orzeczenia sądu karnego. W szczególności niezgodność ta nie została przesądzona w trybie postępowania kasacyjnego przed Sądem Najwyższym (art. 518 i nast. k.p.k.), a także w trybie postępowania z wniosku o wznowienie postępowania (art. 540 i nast. k.p.k.). Powód nie wykazał więc koniecznej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za rzekomą szkodę poniesioną w wyniku wydania niezgodnego z prawem orzeczenia, jaką jest zgodnie z treścią art. 417 ¹ § 2 k.c. uprzednie stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności tego orzeczenia z prawem. W konsekwencji Sąd Okręgowy ustalił, że zachowanie funkcjonariuszy pozwanego nie nosiło znamion bezprawności, co czyniło powództwo o zapłatę zadośćuczynienia, wywiedzione na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. bezzasadnym.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty powoda kierowane pod adresem pozwanego w istocie nie stanowią zarzutów odnoszących się do naruszenia dóbr osobistych powoda. Są zarzutami karnoprocesowymi, które winny być podnoszone w środkach odwoławczych. Stan zdrowia powoda jako przyczyna udzielenia przerwy odbywaniu kary był przedmiotem rozważań w postępowaniu przed sądem I i II instancji w sprawie V K. (...). Tam też powód mógł zgłaszać zarzut braku weryfikacji świadectwa lekarskiego przez biegłych lekarzy. Podnoszenie tego typu zarzutów w przedmiotowej sprawie w istocie zmierza do podważenia prawomocnych ustaleń Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego, co w ocenie Sądu I instancji należało uznać za niedopuszczalne.

Sąd ten uznał, że powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną mu przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, czyli przesłanek z art. 417 § 1 k.c. Zarzuty powoda pod adresem Sądu jakoby nie dokonał weryfikacji świadectwa lekarskiego z dnia 31 sierpnia 2015 roku są bezpodstawne. Rozpoznając zażalenie powoda Sąd Apelacyjny zwrócił się o sporządzenie uzupełniającej opinii dotyczącej stanu zdrowia powoda. W opinii wskazano jednoznacznie, że aby powód mógł być poddany leczeniu, czy to w warunkach więziennej służby zdrowia, czy też w warunkach wolnościowych nie jest niezbędna przerwa w karze. Twierdzenia powoda, że w świadczenia udzielane osobom osadzonym są często niższej jakości i mają węższy zakres, a skazani są traktowani przez personel szpitala w sposób lekceważący są gołosłowne i niczym nie poparte. Wskazać należy, iż osobom osadzonym niejednokrotnie świadczenia medyczne są udzielane szybciej i w szerszym zakresie niż osobom przebywającym na wolności. Z dokumentacji medycznej powoda wynika, iż był poddawany konsultacjom w najlepszych szpitalach w P., przy czym na leczenie w Klinice (...) na ul. (...) powód nie wyraził zgody. Trudno jest w takiej sytuacji doszukiwać się winy Skarbu Państwa skoro powód nie chce korzystać z leczenia, jakie oferuje mu zakład karny. Powód przebywa w warunkach izolacji więziennej, zatem musi się też liczyć z ograniczoną możliwością stanowienia o sobie, w tym wyboru miejsca, w którym zostanie poddany operacji lub leczeniu.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można zarzucić pozwanemu, iż naruszył dobro osobiste powoda w postaci prawa do ochrony zdrowia. Powód nie wykazał żadnej szkody, bowiem schorzenie, na które cierpi mogą być leczone bez przerywania kary pozbawienia wolności. Nie mógł stanowić o bezprawności działania pozwanego fakt, iż orzeczenie, które zapadło było niekorzystne dla strony powodowej.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że powód nie udowodnił faktu naruszenia jego dóbr osobistych, nie wykazał, że wskutek działania bądź zaniechania sądu ucierpiało jego prawo do ochrony zdrowia. Nie zaistniała zatem podstawowa przesłanka odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Ponadto, w okolicznościach sprawy zachowanie pozwanego nie nosiło cech bezprawności. To stanowiło podstawę oddalenia powództwa.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. z 2013 poz. 461) Sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adw. K. J. ustanowionej z urzędu, wynagrodzenie w wysokości 3600 zł netto. Ponieważ Sąd nie orzekł o całości kosztów postępowania, to jest kosztach zastępstwa procesowego poniesionych przez pozwanego, Sąd na jego wniosek wydał orzeczenie uzupełniające.

