Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bogdan Wysocki /spr./

Sędziowie: SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

SSA Ewa Staniszewska

Protokolant: st. sekr. sąd. (...)

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2018 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa A. R.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 28 grudnia 2016 r. sygn. akt XII C 2216/13 i zażalenia powoda na zawarte w tym wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 2 w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powoda należność obniża do kwoty 40.288,52 zł (czterdzieści tysięcy dwieście osiemdziesiąt osiem złotych pięćdziesiąt dwa grosze z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części powództwo o zapłatę odszkodowania oddala;

b)  w punkcie 6 w ten sposób, że koszty postępowania rozdziela między stronami stosunkowo, obciążając nimi w 2/3 powoda a w 1/3 pozwanego i z tego tytułu:

- zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.522 zł (jeden tysiąc pięćset dwadzieścia dwa złote);

- nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa ((...)tytułem zwrotu wydatków: od powoda kwotę 198,40 zł a od pozwanego kwotę 99,20 zł;

II.  w pozostałej części apelację oddala;

III.  koszty postępowania apelacyjnego rozdziela między stronami stosunkowo, obciążając nimi w 26,6% powoda a w 73,4% pozwanego i z tego tytułu zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 421 zł (czterysta dwadzieścia jeden złotych);

IV.  oddala zażalenie;

V.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Ewa Staniszewska Bogdan Wysocki Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

Sygn. akt I ACa 612/17

I ACz 724/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 października 2013 r. powód A. R. domagał się zobowiązania pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. do zaniechania naruszania autorskich praw majątkowych powoda polegających w szczególności na publikacji (rozpowszechnianiu) i zwielokrotnianiu (dodruku) K. pt „(...)". Powód wniósł ponadto o zasądzenie od pozwanego kwoty 103.117,56 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty tytułem naprawienia wyrządzonej mu szkody (stanowiącej trzykrotność należnego wynagrodzenia za opublikowane egzemplarze K.). Dodatkowo wniósł o zasądzenie 139.160 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty tytułem wydania uzyskanej przez pozwanego korzyści (stanowiącej równowartość zysku pozwanego z bezprawnego rozpowszechniania K.). Powód domagał się również zobowiązania pozwanego do opublikowania w tygodniku N. Polska (wydawca - (...) Sp. z o.o.) oraz dzienniku Gazeta (...) (wydawca (...) S.A.) oświadczenia o wskazanej w pozwie treści. Powód wniósł poza tym o upoważnienie do wykonania zastępczego na koszt pozwanego publikacji w terminie określonym i zobowiązanie pozwanego do wycofania pozostających w dystrybucji egzemplarzy książki i zniszczenie pozostałych w posiadaniu pozwanego egzemplarzy książki.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości; zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pismem z dnia 10 sierpnia 2016 r., sprecyzowanym na rozprawie dnia 14 grudnia 2016 r., strona powodowa cofnęła powództwo ponad kwotę 69.739,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty tytułem naprawienia wyrządzonej powodowi szkody oraz cofnęła powództwo ponad kwotę 41.069,89 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty tytułem wydania uzyskanej przez pozwanego korzyści. W pozostałym zakresie powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Na rozprawie dnia 14 grudnia 2016 r. powód cofnął powództwo w przedmiocie zobowiązania pozwanego do opublikowania oświadczenia w prasie na temat powoda oraz ewentualnego upoważnienia powoda do opublikowania tego oświadczenia, w przypadku niedokonania tego przez pozwanego.

Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w(...) zobowiązał pozwanego do zaniechania naruszania autorskich praw majątkowych powoda, polegających w szczególności na publikacji i zwielokrotnianiu książki „(...)(pkt 1), zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem odszkodowania kwotę 69.739,96 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty (pkt 2), zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem wydania uzyskanej korzyści kwotę 41.069,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty (pkt 3), nakazał pozwanemu usunięcie skutków naruszeń praw autorskich powoda poprzez: a) wycofanie pozostających w dystrybucji egzemplarzy książki „(...)”, b) zniszczenie pozostających w posiadaniu pozwanego egzemplarzy książki „(...)” (pkt 4), w pozostałym zakresie postępowanie umorzył (pkt 5), kosztami procesu obciążył obie strony po połowie i z tego tytułu: a) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.057 zł tytułem zwrotu połowy opłaty od pozwu, b) nakazał ściągnąć od stron na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kwoty po 148,80 zł tytułem zwrotu części wydatków, c) koszty zastępstwa procesowego stron zniósł wzajemnie (pkt 6).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Powód zawodowo zajmuje się fizjoterapią, prowadzi własny gabinet fizjoterapii, jest uznanym specjalistą w swojej dziedzinie, autorem szeregu publikacji w tym autorem książki pr. „(...)” (cyt. dalej jako (...)). Powód przez szereg lat zlecał publikację K. p. E. Z., która zarządzała pozwaną spółką i która ustąpiła z zarządu na rzecz swoich synów. 11 marca 2006 r. powód zawarł z pozwaną umowę wydawniczą dotyczącą publikacji przez pozwanego K. (cyt. dalej jako (...)). W § 2.1 Umowy strony przewidziały, że wyłączne prawo publikacji K. przysługuje pozwanemu przez okres 2 lat tj. do dnia 11 marca 2008 r. Ponadto, § 4 Umowy stanowił, że cena wydawnicza K. wynosi 55 % ceny detalicznej, zaś honorarium autorskie 15 % ceny wydawniczej.

Po wygaśnięciu Umowy strony w okresie 2008-2013 czyniły starania mające na celu zawarcie nowej umowy, do czego jednak ostatecznie nie doszło.

Na konferencji która miała miejsce w dniach 8-9 marca 2013 r. w P. powód odkrył, że K. jest nadal przez pozwaną wydawana i znajduje się w ofercie jednej z (...) księgarni.

Powód pismem z dnia 25 marca 2013 r. zwrócił się do pozwanej z wezwaniem do rozliczenia się z bezprawnie wydanych po wygaśnięciu Umowy egzemplarzy K. oraz wycofania tych które nadal pozostawały w obrocie.

Pismem z dnia 8 maja 2013 r. pozwana oświadczyła, co następuje:

(…) Jeszcze raz chcemy przeprosić, że wydaliśmy książkę, kiedy trwały wciąż negocjacje dotyczące przedłużenia umowy. Jednakże przekazaliśmy raporty, rozliczyliśmy tantiemy i odprowadziliśmy podatki do US od wszystkich sprzedanych egzemplarzy.

