Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2022 r.

Sąd Apelacyjny w (...), I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Bogdan Wysocki

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2022 r. w (...)

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W.

przeciwko R. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 31 sierpnia 2021 r., sygn. akt XII C 2019/18

oddala apelację.

Bogdan Wysocki

UZASADNIENIE

Pozwem z 26 września 2018 r. powód (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. wniósł o zasądzenie od pozwanego R. K. 88.977,48 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej (...) rocznie, nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie, w tym: 86.113,30 zł od 8 września 2018 r. do 11 września 2018 r., od 85.113,30 zł od 12 września 2018 r. do 5 października 2018 r., od 78.883,38 zł od 6 października 2018 r. do dnia zapłaty. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu.

Powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 7.229,92 zł.

Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2021 r. Sąd Okręgowy w (...) zasądził od pozwanego na rzecz powoda 88.977,48 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej (...) rocznie, ale nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych, od następujących kwot i terminów: a) 86.113,30 zł od 8 września 2018 r. do 11 września 2018 r., b) 8.113,30 zł od 12 września 2018 r. do 5 października 2018 r., c) od 78.883,38 zł od 6 października 2018 r. do dnia zapłaty (pkt 1); umorzył postępowanie w zakresie żądania zapłaty 7.229,92 zł (pkt 2); kosztami postępowania obciążył pozwanego i z tego tytułu zasądził od niego na rzecz powoda 4.831,69 zł (pkt 3).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

17 czerwca 2014 r. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. i R. K. zawarli umowę pożyczki gotówkowej wysokiej nr (...).

Bank udzielił pozwanemu pożyczki gotówkowej w kwocie 141.588,79 zł na okres od 17 czerwca 2014 r. do 6 lipca 2020 r. włącznie (§1 ust. 1). Kwota pożyczki została pomniejszona o: a) prowizję od udzielonej pożyczki gotówkowej w kwocie 1.200 zł oraz b) opłatę za ochronę ubezpieczeniową w kwocie 20.388,79 zł (§1 ust. 2). Kwota udzielona do dyspozycji wyniosła 120.000 zł (§1 ust. 3). Oprocentowanie nominalne pożyczki wynosiło 7 % w stosunku rocznym i było stałe w okresie obowiązywania umowy. Kwota naliczonych odsetek umownych od udzielonej pożyczki wynosiła 32.887,37 zł. Do obliczania odsetek przyjęto, że rok liczy 360 dni, a miesiąc 30 dni (§1 ust. 4). Ustalono, że w przypadku, gdy wysokość oprocentowania pożyczki, wskazana w ust. 4 powyżej, będzie wyższa niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego (...), Bank obniży nominalną stopę oprocentowania pożyczki do czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...), a następnie w przypadku wzrostu stopy kredytu lombardowego podwyższy ją, ale nie więcej niż do wysokości oprocentowania wskazanego w § 1 ust. 4. Powyższe obniżenie i podwyższenie stopy procentowej nie wymagało zmiany umowy. W przypadku zmiany stopy oprocentowania pożyczki Bank miał rozpocząć naliczanie odsetek wg nowej stopy począwszy od, odpowiednio, a) daty ostatniej zapadłej raty, w przypadku obniżenia oprocentowania; b) daty zapadalności najbliższej przyszłej raty, w przypadku podwyższenia oprocentowania. Bank informował na temat bieżącej wysokości wymaganej spłaty miesięcznej w placówkach Banku oraz za pośrednictwem serwisu telefonicznego (§1 ust. 5). Rzeczywista roczna stopa oprocentowania ( (...)) została ustalona na 13.73 % (§1 ust. 6).

Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę ustalona na dzień zawarcia umowy wynosiła 174.476,16 zł w tym: całkowita kwota pożyczki 120.000 zł, całkowity koszt pożyczki w tym: prowizja od udzielonej pożyczki gotówkowej w kwocie 1.200 zł, odsetki umowne w kwocie 32.887,37 zł, opłata za ochronę ubezpieczeniową 20.388,79 zł (§1 ust. 7).

