Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Bogdan Wysocki
Sędziowie:	SA Piotr Górecki SA Jacek Nowicki (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2014 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa C. N.

przeciwko Skarbowi Państwa- (...)

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 8 maja 2013 r., sygn. akt XII C 283/10

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.400zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/J. Nowicki /-/B. Wysocki /-/P. Górecki

Sygn. akt I ACa 774/13

UZASADNIENIE

Powód C. N. ostatecznie wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – (...) w (...)kwoty 218.700 zł, w tym kwoty 100.000 zł tytułem nakładów niezbędnych na rewitalizację akustyczną budynku mieszkalnego i 118.700 zł tytułem odszkodowania za ubytek wartości nieruchomości z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy wyrokiem z 8 maja 2013 roku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 118.700 zł tytułem ubytku wartości nieruchomości i kwotę 92.920,98 zł tytułem nakładów niezbędnych na rewitalizację akustyczną z ustawowymi odsetkami od 8 maja 2013 roku, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

Powód jest właścicielem nieruchomości częściowo zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonej w P. przy ul. (...). Na mocy rozporządzenia nr (...) Wojewody (...) z 17 grudnia 2003 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) P. – K. w P., które weszło w życie w dniu 1 stycznia 2004 roku nieruchomość powoda znalazła się w strefie (...) obszaru ograniczonego użytkowania, która to strefa otacza lotnisko. Dla strefy (...) Wojewoda (...) określił następujące ograniczenia: zakaz budowy budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki i budynków związanych ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzież, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia obszarów A ochrony środowiskowej. Natomiast w zakresie wymagań technicznych dotyczących budynków wskazano, że należy dokonać zmiany funkcji istniejących budynków na niepodlegające ochronie akustycznej.

Następnie na mocy rozporządzenia nr(...)Wojewody (...) z 31 grudnia 2007 roku zmieniającego niżej wymienione rozporządzenie, które weszło w życie z dniem 22 lutego 2008 roku, podmiotowa nieruchomość znalazła się w strefie I obszaru ograniczonego użytkowania, dla której przewidziano ograniczenia, poprzez zakaz przeznaczenia terenu pod budowę budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowiska. Natomiast w zakresie wymagań technicznych dotyczących budynków wskazano, że należy dokonać zmiany funkcji istniejących budynków na niepodlegające ochronie akustycznej lub zapewnić właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych w odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

W oparciu o opinię biegłego K. R. Sąd Okręgowy ustalił, że wartość nieruchomości w związku z przekroczeniem norm hałasu, obniżyła się o kwotę 118.700 zł, natomiast na podstawie opinii biegłych A. K. i P. Ś. określił wartość koniecznych nakładów w celu rewitalizacji akustycznej budynku na kwotę 92.920,98 zł.

W ocenie Sądu pierwszej instancji nie sposób zakwestionować opinii K. R., który zastosował właściwą metodę badawczą i w sposób konsekwentny i logiczny uzasadnił swój wywód. Tak samo, Sąd pierwszej instancji nie znalazł podstaw do podważenia opinii biegłych A. K. i P. Ś..

Zdaniem Sądu Okręgowego bezzasadne były też zarzuty pozwanego dotyczące nieobowiązywania rozporządzenia Wojewody (...) z 31 grudnia 2007 roku, ponieważ jest to nadal akt obowiązujący.

Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił też zarzutu wygaśnięcia roszczeń powoda, ponieważ z dniem 22 lutego 2008 roku, to jest z dniem wejścia w życie rozporządzenia Wojewody (...) nr (...) dwuletni termin rozpoczął bieg na nowo. Nowelizacja aktu prawa miejscowego uruchomiła na nowy bieg terminu do dochodzenia roszczeń. Powód wniósł pozew w dniu 11 lutego 2010 roku mieszcząc się zatem w 2 – letnim terminie, którego bieg rozpoczął się 22 lutego 2008 roku.

Szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 ustawy prawo ochrony środowiska jest obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, że właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje, w tym wypadku hałas. Ogranicza on niewątpliwie sposób korzystania z nieruchomości.

Utrata wartości nieruchomości nie jest, zdaniem Sądu Okręgowego, szkodą jedynie hipotetyczną aktualizującą się dopiero w chwili rozporządzenia prawem, bowiem własność nieruchomości stanowi dobro o charakterze inwestycyjnym i jest lokatą kapitału. W warunkach gospodarki rynkowej każda rzecz mająca wartość majątkową może być w każdym czasie sprzedana.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala też postawić tezę o istnieniu związku przyczynowego między hałasem na nieruchomości powoda i utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, a spadkiem jej wartości w rozumieniu art. 361 § 1 kc. Na skutek wejścia w życie rozporządzenia doszło do zawężenia granic własności i tym samym do ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości. O ile bowiem wcześniej, to jest przed wejściem w życie rozporządzenia, właściciel mógł żądać zaniechania immisji przekraczającej standard ochrony środowiska, o tyle, na skutek jego wprowadzenia, takiego żądania został pozbawiony.