Wyrok z dnia 20 czerwca 2016 roku w punkcie oddalającym powództwo zaskarżył powód. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, w szczególności:

a.  art. 217 § 2 i 3 k.p.c. w zw. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych powoda, sprecyzowanych ostatecznie pismem z dnia 14 kwietnia 2016 r., o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych okulisty, neurochirurga, neurologa, pulmonologa i psychologa zmierzających do udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy to jest m.in. ustalenia aktualnego stanu zdrowia powoda, czy świadectwa zdrowia powoda wydane na użytek postępowania w przedmiocie udzielenia przerwy w karze zawierają rzetelne i wyczerpujące informacje o stanie zdrowia powoda, czy powód miał zapewnioną właściwą opiekę medyczną i czy postępowanie medyczne względem powoda oraz sporządzona dokumentacja były prawidłowe, czy istnieją postępy w leczeniu powoda w zakresie występujących u niego schorzeń, czy stan zdrowia powoda uległ poprawie, jakie są ewentualne przyczyny pogorszenia jego stanu zdrowia, a także oszacowania rozmiaru cierpień fizycznych i psychicznych doznawanych przez powoda związanych z pogorszeniem jego stanu zdrowia, a w szczególności utraty wzroku i niemożności poratowania zdrowia w warunkach wolnościowych, mimo iż okoliczności stanowiące przedmiot dowodu są kluczowe dla prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i wymagają wiadomości specjalnych,

b.  art. 217 § 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych powoda, sprecyzowanych ostatecznie pismem z dnia 14 kwietnia 2016 r., o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania w charakterze świadków W. B., A. H., E. M., W. N., J. A., W. L., W. C., E. W., S. N., R. J. i A. K., mimo iż okoliczności, na które zeznawać mieli świadkowie są istotne z punktu widzenia przedmiotu niniejszego postępowania, a brak ich przeprowadzenia powoduje, iż materiał dowodowy jest niekompletny, uniemożliwiający prawidłowe ustalenie stanu faktycznego przedmiotowej sprawy.

II. powstały także wskutek powyższych naruszeń błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na uznaniu, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z odmową udzielenia przerwy w karze pozbawienia wolności.

W konsekwencji powód wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i pozostawienia ich wyliczenia sądowi I instancji

ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie powództwa w całości, uzupełnienie postępowania dowodowego przed Sądem II instancji poprzez przeprowadzenie dowodów sprecyzowanych ostatecznie w treści pisma pełnomocnika powoda z dnia 14 kwietnia 2016 r. na okoliczności tam wskazane i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów niniejszego postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje według przepisanych prawem norm. Pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika nieopłaconych nawet w części kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu odwoławczym według norm przepisach prawem

Sąd Apelacyjny, zważył, co następuje:

Podniesione w apelacji zarzuty okazały się chybione.

Skarżący zarzucił w apelacji naruszenie przepisów proceduralnych, a w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia. Tymczasem, Sąd Apelacyjny za własne przyjął ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i podzielił wyprowadzone z tych ustaleń wnioski. Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd I instancji, w świetle treści art. 233 k.p.c. nie nasuwała żadnych zastrzeżeń, została dokonana w oparciu o wszechstronnie przeanalizowany, oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego materiał dowodowy. Apelujący nie wykazał by tak ujęte kryteria oceny wartości dowodowej przeprowadzonych dowodów i to w odwołaniu do podstawy faktycznej zgłoszonego roszczenia zostały przez ten Sąd naruszone i doprowadziły do ustaleń niezgodnych z materiałem dowodowym. Jednocześnie prowadzenie postępowania dowodowego w szerszym niż przeprowadzono zakresie, Sąd II instancji ocenił, podobnie jak Sąd Okręgowy za zbędne.

