Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Goldbeck-Malesińska

Sędziowie: Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

Maciej Rozpędowski /spr./

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2020 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 24 stycznia 2019 r. sygn. akt XII C 1578/17

1.  oddala apelację,

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego,

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adwokata A. N. z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu kwotę 3 321 zł brutto wynagrodzenia oraz kwotę 147,60 zł zwrotu wydatków.

Maciej Rozpędowski Małgorzata Goldbeck-Malesińska Małgorzata M.-T.

I ACa 401/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie z powództwa W. K. przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Rejonowego w Szamotułach o zapłatę powództwo oddalił, odstąpił od obciążenia powoda kosztami procesu, a kosztami nieopłaconej pomocy prawnej pełnomocnika z urzędu dla powoda adw. A. N. obciążył w całości Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Poznaniu, przy czym szczegółowe wyliczenie tych kosztów pozostawił referendarzowi sądowemu.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia i rozważania:

Pozwem z dnia 12 września 2017 r. powód W. K. wniósł o zasądzenie od pozwanej Sędziego Sądu Rejonowego w Szamotułach J. S. na rzecz powoda kwoty 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia „za brak bezstronności, praworządności i nienawiść do osób Niepełnosprawnych oraz zapłaty przez pozwaną na rzecz Ośrodka dla osób (...) w O. kwoty 100.000 zł „za niezgodne z działaniem osoby – funkcjonariusza publicznego pozwanej oraz nienawiść do osób niepełnosprawnych” . Uzasadniając swoje stanowisko powód podał, że domaga się naprawienia szkody wyrządzonej przez pozwaną między innymi za wydanie w sprawie o sygn. akt I C 1662/17 postanowienia z dnia 4 lipca 2017 r. dotyczącego odmowy ustanowienia dla powoda pełnomocnika z urzędu jako osobie niepełnosprawnej, niepowiadomienie go o zmianie sygnatury akt sprawy, za jednostronność prowadzenia sprawy przeciwko powodowi oraz za „wytykanie” w trakcie trwającego postępowania sądowego skazania powoda wyrokiem karnym.

W piśmie procesowym z dnia 6 grudnia 2017 r. pełnomocnik powoda ustanowiony z urzędu przez Sąd Okręgowy sprecyzował stronę pozwaną w ten sposób, że wskazał Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego w Szamotułach. Jednocześnie pełnomocnik sprostował i uzupełnił zgłoszone przez powoda żądania procesowe i wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanego na rzecz Specjalnego Ośrodka Szkolno – (...) dla Dzieci (...) w O. kwoty 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kosztami pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu według norm przepisanych, a w tym wydatków w kwocie 111,80 zł.

W odpowiedzi na pozew z dnia 2 lutego 2018 r. reprezentująca pozwanego Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Szamotułach kosztów postępowania, w tym na Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew strona pozwana zakwestionowała powództwo w całości, zarówno co do zasady jak i co do wysokości. W ocenie pozwanego powód nie wykazał, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, nie udowodnił by wskutek rzekomego naruszenia jego dóbr doznał krzywdy, jak również by ewentualnie doznana krzywda pozostawała z działaniem pozwanego w adekwatnym związku przyczynowym. Wskazał, że powód nie sprecyzował w sposób konkretny jakie jego dobro osobiste zostało naruszone. Zdaniem strony pozwanej działanie pozwanego Sądu Rejonowego w

I ACa 401/19

S. w żadnym wypadku nie można uznać za bezprawne albowiem nie sposób przypisać znamion bezprawności w związku z odmową ustanowienia powodowi profesjonalnego pełnomocnika z urzędu w postępowaniach sądowych o sygn. akt I C 816/17 oraz I C 1662/17. Pozwany podał, że chociaż powód jest osobą niepełnosprawną, to sprawnie formułuje treść pism procesowych, które następnie są przenoszone na papier przez przewodnika. W ocenie pozwanego więc nie naruszył on przepisów regulujących zasady przyznawania pełnomocnika z urzędu, określone w art. 117 k.p.c. Z ostrożności procesowej poniesiono, iż wysokość żądanego przez powoda zadośćuczynienia oraz jako żądanie zapłaty sumy na wskazany cel społeczny są rażąco wygórowane (k. 96-101).

Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe w sprawie.

Sąd I instancji ustalił, że powód W. K. ma (...) lat. W związku z orzeczoną wobec niego dożywotnią karą pozbawienia wolności, powód obecnie przebywa w Zakładzie Karnym we W.. Powód nie pracuje. Orzeczeniem (...) do Spraw Orzekania o (...)w S. z dnia 26 czerwca 2017 r. powoda zaliczono do osób o znacznym stopniu niepełnoprawności. W ww. orzeczeniu wskazano, że powód jest niezdolny do pracy oraz wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innych osób w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

W sprawie z powództwa powoda przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu we W. o zapłatę, toczącej się przed Sądem Rejonowym w Szamotułach, o sygn. akt I C 1662/17 postanowieniem z dnia 4 lipca 2017 r. powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości oraz oddalono jego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W uzasadnieniu ww. postanowienia Sąd Rejonowy wskazał między innymi, że analiza postępowania w tej sprawie wskazuje, że udział profesjonalnego pełnomocnika po stronie powoda nie jest potrzebny. Sąd Rejonowy w Szamotułach uznał, że sprawa o sygn. akt I C 1662/17 nie ma charakteru skomplikowanego zarówno pod względem faktycznym ani prawnym, a zgodnie zaś z art. 5 k.p.c, w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego niezbędnych pouczeń co do treści czynności procesowych. Dalej podano, że powód sprawie o sygn. akt I C 1662/17 samodzielnie wniósł pozew o złożył wszystkie dodatkowe wnioski, a z treści złożonego przez powoda pozwu wynika jego znajomość przepisów prawa.