Pożyczkobiorca zobowiązał się do terminowej spłaty pożyczki wraz z odsetkami w 72 ratach miesięcznych, płatnych do dnia 6 każdego kolejnego miesiąca począwszy od 6 sierpnia 2014 r. (§1 ust. 8). Na dzień udzielenia pożyczki kwota miesięcznej raty pożyczki powiększona o opłatę za prowadzenie rachunku przez Bank wynosiła 2 423,28 zł (§1 ust. 9).

Wymagane spłaty miesięczne dokonywane z rachunku zaliczane miały być w pierwszej kolejności na pokrycie zapadłych wymagalnych spłat miesięcznych (począwszy od najstarszych płatności, w kolejności: opłata za prowadzenie rachunku, rata pożyczki w kolejności: kapitał, odsetki); w drugiej kolejności - na pokrycie kolejno: zaległych opłat i prowizji, innych kosztów, odsetek karnych. Pożyczkobiorca w przypadku wypłaty przez ubezpieczyciela świadczenia z tytułu zgonu lub utraty zdolności do samodzielnej egzystencji lub całkowitej niezdolności do pracy lub z tytułu poważnego zachorowania - wyraził zgodę na jego zaliczenie w pierwszej kolejności na pokrycie całości zadłużenia z tytułu kapitału, a następnie - wymagalnych opłat za prowadzenie rachunku, odsetek, opłat, prowizji i odsetek karnych (§1 ust. 11).

Za okres opóźnienia w spłacie raty lub jej części Bank naliczał odsetki od zadłużenia przeterminowanego (odsetki karne). Stopa odsetek karnych była zmienna, na dzień zawarcia umowy wynosiła 16 % i była równa czterokrotności aktualnej na dany dzień wysokości stopy kredytu lombardowego (...). Zmiana stopy odsetek karnych następowała w razie zmiany stopy kredytu lombardowego (...), proporcjonalnie do tej zmiany. Zmiana wysokości odsetek karnych nie wymagała indywidualnego zawiadomienia pożyczkobiorcy o tej zmianie. Informacja o aktualnej wysokości odsetek karnych była udostępniana na stronach internetowych Banku: (...) oraz za pośrednictwem serwisu telefonicznego. Pożyczkobiorca został poinformowany, że zmienna stopa odsetek od zadłużenia przeterminowanego wpływa na wysokość spłacanych odsetek karnych, a w rezultacie na wysokość zobowiązania Pożyczkobiorcy wobec Banku z tytułu udzielonej pożyczki (§1 ust. 15). W razie opóźnienia Pożyczkobiorcy w zapłacie dwóch pełnych rat, Bank miał prawo wypowiedzieć Umowę z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem zwykłym do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni (§1 ust. 17).

Zabezpieczeniem należności Banku wynikających z niniejszej umowy było ubezpieczenie w ramach pakietu: podstawowe (śmierć lub całkowita niezdolność do pracy lub utrata zdolności do samodzielnej egzystencji). Pożyczkobiorcy przysługiwało prawo do rezygnacji z ochrony ubezpieczeniowej (§1 ust. 19 i 20).

W § 2 umowy strony określiły warunki przyznania limitu kredytowego.

Na dzień zawarcia umowy w ramach przyznanego limitu przyznano limit do kwoty 50.000 zł do wykorzystania pożyczkobiorcy w przyszłości (§2 ust. 3). Umowa limitu miała wejść w życie pod warunkiem, że łącznie wystąpią następujące zdarzenia: a) bank zawiadomi pożyczkobiorcę nie później niż w ciągu dwóch lat od daty zawarcia umowy limitu o możliwości korzystania z limitu; zawiadomienie było uzależnione m.in. od stwierdzenia, czy pożyczkobiorca utrzymuje zdolność kredytową, b) pożyczkobiorca skorzysta z limitu kredytowego poprzez złożenie dyspozycji wypłaty transzy, zgodnie z zasadami określonymi w umowie limitu, a bank udostępni mu środki (§2 ust. 4).

Pozwany zobowiązał się do podawania informacji na temat zmiany adresu pobytu ( § 3 ust. 4).

Warunki umowy były indywidualnie negocjowane w zakresie oprocentowania oraz wysokości prowizji.

Kwota kapitału pożyczki 120.000 zł została wypłacono pozwanemu 17 czerwca 2014 r.