Sąd Apelacyjny zważył, że ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny oparty został na bezspornych twierdzeniach stron i złożonych w toku sprawy dokumentach. Powód w szczególności nie kwestionował treści dokumentacji medycznej oraz wszystkich ustalonych przez Sąd I instancji faktów związanych z czynnościami podejmowanymi w celu badania i leczenia powoda. Nie kwestionował również faktu prawomocności orzeczenia Sądu Okręgowego w Poznaniu wydanego w sprawie o sygnaturze akt V Kow 5161/15. Nie negował okoliczności zlecenia w postępowaniu zażaleniowym przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu sporządzenia aktualnej w dacie rozpoznania zażalenia opinii o stanie zdrowia powoda uwzględniającej odpowiedź na pytanie, czy dla podjęcia leczenia schorzeń strony powodowej niezbędne jest udzielenie powodowi przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Jednocześnie, jak słusznie wskazał Sąd I instancji, żadnemu z dokumentów wymienionych w uzasadnieniu wyroku jako podstawy ustalenia stanu faktycznego nie można było odmówić wiarygodności z urzędu. Apelujący zresztą wartości dowodowej tej dokumentacji nie zaprzeczał.

Jednocześnie, Sąd I instancji słusznie uznał, za zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy przeprowadzanie dowodów zgłoszonych przez powoda, a sprecyzowanych pismem z dnia 14 kwietnia 2016 roku, z zeznań świadków: W. B. na okoliczność podstaw odmowy udzielenia powodowi przerwy w odbywaniu kary i okoliczności towarzyszących tej odmowie, A. H. na okoliczność podstaw i okoliczności towarzyszącym wyrażeniu stanowiska Prokuratury co do wniosku powoda o udzielenie przerwy w odbywaniu kary, E. M. na okoliczność sporządzenia opinii o stanie zdrowia powoda na użytek postępowania V K. (...), W. N., J. A., W. L., W. C. na okoliczność schorzeń rozpoznanych u powoda i sposobu ich leczenia oraz dokonywania wpisów w książce zdrowia powoda, E. W. na okoliczność wyników badań wykonanego u powoda w grudniu 2014 roku , S. N., R. J. na okoliczność schorzenia rozpoznanego u powoda i sposobu jego leczenia i skali dolegliwości bólowych oraz dokonywania wpisów w książeczce zdrowia powoda oraz konsultacji powoda w dniu 8 września 2015 roku, a także A. K. na okoliczność dokonywania wpisów w książeczce zdrowia powoda.

Zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy w odwołaniu do powołanego artykułu, wszystkie z wymienionych wniosków okazały się nie mieć istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu. Okoliczności na jakie mieli zeznawać wnioskowani świadkowie, jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy, pozostawały istotne dla rozstrzygnięcia zapadłego w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym pod sygnaturą V Kow 5161/15. Wynikały z przeprowadzonych w tej sprawie dowodów i stanowiły podstawę ustaleń sądu orzekającego w przedmiocie złożonego przez powoda wniosku. Argumenty sądu penitencjarnego zostały przedstawione w uzasadnieniu wydanego w sprawie V K. (...) orzeczenia, a motywy kierujące prokuratorem wnoszącym o nieuwzględnienie wniosku powoda przedstawione w powołanej sprawie. Wszystkie informacje dotyczące stanu zdrowia powoda i możliwości jego leczenia w warunkach odbywania kary pozbawienia wolności ujęte zostały przez autorów opinii o stanie zdrowia powoda sporządzanych na użytek wspomnianego postępowania. Podobnie jak i wszystkie okoliczności związane z dotychczasowo podejmowanym leczeniem powoda w związku ze stawianymi diagnozami, które zawarte zostały w dokumentacji lekarskiej strony powodowej stanowiącej dowód w przedmiotowym sporze. Wydane w sprawie V K. (...) orzeczenie zostało poddane kontroli sądu wyższej instancji i to po zleceniu dodatkowej opinii wydanej na okoliczność stanu zdrowia powoda. Powód nie kwestionował terminów wydania zapadłych w tej sprawie rozstrzygnięć i brał udział w toczącym się postępowaniu. Bezsprzecznie wszystkie wymienione okoliczności wynikały z dokumentów stanowiących dowody przeprowadzone w przedmiotowej sprawie. Ustalanie więc wspomnianych faktów na podstawie dowodów z zeznań wnioskowanych świadków zasadnie zostało ocenione przez Sąd Okręgowy jako zbędne i to nie tylko z uwagi na brak ich istotności w procesie.