Staraliśmy się ustalić, jak mogło do niepodpisania umowy w terminie. Zadzwoniliśmy do osób w tamtym czasie pracujących w (...) i odpowiedzialnych za prawa wydawnicze. Niestety, nie otrzymaliśmy jednoznacznej odpowiedzi. Możemy przypuszczać, że mogły zajść następujące okoliczności (…).

Zgodnie z procedurą, przy każdym dodruku dział produkcji sprawdza w dziale praw, czy prawa wydawnicze do książki są aktualne.

Prawdopodobnie osoba odpowiedzialna za prawa wydawnicze zajrzała do katalogu praw, stwierdziła, że podpisane były niedawno, w 2006 roku, więc na pewno jeszcze są aktualne, do 2016 roku, ponieważ wszystkie prawa do książek polskich podpisujemy na co najmniej 10 lat. (...) jest jedynym wyjątkiem, kiedy prawa podpisywaliśmy co dwa lata. Podpisywała je dawniej pracująca u nas Prezes (...) i z jej odejściem zaginęła pamięć o wyjątkowej umowie. Pracownik wykazał się niedostateczną starannością, bo nie sprawdził, DO KIEDY są podpisane prawa. Dział produkcji opierając się na błędnej informacji dodrukowywał książkę. Zmiana na stanowisku osoby odpowiedzialnej za prawa wydawnicze również spowodowała brak kontynuacji wcześniej rozpoczętych rozmów z Autorem. Wszystko to wyjaśnia, ale nie usprawiedliwia popełnionych przez (...) błędów. W 2011 roku zamówiliśmy i wykonaliśmy program komputerowy kontrolujący prawa wydawnicze i teraz każdy dział ma do niego dostęp i nie ma takiej możliwości, żeby doszło dodruku książki bez praw, jak również do pominięcia zapłaty tantiem, aczkolwiek w wypadki książki „(...)” tantiemy były płacone regularnie (…).

Pismem z dnia 25 czerwca 2013 r. pełnomocnik powoda skierował do pozwanej wezwanie do zaprzestania naruszania praw autorskich wraz z przedsądowym wezwaniem do zapłaty.

Sprzedaż detaliczna K. w księgarni medycznej w P. „(...)” zakończyła się w okresie lipca 2013 r., ostatni egzemplarz został sprzedany 26 lipca 2013 r.

Zgodnie z opinią z dnia 30 czerwca 2016 r. wydaną przez biegłego sądowego z dziedziny finansów i rachunkowości przedsiębiorstw w dniu 12 marca 2008 r. R. S.:

1. W magazynie pozwanej znajdowało się 8 egzemplarzy K., biegły nie mógł ustalić ilości egzemplarzy K. w dniu 12 marca 2008 r. na rynku hurtowym i detalicznym. Wszystkie egzemplarze K. wprowadzone do dystrybucji przez pozwaną uznane zostały przez nią za sprzedane i wystawiono za nie faktury sprzedaży. Tym samym powstała należność na rzecz powoda z tytułu tantiem i/lub zysku ze sprzedaży K.. W okresie od 12 marca 2008 r. do dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu tj. 12 listopada 2013 r. pozwana wraz z podmiotami z nią współpracującymi opublikowała (tzn. rozpowszechniła i wprowadziła do obrotu) 14.136 egzemplarzy K.;

2. W okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. średnia okładkowa cena detaliczna dla 1 egzemplarza książki wyniosła 29,50 zł netto i 29.90 zł brutto, biegły z powodów obiektywnych nie mógł ustalić rzeczywistej średniej ceny detalicznej stosowanej w obrocie w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. Opierając się na treści § 4.1 Umowy określającej, że „cena wydawnicza wynosi 55 % ceny detalicznej”, wyliczona w oparciu o cenę okładkową, średnia cena wydawnicza dla 1 egzemplarza książki wyniosła 16,23 zł netto i 16,45 zł brutto. Opierając się na rzeczywistej wielkości wpływów (...) Wydawnictwa (...) ze sprzedaży K. tak ustalona rzeczywista średnia cena wydawnicza wyniosła 13,67 zł netto i 13,87 zł brutto.

3. Średnie wynagrodzenie należne powodowi z tytułu tantiem za 1 egzemplarz K. w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. wynosiło według: okładkowych cen detalicznych netto 2,43 zł/egz., okładkowych cen detalicznych brutto 2,47 zł/egz., rzeczywistych cen wydawniczych netto 2,05 zł/egz., rzeczywistych cen wydawniczych brutto 2,08 zł/egz. Całkowite wynagrodzenie należne powodowi z tytułu tantiem za wszystkie egzemplarze książki w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. wynosiło według: okładkowych cen detalicznych netto 34.406,29 zł/egz., okładkowych cen detalicznych brutto 34.869,98 zł/egz., rzeczywistych cen wydawniczych netto 29.411,53 zł/egz., rzeczywistych cen wydawniczych brutto 28.988,81 zł/egz., przy czym pozwana zapłaciła powodowi za sprzedaż K. w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 31 marca 2013 r. kwotę 28.524,06 zł,

4. Dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o detaliczną cenę okładkową brutto, pozwana z jednego egzemplarza książki rozpowszechnionego i wprowadzonego do obrotu w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała średnio 2,91 zł zysku netto, dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o detaliczną cenę okładkową netto, pozwana z jednego egzemplarza K. rozpowszechnionego i wprowadzonego do obrotu w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała średnio 2,93 zł zysku netto. Dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o wydawniczą cenę rzeczywistą brutto, pozwana z jednego egzemplarza książki rozpowszechnionego i wprowadzonego do obrotu w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała średnio 3,22 zł zysku netto. Dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o wydawniczą cenę rzeczywistą netto, pozwana z jednego egzemplarza książki rozpowszechnionego i wprowadzonego do obrotu w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała średnio 3,24 zł zysku netto. Dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o detaliczną cenę okładkową brutto, pozwana z wprowadzenia do obrotu K. w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała łącznie 41.069,89 zł zysku netto. Dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o detaliczną cenę okładkową netto, pozwana z wprowadzenia do obrotu K. w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała łącznie 41.445,48 zł zysku netto. Dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o wydawniczą cenę rzeczywistą brutto, pozwana z wprowadzenia do obrotu K. w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała łącznie 45.491,24 zł zysku netto. Dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o wydawniczą cenę rzeczywistą netto, pozwana z wprowadzenia do obrotu K. w okresie od 12 marca 2008 r. do 12 listopada 2013 r. uzyskała łącznie 45.833,64 zł zysku netto,