Postanowieniem z dnia 15 czerwca 2018 r., wydanym w sprawie o sygn. akt XV Cz 752/18 Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział XV Cywilny Odwoławczy oddalił zażalenie powoda na ww. postanowienie Sądu Rejonowego w Szamotułach. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy w Poznaniu wskazał, że zażalenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie. W ocenie Sądu Okręgowego w Poznaniu z przedłożonych w sprawie dokumentów nie wynika, aby stan zdrowa powoda był na tyle zły, aby wyłączał możliwość samodzielnego dokonywania przez niego czynności procesowych. Sąd Okręgowy w Poznaniu wskazał, że powód ma wprawdzie orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności, jednakże dokumenty zgromadzone w tamtej sprawie nie dowodzą by był niewidomy oraz że pozostałe jego schorzenia uniemożliwiałyby mu samodzielny udział w procesie.

I ACa 401/19

W sprawie z powództwa powoda przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Zakładu Karnego we W. o zapłatę, toczącej się pod sygnaturą akt I C 816/17 postanowieniem z dnia 15 września 2017 Sąd Rejonowy w Szamotułach zwolnił powoda od kosztów sądowych w całości oraz oddalił wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W uzasadnieniu postanowienia oddalającego wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, Sąd Rejonowy w Szamotułach wskazał, że sporządzony przez powoda pozew w sprawie o sygn. akt I C 816/17 zawiera wyartykułowane roszczenia powoda w sposób zrozumiały i spójny, z przytoczeniem podstaw prawnych, a uzasadnienie pozwu jest przejrzyste. Sąd Rejonowy w Szamotułach dalej wskazał, że zarówno pozew jak i inne pisma procesowe składane przez powoda zawierają liczne wnioski dowodowe, a nadto powód przejawia dużą aktywność procesową. Sąd Rejonowy w Szamotułach wskazał, że powód z pewnością nie należy do osób nieporadnych i przedstawia swe stanowisko w sposób komunikatywny. Dodatkowo Sąd Rejonowy w Szamotułach podał, że powód w żaden sposób nie wykazał, aby jego inwalidztwo lub stan zdrowia a jakikolwiek sposób utrudniały czy też uniemożliwiały dalsze samodzielne popieranie sprawy.

Obecnie powód prowadzi również inne postępowania sądowe, toczące się przed innymi sądami w Polsce. Większość tych spraw powód toczy przeciwko Skarbowi Państwa, między innymi przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w B., Skarbowi Państwa- Dyrektorowi Aresztu Śledczego w Ł., Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w P.. W niektórych z tych spraw, powoda reprezentuje profesjonalny pełnomocnik ustanowiony z urzędu. W sprawach, w których powód nie działa przez profesjonalnego pełnomocnika, formułuje pisma przy pomocy swoich kolegów współosadzonych. Pomoc polega na tym, że powód dyktuje współosadzonemu treść pism procesowych, a współosadzony je spisuje. W sprawach, w których powód działa bez udziału profesjonalnego pełnomocnika, samodzielnie składa pisma procesowe, w tym środki zaskarżenia oraz w terminie odpowiada na wezwania sądu.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie przeprowadzonych w toku postępowania dowodów. Sąd przyjął, że dokumenty urzędowe złożone i zgromadzone w sprawie oraz w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Szamotułach o sygn. akt I C 1662/17 są prawdziwe i autentyczne. Nie było bowiem żadnych podstaw, aby je kwestionować. Autentyczności oraz prawdziwości zawartych w nich danych nie kwestionowała w trybie art. 252 kpc żadna ze stron, jak też Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do podważenia i konieczności sprawdzenia ich prawdziwości oraz faktów, które stwierdzały te dokumenty. W związku z czym dokumenty te mogą stanowić obiektywny i rzetelny materiał dowodowy. Ponadto, dokumenty te korzystają z domniemania ustanowionego dla nich w art. 244 kpc. Sąd dał również w całości wiarę dokumentom prywatnym przedłożonym do sprawy.

Zeznaniom powoda Sąd I instancji nadał przymiot wiarygodności w zakresie w jakim były one zgodne z ustalonym w sprawie stanem faktycznym oraz pozostałym zgromadzonym w sprawie wiarygodnym dla sądu materiałem dowodowym. W ocenie Sądu, w większości zeznania powoda stanowiły jego subiektywne odczucia związane z przedmiotowymi postanowieniami wydanymi przez Sąd Rejonowy w Szamotułach. W niektórych fragmentach swoich zeznań powód wykazał się również niespójnością, gdyż nie raz twierdził że skutecznie ustosunkowywał na wezwania sądu oraz prawidłowo i w terminie uzupełniał braki formalne składanych przez niego pism procesowych, a następnie wskazywał, że sąd gubił niektóre dokumenty lub sąd ich nie czyta, co powodowało że powód musiał dwukrotnie wypowiadać się w danej kwestii.

I ACa 401/19

Sąd Okręgowy zważył, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika ustanowionego z urzędu, domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Szamotułach kwoty 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda oraz zapłaty sumy pieniężnej w kwocie 100 000 zł na wskazany przez powoda cel społeczny – Specjalny Ośrodek (...) dla Dzieci (...) w O.. Podstawę prawnych swoich roszczeń strona powodowa ostatecznie oparła na art. 23 i 24 k.c. W ocenie strony powodowej poprzez wydanie przez Sąd Rejonowy w Szamotułach w sprawach o sygn. akt I C 816/17 oraz I C 1662/17 postanowień odmawiających powodowi ustanowienia pełnomocnika z urzędu doszło do naruszenia jego dóbr osobistych.