Wskazując na doniosłość powołanych wniosków dowodowych apelujący zarzucił Sądowi I instancji błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, a mający polegać na uznaniu przez ten Sąd, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z odmową udzielenia przerwy w karze pozbawienia wolności. Zarzutu tego Sąd Apelacyjny nie podzielił.

Sąd Okręgowy oddalając wymienione wnioski dowodowe w pierwszej kolejności wskazał, że ich przeprowadzenie w sprawie uznał za zbędne wobec przyjętej przez powoda podstawy faktycznej żądania, a więc wskazania, że do naruszenia jego dóbr osobistych doszło poprzez wydanie przez Sąd Okręgowy w Poznaniu błędnego orzeczenia w przedmiocie rozpoznania jego wniosku o udzielenie mu przerwy w karze. Powód naruszenia dóbr osobistych przez pozwanego upatrywał w odmówieniu mu prawa do sądu i rzetelnego procesu oraz konsekwencji tego - prawa do ochrony zdrowia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji analizując zasadność żądania strony powodowej słusznie przyjął, że w okolicznościach sprawy brak podstaw do stwierdzenia naruszenia przez pozwanego dóbr osobistych powoda i to z uwagi na to, że prawo do sądu i rzetelnego procesu nie należy do otwartego katalogu dóbr osobistych zawartego w art. 23 k.c. W istocie więc, nawet gdyby w toku postępowania karnego toczącego się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu w sprawie o sygnaturze akt V Kow 5161/15, a następnie przed Sądem Apelacyjnym rozpoznającym zażalenie na postanowienie z dnia 27 czerwca 2015 roku, Sądy dopuściły się uchybień mających wpływ na treść zapadłego postanowienia, to nie stanowiłoby to naruszenia dobra osobistego powoda.

Wprawdzie apelujący nie podniósł w apelacji zarzutu naruszenia prawa materialnego, w szczególności art. 23 k.c., a w myśl art. 378 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny rozpoznaje sprawę w granicach wniesionej apelacji, jednak nie należało zapominać o tym, że zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55, sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji kontrolując prawidłowość zaskarżonego orzeczenia, okoliczność naruszenia prawa materialnego bierze pod uwagę z urzędu. Nadto przy tak sformułowanym zarzucie apelacji, nie sposób było nie zauważyć, że w istocie zarzucany przez apelującego błąd w ustaleniach faktycznych sprowadza się do naruszenia art. 23 k.c.. Dlatego też mimo braku wyraźnego zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego, Sąd Apelacyjny oceniając zasadność zarzutów dotyczących naruszenia przepisów proceduralnych nie mógł nie odnieść się do prawidłowości zastosowania przez Sąd I instancji art. 23 k.c.