5. Biegły nie uznał w opinii praktycznego rozróżnienia semantycznego „wydać książkę” od „rozpowszechniać i wprowadzić do obrotu”. Biegły uznał dla potrzeb wydanej opinii, że określenia te są tożsame i obejmują cały proces: przygotowanie do druku, rozprowadzenie na rynku, logistyka i zarządzenie tymi procesami. Całkowity koszt poniesiony przez pozwaną wydania jednego egzemplarza K., wprowadzonej do obrotu w okresie 12 marca 2008 r. – 12 listopada 2013 r. dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o detaliczną cenę okładkową brutto wyniósł 10,08 zł. Całkowity koszt poniesiony przez pozwaną wydania jednego egzemplarza K., wprowadzonej do obrotu w okresie 12 marca 2008 r. – 12 listopada 2013 r. dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o detaliczną cenę okładkową netto wyniósł 10,05 zł. Całkowity koszt poniesiony przez pozwaną wydania jednego egzemplarza K., wprowadzonej do obrotu w okresie 12 marca 2008 r. – 12 listopada 2013 r. dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o wydawniczą cenę rzeczywistą brutto wyniósł 9,70 zł. Całkowity koszt poniesiony przez pozwaną wydania jednego egzemplarza K., wprowadzonej do obrotu w okresie 12 marca 2008 r. – 12 listopada 2013 r. dla wariantu, w którym wartość tantiem wyliczono w oparciu o wydawniczą cenę rzeczywistą netto wyniósł 9,67 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dokonanych ustaleń faktycznych powództwo w części zasługiwało na uwzględnienie.

Według art. 1 ust. 1 pr. aut. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Przedmiotem prawa autorskiego jest zatem utwór, rozumiany jako niematerialne dobro prawne, które powinno być odróżniane od przedmiotu materialnego (materialnego nośnika, określanego też jako corpus mechanicum), na którym zazwyczaj jest ono utrwalone. Jak wskazuje się w literaturze, wytwór niematerialny, po to aby uzyskać kwalifikację „(...)w rozumieniu art. 1 ust. 1 pr. aut., powinien spełniać łącznie następujące warunki: stanowić rezultat pracy człowieka (twórcy), stanowić przejaw działalności twórczej, mieć indywidualny charakter oraz zostać ustalony.

Zgodnie z art. 8 pr. aut. prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej (ust. 1). Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu (ust. 2).

Polski ustawodawca przyjął dualistyczną konstrukcję prawa autorskiego, czego konsekwencją jest wprowadzenie odrębnego statusu prawnego dla dwóch grup praw autorskich: autorskich praw majątkowych i autorskich praw osobistych.

W art. 16 pr. aut. ustawodawca postanowił, że autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do: 1) autorstwa utworu, 2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, 3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, 4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności, 5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Natomiast w art. 17 pr. aut wskazane zostało, że twórcy przysługuje wyłączne prawo do skorzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Podobnie, jak w art. 16 ustawy, zastrzeżono, że wyjątki w tym zakresie może przewidywać ustawa. Przepis ten konstruuje syntetyczną definicję majątkowego prawa autorskiego, wyraźnie odwołując się do koncepcji prawa własności z k.c. Podobnie jak właściciel rzeczy (art. 140 k.c.), twórca może z wyłączeniem innych osób korzystać z utworu, upoważniać inne osoby do takiego korzystania oraz dokonywać czynności rozporządzania prawem do korzystania z utworu. Prawo rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji obejmuje prawo rozporządzania uprawnieniami majątkowymi, a nie prawo rozporządzania samym utworem.

Zgodnie z treścią art. 78 ust. 1 pr. aut., twórca którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Z kolei według art. 79 ust. 1 pkt 1 pr. aut. uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa: 1) zaniechania naruszania; 2) usunięcia skutków naruszenia; 3) naprawienia wyrządzonej szkody: a) na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu; 4) wydania uzyskanych korzyści. Zgodnie z ust. 2 niezależnie od roszczeń, określonych w ust. 1, uprawniony może się domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd.

W sprawie zostało wykazane, że powód przez wiele lat współpracował z pozwaną – strony łączyło wiele umów wydawniczych na podstawie których pozwana rozpowszechniała książkę powoda. Ostatnia umowa wydawnicza została zawarta 11 marca 2006 r. i wygasła 11 marca 2008 r. Przez okres kolejnych 5-ciu lat strony próbowały zawrzeć nową umowę wydawniczą – do ostatecznego porozumienia jednak nie doszło – powód nie wyraził zgody na treść umowy proponowany przez pozwaną. W 2013 r. powód dowiedział się, że książka jest nadal wydawana przez pozwaną bez jego wiedzy i zgody, okoliczność ta została początkowo potwierdzona przez zarząd pozwanej w piśmie z dnia 8 maja 2013 r., w którym przyznano, że książki były wydawane bez wiedzy i zgody powoda. W toku postępowania sądowego stanowisko strony pozwanej uległo diametralnej zmianie, mianowicie pozwana podnosiła, że powód doskonale zdawał sobie sprawę z dalszego wydawania tej książki, a między stronami doszło do zawarcia ustnej umowy licencji niewyłącznej. Przyjąć należy, w ślad za słusznym stanowiskiem strony powodowej, że taka argumentacja strony pozwanej została skonstruowana wyłącznie na potrzeby postępowania i nie znajduje odzwierciedlenia w rzeczywistości. Strony nie dokonały żadnych wiążących ustaleń w kwestii dalszego wydawania książki i należnego z tego tytułu wynagrodzenia dla powoda, do wyrażenia zgody przez powoda ostatecznie bowiem nie doszło.

Na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego brak jest podstaw do uznania aby powód wiedział, że pozwana w dalszym ciągu publikowała (rozpowszechniała i wprowadzała do obrotu) (...) Zgoda powoda na taką publikację nie została w sposób dostateczny wykazana. Sąd dał wiarę stronie powodowej co do tego, że nigdy w jakikolwiek sposób (nawet dorozumiany) nie sankcjonował postępowania pozwanej, tym bardziej nie zawierał z nią ustnej umowy licencji niewyłącznej bądź jakiejkolwiek innej umowy dotyczącej dalszej publikacji K.. Brak jest także podstaw do uznania aby pomiędzy stronami obowiązywały również jakiekolwiek ramowe zasady współpracy – na które wskazuje pozwana, ani jakiekolwiek inne tego typu wiążące ustalenia. Samo także przeświadczenie wyłącznie strony pozwanej, co do zgody dalszego kontynuowania umowy przez powoda nie może z oczywistych względów być uznane za wystarczające dla przyjęcia takiej zgody.