W ocenie Sądu I instancji w przedmiotowej sprawie powód nie wykazał, ażeby doszło do naruszenia jego dóbr osobistych. Zgodnie z art. 24 § 1 kc ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Realizacja roszenia z tytułu naruszenia dóbr osobistych wymaga w konsekwencji wykazania przez stronę powodową dwóch przesłanek: istnienia dobra osobistego oraz zagrożenia naruszeniem lub naruszenia tegoż dobra. Z kolei wynikające z ww. przepisu domniemanie bezprawności naruszenia dóbr osobistych powoduje, że ciężar udowodnienia że dane działanie lub zaniechanie powodujące naruszenie tego dobra nie było bezprawne obciąża pozwanego .

Odnosząc powyższe do okoliczności rozpoznawanej sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że powód nie określił precyzyjnie istnienia dobra osobistego, które miało zostać naruszone. Na stronie powodowej – zgodnie z art. 6 kc – spoczywa ciężar udowodnienia tych faktów, jako wywodzącej z nich skutki prawne tym bardziej że powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. To jest też element mający wpływ na oddalenie pozwu. W piśmie procesowym z dnia 6 grudnia 2018 r., w którym pełnomocnik powoda ostatecznie sprecyzował żądanie powoda wskazał, że upatruje on naruszenia jego dóbr osobistych zarówno w samej sentencji postanowień wydanych przez Sąd Rejonowy w Szamotułach w sprawach o sygn. akt I C 816/17 oraz I C 1662/17 jak i ich uzasadnieniach. Zdaniem strony powodowej przedmiotowe postanowienia należy postrzegać „jako przejaw nie tylko naruszenia obowiązujących przepisów” jak i „ujawnienie przez sąd negatywnego stosunku do osób niepełnosprawnych, czy wręcz nienawiści, co stanowi naruszenie dóbr osobistych powoda jako osoby niepełnosprawnej ze znacznym stopniem niepełnosprawności z powodu utraty wzroku”. Z kolei na rozprawie w dniu 15 stycznia 2019 r. pełnomocnik powódki wskazał, że naruszenie dóbr osobistych polegało na tym, że nieprzyznanie mu pełnomocnika z urzędu spowodowało ograniczenie jego możliwości w czynnym uczestniczeniu w postępowaniu. Powód, jak twierdził, czuł się pokrzywdzony faktem, że pomimo jego niepełnosprawności Sąd Rejonowy w Szamotułach dwukrotnie, w dwóch odrębnych postępowaniach odmówił jemu ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Strona powodowa jako osoba niewidoma uznała powyższe decyzje Sądu jako objaw negatywnego stosunku czy wręcz nienawiści

I ACa 401/19

do osób niepełnosprawnych. Hipotetycznie Sąd I instancji wskazał, że konkretyzując dobro, które teoretycznie mogłoby zostać naruszone u powoda, to godność osobista. Jednak ani powód ani jego fachowy pełnomocnik nie doprecyzował tego dobra.

Odnosząc się do twierdzeń pełnomocnika powoda, że wskutek naruszenia dóbr osobistych powód został pozbawiony prawa do czynnego udziału w postępowaniach sądowych, Sąd I instancji wskazał, że powyższe prawo powoda należy zakwalifikować jako prawo do sądu. Sąd podkreślił jednakże, że gwarantowane w art. 45 Konstytucji RP prawo do sądu nie mieści się w katalogu dóbr osobistych. W wyżej przytoczonym przepisie ustrojodawca zapewnił bowiem każdemu obywatelowi Rzeczypospolitej Polskiej prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko ugruntowane przez Sąd Najwyższy, wyrażone w postanowieniu z dnia 31 stycznia 2018 r., sygn. akt V CSK 418/17, w którym wskazano, że prawo do sądu nie może być pojmowane jako dobro osobiste. Prawo do sądu jest bowiem prawem publicznoprawnym każdego obywatela gwarantowanym przez ustawę zasadniczą i następnie realizowanym poprzez ustawodawcę w poszczególnych ustawach. Oczywiście katalog dóbr osobistych, wymienionych w art. 23 kc, pozostających pod ochroną prawa cywilnego jest otwarty i wraz ze zmianami stosunków społecznych mogą pojawiać się i znikać pewne dobra, co jednak nie oznacza, że należy do niego zaliczyć prawo do sądu. Jest ono gwarantowane wymienionymi przepisami konwencji i Konstytucji nie może być zaliczone do kategorii wartości stanowiących dobro osobiste jednostki, ponieważ jest uprawnieniem przyznanym jej tymi regulacjami w związku z funkcjonowaniem w określonej sferze życia społecznego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lipca 2018 r., sygn. akt I ACa 2321/15).