Nadto, w ocenie Sądu pierwszej instancji, to iż strefa I odpowiada poprzedniej strefie (...) co do zakresu ograniczeń nie ma znaczenia. Byłoby to istotne tylko wtedy, gdyby powód dochodził poprzednio odszkodowania i je otrzymał, bowiem w takiej sytuacji należałoby od odszkodowania obecnie wyliczonego odjąć odszkodowanie już otrzymane, aby nie doprowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia powoda (art. 405 kc).

Z kolei co do nakładów związanych z zapewnieniem wymagań technicznych w zakresie akustyki budynku, Sąd Okręgowy miał na uwadze to, iż elementem szkody są „koszty poniesione”, a nie wyłącznie „koszty już poniesione”. Konieczny koszt robót budowlanych zgodnie z opinią biegłego P. Ś. wynosi 92.920,98 zł.

W apelacji z 17 czerwca 2013 roku pozwany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 227 kpc poprzez uznanie za przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy opinie biegłych K. R. i A. K. oraz art. 233 kpc poprzez sprzeczną z zasadą swobodnej oceny dowodów ocenę dowodu w postaci opinii A. K.. Nadto skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 129 ust. 2 i ust. 4 ustawy prawo ochrony środowiska oraz niewłaściwą wykładnię przepisów załącznika nr(...) do rozporządzenia Wojewody (...) nr (...), poprzez przyjęcie, że dopiero od 22 lutego 2008 roku powodowi przysługiwało roszczenie o „nakłady wygłuszeniowe”.

Mając powyższe na uwadze pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

1.  Apelacja pozwanego jest niezasadna. Istota sporu dotyczy zgłoszenia

roszczeń o odszkodowanie z tytułu obniżenia wartości nieruchomości i z tytułu nakładów na rewitalizację akustyczną budynku w okresie gdy obowiązywało rozporządzenie Wojewody (...) nr (...)z 31 grudnia 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Wojskowego P. – K., które weszło w życie w dniu 22 lutego 2008 roku. Powód zgłosił żądanie, wytaczając powództwo w dniu 11 lutego 2010 roku. Sąd Okręgowy uznał, że dwuletni termin o którym mowa w art. 129 ust. 4 ustawy z 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U. tj. z 2008 nr 25 poz. 150 ze zm.) rozpoczął bieg z dniem wejścia w życie wyżej wymienionego rozporządzenia i w związku z tym powód nie przekroczył powyższego terminu.

Pozwany zarzuca w apelacji, że Sąd pierwszej instancji pozbawił znaczenia upływ dwuletniego terminu, a zmianę rozporządzenia jako objęcie nieruchomości powoda po raz pierwszy obszarem ograniczonego użytkowania, gdy tymczasem rozporządzenie nr (...) – w przypadku nieruchomości powoda – nie zwiększyło ograniczeń w stosunku do poprzedniego rozporządzenia nr (...)i nie mogło dojść do obniżenia wartości nieruchomości. Już wcześniej hałas przekraczał dopuszczalne normy. Pozwany nie zgodził się też ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że dopiero na podstawie rozporządzenia nr (...)i zaliczenia nieruchomości do strefy I obszaru ograniczonego użytkowania powód zyskał możliwość dochodzenia odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości, ponieważ pod rządem rozporządzenia nr(...) i znajdowania się nieruchomości w strefie(...)powodowi służyło jedynie roszczenie o wykup nieruchomości.

2.  Nieruchomość powoda na mocy rozporządzenia nr (...) Wojewody

(...) z 17 grudnia 2003 roku, które obowiązywało od 1 stycznia 2004 roku znalazła się w strefie(...) obszaru ograniczonego użytkowania, a po wejściu w życie rozporządzenia nr (...) z 31 grudnia 2007 roku, od 22 lutego 2008 roku jest w strefie (...) obszaru ograniczonego użytkowania.

Jak wynika z załączników nr 3 w zakresie ograniczeń przeznaczenia terenu między obu strefami praktycznie nie ma różnic i polegają na zakazie budowy budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej oraz budynków związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, a także zakazie tworzenia obszarów (...) ochrony uzdrowiskowej. Natomiast w zakresie sposobu korzystania z nieruchomości zalecono lokalizowanie nowych obiektów nie wymagających ochrony akustycznej i nie powodujących znaczącego zwiększenia emisji hałasu do środowiska. Istotna różnica dotyczy natomiast wymagań technicznych istniejących na nieruchomościach budynków, ponieważ w ramach strefy (...) należało dokonać zmiany funkcji istniejących budynków na niepodlegające ochronie akustycznej, natomiast w ramach strefy (...) właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości może zmienić funkcję budynku na nie podlegającą ochronie akustycznej lub zastosować właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