Stanowisko pozwanej tym bardziej nie może być uznane za wiarygodne, albowiem jest całkowicie oderwane i sprzeczne z oświadczeniem całego zarządu pozwanej z dnia 8 maja 2013 r., w którym pozwana przyznała wprost, że dopuszczała się bezprawnych publikacji, nie wspominając o jakichkolwiek ustnych uzgodnieniach, akceptacji powoda etc.

W ocenie Sądu dla uznania że powód wyraził zgodę na dalsze trwanie umowy pomiędzy stronami nie jest również wystarczający zarzut, że powód otrzymywał tantiemy z tego tytułu. Powód wskazał, że nie otrzymywał żadnych rachunków, faktur ani kompensat. Pozwana nie załączyła natomiast potwierdzenia, że przesyłała je powodowi, ponadto na dokumentach tych nie widnieje podpis powoda. Jedyne dokumenty - skany na których znajduje się podpis powoda (umowa o dzieło, kompensata i faktura VAT - z dnia 9 kwietnia 2009 r. oraz kompensata z dnia 25 stycznia 2010 r.) również w ocenie Sądu, w istocie mogły zostać uznane za dotyczące zaległych rozliczeń i w żaden sposób nie przekładały się na jego zgodę na dalszą publikację K.. Uzasadnionym jest bowiem w okolicznościach sprawy – w szczególności wobec tego, że proces rozliczeń pomiędzy stronami mógł trwać zwykle dłuższy okres czasu - iż powód mógł traktować przelewy ze strony pozwanej wyłącznie jako zaległe rozliczenia, tym bardziej że miały one charakter sporadyczny i w żaden sposób nie łączył ich z podejmowaniem przez pozwaną dalszej bezprawnej publikacji K.. Mając to na uwadze uznać należało, że zarzuty strony pozwanej nie znajdowały potwierdzenia w rzeczywistości.

Wobec tego, Sąd uznając roszczenie w zakresie dochodzonym pozwem za wykazane, na podstawie przytoczonych wyżej przepisów orzekł jak w sentencji wyroku (punkty 1-4), opierając swoje wyliczenia w zakresie sum należnych powodowi od pozwanej na ustaleniach dokonanych w sporządzonej w sprawie opinii biegłego sądowego.

Jako, że strona powodowa pismem z dnia 10 sierpnia 2016 r. sprecyzowanym na rozprawie dnia 14 grudnia 2016 r., cofnęła powództwo wraz ze zrzeczeniem się roszczenia ponad kwotę 69.739,96 zł (w miejsce dotychczasowej kwoty 104.781,81 zł) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty tytułem naprawienia wyrządzonej powodowi szkody (stanowiącej dwukrotność należnego powodowi wynagrodzenia za opublikowane/rozpowszechnione egzemplarze K.) i ponad kwotę 41.069,89 zł (w miejsce kwoty dotychczasowej kwoty 141.410 zł) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lipca 2013 r. do dnia zapłaty tytułem wydania uzyskanej przez pozwanego korzyści (stanowiącej równowartość zysku pozwanego z bezprawnego opublikowania / rozpowszechnienia egzemplarzy K. ) oraz w zakresie punktu 4 i pozwu tj. w przedmiocie zobowiązania pozwanego do opublikowania oświadczenia w prasie na temat powoda oraz ewentualnego upoważnienia powoda do opublikowania tego oświadczenia, w przypadku niedokonania tego przez pozwanego, zgodnie z art. 355 § 1 k.p.c. wydanie orzeczenia w tym przedmiocie okazało się zbędne i postępowanie w tym zakresie podlegało umorzeniu, o czym orzeczono jak w punkcie 5 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. Na koszty postępowania złożyła się opłata od pozwu w wysokości 12.114 zł oraz zwrot kosztów stawiennictwa świadka w wysokości 297,60 zł. Z uwagi na to, że żądania stron zostały uwzględnione tylko częściowo, w około połowie (żądanie pozwu zostało uwzględnione w 46 %), uzasadnionym było obciążenie stron kosztami sądowymi po połowie zaś co do kosztów zastępstwa procesowego ich wzajemnie zniesienie. Na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Sąd nakazał ściągnąć od stron na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe – zwrot kosztów stawiennictwa świadka, których nie miała obowiązku uiścić żadna ze stron.

Powód złożył zażalenie na postanowienie zawarte w pkt 6 wyroku tj. w przedmiocie kosztu procesu, zaskarżył je w całości. Powód zarzucał rozstrzygnięciu naruszenie:

-

art. 100 zd. 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz art. 103 k.p.c. poprzez odmowę jego zastosowania i w konsekwencji przyjęcie, że żądanie strony powodowej zostało uwzględnione jedynie częściowo tj. w około połowie i z tej przyczyny orzeczenie, że każda ze stron obciążona będzie kosztami procesu po połowie, a koszty zastępstwa procesowego zostają zniesione wzajemne,

-

art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji pominięcie rozstrzygnięcia w zakresie zasądzenia na rzecz powoda jako strony wygrywającej proces zwrotu zaliczki w wysokości 5.000 zł, uiszczonej na poczet sporządzenia opinii przez biegłego sądowego powołanego w sprawie,

-

art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji brak zasądzenia na rzecz powoda jako strony wygrywającej proces w całości zwrotu kosztów procesu, w tym całej: opłaty od pozwu, zaliczki na poczet sporządzenia opinii przez biegłego sądowego, wydatków, a także kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia tj. pkt 6 wyroku poprzez obciążenie pozwanej spółki kosztami procesu w całości, a tym samym zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda łącznej kwoty 20.714.00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwoty: 12.114 zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu; 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; zaliczki 5.000 zł uiszczonej przez powoda na poczet sporządzenia opinii przez biegłego sądowego oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia powoda w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego wg norm przepisanych.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżył go w części, tj. co do pkt: 1, 2, 3, 4 i 6. Pozwany zarzucał rozstrzygnięciu:

-

nierozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie rozważenia zasadności poszczególnych zgłoszonych przez powoda żądań wynikających z art. 79 u.p.a.p.p. w kontekście zarówno wszelkich okoliczności stanu faktycznego sprawy jak i twierdzeń pozwanego, a także w kontekście ich zasadności przy uwzględnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. opublikowanego w Dzienniku Ustaw RP z 1 lipca 2015 r. poz. 932, dyrektyw wynikających z dyrektywy (...) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (...)) ( zwaną dalej dyrektywą), art. 31 ust. 3 Konstytucji, art. 2 Konstytucji, zasady proporcjonalności oraz art. 5 k.c.,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego art. 79 ust 1 pkt 3 lit a w zw. z art. 79 ust 1 pkt 3 lit b w brzmieniu wynikającym z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. opublikowanego w Dzienniku Ustaw RP z 1 lipca 2015 r. poz. 932 w związku z dyrektywami wynikającymi z dyrektywy (...) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej poprzez błędną ich wykładnię skutkującą niezasadnym uznaniem, że powód może żądać w przypadku zawinionego naruszenia jego praw autorskich dwukrotności wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego art. 79 ust 1 pkt 1, art. 79 ust 1 pkt 3 lit a w zw. z art. 79 ust 1 pkt 3 lit b w brzmieniu wynikającym z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r., art. 79 ust 1 pkt 4, art. 79 ust 4 u.p.a.p.p. w związku z dyrektywami wynikającymi z dyrektywy (...) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej, art. 5 k.c. art. 31 ust. 3 Konstytucji, art. 2 Konstytucji, poprzez błędną ich wykładnię, skutkującą nieuzasadnionym uprzywilejowaniem interesu powoda jako twórcy, prowadzącym do jego nadmiernego wzbogacenia kosztem pozwanego, co w konsekwencji prowadzi do zachwiania zasady proporcjonalności i naruszenia zasady kompensacyjnej funkcji odszkodowania,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego art. 79 ust 1 pkt 3 a w zw. z art. 79 ust 1 pkt 3 lit b w brzmieniu wynikającym z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. opublikowanego w związku z dyrektywami wynikającymi z dyrektywy (...)Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności w zw. z art. 5 k.c. poprzez niewłaściwe ich zastosowanie, w sytuacji gdy powód uzyskał od pozwanego w okresie spornym tantiemy za sprzedaż swojej książki „ (...) w kwocie łącznej 28.969,71 zł i otrzymał dwukrotnie ( za rok 2008 oraz 2009) barterowe rozliczenie należnych mu tantiem w postaci 809 egzemplarzy tejże książki po cenie sprzedaży do dystrybutora ( 50% ceny okładkowej), które następnie sam wprowadził do obrotu i uzyskał z tego tytułu dodatkowy dochód, a wiec w sytuacji gdy powód nie tylko nie poniósł szkody ale otrzymał przysporzenie kosztem pozwanego, co w konsekwencji powoduje, że powód w istocie otrzymał co najmniej trzykrotność wynagrodzenia,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 79 ust 1 u.p.a.p.p. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 363 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię, skutkującą zasądzeniem na rzecz powoda odsetek od odszkodowania przewidzianego w art. 79 ust 1 pkt u.p.a.p.p. odsetek od zasądzonego zwrotu korzyści przewidzianego w art. 79 ust 1 kt 4 u.p.a.p.p. począwszy od dnia 10 lipca 2013 r. ( liczonego jako 15-ty dzień po wysłaniu do pozwanego wezwania do zapłaty) zamiast od daty złożenia przez biegłego R. S. opinii w sprawie tj. od 30 czerwca 2016 r.,

-

sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegająca, na dowolnym uznaniu wbrew zebranemu materiałowi dowodowemu, że: zachodzą okoliczności uzasadniające uwzględnienie roszczenia powoda o zaniechanie naruszeń, w sytuacji gdy na dzień zamknięcia rozprawy nie istniał stan naruszania praw autorskich powoda przez pozwanego, a nadto w sytuacji gdy powód nie wykazał aby istniała rzeczywista groźba ponownego naruszania praw autorskich powoda, polegającego na publikacji i zwielokrotnianiu książki przez pozwanego; istnieją okoliczności uzasadniające uwzględnienie roszczenia powoda w przedmiocie zastosowania tzw. środków naprawczych zmierzających do usunięcia skutków naruszeń, polegających na: „ wycofaniu pozostających w dystrybucji egzemplarzy książki”; pomiędzy stronami nie doszło nawet w sposób dorozumiany do zawarcia umowy licencji niewyłącznej, ani też nie doszło poprzez czynności konkludentne do konwersji nieważnej czynności prawnej polegającej na przeniesieniu autorskich praw majątkowych w licencję niewyłączną; powód poniósł na skutek działań powoda jakąkolwiek szkodę uzasadniającą uwzględnienie jego roszczeń,

-

naruszenie przepisów postępowania art. 328 § 2 k.p.c., mające istotny wpływ na treść orzeczenia, polegające na sporządzeniu uzasadnienia zaskarżonego wyroku z naruszeniem zasad jego sporządzania, poprzez: zaniechanie dokonania wywodu prawnego, w którym Sąd omówiłby podstawę prawną wyroku ale nie tylko poprzez wskazanie na zasadzie przetoczenia ogólnie odnoszących się do wy przepisów, ale także poprzez wyjaśnienie sposobu ich wykładni, zwłaszcza w kontekście wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. dyrektywy (...) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz art. 5 k.c.; zaniechanie szczegółowego wskazania dlaczego Sąd wybrał taki, a nie inny z wielu wskazanych w opinii biegłego R. S. wariantów ustalenia wysokości roszczeń, a w konsekwencji zaniechanie dokonania wyliczenia wysokości zasądzonych należności i dokładnego wskazania składowych tego wyliczenia, a w konsekwencji poprzestanie wyłącznie na zasądzeniu kwoty zgodnej z ostatecznym wnioskiem powoda, bez jej analizy; zaniechanie analizy kwestii zawinienia lub braku zawinienia po stronie pozwanego przy naruszaniu praw powoda; zaniechanie analizy zasadności uwzględnienia poszczególnych zgłoszonych przez powoda roszczeń, w kontekście stanu faktycznego sprawy, chociażby poprzez zaniechanie ustalenia czy istnieje realne zagrożenie dla dalszego naruszania praw autorskich powoda przez pozwanego; zaniechanie wyjaśnienia dlaczego Sąd uznał w okolicznościach sprawy, że wszystkie zgłoszone roszczenia podlegają uwzględnieniu, w sytuacji gdy Sąd ma możliwość wyboru i tylko częściowego uwzględniania roszczeń przewidzianych w art. 79 u.p.a.p.p.; zaniechanie zbadania przez Sąd czy w chwili orzekania istniał stan naruszenia i czy w przyszłości naruszenia mogą się powtórzyć; zaniechanie analizy wysokości zasądzonego roszczenia w kontekście tego, że powód otrzymywał przez cały sporny okres tantiemy, w łącznej wysokości 28.969,71 zł; zaniechanie przy rozstrzygnięciu o usunięciu skutków naruszeń poprzez wycofanie przez powoda z dystrybucji egzemplarzy książki, analizy wagi naruszenia oraz interesów osób trzecich, w sytuacji gdy pozwany oświadczał, że wstrzymał w ramach swojej działalności dystrybucję książki jeszcze przed wpływem pozwu i zabezpieczył w magazynie egzemplarze książki, których był jeszcze właścicielem; zaniechanie odniesienia się do zasady proporcjonalności, w sytuacji gdy rozpatrując żądanie zastosowania środków naprawczych, Sąd orzekający musi brać pod uwagę zachowanie proporcjonalności między powagą naruszenia a zarządzonymi środkami naprawczymi, które to naruszenie powoduje w konsekwencji niemożność instancyjnej kontroli orzeczenia, nie pozwalając na dokonanie oceny motywów jakimi kierował się Sad oraz nie pozwalając na ustalenie toku wywodu, który doprowadził do wydania tak ukształtowanego orzeczenia,

