Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Staniszewska /spr./

Sędziowie: SA Mikołaj Tomaszewski

SO Piotr Majchrzak /del./

Protokolant: st. sekr. sąd. Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa T. O.

przeciwko(...) Spółce Akcyjnej w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt XII C 863/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Mikołaj Tomaszewski SSA Ewa Staniszewska SO del Piotr Majchrzak

Sygn. akt I ACa 141/15

UZASADNIENIE

Powód T. O. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w P. kwoty 362.500 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 2014r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu ceny uiszczonej na podstawie warunkowej umowy sprzedaży akcji z dnia 5 maja 2011r. W uzasadnieniu wskazał, że pozwany nie wykonał swojego świadczenia wzajemnego i nie przeniósł na niego własności akcji zwykłych na okaziciela serii (...) w spółce (...) S.A.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa podnosząc, że wywiązał się ze swojego zobowiązania oferując powodowi akcje spółki (...) o wartości odpowiadającej kwocie 362.500 zł.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 362.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 2014 roku do dnia zapłaty i orzekł o kosztach postępowania. Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej pozwany zawarł z powodem T. O. w dniu 5 maja 2011 r. warunkową umowę sprzedaży praw z akcji. Na podstawie tej umowy pozwany jako sprzedający zbył na rzecz powoda jako kupującego, a ten ostatni nabył, prawa z 5.000.002 akcji zwykłych na okaziciela serii (...) w spółce (...) S.A. z siedzibą w C., emitowanych w ramach kapitału docelowego na podstawie uchwały Zarządu, za cenę 725.000,29 zł, pod warunkiem zarejestrowania tychże akcji przez właściwy sąd rejestrowy - § 1 ust. 1 umowy. Zgodnie z § 1 ust. 2 tej umowy, sprzedający przeniósł mocą tej umowy na kupującego, a kupujący nabył prawa z 5.000.002 akcji serii (...) spółki (...) S.A. z siedzibą w C., na zasadach określonych w umowie, w dniu określonym w jej § 4. Pozwany jako sprzedający oświadczył ponadto, że w/w akcje będą w całości opłacone - § 2 ust. 1 lit. a umowy. W § 4 umowy strony zgodnie postanowiły, że przeniesienie własności (skutek rozporządzający) przedmiotowych akcji na kupującego nastąpi w dniu, w którym nastąpi prawomocny wpis emisji akcji serii (...) spółki (...) S.A. z siedzibą w C. do Krajowego Rejestru Sądowego. Strony ustaliły cenę za przedmiotowe akcje w wysokości 725.000 zł - § 5 ust. 1 umowy, a w przypadku ujawnienia się wad prawnych przedmiotowych akcji lub niezgodności oświadczeń, o których mowa w § 2, z rzeczywistym stanem prawnym w § 5 ust. 3 umowy postanowiły, że pozwany jako sprzedający jest zobowiązany do zwrotu uzyskanej za nie ceny.

Powód uiścił na rzecz pozwanego całą cenę w wysokości 725.000,29 zł w dniu 13 maja 2011 r.

Do dnia 27 lutego 2014 r. pozwany nie przeniósł na rachunek maklerski powoda żadnych praw z akcji zwykłych na okaziciela serii (...) w spółce (...) S.A. z siedzibą w C., będących przedmiotem warunkowej umowy sprzedaży zawartej w dniu 5 maja 2011 r.

Z dniem 30 kwietnia 2011 r. zakończyła się subskrypcja akcji zwykłych na okaziciela serii (...) spółki (...) S.A. z siedzibą w C., która miała charakter prywatny, tj. poprzez złożenie oferty przez Emitenta i jej przyjęcia przez oznaczonego adresata zgodnie z art. 431 § 2 pkt 1 k.s.h., tj. jedynego inwestora. Akcje te miały zostać objęte w zamian za wkłady pieniężne.