Wobec powyższego w ocenie Sądu I instancji jedynym istniejącym w niniejszej sprawie dobrem osobistym powoda jest jego godność osobista. Jednakże, zdaniem Sądu, powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu, nie wykazał ażeby to dobro osobiste zostało naruszone. W ocenie Sądu Okręgowego w świetle zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie, nie można uznać że działania Sądu Rejonowego w Szamotułach w postępowaniach sądowych o sygnaturze akt I C 1662/17 oraz I C 816/17 naruszyły godność osobistą powoda. W orzecznictwie Sądu Najwyższego akcentuje się pogląd, zgodnie z którym ocena, czy w konkretnej sytuacji nastąpiło naruszenie dobra osobistego, nie może być dokonywana według miary indywidualnej wrażliwości pokrzywdzonego, a więc według oceny subiektywnej zainteresowanego. Kryteria oceny naruszenia muszą być poddane obiektywizacji, trzeba w tym zakresie uwzględnić odczucia szerszego grona uczestników i powszechnie przyjmowane, a zasługujące na akceptację normy postępowania, w tym normy obyczajowe i wynikające z tradycji [tak m.in. wyrok SN z 11 marca 1997 r., III CKN 33/97, OSNC 1997 r., z. 6-7, poz. 93, wyrok SN z 16 stycznia 1976 r., II CR 692/75, OSNC 1976 r., z. 11, poz. 251 (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 maja 2016 r., sygn. akt VI ACa 656/15). Sąd Rejonowy w Szamotułach działał zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Nie zostało absolutnie wykazane aby Sąd tymi działaniami miał zamiar pokrzywdzić powoda jako osobę niepełnosprawną. W sprawie o sygn. akt I C 1662/17 zarówno Sąd I Instancji jak i Sąd II instancji odmówiły ustanowienia pełnomocnika wskazując, że powód w tej sprawie samodzielnie przedkładał pozew i inne pisma procesowe, składał wnioski dowodowe oraz prawidłowo i w terminie odpowiadał na wezwania sądu. Sąd II instancji dodał nadto, że powód jest

I ACa 401/19

osobą niepełnosprawną, jednakże ze zgromadzonych w tej sprawie dokumentów nie wynika aby powód był niewidomy. Sąd w tym miejscu wskazuje, że zgromadzonych w aktach sprawy I C 1662/17 dokumentów, w szczególności z dokumentacji medycznej nie wynika aby powód był osobą niewidomą. Również i z postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 15 września 2017 r. wydanego sprawie o sygn. akt I C 816/17 wynika, że powód w żaden sposób nie wykazał aby jego inwalidztwo uniemożliwiało jemu samodzielnie prowadzenie procesu. Sąd I instancji podkreślił, że w postępowaniu cywilnym, będącym postępowaniem kontradyktoryjnym sąd opiera się na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. W konsekwencji, w postępowaniu o ustanowienie pełnomocnika z urzędu to na osobie składającej wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (art. 117 kpc) spoczywa ciężar uprawdopodobnienia zasadności tego wniosku. O tym, że powód jest niewidomy Sąd powziął informację dopiero w niniejszej sprawie XII C 1578/17 z powództwa powoda dzięki przedłożonej do pozwu dokumentacji medycznej, w której wyraźnie zaznaczono tę niepełnosprawność powoda, czego powód nie wykazał w sprawach toczących się przed Sądem Rejonowym w Szamotułach. Sąd I instancji nie podzielił argumentacji strony powodowej, że Sąd Rejonowy w Szamotułach w swoich działaniach kierował się niechęcią czy wręcz nienawiścią do osób niepełnosprawnych, a w szczególności do osób niewidomych. Po pierwsze Sąd Rejonowy w Szamotułach wydając przedmiotowe postanowienia, na skutek nieuprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających uwzględnienie wniosków powoda oraz zgromadzonych w sprawie dokumentów, nie miał świadomości tego, że powód jest niewidomy. Po drugie, czynności procesowe podejmowane przez powoda w tychże postępowaniach, nawet jeżeli dokonywał je z pomocą osób trzecich nie potwierdzały że powód jest osobą nieporadną w rozumieniu art. 117 § 5 kpc. Zdaniem Sądu Okręgowego poczucie pokrzywdzenia u powoda, było jego subiektywnym odczuciem, nie mieszczącym się w obiektywnym rozumieniu pojęcia naruszenia dóbr osobistych. Cierpienie powoda związane z jego inwalidztwem jest zrozumiałe, jednakże działanie Sądu Rejonowego w Szamotułach nie naruszyło jego dóbr osobistych. Poczucie większej wrażliwości u powoda dotyczącej jego niepełnosprawności nie może również uzasadniać - świetle obiektywnych przesłanek oraz okoliczności niniejszej sprawy – że Sąd Rejonowy w Szamotułach naruszył dobro osobiste powoda.

Ubocznie Sąd I instancji wskazał, że pozwany nie tylko nie naruszył dóbr osobistych powoda, ale również nie działał bezprawnie.

W myśl art. 117 § 1 k.p.c strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub w części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Zgodnie art. 117 § 2 kpc osoba fizyczna, nie zwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wedle natomiast z art. 117 § 5 kpc sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.

W orzecznictwie przyjmuje się, że udział adwokata w sprawie sąd może w szczególności uznać za potrzebny, gdy strona wnosząca o jego ustanowienie jest nieporadna bądź ma trudności z samodzielnym podejmowaniem czynności procesowych (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1964 r., II PZ 46/64, NP 1965, nr 5, s. 56). Nadto samo subiektywne przekonanie wnioskodawcy, że nie poradzi sobie w samodzielnym wytoczeniu i prowadzeniu procesu nie

I ACa 401/19

uzasadnia uwzględnienia jego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2012 r. w sprawie I ACz 672/12).