-

naruszenie przepisów postępowania art. 233 § 1 k.p.c. w zw. art. 328 § 2 k.p.c. mające istotny wpływ na treść orzeczenia, polegające na dowolnej, wybiorczej i jednostronnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego wyłącznie na korzyść powoda, skutkujące przyjęciem, sprzecznie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, że nie doszło do zawarcia pomiędzy stronami umowy licencji niewyłącznej lub konwersji nieważnej czynności w licencję niewyłączną per fact concludentia, w sytuacji gdy powód przyjmował przez cały czas wynagrodzenie potwierdzane umowami, rachunkami, kompensatami, rozliczeniami i przelewami z których wynikało, że były to rozliczenia za kolejne dodruki, przyjmował w ramach rozliczeń barterowych egzemplarze książki zawierające daty dodruku ( (...)) i sprzedawał je w ramach swojej działalności gospodarczej, wiedział, że istnieje konieczność podpisania pisemnej umowy, z której wycofał się dopiero po konsultacjach prawnych w marcu 2013 r., co świadczy wprost o złej woli powoda,

-

naruszenie przepisów postępowania art. 162 k.p.c. art. 207 6 w zw. z art. 217 k.p.c. w zw. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. mające istotny wpływ na treść orzeczenia, polegające na oddaleniu jako sprekludowanych dowodów zaoferowanych przez pozwanego na rozprawie z w dniu 16 października 2014 r. w postaci: dowodu z kopii książki nadawczej firmy obejmującej potwierdzenia nadania do powoda w latach 2010-2012 zestawień i rachunków, w sytuacji gdy przyjęcie tych dokumentów nie zmierzało do wydłużenia postępowania, a pozwany nie mógł ich wcześniej powołać gdyż dopiero je odnalazł oraz w postaci rozszerzenia tezy dowodowej dla przesłuchania świadka E. B. na okoliczności dotyczące doręczania powodowi rozliczeń tantiem, umów, deklaracji PIT w sytuacji gdy świadek E. B. była obecna celem jej przesłuchania w charakterze świadka na pozostałe okoliczności, a nadto w sytuacji gdy przedmiotowe wnioski dowodowe zmierzały do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla wyjaśnienia sprawy,

-

naruszenie przepisów postępowania art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 zd. 2 k.p.c. mające istotny wpływ na treść orzeczenia, polegające na niedopuszczeniu z urzędu dowodów w sytuacji, gdy Sąd orzekający jest obowiązany wydawać wyrok zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, a więc powinien, uznając dowody te nawet za sprekludowane, dopuść je z urzędu, gdyż podstawowym celem procesu cywilnego jest ustalenie rzeczywistej treści stosunku prawnego łączącego strony i wydanie wyroku zgodnego z tym stanem,

-

naruszenie przepisów postępowania art. 207 § 3 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. mające istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda obowiązku zwrotu połowy wpisu sądowego oraz poprzez wzajemnie zniesienia kosztów zastępstwa procesowego, także w odniesieniu do cofniętego przez powoda powództwa.

Wskazując na te zarzuty pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z wnioskami zgłoszonymi przez pozwanego w toku postępowania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanej oraz o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 6-krotności stawki minimalnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego:

Apelację tą w części należy uznać za uzasadnioną.

W pierwszej kolejności należy w pełni zgodzić się z apelującym, że uzasadnienie pisemne zaskarżonego wyroku nie odpowiada wymogom wynikającym z przepisu art. 328§ 2 kpc.

Przede wszystkim sąd I instancji nie przedstawił motywów, prowadzących do zasądzenia na rzecz powoda kwot zasądzonych w punktach 2 i 3 orzeczenia.

Co prawda sąd zdaje się tu odwoływać do treści opinii opracowanej w sprawie przez biegłego R. S., którą skądinąd słusznie uznał za pełnowartościowy materiał dowodowy.

Niemniej, należy zauważyć, że biegły swoje obliczenia, zarówno dotyczące kwestii należnego powodowi wynagrodzenia (tantiem autorskich), jak i osiągniętego przez pozwanego zysku (korzyści) opracował w kilku wariantach, w zależności od tego, czy za podstawę tych wyliczeń należy przyjąć cenę detaliczną brutto (czyli razem z podatkiem VAT), czy też cenę netto (bez podatku VAT).

Sąd Okręgowy do wyliczenia należnego powodowi wynagrodzenia oraz osiągniętego przez pozwanego zysku zdaje się przyjmować cenę okładkową brutto, na co wskazuje okoliczność, iż zasądził z tych tytułów kwotę 69.739,96 zł, stanowiącą dwukrotność kwoty 34.869,98 zł (tantiemy od ceny detalicznej brutto wskazane na str. 15 opinii biegłego) oraz kwotę 41.069,89 zł jako równowartość osiągniętych przez zobowiązanego korzyści.

Wybór takiego sposobu ustalenia należnych powodowi należności nie został jednak w jakikolwiek sposób wyjaśniony w motywach orzeczenia.

W rzeczywistości dla przedmiotowych wyliczeń należało przyjąć cenę detaliczną okładkową netto, czyli z odliczeniem, po dniu 30 kwietnia 2011r., należnego podatku VAT.