P. wezwaniem do uregulowania zaległości z 8 października 2017 r. powód domagał się od pozwanego zapłaty wymagalnych na dzień sporządzenia pisma niespłaconych należności z tytułu ww. umowy 18.872,54 zł, w tym 14.548,43 zł tytułem rat kapitałowych. Zakreślono pozwanemu 14 dni na spłatę zobowiązania. Pozwany został pouczony o możliwości restrukturyzacji zobowiązania.

Wezwanie zostało odebrane 30 października 2017 r.

W odpowiedzi pozwany pismem z 12 lipca 2017 r. wniósł o umożliwienie spłaty zaległości do końca 2017 r. Podał, że będzie miał możliwość spłaty jednorazowo kwoty kredytu wraz ze wszelkimi kosztami. Powołał się na swoją trudną sytuację finansową oraz chorobę żony.

Pismem z 7 grudnia 2017 r. zatytułowanym wypowiedzenie umowy kredytu, powód oświadczył, że wypowiada pozwanemu pożyczkę gotówkową o nr (...) z 17 czerwca 2014 r. z zachowaniem 30 dniowego terminu. Wskazał, że należność wynosi 92.561,28 zł, w tym kapitał 87.099,15 zł.

Wypowiedzenie zostało odebrane 19 grudnia 2017 r. przez pozwanego.

Pismem z 15 stycznia 2018 r. pozwany domagał się interwencji w jego sprawie członka zarządu powodowego banku. Wniósł o zakreślenie dodatkowego terminu na spłatę zobowiązania.

7 września 2018 r. powód wystawił wyciąg z ksiąg banku z tytułu umowy kredytu z 17 czerwca 2014 r., którym potwierdzono wysokość zobowiązania pozwanego na 96.07,40 zł, w tym: 86.113,30 zł należność główna, 10.009,10 zł odsetki za okres od 17 czerwca 2014 r., 85 zł koszty, opłaty i prowizje.

Wskazano, że odsetki umowne naliczono w wysokości 29.423,20 zł, a odsetki karne 2.803,72 zł, łącznie 32.226,92 zł. Pozwany spłacił 22.217,82 zł na poczet ww. kwoty, przez co do zapłaty pozostało 10.009,10 zł.

Na koszty składały się: 20 zł list przedegzekucyjny polecony, 20 zł monit – list polecony, monit – list zwykły x 3 – 45 zł.

Pozwany w trakcie trwania umowy tytułem spłaty zobowiązania dokonał wpłat na kwotę: 84.923,23 zł, w tym 62.705,41 zł kapitał, 22.186,32 zł odsetki umowne oraz 31,50 zł odsetki karne.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dokonanych ustaleń faktycznych powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Powód wystąpił w sprawie o zapłatę należności z tytułu zawartej pomiędzy stronami umowy pożyczki gotówkowej z 17 czerwca 2014 r.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Do umowy pożyczki zastosowanie mają również przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r. poz. 1083), zgodnie z którą przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 1 i 2 pkt 1).

Przedłożone przez powoda dokumenty potwierdzają, że do zawarcia takiej umowy faktycznie doszło. Była to w zasadzie okoliczność bezsporna, potwierdzona także pismami pozwanego na etapie przedsądowym z 12 lipca 2017 r. oraz 15 stycznia 2018 r., który wnosił o odroczenie terminu płatności. Jednocześnie do akt sprawy zostały załączone potwierdzenia wypłaty środków, a pozwany nie kwestionował, że otrzymał kwoty określone w § 1 umowy. Umowa przyznania limitu kredytowego była umową warunkową zależną od okoliczności, których spełnienia nie wykazała żadna ze stron. Na mocy umowy z 17 czerwca 2014 r. strony zawarły więc wyłącznie umowę pożyczki gotówkowej.

Strona powodowa dochowała również w sprawie procedury wypowiedzenia umowy. Czynność ta została bowiem poprzedzona wezwaniem do zapłaty 8 października 2017 r., doręczonym osobiście pozwanemu 30 października 2017 r., zobowiązującym w terminie 14 dni do spłaty istniejących zaległości. Zgodnie zaś z § 1 ust. 17 umowy wypowiedzenie umowy mogło nastąpić w przypadku braku zapłaty w terminie dwóch pełnych rat pożyczki, o ile w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania do zapłaty pożyczkobiorca nie spłacił zadłużenia wynikającego z treści wezwania. Treść wezwania do zapłaty z 8 października 2017 r. nie pozostawia przy tym wątpliwości, że powód informował pozwanego o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty zobowiązania. Przed wypowiedzeniem umowy powód dopełnił zatem również obowiązku wynikającego z art. 75c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2019 poz. 2357), który wpisuje się w ostatnie tendencje legislacyjne dotyczące tzw. polityki drugiej szansy dla pożyczkobiorców, umożliwiając restrukturyzację zadłużenia, z czego pozwany jednak nie skorzystał.

