Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga
Sędziowie:	SA Jerzy Geisler / spr. / SO ( del. ) Ryszard Marchwicki
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. D.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 listopada 2013 r., sygn. akt I C 1305/07

1.  apelację oddala,

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 85.615 zł tytułem świadczenia spełnionego na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego z P. z dnia 26 marca 2014 r. – I ACa 18/14 oraz postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 28 marca 2014 r. – I ACa 18/14,

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 9.203 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję apelacyjną i kasacyjną.

SSO ( del. ) R. Marchwicki SSA M. Mazurkiewicz-Talaga SSA J. Geisler

UZASADNIENIE

Powód M. D. wniósł ostatecznie o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w K. na rzecz powoda kwoty 200.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pisma z dnia 1.07.2012 r. tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda w okresie od maja 1997 r. do 30 czerwca 2012 r.,

Pozwany - (...) S.A. z siedzibą w K. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa stawiając między innymi zarzut zasiedzenia służebności gruntowej oraz zarzut przedawnienia roszczeń sprzed dnia 31 maja 1997 r. Po przekształceniach podmiotowych po stronie pozwanej ostatecznie pozwanym w sprawie jest podmiot o nazwie (...) SA w K..

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 13 listopada 2013 r. powództwo oddalił, nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 2.575 zł tytułem nieuiszczonych kosztów postępowania oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. – k. 697 Ustalenia faktyczne i motywy prawne wyroku Sąd Okręgowy przedstawił w uzasadnieniu na piśmie na kartach 701-712

Podstawą oddalenie powództwa było uwzględnienie zarzutu pozwanego zasiedzenia służebności przesyłu z dniem 19.10.2011 r. W ocenie Sądu Okręgowego skuteczne podniesienie tego zarzutu czyniło bezpodstawnym żądanie przyznania wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości za cały okres, tj. sprzed dnia 19.10.2011 r., jak i po tej dacie.

Wyrok z dnia 13.11.2013 r. zaskarżył w części apelacją powód. Zaskarżeniem objął oddalenie powództwo co do kwoty 76.046 zł obejmującej wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości powoda w okresie od 1.06.1997 r. do 30.06.2012 r. – k. 718-728

Na skutek apelacji powoda, wyrokiem z dnia 26.03.2014 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok w zaskarżonej części i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 76.046 zł i rozstrzygnął o kosztach procesu. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu I instancji, ale odmiennie ocenił skuteczność podniesionego zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu. Przyjął bowiem, że wystąpienie powoda z powództwem o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie przez pozwanego z urządzeń przesyłowych energii elektrycznej położonych na nieruchomości powoda przerwało pozwanemu bieg zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, co spowodowało, że żądanie przyznania wynagrodzenia za okres nieprzedawniony było zasadne. – k. 805, 813-825

Rozstrzygnięcie z dnia 26.03.2014 r. zaskarżył pozwany skargą kasacyjną w części uwzględniającej powództwo. Skarżący zakwestionował stanowisko Sądu Apelacyjnego co do tego, że wystąpienie powoda z powództwem o zapłatę skutecznie przerwało bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Skarżący domagał się uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. – k. 831-834

Wyrokiem z dnia 25.11.2015 r. Sąd Najwyższy uchylił wyrok w zaskarżonej części i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. – k. 882-885 Sąd Najwyższy wskazał na dwa istotne zagadnienia:

Po pierwsze, podniósł, że z uwagi na rozbieżne twierdzenia Sądów obu instancji, w pierwszej kolejności trzeba wyjaśnić charakter służebności, której zasiedzenia domaga się pozwany. Przedsiębiorstwo przesyłowe zgłosiło zarzut nabycia przez zasiedzenie „służebności gruntowej o treści przesyłu” bez wskazania art. 305 ¹ k.c. a z powołaniem się na orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące dopuszczalności nabycia przez zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu (k. 455). Sąd pierwszej instancji odniósł się do zarzutu zasiedzenia dokonując oceny w świetle art. 305 ¹ k.c. a więc odnosząc ją do zasiedzenia służebności przesyłu, natomiast Sąd drugiej instancji stwierdził, że podziela pogląd o możliwości nabycia przez pozwanego służebności gruntowej o treści odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13 (OSNC z 2013 r., nr 12, poz. 139, Biul. SN z 2013 r., nr 5, poz. 5) w odniesieniu do służebności przesyłu należy oddzielić dwie konstrukcje - służebności o treści odpowiadającej treścią służebności przesyłu (art. 145 i 292 k.c.) oraz służebności przesyłu (art. 305 ¹ - 305 ⁴ k.c.). Nie można tych instytucji prawnych utożsamiać, mimo że mają analogiczną treść oraz pełnią te same funkcje. Do dnia 3 sierpnia 2008 r. dopuszczalne było wyłącznie zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu, a po tej dacie służebności przesyłu. W tym drugim wypadku możliwe jest doliczenie do okresu posiadania służebności przesyłu okresu posiadania służebności odpowiadającej jej treścią. Sąd związany jest treścią wniosku (zarzutu) co do prawa, którego nabycia przez zasiedzenie domaga się wnioskodawca.

Po drugie, istota problemu sprowadzała się do tego, czy pozew właściciela wytoczony przed dniem 3 sierpnia 2008 r. przeciwko przedsiębiorcy przesyłowemu o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przerywa bieg zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Ewentualna przerwa tego biegu uniemożliwia bowiem doliczenie okresu posiadania tej służebności przed datą przerwy do okresu posiadania służebności przesyłu. Zagadnienie to było interpretowane w judykaturze rozbieżnie.

Problem rozstrzygnęła uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014 r., III CZP 45/14 (OSNC z 2015 r., nr 5, poz. 54), w której Sąd ten orzekł, że wytoczenie przez właściciela nieruchomości przeciwko posiadaczowi służebności przesyłu, a przed dniem 3 sierpnia 2008 r. przeciwko posiadaczowi służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, powództwa o zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności nie przerywa biegu jej zasiedzenia. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że czynnością przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia prawa w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z 292 i 175 k.c. jest każde zachowanie właściciela nieruchomości przed właściwym organem, zmierzające bezpośrednio do uregulowania stosunków prawnorzeczowych wykonywanej służebności lub do zaniechania jej wykonywania. Nie odpowiada temu samo wystąpienie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu, bo ani to roszczenie, ani jego realizacja nie zmienia relacji prawnorzeczowych właściciela z posiadaczem służebności. Wniesienie takiego powództwa powoduje jedynie zmianę dobrej wiary posiadania służebności w złą wiarę (tak też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP 124/10), natomiast nie jest równoznaczne z bezpośrednim działaniem w celu ukształtowania stosunku prawnego między nim a posiadaczem służebności, przerywającym bieg zasiedzenia. Właściciel nieruchomości także przed dniem 3 sierpnia 2008 r. mógł dochodzić swych praw na etapie tworzenia planów zagospodarowania przestrzennego, planów miejscowych, procesu przygotowania inwestycji przesyłu energii, ciepła gazu oraz roszczeń prawnorzeczowych wynikających z immisji bezpośrednich i pośrednich nieruchomości a także realnego skierowania roszczeń petytoryjnych, uzupełniających, domagających się pozbawienia posiadania i zmiany jego charakteru oraz powództw - wyraźnie wymienionych w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. - o ustalenie nieistnienia służebności (art. 189 k.p.c.).

Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w tej sprawie podzielił ten pogląd, przy czym dodał, że brak podstaw do akceptowania bezczynności właściciela nieruchomości w sytuacji, gdy bieg zasiedzenia służebności przesyłu z doliczeniem okresu posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu kończy się po dniu 3 sierpnia 2008 r., a właściciel nie korzysta z uprawnienia przyznanego w art. 305 ² § 2 k.c. Pogląd zaprezentowany przez Sąd drugiej instancji nie mógł być podtrzymany po wejściu w życie służebności przesyłu umożliwiającej właścicielowi nieruchomości żądanie ustanowienia służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, właściciel nieruchomości wiedząc o dążeniu przedsiębiorstwa przesyłowego do zasiedzenia służebności przesyłu zignorował bowiem rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w sprawie o zasiedzenie służebności oddalające prawomocnie w dniu 14 lutego 2011 r. wniosek z przyczyny braku upływu terminu zasiedzenia i wskazujące ten termin i nie podjął żadnych czynności zmierzających do przerwania jego biegu.