W ocenie Sądu Okręgowego pozwany w sprawach o sygnaturach akt I C 816/17 oraz I C 1662/17 działał w ramach obowiązującego prawa, tj. w ramach przepisów kodeksu postępowania cywilnego regulującego instytucję pełnomocnika z urzędu. Wskazać bowiem należy, że to czy w danej sprawie sąd uzna, że strona potrzebuje działać w postępowaniu sądowym przy pomocy profesjonalnego pełnomocnika zależy od uznania sądu orzekającego w danej sprawie i konkretnych okoliczności tej sprawy. Oznacza to więc, że sąd zgodnie z własnym przekonaniem i tymi okolicznościami decyduje czy dana strona wymaga pomocy radcy prawnego bądź adwokata. Sąd nie działa jednakże dowolnie albowiem jest związany zarówno przepisami prawa oraz podejmuje decyzje na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w tym przypadku na podstawie dokumentów mających uprawdopodobnić zasadność wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W świetle przedstawionych wyżej okoliczności trudno, zdaniem Sądu I instancji przyjąć, że Sąd Rejonowy w Szamotułach naruszył art. 117 § 5 k.p.c. Sąd dwukrotnie uznał na podstawie zgromadzonych w tych sprawach dowodów, że powód nie jest osobą nieporadną tak aby uzasadniało to przyznanie jemu pełnomocnika z urzędu. W ocenie Sądu Okręgowego decyzja Sądu w tymże zakresie nie była bezprawna. Sąd Rejonowy w Szamotułach dwukrotnie uzasadnił swoje decyzje wskazując, że działania powoda w tychże postępowaniach o których wcześniej Sąd już wcześniej się wypowiadał nie wskazują, że nie jest on w stanie poprowadzić samodzielnie procesu. To na powodzie spoczywał obowiązek uprawdopodobnienia tych okoliczności, a z dokumentów przedłożonych do spraw toczących się przed Sądem Rejonowym w Szamotułach wynikało, że powód jest osoba niepełnosprawną, ale nie niewidomą.

Sąd I instancji ponadto podkreślił, że nawet gdyby powód w tamtych postępowaniach złożył dokumenty co do tego, ze jest niewidomy to nie oznacza wcale, że jest oczywiste, iż takiego pełnomocnika Sad powodowi by przyznał. Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma w takiej sytuacji żadnego automatyzmu w tej decyzji Sądu, a jest to jedna z okoliczności, którą Sąd bierze pod uwagę. Rozpatrywane są wszystkie ważne argumenty i fakt, i że powód jest niewidomy nie oznacza, że musi mieć pełnomocnika z urzędu, bowiem może sobie radzić samodzielnie czy z pomocą innych osób nie będących prawnikami w postępowaniu sądowym z jego udziałem. Sąd I instancji podkreślił sprawne formułowanie przez powoda pism procesowych, które następnie są przenoszone na papier przez przewodnika. Powoływał Sąd także nieskomplikowany charakter prawny sprawy z udziałem powoda i zgodne z przepisami udzielanie przez Sąd z urzędu powodowi stosownych pouczeń.

Sąd I instancji biorąc pod uwagę powyższe argumenty nie stwierdził podstaw do uwzględnienia powództwa w świetle zebranego materiału dowodowego w sprawie, stąd powództwo zasługiwało na oddalenie.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Jak wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy powód obecnie przebywa w zakładzie karnym, jest niepełnosprawny oraz nie pracuje. Wobec tego zasadnym było odstąpienie od

I ACa 401/19

obciążania powoda kosztami procesu. W punkcie 3. wyroku Sąd wobec złożonego przez ustanowionego dla powoda pełnomocnika z urzędu adwokata A. N. wniosku o przyznanie wynagrodzenia, kosztami niepłaconej pomocy prawnej z urzędu, która w żadnej części nie została pokryta obciążył w całości Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Poznaniu, przy czym na podstawie art. 108 § 1 zd. 2 kpc szczegółowe ich wyliczenie pozostawił referendarzowi sądowemu.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył powód, zaskarżając orzeczenie w całości, zaskarżonemu orzeczeniu zarzucając naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie przez Sąd wadliwej oceny zgromadzonych dowodów, polegającej na niesłusznym ustaleniu, że powód nie jest osobą niewidomą, podczas gdy zgromadzona dokumentacja medyczna odzwierciedla niniejsze schorzenie, a także błędnym uznaniu, iż powód nie jest osobą nieporadną, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy potwierdza, iż nie mógł samodzielnie kierować toczącymi się sprawami sądowymi, co skutkowało błędami w ustaleniach faktycznych sprawy.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od pozwanego Skarb Państwa na rzecz powoda W. K. kwoty 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz Specjalnego Ośrodka Szkolno - (...) dla Dzieci (...) w O. kwoty 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a także zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powoda z urzędu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postepowaniu odwoławczym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia i przekazanie Sadowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powoda jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne, za wyjątkiem przyjęcia w ustaleniach Sądu I instancji, że w toku postępowania w sprawie I C 1662/17, ze złożonych do akt dokumentów nie wynikało, że powód jest osobą niewidzącą, co jednak nie prowadzi do zmiany rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. Sąd odwoławczy podzielił poczynione przez Sąd Okręgowy rozważania prawne, które stanowią podstawę oddalenia powództwa skarżącego.

Skarżący we wniesionym środku odwoławczym podniósł zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc w sposób wskazany w treści apelacji.

Dla skutecznego podniesienia zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc niezbędne jest wykazanie przez skarżącego, że Sąd I instancji naruszył granice swobodnej oceny dowodów.

I ACa 401/19

Według Sądu odwoławczego takiego zarzutu apelujący skutecznie nie wykazał.

W wyroku z dnia 31 sierpnia 2005 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu ( I ACa 456/05, niepublikowane) wskazał, że „ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp.” , podnosząc podobnie w wyroku z dnia 24 maja 2005 r. (I A Ca 1098/04, niepublikowane ) , że „dokonywanie oceny dowodu przez Sąd I instancji bez naruszenia zasad logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów”. W wyroku z dnia 7 października 2005 r. (IV CK 122/05) Sąd Najwyższy jednoznacznie wskazał, że „jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona”.