Sąd nie podzielił zarzutu pozwanego dotyczącego wątpliwości, która umowa faktycznie została wypowiedziana. Strony nie dopełniły ostatecznie warunków przyznania limitu kredytowego określonego w § 2 umowy, zatem łączyła ich wyłącznie umowa pożyczki gotówkowej z 17 czerwca 2014 r. Mimo takiego stanu rzeczy pozwany podnosił zarzut, że wypowiedzenie z 7 grudnia 2017 r. było zatytułowane „wypowiedzenie umowy kredytu”. Zaznaczyć jednak należy, że z samej treści wypowiedzenia wynika, w sposób niebudzący wątpliwości, że powód wypowiada pozwanemu pożyczkę gotówkową o nr (...) z 17 czerwca 2014 r. z zachowaniem 30 dniowego terminu. Według art. 65 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W zakresie tego oświadczenia należało kierować się więc nie tytułem pisma, a jego treścią. Pozwany na etapie przedsądowym miał tego świadomość albowiem już po wypowiedzeniu umowy skierował on wniosek do członka zarządu banku, w którym domagał się jego interwencji umożliwiającej spłacenie zadłużenia w późniejszym terminie. Podnoszone wątpliwości przez pozwanego należało oceniać jako przyjętą linię obrony w toku procesu. Okoliczności sprawy, a w szczególności obowiązywanie w danym momencie jedynie umowy pożyczki potwierdza, że wolą powoda było jej wypowiedzenie.

Wobec podniesionego zarzutu pozwanego dotyczącego zamieszczenia w umowie niedozwolonych klauzul umownych sąd dokonał oceny zgodności z prawem poszczególnych postanowień.

Pozwany podnosił zarzut ustalenia na potrzeby umowy przez bank liczby dni w roku w ilości 360. Takie rozwiązanie stosowane jest do celów oprocentowania i określano je jako reguła bankowa. W tych przypadkach oprocentowanie naliczane jest za każdy faktyczny dzień trwania umowy, przy czym ułamek oprocentowania dzielony jest przez ilość dni roku bankowego. Przepisy ustawy nie zabraniają jednocześnie stosowania opisanej reguły. Według art. 52 ust. 3 ustawy prawo bankowe do obliczania należnych odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku przyjmuje się, że rok liczy 365 dni, chyba że umowa stanowi inaczej. Przepis ten należy wiązać zatem z treścią art. 353 ¹ k.c., który określa, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Pozwany podpisując umowę o określonej treści zgodził się na warunki w niej zamieszczone. Nie podnosił on także zarzutu odnoszącego się do wad oświadczenia woli.

W § 1 ust. 4 i 5 umowy oprocentowanie zostało ustalone na poziomie 7% w stosunku rocznym, jednak była to wysokość maksymalna, która mogła ulec jedynie obniżeniu w przypadku zmiany stopy kredytu lombardowego (...). Zasada ta miała więc charakter jednostronny. Rozwiązanie to było zatem korzystne wyłącznie dla pozwanego. Sąd nie mógł przez to zgodzić się z jego dalszym zarzutem, że uznane przez niego kwoty jako niezasadne odsetki powinny zostać przekwalifikowane jako kapitał pożyczki. Wyjaśnić należy jednak, że wskazana zasada przesądzała, że oprocentowanie było zmienne, a nie stałe jak określono w ust.4. Błędne sformułowanie przynosiło jednak korzyść pozwanemu.

W okresie obowiązywania umowy od 17 czerwca 2014 r. do 6 lipca 2020 r., przy uwzględnieniu kwoty pożyczki 120.000 zł oraz oprocentowania 7%, łączna kwota odsetek w danym przypadku mogła wynieść maksymalnie 50.906,30 zł. Ustalono ją jednak w kwocie 32.887,37 zł.