Sąd Rejonowy w Częstochowie XVII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego zarejestrował emisję 40.000.000 sztuk akcji zwykłych na okaziciela serii (...) o wartości 4.000.000 zł. Zgodnie z aktualnym wpisem do rejestru przedsiębiorców kapitał zakładowy firmy (...) S.A. z siedzibą w C. wynosi 11.000.000 zł, w tym kapitał wpłacony 9.000.000 zł. Powyższe oznaczało, że akcje zwykłe na okaziciela serii (...) firmy (...) S.A. z siedzibą w C. nie mogą być wydawane, gdyż nie została dokonana pełna wpłata z tytułu ich objęcia przez jedynego inwestora, do którego skierowano oferta ich objęcia, upłynął ponadto termin subskrypcji przedmiotowych akcji.

W zaistniałej sytuacji w dniu 12 kwietnia 2012 r. strony podpisały aneks do umowy z dnia 5 maja 2011 r., na podstawie którego w związku z zawartą w dniu 5 maja 2011 r. warunkową umową sprzedaży akcji w/w firmy, powód jako kupujący odsprzedał na rzecz pozwanego jako sprzedającego 1.500.000 sztuk akcji serii (...), a ściślej praw z 1.500.000 akcji serii (...) spółki (...) S.A. z siedzibą w C. z uwagi na nie wydanie akcji w formie dokumentu, za cenę 217.500 zł płatną w terminie do dnia 19 kwietnia 2012 r. - § 1 aneksu do umowy.

Następnie w dniu 24 kwietnia 2012 r. strony podpisały porozumienie o kompensacie wraz z podmiotem trzecim, tj. (...) S.A. z siedzibą w P., w wyniku którego podmiot ten dokonał cesji swojej wierzytelności wobec powoda T. O. na kwotę 69.976,32 zł na rzecz (...) S.A. z siedzibą w P. - § 2 porozumienia, po uwzględnieniu której strona pozwana skompensowała swoje wierzytelności z wierzytelnościami powoda do kwoty 126.226,32 zł z tytułu aneksu z dnia 12 kwietnia 2012 r. i zobowiązała się do zapłaty na rzecz powoda kwoty 91.237,68 zł w terminie 3 dni od dnia podpisania tego porozumienia - § 3 porozumienia.

Zapłata reszty ceny w kwocie 91.237,68 zł nastąpiła w dniu 25 kwietnia 2012 r., a zatem na dzień 25 kwietnia 2012 r. powód został spłacony przez pozwanego łączną kwotą 217.500 zł.

Pozwany przelał następnie w dniu 30 stycznia 2014 r. na rzecz powoda kwotę 145.000 zł, a w tytule przelewu wpisał: „zwrot za akcje S.”. Powód został zatem spłacony przez stronę pozwaną łączną kwotą 362.500 zł.

W podpisanym w dniu 5 lutego 2013 r. porozumieniu strony zgodnie potwierdziły zawarcie w dniu 5 maja 2011 r. warunkowej umowy sprzedaży akcji serii (...) S.A. z siedzibą w C., zmienionej aneksem z dnia 12 kwietnia 2012 r., na podstawie której pozwany sprzedał powodowi ostatecznie 3.500.002 sztuk akcji serii (...) S.A. z siedzibą w C. - § 1 ust. 1 porozumienia z dnia 5 lutego 2013 r., jak również umówiły się co do rozliczenia umowy z dnia 5 maja 2011 r. w terminie do dnia 31 stycznia 2014 r. w przypadku, jeśli wcześniej nie dojdzie do zapisania akcji (...) S.A. na rachunku powoda - § 2 ust. 3 porozumienia z dnia 5 lutego 2013 r.

Zgodnie z § 2 ust. 4 porozumienia, strony ustaliły, że rozliczenie między nimi nastąpić może poprzez realizację umowy lub zwrot środków lub kompensatę zobowiązań powoda związanych z akcjami (...) S.A. z siedzibą w C. względem spółki (...) S.A.

Pismem z dnia 4 lutego 2014 r. powód wezwał pozwanego do zwrotu środków w wysokości 362.500 zł w nieprzekraczalnym terminie do dnia 11 lutego 2014 r., jednak wezwanie to okazało się bezskuteczne.

Pismem z dnia 7 lutego 2014 r. pozwany wniósł o zezwolenie przez Sąd Rejonowy w Toruniu na złożenie do depozytu sądowego zdematerializowanych akcji zwykłych na okaziciela serii (...) firmy (...) S.A. z siedzibą w C. w liczbie 2.500.002 tytułem zobowiązania spółki (...) S.A. z siedzibą w P..

Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Toruniu zezwolił wnioskodawcy na złożenie do depozytu sądowego zdematerializowanych 2.500.002 akcji zwykłych na okaziciela serii (...) w Spółce (...) S.A. z siedzibą w C. tytułem zobowiązania spółki (...) S.A. z siedzibą w P., wynikającego z warunkowej umowy sprzedaży akcji z dnia 5 maja 2011 r. na rzecz powoda, sygn. akt X Ns 13/14.

Postanowieniem z dnia 31 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w Toruniu na skutek apelacji powoda od w/w orzeczenia, uchylił zaskarżone postanowienie w całości i wniosek strony pozwanej oddalił, sygn. akt VIII Ca 389/14.

Wobec powyższych ustaleń sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Wskazał, że w sprawie sporna między stronami była ocena prawna postanowienia § 2 ust. 4 porozumienia z dnia 5 lutego 2013 r., a mianowicie sposobu, w jaki pozwany miał wykonać ciążące na nim zobowiązanie wobec powoda. Analiza dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz korespondujących z nim zeznań powoda przemawia zdaniem Sądu za uznaniem, że wg § 2 ust. 4 porozumienia z dnia 5 lutego 2013 r. pozwany miał zrealizować najpóźniej do dnia 31 stycznia 2014 r. jedno z trzech wskazanych w § 2 ust. 4 świadczeń w następującej kolejności – w sytuacji, gdy wg § 2 ust. 3 porozumienia wcześniej nie dojdzie do zapisania akcji (...) S.A. na rachunku maklerskim powoda: poprzez wykonanie (realizację) umowy z dnia 5 maja 2011 r., poprzez zapłatę środków, poprzez kompensatę zobowiązań powoda związanych z akcjami (...) S.A. względem spółki (...) S.A.

W ocenie Sądu Okręgowego naprowadzonym materiałem dowodowym w postaci dokumentów, niekwestionowanych przez pozwanego, powód wykazał zgodnie z art. 6 k.c., że na dzień 31 stycznia 2014 r. pierwszy sposób wykonania warunkowej umowy sprzedaży nie był możliwy do spełnienia, a co za tym idzie pozwany nie mógł faktycznie wywiązać się ze świadczenia wzajemnego wobec powoda w rozumieniu art. 495 § 1 k.c. Według danych zawartych w odpisie aktualnym z rejestru przedsiębiorców firmy (...) S.A. z siedzibą w C. na dzień wniesienia pozwu (27 lutego 2014 r.) sąd rejestrowy zarejestrował emisję 40.000.000 sztuk akcji zwykłych na okaziciela serii (...) o wartości 4.000.000 zł. Kapitał zakładowy tej spółki wynosi aktualnie 11.000.000 zł, ale kapitał opłacony wynosi 9.000.000 zł. Powyższe oznacza, że na dzień wniesienia pozwu akcje zwykłe na okaziciela serii (...) w/w spółki nie mogły być wydawane albowiem nie została dokonana pełna wpłata z tytułu ich objęcia przez jedynego inwestora, do którego została skierowana oferta ich objęcia, ponadto upłynął termin subskrypcji tych akcji – ten ostatni z dniem 30 kwietnia 2011 r. Zakaz wydawania dokumentów akcji na okaziciela przed pełną wpłatą statuuje art. 335 § 1 zd. 1 k.s.h. Skoro kapitał wpłacony firmy (...) S.A. z siedzibą w C. na dzień wniesienia pozwu nie pokrywał się z kapitałem zakładowym, a różnica wynosiła 2.000.000 zł i była wynikiem nieopłacenia w pełni akcji zwykłych na okaziciela serii (...) w tej spółce, przez co nie mogły one wejść do obrotu prawnego, spółka ta nie mogła ich nikomu wydać, a to finalnie prowadzi do konkluzji, że na dzień 31 stycznia 2014 r. pozwany nie mógł wywiązać się ze świadczenia wzajemnego zgodnie z art. 495 § 1 k.c.