Sąd Okręgowy wydał wyrok z dnia 13.11.2013 r. po poczynieniu następujących okoliczności faktycznych:

Prezydium (...)w P. w dniu 11 marca 1963 r. wydało decyzję, na podstawie której, zgodnie z treścią art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958r. zasadach i w trybie wywłaszczania nieruchomości (z późniejszymi zmianami) –zezwolił wnioskującemu tj. Zakładowi (...) – Przedsiębiorstwa Państwowego Zakład (...) na założenie w D. naziemnej linii energetycznej wysokiego napięcia (220kV). Wyżej wymienione zezwolenie obejmowało wstęp na teren adresata w granicach ustalonych potrzebami budowy, korzystanie z nawierzchni gruntów w celu założenia linii WN (ustawienie słupów i zawieszenie przewodów),nieograniczony dostęp do linii w celu konserwacji i eksploatacji. Zgodnie z w/w decyzją Prezydium Rady Narodowej opisana linia energetyczna została pobudowana na gruntach ornych stanowiących wówczas własność Skarbu Państwa.

W dniu 19 października 1981 r. rodzice powoda –T. i J. małżonkowie D. nabyli część nieruchomości objętej księgą wieczystą kw nr (...) (...)stanowiącą własność Skarbu Państwa, tj. działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...), mapa nr (...) o powierzchni 2.98.35 ha, na której został pobudowany słup oraz przez którą przebiegały pobudowane w latach sześćdziesiątych linie przesyłowe napowietrzne. W dalszym ciągu teren tej działki był wykorzystywany jako teren rolny. W kolejnych latach użytkowania w/w działki rodzice powoda nie poczynili z przedsiębiorstwem przesyłowym żadnych ustaleń co do zasad korzystania przez nich z działki.

Przedsiębiorstwo przesyłowe na przestrzeni tych lat ulegało przekształceniom i tak:

- Zakłady (...) uległy likwidacji z dniem 31 grudnia 1975r., w ich miejsce powołano Zakłady (...) z siedzibą w P. oraz Zakład (...) z siedzibą w P.,

- w ramach wspólnoty (...) i (...) Brunatnego powołano na mocy zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1989 r. Zakład (...) z siedzibą w P. oraz Zakład (...) z siedzibą w P.,

- na mocy zarządzenia nr (...) /O./ (...)Ministra Przemysłu(...)z dnia 9 lipca 1993r. dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) z siedzibą w P. i jego przekształcenia w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa – przedmiotowa linia energetyczna została wniesiona do spółki jako aport pod firmą (...) S.A. w (...) S.A. w W., a w roku 2007r. zmieniła firmę na (...) S.A.,

- na skutek podziału (...) SA w trybie art. 529 § 1 pkt.4 k.s.h. w drodze przeniesienia na spółkę (...) SA w W. materialnych i niematerialnych składników majątkowych (...) S.A., w/w spółka z dniem 31 grudnia 2007r. w drodze sukcesji uniwersalnej częściowej weszła we wszystkie prawa i obowiązki (...) S.A. związane z własnością przedmiotowej linii energetycznej oraz użytkowaniem wieczystym nieruchomości obejmującej wskazane działki, na których posadowiono stację energetyczną .

- w roku 2008 spółka (...) S.A. zmieniła firmę na (...) S.A.