Ponieważ nieruchomość powoda jest zabudowana budynkiem mieszkalnym, nakaz zmiany funkcji budynku, przy jednoczesnym braku możliwości rewitalizacji akustycznej budynku i zastosowania przegród akustycznych w strefie E oznaczał, iż w świetle rozporządzenia stało się niemożliwe korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób. W przyszłości budynki mieszkalne miały być likwidowane.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska, jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości (użytkownik wieczysty) może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części. Z chwilą wejścia w życie rozporządzenia nr (...) powód mógł zatem żądać od pozwanego wykupu nieruchomości, bowiem dotychczasowy sposób użytkowania nieruchomości był niedopuszczalny.

Powyższe ograniczenia mają charakter istotny w odróżnieniu od ograniczeń przewidzianych w art. 129 ust. 3 ustawy prawo ochrony środowiska, które można określić jako nieistotne, nie dające uprawnienia do żądania wykupu nieruchomości.

W sytuacji, gdy nieruchomość jest zabudowana budynkiem mieszkalnym, żądanie jej wykupu może jednak być dla właściciela poważną życiową zmianą i zapewne dlatego zwykle właściciele nieruchomości z tego prawa nie korzystają. Jeżeli jednak zgłoszą takie żądanie, jest oczywiste, że nie mogą domagać się odszkodowania z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości.

Powstaje jednak pytanie czy można było żądać odszkodowania w sytuacji, gdy ograniczenie sposobu korzystania miało charakter istotny (art. 129 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska), skoro zgodnie z treścią załącznika nr 3 do rozporządzenia nr (...)dopuszczalna była jedynie zmiana funkcji istniejących budynków na niepodlegające ochronie akustycznej i nie było możliwe zachowanie funkcji mieszkalnych (w załączniku mowa jest o likwidacji zabudowy mieszkaniowej).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, możliwość dokonania rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego i dalszego korzystania z tego budynku z chwilą wejścia w życie w dniu 22 lutego 2008 roku rozporządzenie nr (...) w sposób zasadniczy zmieniło sytuację prawną właściciela nieruchomości. Od tego dnia powód, na podstawie nowego rozporządzenia, mógł – nie dokonując zmian funkcji budynku – z niego korzystać w celach mieszkaniowych. Zupełnie inną rzeczą jest to, że powód cały czas mieszka na terenie spornej nieruchomości, chociaż w świetle rozporządzenia nr (...)powinien zmienić przeznaczenie budynku na niemieszkalne. W rezultacie, powstała nowa sytuacja prawna dla nieruchomości powoda, która umożliwiła wystąpienie z roszczeniem odszkodowawczym (art. 129 ust. 3 ustawy Prawo o ochronie środowiska). Odpadła przesłanka niemożności korzystania z nieruchomości w dotychczasowy sposób i otworzyła się droga do żądania odszkodowania dla nieruchomości przeznaczonej jak dotychczas, na cele mieszkalne.

W tej sytuacji, dwuletni termin prekluzyjny, przewidziany w art. 129 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska dla żądania odszkodowania rozpoczął bieg w dniu 22 lutego 2008 roku. Powód wytoczył powództwo 11 lutego 2010 roku, a zatem termin ten został zachowany.

Opinia biegłego K. R. wbrew zarzutom skarżącego, jest w pełni przydatna dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Apelacyjny podziela argumentację Sądu pierwszej instancji, co do poprawności opinii i trafności jej wniosków.

Odnosząc się natomiast do zarzutów dotyczących nakładów w celu zapewnienia właściwego klimatu akustycznego (przegród budowlanych) to nie budzi wątpliwości, że dla nieruchomości powoda dopuszczalność poczynienia tych nakładów powstała dopiero w chwili wejścia w życie rozporządzenia nr(...)to jest w dniu 22 lutego 2008 roku. W tym dniu nieruchomość znalazła się w strefie (...), co oznacza, że w tym momencie dopuszczono dokonanie nakładów. Wcześniej, gdy nieruchomość była w strefie (...), rozporządzenie nie przewidywało wykonania przegród budowlanych, ponieważ dopuszczalna była jedynie zmiana funkcji budynku, na budynek który nie wymagał ochrony akustycznej. Mówiąc ściśle, powód mógł we własnym zakresie wykonać izolację, ale bez prawa żądania zwrotu nakładów. Jest to następstwo zmiany rozporządzenia, zgodnie z którą, funkcje i przeznaczenie zabudowanej nieruchomości mogły pozostać takie same.

Także w tym wypadku, opinia biegłych A. K. i P. Ś. nie budzi zastrzeżeń.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 385 kpc należało orzec jak w sentencji wyroku.

/-/J. Nowicki /-/ B. Wysocki /-/ P. Górecki