W tym kontekście Sąd Apelacyjny podzielił w całości dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę prawną poczynionych ustaleń. Nie ma w tym miejscu potrzeby ponownego przytaczania przedstawionej szczegółowo na wskazaną okoliczność przez Sąd Okręgowy argumentacji prawnej. Sąd Apelacyjny w całości ją podziela. Nie można odmówić racji Sądowi Okręgowemu, w kwestii tego, że w orzecznictwie sądowym dominuje słuszny pogląd, że prawa do rzetelnego procesu sądowego, będącego elementem prawa do sądu przewidzianego w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie można zaliczyć do kategorii dóbr osobistych objętych art. 23 k.c. Podlega ono bowiem ochronie na podstawie innych przepisów, które Sąd Okręgowy szczegółowo przytoczył. W konsekwencji Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, że powód w toku niniejszego postępowania nie mógł skutecznie dochodzić zadośćuczynienia za naruszenie jego dobra osobistego w postaci prawa do sądu i rzetelnego procesu, gdyż nie należy ono do katalogu dóbr z art. 23 k.c., a zatem nie podlega ochronie na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. W rezultacie bezprzedmiotowymi okazały się w sprawie dowody, które prowadzić miały do poczynienia ewentualnie odmiennych ustaleń niż te, które stanowiły podstawę wydania przez Sąd penitencjarny orzeczenia w sprawie V K. (...). Ubocznie jedynie wskazać należało, że Sąd Apelacyjny nie miał także wątpliwości, co do tego, że czynienie odmiennych ustaleń niż te poczynione w prawomocnie zakończonym postępowaniu przed sądem penitencjarnym, w przedmiotowym sporze byłoby niedopuszczalne.

Z analogicznych przyczyn jako niezasadny Sąd Apelacyjny ocenił zarzut naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych okulisty, neurochirurga, neurologa, pulmonologa i psychologa na okoliczność tego czy świadectwa zdrowia powoda wydane na użytek postępowania w przedmiocie udzielenia przerwy w karze zawierają rzetelne i wyczerpujące informacje o stanie zdrowia powoda, czy powód miał zapewnioną właściwą opiekę medyczną i czy postępowanie medyczne względem powoda oraz sporządzona dokumentacja były prawidłowe, jako zmierzających do udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Wszystkie ze wskazanych okoliczności stanowiły przedmiot analizy Sądu penitencjarnego, a prawidłowość poczynionych przez ten sąd ustaleń została skontrolowana w postępowaniu odwoławczym. Nie może stanowić przedmiotu dowodzenia w przedmiotowym sporze. Nie było więc konieczności skorzystania przez Sąd Okręgowy z wiadomości specjalnych przy ustalaniu stanu faktycznego.

Dokonując wskazanej oceny, Sąd Apelacyjny miał na względzie, że w judykaturze pojawił się pogląd, że za pomocą środków wskazanych w art. 24 k.c., może być chronione prawo dostępu do sądu i rzetelnego procesu wówczas gdy jego naruszenie doprowadzi zarazem do pogwałcenia dobra osobistego (powołany przez Sąd I instancji por. wyrok SN z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 640/09, Palestra 2010/7-8/261, a także wyrok SA w Warszawie z dnia 14 listopada 2012 r., I ACa 613/12, Lex nr 1238244), a powód odwoływał się do naruszenia jego dobra osobistego w postaci zdrowia. Jednakże abstrahując od wyżej przedstawionej argumentacji, należało podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, iż żaden z wnioskowanych dowodów oddalonych przez ten Sąd nie mógł stanowić podstawy do ustalenia, że podjęte w sprawie V K. (...) czynności oraz tok postępowania wszczętego na podstawie wniosku powoda o udzielenie powodowi przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności doprowadziły do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci zdrowia, a więc, że zdrowie powoda jako dobro osobiste zostało zagrożone działaniem pozwanego.