Zdaniem Sądu I instancji powód wykazał ponadto zgodnie z art. 6 k.c., że na dzień 31 stycznia 2014 r. także trzeci sposób wykonania warunkowej umowy sprzedaży nie był możliwy do spełnienia. Kompensata miała dotyczyć zobowiązań powoda związanych z akcjami (...) S.A. z siedzibą w C. względem spółki (...) S.A. Tymczasem, między stronami było niesporne, że nie istnieje żadne zobowiązanie powoda wobec spółki (...) S.A. związane z akcjami spółki akcyjnej (...), co potwierdził w swoich zeznaniach członek zarządu pozwanego S. H..

Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle art. 65 § 1 i § 2 k.c. decydujące znaczenie przy zawieraniu umów winien mieć zamiar stron. Redakcja § 2 ust. 4 porozumienia z dnia 5 lutego 2013 r. wskazuje, że strony dążyły do tego, aby najpierw nastąpiło wykonanie warunkowej umowy sprzedaży, a dopiero później zapłata środków lub w/w kompensata. Powyższy zamiar stron potwierdza w ocenie Sądu treść § 5 ust. 3 umowy z dnia 5 maja 2011 r., w myśl którego w sytuacji ujawnienia się wad prawnych przedmiotu umowy, tj. w/w akcji lub ujawnienia się niezgodności oświadczeń, o których mowa w § 2 z rzeczywistym stanem prawnym, co jak ustalono istotnie miało miejsce, pozwany zobowiązał się do zwrotu powodowi uzyskanej za nie ceny. Uzgodnienia stron w tym aspekcie cechowały się zatem konsekwencją. Dzień 31 stycznia 2014 r. był ostatecznym terminem spełnienia świadczeń przez stronę pozwaną. Wobec tego, że na ten dzień świadczenia wskazane w pkt 1) i 3) nie były możliwe do spełnienia, pozwany winien był wykonać świadczenie w sposób określony w pkt 2). Chociaż pozwany powoływał się na treść art. 365 § 1 k.c. i uprawnienie do wyboru świadczenia celem zwolnienia się ze zobowiązania, to jednak wobec wyboru przez pozwanego świadczeń, które były na dzień 31 stycznia 2014 r. niemożliwe do spełnienia stwierdzić należy, że uprawnienie do dokonania wyboru przeszło zgodnie z art. 365 § 3 k.c. na drugą stronę, tj. powoda. Powyższa uwaga niemniej traci na znaczeniu, skoro na dzień 31 stycznia 2014 r. wyłącznie możliwe do spełnienia było świadczenie w postaci zapłaty – zwrotu powodowi reszty ceny w kwocie 362.500 zł.

Z uwagi na to, że postanowieniem z dnia 31 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w Toruniu uchylił postanowienie z dnia 29 kwietnia 2014 r. zezwalające pozwanemu na złożenie do depozytu sądowego zdematerializowanych akcji zwykłych na okaziciela serii (...) w spółce akcyjnej (...) z siedzibą w C., argumenty strony pozwanej o przedwczesności powództwa i o spełnieniu świadczenia zgodnie z treścią § 2 ust. 4 porozumienia z dnia 5 lutego 2013 r. nie mogły odnieść pozytywnego skutku. Bez wpływu na ocenę prawną pozostawały także twierdzenia strony pozwanej o ewentualnym poszkodowaniu jej przez S. B., przeciwko któremu toczą się aktualnie postępowania przygotowawcze w Prokuraturze Okręgowej w Poznaniu Wydział VI Do Spraw Przestępczości (...).

O odsetkach ustawowych orzeczono w oparciu o treść art. 481 § 1 k.c. jako o odsetkach za opóźnienie, a o kosztach postępowania w oparciu o treść art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości. Apelujący zarzucił:

- naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez niewłaściwe przyjecie, że zgodnym zamiarem stron było nadanie określonej sztywnej kolejności w sposobach zaspokajania roszczeń powoda w § 2 ust. 4 porozumienia z dnia 5 lutego 2013 r.,

- naruszenie art. 495 § 1 k.c. w zw. z art. 5 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi poprzez błędne przyjęcie, że świadczenie pozwanego było niemożliwe,

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że zamiarem powoda było otrzymanie wyłącznie akcji serii (...) spółki (...) S.A. oraz nadanie niewłaściwego znaczenia postanowieniu o odmówieniu zgody na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

Wobec powyższego pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art.382 k.p.c. sąd II instancji orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz postępowaniu apelacyjnym.