Ponadto, w świetle treści zarzutu apelacyjnego powoda należy wskazać, że przepis art. 233 § 1 kpc reguluje jedynie kwestię oceny wiarygodności i mocy (wartości) dowodowej przeprowadzonych w sprawie dowodów, a nie poczynionych ustaleń faktycznych, czy wyprowadzonych z materiału dowodowego wniosków. Uchybienia w tym zakresie winny się skonkretyzować w zarzucie sprzeczności ustaleń faktycznych z materiałem dowodowym. Zaniechanie zaś wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, czy też pominięcie przez sąd przy wyrokowaniu określonej okoliczności faktycznej, nawet jeżeli strona uważa ją za okoliczność istotną dla rozstrzygnięcia sprawy - nie stanowi o naruszeniu powyższego przepisu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2003 r., II CK 293/02).

Skarżący w apelacji zarzucił wprawdzie Sądowi I instancji błędy w ustaleniach faktycznych, jednakże opieranie tego zarzutu o przepis art. 233 § 1 kpc jest błędne.

Odnosząc się do zarzutu wadliwych ustaleń faktycznych w pierwszej kolejności należy ocenił zarzut błędnego, według skarżącego, ustalenia przez Sąd Okręgowy, że zebrany w sprawie I C 1662/17 materiał dowodowy nie pozwalał Sądowi Rejonowemu na stwierdzenie, iż powód jest osobą niewidomą, przy czym skarżący powołuje się, uzasadniając ten zarzut w apelacji, na dokument stanowiący kartę 90 akt wskazanej sprawy Sądu Rejonowego w Szamotułach.

Apelujący podnosząc opisany zarzut, powołał się na znajdujący się w aktach sprawy I C 1662/17, na karcie 90 odpis z kartoteki lekarskiej powoda, który wraz z odpisem na karcie 91 przedstawia opis wizyt lekarskich powoda w dniach 8 czerwca 2015 r., na której opis powołuje się apelujący, 21 sierpnia 2015 r. 11 lutego 2016 r., 11 lipca 2016 r. oraz 12 lipca 2016 r.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że pełnomocnik powoda z urzędu złożył na rozprawie w dniu 15 stycznia 2019 r. pismo z tego samego dnia 15 stycznia 2019 r. ze

I ACa 401/19

wskazaniem kart akt sprawy I C 1662/17 Sądu Rejonowego w Szamotułach, o przeprowadzenie dowodu z których powód wnosi, ze wskazaniem kart 21,83 i 84, obejmujących postanowienia Sądów obu instancji, które ponadto zostały dołączone do wskazanego pisma pełnomocnika powoda z urzędu. Strona powodowa nie wnosiła o przeprowadzenie dowodu z dokumentu na karcie 90 akt sprawy I C 1662/17. Na rozprawie w dniu 15 stycznia 2019 r. , jak już to wskazano powyżej, pełnomocnik substytucyjny powoda z urzędu złożył pismo procesowe z dnia 15 stycznia 2019 r, wraz z wykazem kart akt i kopiami dokumentów, z których Sąd ma przeprowadzić dowód i Sąd I instancji wydanym na rozprawie postanowieniem dowodowym przeprowadził dowód z dokumentów w aktach sprawy ( czyli sprawy Sądu Okręgowego w Poznaniu o sygnaturze XII C 1578/17), wszystkich załączników w kopertach „i dziś złożonych dokumentów z akt I C 1662/17 Sądu Rejonowego w Szamotułach”. Wśród dowodów przeprowadzonych przez Sąd I instancji z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy I C 1662/17 brak dokumentu z karty 90 akt tej sprawy.

Pomijając wyłącznie na potrzeby poniższych rozważań wskazaną okoliczność, opisana sytuacje procesową, uwzględniając również treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku, trzeba ponadto wskazać, że odpisy tych kart – 90 i 91 akta sprawy I C 1662/17 - z kartoteki lekarskiej powoda nie zostały wcześniej, czyli przed wydaniem postanowień przez Sądy obu instancji w tej sprawie, dołączone do akt sprawy, co wynika z ich porównania z załączonymi do pozwu w sprawie I C 1662/17 odpisami z dokumentacji lekarskiej, a dokument, na który powołuje się skarżący w apelacji został dołączony do pisma powoda z dnia 25 czerwca 2018 r. zatytułowanego „skarga kasacyjna”, dotyczącego postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 15 czerwca 2018 r., wydanego w sprawie XV Cz 752/18, którym Sąd Okręgowy oddalił zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego w Szamotułach z dnia 4 lipca 2017 r. oddalające wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sprawie I C 1662/17 Sądu Rejonowego w Szamotułach, z której to czynności Sądu powód miedzy innymi wywodzi swe roszczenie. Oznacza to, że skarżący w apelacji, kwestionując ocenę Sądu Okręgowego czynności Sądu Rejonowego w postaci wydania postanowienia z dnia 4 lipca 2017 r., na której to między innymi czynności powód opiera swoje roszczenie o ochronę dóbr osobistych, powołuje się na dokumenty, z których przeprowadzenia dowodu strona powodowa nie wnosiła przed Sądem I instancji, a ponadto dołączone do akt sprawy I C 1662/17 po wydaniu kwestionowanego postanowienia, czyli wskazanym dokumentem ( K. 90), Sąd Rejonowy nie dysponował podejmując orzeczenie z dnia 4 lipca 2017 r.

Ponadto należy wskazać, że Sąd Okręgowy w Poznaniu rozpoznając zażalenie powoda na wskazane postanowienie Sądu Rejonowego uwzględnił w swych rozważaniach stan zdrowia skarżącego wynikający z materiału zawartego w aktach sprawy I C 1662/17, do dnia wydania przez Sąd odwoławczy postanowienia w przedmiocie rozpoznania zażalenia.