Także zarzut dotyczący wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania okazał się nieskuteczny. Umowa została zawarta na 72 miesięcy, a w tym czasie (...) mogło wynosić maksymalnie 13,89 %, natomiast zostało ustalone na 13,73%.

W świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wyżej przytoczony przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. formułuje więc następujące przesłanki uznania postanowień umownych za abuzywne: konsumencki charakter umowy (umowa została zawarta z konsumentem), kształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami w efekcie czego dochodzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta przez te postanowienia. Jednocześnie przepis ten wskazuje na dwie sytuacje, w których określone postanowienia nie mogą zostać uznane za niedozwolone, a mianowicie jeżeli: zostały one indywidualnie uzgodnione z konsumentem bądź jeżeli określają główne świadczenia stron i sformułowane są w sposób jednoznaczny. W danym przypadku warunki umowy były indywidualnie negocjowane w zakresie oprocentowania oraz wysokości prowizji.

Przedmiotowa umowa pożyczki jest umową o kredyt konsumencki określoną w art. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z treścią tego przepisu przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę, na mocy której przedsiębiorca w zakresie swojej działalności (kredytodawca), udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu w jakiejkolwiek postaci, a taką umową jest również umowa pożyczki spełniająca warunki z art. 720 § 1 k.c.

W odniesieniu do wysokości prowizji za udzielenie pożyczki zważyć należało, że do umowy z 17 czerwca 2014 r. znajdował zastosowanie art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z jego treścią maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

(...) ≤ (K x 25 %) + (K x n/R x 30 %),

w którym poszczególne symbole oznaczają:

(...) maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

Zgodnie z powyższym wzorem maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów pożyczki mogła wynosić 2.453.013,69 zł = 30.000 zł + 2.423.013,69 zł; (120.000 zł x 25%) + (120.000 zł x 2211 dni : 365 dni/ x 30%). W danym przypadku koszty te wyniosły 21.588,79 zł.

W odniesieniu do warunków ochrony ubezpieczeniowej wyjaśnić należy, że postanowienia te nie były w danym przypadku obowiązkowe i nie można ich uznać za produkt ściśle powiązany z udzieleniem samej pożyczki. Według § 1 ust. 19 i 20 umowy pozwanemu przysługiwało prawo do rezygnacji z ochrony ubezpieczeniowej. W danym przypadku była to jedyna forma zabezpieczenia spłaty pożyczki, jednak pozwany nie zaprzeczył, aby miał możliwość wyboru innej formy np. ustanowienia hipoteki.

Pozwany po dokonaniu wypowiedzenia umowy wpłacał następujące kwoty na rachunek kredytu: 1.000 zł - 11 września 2018 r., 5.201,98 zł - 5 października 2018 r. oraz 1.027,94 zł - 5 października 2018 r. Pozwany nie kwestionował wysokości dokonanej spłaty. Kwota 6.229,92 zł stanowi niewykorzystane ubezpieczenie. Jego pełnomocnik na rozprawie podnosił jedynie zarzut dotyczący nieprawidłowości wyliczeń spłaconej kwoty, jednak nie zaoferował żadnych potwierdzeń spłat rat, które dawałyby podstawę do dokonania odmiennych wyliczeń.

Na kwotę roszczenia składały się ostatecznie 78.883,38 zł kapitał, 10.009,10 zł odsetki oraz 85 zł koszty, łącznie 88.977,48 zł , które Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda.

Powyższa kwota została zasądzona wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP rocznie, ale nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych, od następujących kwot:

a) 86.113,30 zł od 8 września 2018 r. do 11 września 2018 r.

b) 85.113,30 zł od 12 września 2018 r. do 5 października 2018 r.

c) 78.883,38 zł od 6 października 2018 r. do dnia zapłaty.

Powód początkowo domagał się zapłaty kapitału pożyczki w wysokości 86.113,30 zł, która uległa obniżeniu o 1.000 zł po jej uiszczeniu 11 września 2018 r. Następnie wobec uiszczenia 5.201,98 zł 5 października 2018 r. 85.113,30 zł uległo obniżeniu do 78.883,38 zł, które stanowiło składnik żądania w zakresie kapitału.