Zgodnie z art. 79 ust. 3 pkt. b) pr. aut. autorowi od osoby naruszającej jego majątkowe prawa autorskie przysługuje odszkodowanie w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenie, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

Oznacza to, że jako podstawę ustalenia odszkodowania należy przyjąć treść hipotetycznej umowy o korzystanie z utworu, jaka w normalnym toku rzeczy byłaby zawarta między autorem a korzystającym (art. 41 i nast. pr. aut.).

Z opinii biegłego (por. str. 11 opinii) wynika, że normalną, typową praktyką przy ustalaniu tantiem należnych autorom w umowach tzw. wydawniczych jest przyjmowanie jako podstawy wynagrodzenia ceny sprzedaży netto, bowiem w sposób wyważony uwzględnia ona interes ekonomiczny obu stron umowy.

Przyjąć zatem należy, że gdyby strony zawarły umowę o korzystanie przez pozwanego z utworu w okresie po wprowadzeniu VAT na sprzedaż książek (po 30 kwietnia 2011r.) to także dla ustalenia podstawy należnego powodowi wynagrodzenia zastosowałyby cenę okładkową netto.

Należne powodowi odszkodowanie w postaci dwukrotnego należnego wynagrodzenia wynosiło zatem kwotę 68.812,58 zł (34.406,29 zł x 2).

Rację ma też skarżący, że, zgodnie z zasadą określaną jako compensatio lucri cum damno, na poczet należnego powodowi odszkodowania należało zaliczyć wypłacone mu w latach 2008 – 2013 należności określane przez pozwanego jako „tantiemy”, w łącznej wysokości 28.524,06 zł ( str. 16 -17 opinii biegłego).

Oznacza to konieczność zmiany zaskarżonego wyroku przez obniżenie należnego powodowi odszkodowania do kwoty 40.288,52 zł (68.812,58 zł – 28.524,06 zł).

Pociąga to zarazem za sobą zmianę proporcji, w jakiej strony ponoszą koszty procesu w postępowaniu przed sądem I instancji.

Ostatecznie powód utrzymuje się przy roszczeniach w wysokości 81.358, 41 zł, stanowiącej około 1/3 początkowej wartości żądań powództwa (242.277,56 zł), co oznacza, że ponosi on koszty postępowania w 2/3 części, a pozwany w 1/3 części.

Powód poniósł koszty procesu w wysokości łącznej 19.721 zł, które obejmowały: opłatę od pozwu w wysokości 12.144 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w części związanej z roszczeniami pieniężnymi w wysokości 7.217 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika związane z roszczeniami niepieniężnymi w wysokości 360 zł.

Z kolei pozwany poniósł koszty w wysokości 7.577 zł, które obejmowały ustalone w analogicznej wysokości wynagrodzenie pełnomocnika procesowego.

Razem koszty te wyniosły zatem kwotę 27.298 zł (19.721 zł + 7.577 zł), z czego powoda obciążało 2/3, tzn. kwota 18.199 zł.

Z tego wynika, że z omawianego tytułu pozwany zobowiązany jest do zwrotu powodowi kwoty 1.522 zł ( 19.721 zł – 18.199 zł).

W takich samych proporcjach należy obciążyć strony kosztami stawiennictwa świadka w wysokości 297,60 zł.

Natomiast na obecnym etapie postępowania nie można rozliczyć kosztów związanych z wydaniem opinii biegłego, bowiem sąd I instancji nie wydał postanowienia o przyznaniu biegłemu wynagrodzenia.

Z tych przyczyn na podstawie przepisu art. 386 § 1 kpc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego 󠅻Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Natomiast dalej idące zarzuty i wnioski apelacji nie zasługiwały na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie budzą wątpliwości i stąd Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Nie zostały one skutecznie wzruszone w apelacji w ramach podniesionych tam zarzutów o charakterze procesowym.

Dotyczy to w szczególności podważania ustalenia sądu I instancji, zgodnie z którym między stronami nie doszło, po wygaśnięciu umowy wydawniczej z dnia 11 marca 2006r., do zawarcia nowej umowy, nazywanej przez pozwanego „licencją niewyłączną”, na podstawie której pozwany mógłby eksploatować należące do powoda autorskie prawa majątkowe do spornej książki.

Dowolne są wywody skarżącego, jakoby miało to nastąpić na podstawie dorozumianych oświadczeń woli obu stron.

Z zeznań powoda, potwierdzonych co do zasady także zeznaniami świadka E. Z., wynikało, że powód zawsze korzystał z pisemnej formy zawierania umowy wydawniczej, a co najwyżej wyjątkowo zgadzał się na odroczenie podpisania jej na krótki okres, nie dłuższy niż miesiąc, jeżeli było to konieczne dla szybkiego dodruku.

Zgodzić należy się z sądem I instancji, że przeciwko wersji, prezentowanej w procesie przez stronę pozwaną przemawia przede wszystkim treść skierowanego przez nią do powoda pisma datowanego na 8 maja 2013r.

Bez istotnego znaczenia jest w tej sytuacji kwestia pominięcia przez sąd dowodów, zaoferowanych przez pozwanego na rozprawie w dniu 16 października 2014r.

Powód nie zaprzeczał przecież, że w latach 2008 – 2013 otrzymywał od pozwanego różnego rodzaju dokumenty, z tym, że traktował je jako kontynuowanie rozliczeń wynikających z umowy zawartej w dniu 11 marca 2006r.

Nawet, gdyby powód przeoczył, że np. dostarczane mu egzemplarze książki wydrukowane zostały po wygaśnięciu tej umowy, to nie sposób byłoby uznać, że było to wystarczające dla przyjęcia, że między stronami doszło do umowy uprawniającej pozwanego do korzystania z utworu.

Dodać należy, że na obecnym etapie procedowania wywody apelacji w omówionym wyżej przedmiocie tracą na znaczeniu.

Na skutek uprawomocnienia się postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 28 listopada 2017r. prawomocne stały się zarazem rozstrzygnięcia zawarte w punktach 1 i 4 zaskarżonego wyroku, przesądzające o zasadności dochodzonych pozwem roszczeń o charakterze niepieniężnym.

Sąd Apelacyjny związany był zatem w tym zakresie prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego i prawnymi przesłankami tego orzeczenia, do których należało m.in. ustalenie, że pozwany nie miał pochodzących od powoda uprawnień do korzystania z jego utworu (art. 365 § 1 kpc).

Bezzasadne także okazały się podnoszone w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Powoływanie się przez skarżącego na treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015r. w sprawie (...) czy też bliżej niesprecyzowane postanowienia Dyrektywy (...) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej z dnia 29 kwietnia 2004r. świadczy co najwyżej o niewłaściwym rozumieniu przez pozwanego treści i znaczenia prawnego tych dokumentów.