Ustalenia dotyczące aktualnego stanu zdrowia powoda, przy jednoczesnym braku zgody powoda na poddanie się operacji oczu w warunkach ambulatoryjnych, które zostały uznane za wystarczające także przez konsultujących przypadek powoda lekarzy oraz stwierdzenie możliwości leczenia także pozostałych schorzeń powoda w warunkach odbywania kary, nie mogą w żaden sposób stanowić o naruszeniu dobra osobistego strony powodowej poprzez nieudzielenie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności i to nawet wówczas gdyby hipotetycznie ustalono, że stan zdrowia powoda uległ aktualnie pogorszeniu. To samo dotyczy ustaleń co do postępów w jego leczeniu. Należało zauważyć, że powodowi nie udzielono przerwy w odbywaniu kary w końcu września 2015 roku, pozew został wniesiony w październiku 2015 roku. Stan zdrowia powoda ustalany był przez sądy obu instancji w sprawie V K. (...), ostatni raz z końcem października 2015 roku, a więc w okresie adekwatnym do czasu podejmowania decyzji w przedmiocie rozstrzygnięcia wniosku. Powód konsultowany był przez lekarzy w placówkach szpitalnych ogólnie dostępnych dla pacjentów i uznawanych za renomowane w kraju, a więc dysponujące szeroką ofertą zabiegów, stosownym sprzętem i wykształconymi specjalistami. Powód odmówił poddania się operacji w jednaj z nich z przyczyn osobistych. Odmówił także poddania się zabiegowi w innych następnie wskazanych skoro zabieg miał się odbyć nie w warunkach udzielenia przerwy w karze. Nie mogło więc budzić wątpliwości, że poprzez nieudzielenie powodowi przerwy w odbywaniu kary naruszono jego dobro osobiste w postaci zdrowia. To, że powód dotąd nie został zoperowany wynika z braku jego zgody na operację. Natomiast pozostałe schorzenia powoda leczone są farmakologicznie, jednocześnie nie stwierdzono potrzeby ich operacyjnego leczenia.

W konsekwencji wskazanych ustaleń i dokonania ich oceny prawnej, Sąd Okręgowy trafnie wskazał także, że przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych specjalistów wymienionych w piśmie powoda z dnia 14 kwietnia 2016 roku na okoliczności oszacowania rozmiaru cierpień fizycznych i psychicznych doznawanych przez powoda związanych z pogorszeniem jego stanu zdrowia okazało się zbędne. Prowadzenie ustaleń w tym przedmiocie można by uznać za zasadne jedynie wówczas gdyby w toku przedmiotowego sporu doszło do stwierdzenia naruszenia dóbr osobistych powoda, co niewątpliwie nie nastąpiło.

Reasumując zarzut naruszenia prawa procesowego – art. 217 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. i art. 278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie opisanych w apelacji wniosków dowodowych okazał się chybiony.

W konsekwencji niezasadnym okazał się także zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający stanowić konsekwencję rezygnacji z postępowania dowodowego w opisanym zakresie. Zarzut ten, jak wskazywał apelujący polegać miał na uznaniu przez Sąd Okręgowy, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z odmową udzielenia przerwy w karze pozbawienia wolności. Mając na uwadze wspomniane wyżej rozważania Sąd Okręgowy nie popełnił błędu przy ustalaniu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia. Wyrokował na podstawie dowodów, które zasadnie ocenił jako istotne i z ustaleń tych wyprowadził prawidłowe wnioski. Trafnie uznał, że ustalony w sprawie stan faktyczny nie pozwolił na uznanie o naruszeniu dóbr osobistych powoda i to tak w zakresie podnoszonego prawa do sądu i rzetelnego procesu – jako nie podlegających ochronie w odwołaniu do art. 23 k.c., jak i w zakresie twierdzenia o naruszeniu dobra osobistego w postaci zdrowia i to wobec braku dowodów na jego naruszenie .

Ponieważ wnioski apelującego o przeprowadzenie postępowania dowodowego w zakresie wskazanym w zarzutach apelacji zgłoszone zostały ewentualnie, w przypadku dokonania zmiany zaskarżonego orzeczenia, a brak było podstaw do zastosowania art.386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny pozostawił je bez rozpoznania.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda.

Na podstawie art. 102 k.p.c. postanowił nie obciążać powoda kosztami postępowania apelacyjnego. Miał na względzie szczególną sytuację strony powodowej. Powód jest osobą niewidzącą, odbywa karę pozbawienia wolności, z uwagi na stan zdrowia nie wykonuje żadnej pracy zarobkowej. Na podstawie § 2 w związku z § 4 ust 1 i § 16 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. 2015 r. poz.1805) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. J. kwotę 2 700 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA. Ewa Staniszewska SSA. Karol Ratajczak del SSO Małgorzata Goldbeck-Malesińska