Z uzasadnienia postanowienia z dnia 15 czerwca 2018 r. wynika, że Sąd Okręgowy uwzględnił w swym rozstrzygnięciu stan zdrowia powoda wynikający z dołączonej do akt sprawy, do dnia rozpoznania zażalenia, dokumentacji lekarskiej, podnosząc dodatkowo, iż skarżący nie zakwestionował oceny Sądu I instancji, który uznał na podstawie dotychczasowego przebiegu postępowania, iż powód wykazuje dostateczne rozeznanie w procedurach sądowych oraz podejmuje czynności adekwatne do stanu sprawy, w wymaganej formie i terminach. Sąd odwoławczy stwierdził, że podnoszony przez skarżącego stan jego zdrowia nie był na tyle zły, aby wyłączał

I ACa 401/19

możliwość samodzielnego dokonywania czynności procesowych oraz uczestniczenia w toczącym się postępowaniu. Po przedstawieniu stanu zdrowia powoda w zakresie narządu wzroku (wyniku konsultacji ze stycznia 2016 r. przytoczonym przez Sąd Okręgowy – w oku lewym stwierdzono odwarstwienie siatkówki, natomiast w oku prawym zaćmę do operacji) Sąd Okręgowy w konkluzji stwierdził, że dotychczas ujawnione okoliczności nie przemawiają za potrzebą skorzystania przez powoda z pomocy prawnej z urzędu. Należy w tym miejscu zauważyć, że Sąd Okręgowy ocenił stan zdrowia na podstawie późniejszych badań skarżącego ze stycznia 2016 r., niż stan zdrowia wynikający z odpisu z kartoteki lekarskiej na wskazanej w apelacji karcie 90, dokumentującej badania z 2015 r. Tym samy Sąd odwoławczy również w kontekście zdrowia powoda potwierdził prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w przedmiocie oddalenia wniosku skarżącego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Wbrew zarzutom apelacji należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, że pozwany w sprawach o sygnaturach akt I C 816/17 oraz I C 1662/17 działał w ramach obowiązującego prawa, czyli w ramach przepisów kodeksu postępowania cywilnego regulującego instytucję pełnomocnika z urzędu. Sąd Rejonowy nie działał dowolnie albowiem był związany zarówno przepisami prawa oraz podejmował decyzje na podstawie zgromadzonego w sprawach materiału dowodowego, a w tym przypadku na podstawie dokumentów mających uprawdopodobnić zasadność wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Trudno, zdaniem Sądu I instancji przyjąć, że Sąd Rejonowy w Szamotułach naruszył art. 117 § 5 k.p.c. , gdy dwukrotnie uznał na podstawie zgromadzonych w tych sprawach dowodów, że powód nie jest osobą nieporadną na tyle aby uzasadniało to przyznanie jemu pełnomocnika z urzędu i w ocenie Sądu Okręgowego decyzja Sądu w tym zakresie nie była bezprawna.

Stanowisko Sądu I instancji potwierdza dodatkowo okoliczność, że skarżący również w apelacji nie podał w zakresie jakich istotnych dla przebiegu obu postępowań w sprawach o sygnaturach akt I C 816/17 oraz I C 1662/17, toczących się przed Sądem Rejonowym, czynnościach procesowych powód został ograniczony, czy których nie dokonał względnie dokonał wadliwie, wyłącznie ze względu na brak ustanawiania pełnomocnika z urzędu w tych sprawach, jak też nie podał jakie dobro osobiste powoda, tymi kwestionowanymi czynnościami Sądu Rejonowego, zostało naruszone.

Wbrew twierdzeniu strony apelującej, o rzekomej nieporadności powoda nie świadczy pobieżna znajomość przez powoda przepisów, czy brak umiejętności posługiwania się tymi przepisami. Brak znajomości przepisów prawa, a tym bardziej umiejętności swobodnego się nimi posługiwania, jest udziałem niemal wszystkich uczestników postępowań sądowych, którzy nie posiadają wykształcenia prawniczego i działają w sprawie bez pomocy fachowego pełnomocnika, co nie oznacza, iż każdej takiej osobie powinien być przydzielony na jaj wniosek pełnomocnik z urzędu. Gdyby ustawodawca kierował się podnoszonym przez skarżącego kryterium, to ustanowiłby dla takich osób przymus korzystania z pomocy fachowego pełnomocnika, a w przypadku braku możliwości skorzystania z pomocy pełnomocnika z wyboru z przyczyn finansowych, niejako automatycznie taka osoba uzyskiwałaby pomoc z urzędu. Skoro takie rozwiązanie legislacyjne nie zostało wprowadzone, to Sąd rozpoznając wniosek o ustanowienie pełnomocnik z urzędu ocenia zdolność do podejmowania czynności w sprawie przez wnioskodawcę na podstawie jego zachowań, czynności, treści pism, wynikających z dotychczasowego, według

I ACa 401/19

stanu z dnia rozpoznawania wniosku, przebiegu sprawy. Odnosząc się do argumentacji skarżącego Sąd orzekający stosuje z urzędu prawo materialne, natomiast w zakresie prawa procesowego, wobec osoby działającego bez fachowego pełnomocnika, udziela niezbędnych, według stanu sprawy pouczeń.