Nie wynika z nich w żadnym wypadku, że utracił moc przepis art. 79 ust. 1 pkt. 3 b) pr. aut., uprawniający autora do dochodzenia zryczałtowanego odszkodowania z tytułu naruszenia praw autorskich w postaci dwukrotności wynagrodzenia, które by mu się należało, gdyby udzielił on zgody na korzystanie z utworu.

Przeciwnie, także po wejściu w życie w/w wyroku TK z dnia 23 czerwca 2015r. utrwalone jest w judykaturze stanowisko, zgodnie z którym takie uprawnienie nie tylko wynika z prawa krajowego, ale także jest w pełni zgodne z prawem europejskim, przy czym uprawniony nie musi w takim przypadku wykazywać zawinienia zobowiązanego, a jedynie bezprawność naruszenia (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 lutego 2017r. w spr. (...) (...) oraz z dnia 7 grudnia 2017r. w spr.(...) (...)a także wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 stycznia 2017r. w sprawie (...)

Taka wykładnia wydaje się zresztą oczywista i zgodna z poczuciem sprawiedliwości.

W innym bowiem wypadku ochrona praw autorskich byłaby niedostateczna, czy wręcz iluzoryczna, skoro ich naruszenie w zasadzie nie wiązałoby się dla naruszyciela z żadnym istotnym ryzykiem ekonomicznym.

W tej sytuacji twierdzenia apelującego, zgodnie z którymi powód musiałby wykazywać jakieś bliżej nieokreślone, dodatkowe, (inne niż „zawinione”) przesłanki odpowiedzialności pozwanego są całkowicie bezzasadne.

Dotyczy to w pierwszej kolejności sugestii, że powód mógłby dochodzić jedynie odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 79 ust. 1 pkt. 3 a pr. aut.)

Ubocznie jedynie można zauważyć, że wspomniana Dyrektywa (...) nie stanowi źródła prawa wiążącego w relacjach między podmiotami cywilnoprawnymi.

Stosownie do przepisu art. 288 zd. 3 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, pozostawiając organom krajowym swobodę wyboru formy i środków dla osiągnięcia rezultatu, który ma być osiągnięty.

Z tego wynika, że dyrektywy, co do zasady, nie mają bezpośredniego zastosowania do wewnątrzkrajowych stosunków prawnych, a stanowią jedynie wytyczne, które dopiero muszą być w odpowiedni, wybrany przez Państwo Członkowskie, sposób, implementowane do jego prawa krajowego.

Nie doszło także do naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów wskazywanych w punkcie 5) zarzutów apelacji.

Co prawda, rzeczywiście w orzecznictwie przyjmuje się, że zawarte w art. 79 ust. 1 pkt. b) pr. aut. określenie „w chwili dochodzenia odszkodowania” co do zasady oznacza moment wyrokowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2017r. w spr.(...) (...)

Nie zmienia to jednak ogólnej zasady, zgodnie z którą roszczenie o odszkodowanie staje się wymagalne zgodnie z regułami, o jakich mowa w art. 455 kc, czyli po upływie terminu wyznaczonego dłużnikowi przez wierzyciela do spełnienia świadczenia.

Po upływie terminu do spełnienia świadczenia odszkodowawczego wyrażonego w pieniądzu aktualne stają się także roszczenia odsetkowe za opóźnienie, o jakich mowa w art. 481 kc.

W przypadku roszczeń, o jakich mowa w art. 79 ust. 1 pkt. 3 b) pr. aut. istotne jest, według jakich kryteriów ekonomicznych uprawniony określa należne mu odszkodowanie.

Jeżeli jest ono dochodzone według cen obowiązujących w okresie naruszania praw autorskich (sprzed wezwania do zapłaty odszkodowania), to termin wymagalności świadczenia oraz początku biegu roszczeń odsetkowych wyznacza data wezwania do spełnienia świadczenia, wystosowanego na podstawie art. 455 kc (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2014r. w spr. (...) (...)

Odnosząc to do realiów sprawy, skoro sąd uwzględnił roszczenia pozwu według cen z okresu, w jakim pozwany bezprawnie korzystał z należących do powoda majątkowych praw autorskich, to nie było błędem obciążenie go odsetkami za opóźnienie od upływu terminu wyznaczonego w piśmie powoda z dnia 25 czerwca 2013r.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono (punkt III wyroku) na podstawie przepisów art. 100 zd. 1 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, rozliczając je stosunkowo do wyników tego postępowania, przy przyjęciu, że wnioski apelacji uwzględnione zostały w 26,6% w stosunku do wartości przedmiotu zaskarżenia (29.451,44 zł/110.809,85 zł).

Powód poniósł w postępowaniu apelacyjnym koszty wysokości 4.050 zł (wynagrodzenie pełnomocnika) a pozwany w wysokości 9.591 zł (5.541 zł opłata od apelacji oraz 4.050 zł wynagrodzenie pełnomocnika.

Razem koszty te wyniosły zatem 13.641 zł (4.050 zł + 9.591 zł), z czego powoda obciąża 26,6%, tzn. kwota 3.629 zł.

Pozwany zatem zobowiązany jest do zwrotu przeciwnikowi z tego tytułu kwoty 421 zł (4.050 zł – 3.629 zł).

Zażalenie powoda:

Zażalenie to okazało się bezzasadne.

Z przyczyn, o których już wyżej była mowa, sąd nie mógł rozliczyć w ramach orzeczenia o kosztach procesu, zaliczki uiszczonej przez skarżącego na poczet kosztów opinii biegłego.

Natomiast w żadnym wypadku powód nie mógł domagać się zwrotu od pozwanego kosztów procesu w części związanej z cofniętym przez niego, a tym bardziej oddalonym roszczeniem.

Ryzyko wystąpienia z wygórowanymi żądaniami obciążało wyłącznie powoda.

Jeżeli miał on trudności z określeniem rozmiarów poniesionej szkody, z uwagi na brak dostępu do informacji, będących w wyłącznym posiadaniu pozwanego, to mógł przed wystąpieniem z powództwem o zapłatę wystąpić z roszczeniami tzw. „informacyjnymi”, o jakich mowa w art. 80 pr. aut.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc Sąd Apelacyjny postanowił jak w punkcie IV sentencji wyroku.

Z kolei o kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono (punkt V wyroku) na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc, przy uwzględnieniu treści § 10 ust. 2 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 ze zm.).

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Bogdan Wysocki Ewa Staniszewska