Sąd umorzył postępowanie co do kwoty 7.229,92 zł wobec cofnięcia powództwa w tym zakresie. O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżył go w części tj. co do pkt 1 i 3. Pozwany zarzucał rozstrzygnięciu:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że: powód wykazał zasadę odpowiedzialności pozwanego wobec powoda oraz wysokość szkody; powód miał prawo domagać się zapłaty kwoty określonej treścią pozwu,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 65 k.c. poprzez błędne ustalenie w zakresie oświadczenia woli stron dotyczącej wypowiedzenia umowy dokonanego przez powoda i uznanie, że wypowiedzenie odnosiło się do umowy pożyczki, gdy z treści czynności wynikało, że odnosiła się do umowy kredytu, co wpłynęło na błędne przyjęcie odpowiedzialności strony pozwanej;

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.:

-

art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez przyjęcie, że powód udowodnił rozmiar szkody oraz zasadność i wysokość dochodzonych roszczeń, podczas gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie potwierdza tych twierdzeń,

-

art. 232 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wysokości zobowiązania, podczas gdy zebrany materiał dowodowy wymagał jego zweryfikowania,

-

art. 232 k.p.c. w zw. z art. 299 § 1 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego z przesłuchania strony pozwanej na okoliczność ustalenia wysokości zobowiązania, podczas gdy zebrany materiał dowodowy wymagał jego zweryfikowania,

-

art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na sformułowaniu wniosków logicznie niespójnych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i ustaleń faktycznych, a przede wszystkim przyjęcie, że: pozwany zobowiązany był do zapłaty na rzecz powoda kwoty dochodzonej pozwem; powód wykazał wysokość i zasadność dochodzonych roszczeń,

-

art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. art. 6 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na sformułowaniu wniosków logicznie niespójnych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i ustaleń faktycznych, a przede wszystkim przyjęcie, że powód wykazał, że był uprawniony do uzyskania dochodzonej kwoty od pozwanego, pomimo braku wystąpienia okoliczności uprawniających do jej wypłaty,

-

art. 245 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na sformułowaniu wniosków logicznie niespójnych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i ustaleń faktycznych, a przede wszystkim przyjęcie, że pozwany nie zakwestionował materiału przedłożonego przez stronę powodową i nie zaprzeczył, że zobowiązany był do zapłaty na rzecz powoda kwoty dochodzonej pozwem,

-

art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń i ocen w sposób dowolny, sprzeczny z treścią dowodów oraz bez wszechstronnego rozważenia całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego i uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w sprawie, przy braku merytorycznych i rzeczowych argumentów w sposób obiektywnie przekonujących i potwierdzających zasadność wniosków odzwierciedlonych w wyroku,

-

art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne,

-

art. 316 § 1 k.p.c. poprzez wydanie wyroku z pominięciem ustalonego w sprawie stanu faktycznego.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku: w pkt 1 poprzez oddalenie powództwa w tej części; w pkt 3 poprzez obciążenie powoda kosztami procesu; zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych za II instancję oraz uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł; powołanie biegłego sądowego rzeczoznawcę i przeprowadzenie dowodu dla ustalenia przebiegu wzajemnych rozliczeń oraz wskazania faktycznej kwoty zobowiązania po stronie pozwanego, dokładnej wysokości wszystkich spłaconych rat, wraz z rozpisaniem na każdy miesiąc z osobna, zawierającą następujące dane: kwota raty kapitałowej w (...), kwota raty odsetkowej w (...) z podaniem sposobu jej obliczenia, dokładną wysokość wszystkich poniesionych kosztów (marże, opłaty, prowizje, ubezpieczenia, itp.).

Powód wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny, zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie budzą wątpliwości i dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje je w pełni za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Zostały one poczynione w oparciu o treść dokumentów, których wiarygodność formalna i materialna nie mogła budzić jakichkolwiek wątpliwości i nie była przez strony kwestionowana.

Ustalenia te nie zostały skutecznie wzruszone w apelacji w ramach licznych podniesionych w niej zarzutów odwołujących się do przepisów prawa procesowego.

Ich analiza prowadzi jednak do wniosku, że apelujący nie kwestionuje, przynajmniej w sposób czytelny, któregokolwiek z konkretnych ustaleń faktycznych, przedstawionych w pisemnym uzasadnieniu wyroku, a jedynie próbuje forsować ich odmienną, korzystną dla pozwanego ocenę prawną.