Wobec powyższego, w świetle okoliczności sprawy, należy podzielić stanowisko, że powód, mimo swego stanu zdrowia, w szczególności schorzeń narządu wzroku, nie jest osobą nieporadną, która nie jest w stanie podejmować prawidłowo i terminowo czynności w sprawie sądowej, czego potwierdzeniem jest przebieg obu wskazanych spraw Sądu Rejonowego w Szamotułach, których powód był uczestnikiem. Powód, z uwagi na stan swego wzroku, przy pisaniu pism procesowych korzystał z pomocy przewodnika, czy współwięźniów, którzy jedynie technicznie, na piśmie, utrwalali stanowisko powoda, jego wnioski czy zarzuty, przy czym skarżący nie podnosił aby spotkał się z odmową udzielenia pomocy przez te osoby, czy też wadliwej ich pomocy. Taki sposób podejmowania czynności procesowych przez powoda, jak i podnoszony przez Sąd I instancji charakter sprawy, wskazuje na zasadność stanowiska Sądu Rejonowego w oby sprawach i Okręgowego w sprawie I C 1662/17, że brak było podstaw do uwzględnienia wniosków powoda o ustanowienie dla skarżącego pełnomocnika z urzędu. Pośrednio wskazaną ocenę potwierdza sam powód w piśmie z dnia 18 maja 2018 r.

W zachowaniu pozwanego, jak to zasadnie stwierdził Sąd I instancji, brak było zatem bezprawności.

We wniesionym środku odwoławczym, podobnie jak w toku całego postępowania, powód nie określił jakie dobro osobiste skarżącego swym zachowaniem pozwany naruszył.

Podstawową przesłanką wymagająca ustalenia w procesie o ochronę dóbr osobistych jest właśnie wykazanie naruszenia określonego dobra. Powód powinien określić dobro osobiste, jeżeli nie nazwą, to opisując te wartości, ze względu na które występuje z żądaniem ochrony. Większość argumentów, czy zarzutów powoda można ocenić jako dotyczących prawa dostępu do sądu. Sąd I instancji zasadnie jednakże stwierdził, że gwarantowane w art. 45 Konstytucji prawo do sądu nie mieści się w katalogu dóbr osobistych, czego w apelacji skarżący nie zakwestionował.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu I instancji, jedynym istniejącym w niniejszej sprawie dobrem osobistym powoda, które mogło być ewentualnie naruszone, jest jego godność osobista, jednakże, zdaniem Sądu Okręgowego, powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu, nie wykazał aby to dobro osobiste zostało naruszone.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy zasadnie stwierdził, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie, nie można uznać, iż działania Sądu Rejonowego w Szamotułach w postępowaniach sądowych o sygnaturach akt I C 1662/17 oraz I C 816/17 naruszyły godność osobistą powoda. Prawidłowo Sąd I instancji wskazał, iż ocena, czy w konkretnej sytuacji nastąpiło naruszenie dobra osobistego nie może być dokonywana według miary indywidualnej wrażliwości pokrzywdzonego, a więc według oceny subiektywnej zainteresowanego, lecz kryteria oceny naruszenia muszą być zobiektywizowane, gdyż trzeba w tym zakresie

I ACa 401/19

uwzględnić odczucia szerszego grona uczestników oraz powszechnie przyjmowane i zasługujące na akceptację normy postępowania, w tym normy obyczajowe i wynikające z tradycji. Akcentuje się przy tym konieczność zachowania należytych proporcji i umiaru, tak aby instrumenty ochrony, oparte na konstrukcji prawa podmiotowego o charakterze bezwzględnym, nie były nadużywane.

Wobec tego za Sądem I instancji należy przyjąć, że Sąd Rejonowy w Szamotułach działał zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności nie zostało przez stronę powodową wykazane aby Sąd Rejonowy tymi działaniami miał zamiar pokrzywdzić powoda jako osobę niepełnosprawnej, a tym bardziej aby kierował się nienawiścią do osób niepełnosprawnych, a w konsekwencji aby naruszył dobro osobiste powoda.

Zasadnie, na podstawie przepisów art. 23 kc i 24 kc, przyjął Sąd Okręgowy, że nie ziściły się przesłanki pociągnięcia strony pozwanej do odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Jak już to wskazano podstawową przesłanką wymagająca ustalenia w procesie o ochronę dóbr osobistych jest naruszenie konkretnego dobra osobistego. Dowód, że dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszone ciąży na osobie poszukującej ochrony prawnej na podstawie art. 24 k.c. Natomiast wynikające z art. 24 § 1 zd. 1 k.c. domniemanie bezprawności tego naruszenia, przenosi ciężar udowodnienia braku bezprawności na stronę pozwaną. Jednakże w braku naruszenia dobra osobistego bezprzedmiotowa jest ocena zachowania sprawczego w kategoriach bezprawności. Brak wykazania naruszenia konkretnego dobra osobistego, którego, co należy przypomnieć, powód nawet w tok procesu nie określił, jest wystarczającą podstawą oddalenia powództwa o naruszenie dóbr osobistych.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na podstawie przepisu art. 385 kpc oddalił apelację powoda jako bezzasadną.

Kierując się przepisem art. 102 kpc przyjął, że z uwagi na charakter sprawy, jak też sytuację zdrowotną apelującego, brak źródeł dochodów, w niniejszej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadnionych, przemawiający za odstąpieniem od obciążenia powoda, jako strony przegrywającej, kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz wygrywającej strony pozwanej.

Ze względu na wynik postępowania apelacyjnego Sąd odwoławczy przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adwokata A. N. wynagrodzenie w kwocie 3 321 zł brutto oraz zwrot udokumentowanych wydatków w kwocie 147,60 zł, z tytułu udzielonej powodowi z urzędu pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnego, na podstawie przepisów art. 108 § 1 kpc w zw. z §§ 2, 4 , 8 pkt 6 w zw. z § 14 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r.w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Maciej Rozpędowski Małgorzata Goldbeck-Malesińska Małgorzata M.-T.