Wobec stawianych przez pozwanego zarzutów naruszenia art.233 § 1 k.p.c. i art. 65 § 1 i 2 k.c. Sąd Apelacyjny uznał za konieczne przeprowadzić postępowanie dowodowe o uzupełniające zeznania stron, celem wyjaśnienia okoliczności związanych z zawarciem przez nie w dniu 5.02.2013 r. porozumienia, a więc w czasie kiedy to, jak wynikało z wcześniejszych zeznań powoda, znane już były kontrahentom umowy perturbacje z rejestracją akcji serii (...).

W świetle spójnych w istocie zeznań stron w zakresie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, zasadne stało się ustalenie, że przedmiotem porozumienia z dnia 5.02.2013r. były nadal wyłącznie akcje serii (...). Strony wiedząc o wystąpieniu przeszkód w rejestracji serii (...) miały nadzieję, że ostatecznie dojdzie do ich rejestracji i wykonania umowy, przewidziały jednak również sposoby wzajemnych rozliczeń, jeżeli nie doszłoby do zapisania tychże akcji na rachunku pozwanego umożliwiającego ich przeksięgowanie na rachunek maklerski powoda.

Pisemna treść porozumienia odzwierciedlała ich zgodny zamiar.

Uzupełniające postępowanie dowodowe potwierdziło prawidłowość ustaleń Sądu I instancji, w tym co do tego, że przedmiotem uzgodnień stron były wyłącznie akcje serii (...) spółki S.A. S.. Ustalenia te nie stoją w żadnej sprzeczności z akcentowaną w apelacji okolicznością, że co do zasady, zgodnie z art. 5 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, po zarejestrowaniu zdematerializowanych akcji na rachunku maklerskim nie posiadają one już oznaczeń i mają takie same uprawnienia. Z samego tylko wynikającego z tego przepisu skutku, nie sposób w świetle dowodów wyprowadzić forsowanego przez skarżącego ustalenia, że zamiarem powoda nie było otrzymanie akcji serii (...) lecz jakichkolwiek akcji spółki S.A.S.. Zauważyć zresztą można, że gdyby powód dopuszczał możliwość otrzymania jakichkolwiek akcji spółki (...), to nie było żadnych przeszkód do ujęcia tego co najmniej w treści porozumienia w dniu 5.02.2013r., w którym strony przewidując już sytuację nie zarejestrowania akcji serii (...), ustaliły także inne niż wykonanie umowy sposoby jej rozliczenia.

W konsekwencji bezzasadne okazały się zarzuty naruszenia art. 65 k.c. i art.223 k.p.c. podnoszone w apelacji przeciwko ustaleniom faktycznym Sądu Okręgowego. Ustalenia te Sąd II instancji przyjął więc za własne i wraz z poczynionymi w postępowaniu apelacyjnym uczynił integralną częścią swoich rozważań.

Przedmiot wzajemnych zobowiązań stron określała umowa, ta zaś zobowiązywała pozwanego do sprzedaży akcji serii (...), a nie jakiejkolwiek serii. Skoro powód kierując się własnymi racjami nie wyraził zgody na propozycję pozwanego, aby zamiast akcji serii (...) przenieść na niego własność akcji innej serii, to w sprawie nie było podstaw prawnych do przyjęcia, że sprzedawca wykonał ( a każdym razie był gotów wykonać) swoje świadczenie zgodnie z umową. Samodzielną podstawą prawną w tym względzie nie mógł być przepis z art. 5 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

Nie znajdując przeto podstaw do odmiennej od Sądu I instancji oceny prawnej żądania z pozwu, Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. apelację oddalił jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 108 par.1 k.p.c. i art. 98 par. 1 i 3 k.p.c. w zw. z par.6 pkt.7 i par.12 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

SSA Mikołaj Tomaszewski SSA Ewa Staniszewska SO del Piotr Majchrzak