W zasadzie zatem zarzuty apelacji sprowadzają się głównie do podważania przez skarżącego poprawności przeprowadzonego przez sąd procesu subsumcji ustalonego w sprawie stanu faktycznego pod właściwe przepisy, w szczególności art. 6 kc oraz art. 65 kc, a co należy do sfery wykładni i stosowania prawa materialnego.

Żaden z podniesionych w apelacji zarzutów nie zasługiwał jednak na uwzględnienie.

W istocie wywody środka zaskarżenia ograniczają się, poza zreferowaniem dotychczasowego przebiegu postępowania, do podnoszenia dwóch kwestii.

Po pierwsze apelujący w dalszym ciągu stoi na stanowisku, że zawarta między stronami umowa pożyczki pieniężnej nie została skutecznie wypowiedziana, bowiem oświadczenie banku z dnia 7 grudnia 2017 r. dotyczy rzekomo innego stosunku zobowiązaniowego.

Tymczasem prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, że tego rodzaju interpretacja wspomnianego oświadczenia nie znajduje jakichkolwiek podstaw.

Co prawda, oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zostało rzeczywiście błędnie zatytułowane jako „wypowiedzenie umowy kredytu”, co jest zapewne wynikiem niestarannego działania jego autora, jednak sama jego treść wyraźnie odnosi się już wyłącznie do zawartej przez strony umowy pożyczki z dnia 17 czerwca 2014 r.

Świadczy o tym wprost powołanie się na tą umowę w samym oświadczeniu woli o wypowiedzeniu, z podaniem daty i numeru konkretnego kontraktu.

Tak też musiało ono być i było traktowane przez pozwanego jako jego adresata.

Świadczy o tym zachowanie pozwanego, który w piśmie z 12 lipca 2017 r., stanowiącym odpowiedź na wypowiedzenie, nie negował jego skuteczności (nb. nazywając także zawartą umowę kredytem, co świadczy, że strony nie przywiązywały wagi do samego określenia łączącego ich zobowiązania), a jedynie wnosił o udzielenie mu prolongaty terminu na wykonanie zobowiązania.

Dodać można, że także w piśmie do Rzecznika (...) z dnia 5 marca 2022 r., złożonego w postępowaniu apelacyjnym (k. 238) pozwany wprost przyznaje, że rozwiązano z nim właśnie umowę pożyczki pieniężnej, o jakiej mowa w pozwie.

Pozwany nigdy także przed procesem w korespondencji z bankiem nie wyrażał w tym względzie jakichkolwiek wątpliwości, a nadto nie posiadał wobec powoda zadłużenia z innego tytułu, do którego spłaty mógłby być wzywany.

Niezależnie od tego słusznie sąd I instancji odwołał się do obowiązku wykładania treści oświadczeń woli zgodnie z dyrektywami wynikającymi z przepisu art. 65 kc.

Decydujące znaczenie ma zatem, zgodnie z art. 65 § 2 kc, subiektywna metoda wykładni, odwołująca się do zgodnego rozumienia treści oświadczenia woli przez obie strony, tzn. składającego i adresata.

Co prawda, verba lege, przepis ten odsyła jedynie do wykładni treści umów, niemniej powszechnie przyjmuje się, że znajduje on zastosowanie do wszystkich, zatem również jednostronnych, oświadczeń woli, takich jak wypowiedzenie umowy (zob. bliżej Kodeks cywilny. Komentarz pod. red. E. Gniewka i P. Machnikowskiego, Wyd. C.H. Beck, 2021 r., str. 174).

Nie może zatem ulegać wątpliwości, że doszło do skutecznego wypowiedzenia przez powodowy bank umowy pożyczki z 17 czerwca 2014 r.

Całkowicie bezzasadny jest także zarzut apelacji, zgodnie z którym powód miał nie dopełnić wynikającego z przepisów art. 6 kc oraz art. 232 zd. 1 kpc obowiązku wykazania wysokości należnego mu świadczenia.

Argumentacja przywoływana przez pozwanego na wsparcie tego rodzaju zarzutu zdaje się świadczyć o niewłaściwym rozumieniu ciężaru dowodu w rozpoznawanej sprawie.

Powód, jak prawidłowo przyjął sąd I instancji, wykazał, że przekazał pozwanemu kwotę pożyczki.

W pismach z dnia 18 grudnia 2018 r i 9 października 2020 r. oraz w wyciągu z ksiąg banku dokonał także szczegółowego rozliczenia pożyczki z uwzględnieniem poszczególnych spłat ze strony pozwanego i wskazaniem ich zaliczenia na kapitał i należności uboczne.

Szczegółowo podał również, jak wyliczone zostały należności z tytułu odsetek umownych i karnych.

Trudno wskazać, jakie jeszcze dowody powinien przedłożyć bank dla wykazania zasadności swojego roszczenia.

Należy podkreślić, że, co do zasady, nie ma podstaw do obciążania strony obowiązkiem udowadniania tzw. „faktów negatywnych”, w tym przypadku wykazywania przez bank, że pożyczkobiorca nie spełnił świadczenia wzajemnego z tytułu spłaty pożyczki.

Natomiast prawidłowy rozkład ciężaru dowodu w sprawie z powództwa banku dochodzącego roszczeń z tytułu zwrotu kredytu (pożyczki) polega na obciążeniu powoda obowiązkiem wykazania, że doszło do zawarcia z pozwanym ważnej umowy, że swoje zobowiązanie z tej umowy wykonał oraz wskazanie aktualnej kwoty zadłużenia z odwołaniem się do zapisów analitycznych z księgowości.

Pozwany natomiast, tym bardziej reprezentowany profesjonalnie, o ile nie zgadza się z przedstawionym bilansem wykonania umowy, ma obowiązek podnieść przeciwko niemu merytoryczne zarzuty, przez przedstawienie konkurencyjnego rozliczenia.

Należy podkreślić, przenosząc to na realia sprawy, że pozwany jako kredytobiorca dysponował ku temu wszystkimi niezbędnymi danymi.

Znał on bowiem treść umowy pożyczki i wynikającą z niej stopę oprocentowania a także zasady zaliczania wpłat na poszczególne kategorie należności (kapitał, odsetki umowne, odsetki karne, prowizje itp.).

Dysponował także, co oczywiste, historią dokonanych przez siebie wpłat na poczet wykonywania umowy.

Dokonanie tego rodzaju rozliczenia sprowadza się do prostych działań arytmetycznych i nie wymaga korzystania z wiadomości specjalnych, a jedynie poświęcenia temu pewnej ilości czasu (z tych też przyczyn nie było konieczności powoływania w sprawie dowodu z opinii biegłego z dziedziny księgowości w celu rozliczenia wykonania umowy pożyczki).

Tymczasem pozwany swoją obronę w tym zakresie, w tym także na etapie postępowania apelacyjnego, ograniczał do prostego negowania en bloc prawidłowości przedstawionego przez powoda rozliczenia pożyczki, co, z przyczyn o których była wyżej mowa, było niewystarczające.

Nie było także podstaw do uwzględnienia wniosku zawartego w piśmie pozwanego z dnia 5 marca 2022 r. o zawieszenie postępowania do czasu uzyskania odpowiedzi od Rzecznika (...) na postulat wystąpienia do sądu z oświadczeniem zawierającym pogląd istotny dla sprawy.

Pomijając już brak podstaw prawnych do uwzględnienia takiego wniosku, ponownie należy za sądem I instancji podkreślić, że pozwany niewłaściwie odczytuje treść postanowienia § 1 ust. 5 umowy pożyczki, dopatrując się w nim abuzywności w rozumieniu przepisów o ochronie konsumentów a nadto sprzeczności z wyrażoną w § 1 ust. 4 zasadą stałej stopy oprocentowania pożyczki.

Tymczasem kwestionowany zapis stanowił jedynie przeniesienie do zobowiązania stron treści przepisów art. 359 § 2 ¹ i § 2 ² kc w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy.

Wymieniony tam parametr czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...) wyznaczał wówczas stopę odsetek maksymalnych, stanowiącą zarazem górną granicę dopuszczalnych odsetek umownych.

Opisana w § 1 ust. 5 zasada korygowania odsetek umownych obowiązywałaby zatem z mocy samego prawa, niezależnie od tego czy strony wprowadziłyby ją do tekstu umowy.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

Bogdan Wysocki

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym

Starszy sekretarz sądowy

Sylwia Stefańska