- w roku 2013 spółka (...) SA zmieniła nazwę na (...) SA – k. 548, 550-552

Dnia 15 marca 1996 r. powód M. D. nabył od swych rodziców T. i J. małżonków D. w drodze darowizny prawo własności działki nr (...) objętą księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy Poznań Stare Miasto w P.. Po nabyciu przedmiotowej działki przez powoda działka ta w dalszymi ciągu jest wykorzystywana rolniczo. Od maja 1997 r. do 31 grudnia 2003 r. działka ta znajdowała się w obszarze przeznaczonym pod grunty role, a od dnia 1 stycznia 2004 r. według studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzeni Gminy D. działka ta leży na obszarze przeznaczonym w części dla działalności gospodarczej oraz w części dla gruntów rolnych . Wysokość wynagrodzenia za korzystanie z ww. działki w okresie od maja 1997r do dnia października 2008r. wynosi 48.000zł , natomiast za okres od listopada 2008r do czerwca 2012 r. wynosi 28.046zł. Strona pozwana po wszystkich przekształceniach nie składała rodzicom powoda ani następnie powodowi żadnych propozycji co do uregulowania korzystania przez przedsiębiorstwa przesyłowe z działki nr (...).

Ostatecznie pismem z dnia 2 lutego 2007 r. powód wezwał stronę pozwaną do zapłaty kwoty 1.500.000 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystania z działki za okres ponad 10 lat. Wezwanie to nie przyniosło jednak żadnych rezultatów.

W toku niniejszego postępowania pozwany w dniu 5 maja 2009 r. wniósł do Sądu Rejonowego Poznań Grunwald i J. o stwierdzenie zasiedzenie służebności gruntowej działki nr (...) w D., na której posadowiona została sporna sieć energetyczna. Wniosek ten został oddalony postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2010r, apelacja wnioskodawcy od w/w postanowienia została postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 15 lutego 2011r. oddalona.

W świetle tych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Podstawą oddalenie powództwa było uwzględnienie zarzutu pozwanego zasiedzenia służebności przesyłu z dniem 19.10.2011 r. W ocenie Sądu Okręgowego skuteczne podniesienie tego zarzutu czyniło bezpodstawnym żądanie przyznania wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości za cały okres objęty roszczeniem, a więc zarówno za okres sprzed dnia 19.10.2011 r., jak i po tej dacie.

Pismem z dnia 31.05.2016 r. pozwany sprecyzował swoje stanowisko co do podniesionego zarzutu zasiedzenie. Wskazał mianowicie, że w pierwszej kolejności podnosi zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, gdyż uważa, że do zasiedzenia służebności doszło w dobrej wierze w dniu 19.10.2001 r., a więc przed dniem 3.08.2008 r. Na wypadek zaś przyjęcia, że do zasiedzenia doszło w złej wierze, a więc z dniem 19.10.2011 r., podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu na podstawie art. 305 ¹ kc. – k. 907-913 – zwłaszcza k. 908

Ponadto po dniu 19.10.2011 r. powód wystąpił do Sądu Rejonowego Poznań Grunwald i J. w P. z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu. Postanowieniem z dnia 20.02.2015 r. w sprawie IX Ns 349/12 Sąd ten ustanowił na czas nieokreślony na rzecz pozwanego - spółki (...) SA z siedzibą w K. oraz jej następców prawnych na przedmiotowej nieruchomości służebność przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 646.660 zł. Orzeczenie to jest prawomocne. – k. 896-897 Pozwany dokonał przelewu kwoty ustalonego wynagrodzenia w dniu 27.04.2015 r. – k. 915

Pismem z dnia 31.05.2016 r., na podstawie art. 415 kpc w zw. z art. 398 ¹⁵ kpc, pozwany wniósł o nakazanie powodowi zwrotu na rzecz pozwanego spełnionego świadczenia, a mianowicie:

- kwoty 76.046 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie na podstawie punktu II1 wyroku SA z dnia 26.03.2014 r.,

- kwoty 2994 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem kosztów postępowania w I instancji na podstawie punktu II3 wyroku SA z dnia 26.03.2014 r. oraz kwoty 72 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem kosztów postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności w punkcie 2 postanowienia SA z dnia 28.03.2014 r.

- kwoty 6.503 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem kosztów postępowania apelacyjnego na podstawie punktu III wyroku SA z 26.03.2014 r. – k. 913

Na potwierdzenie uiszczenia powyższych kwot pozwany przedłożył potwierdzenia przelewów na rzecz powoda. – k. 916-918

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powoda okazała się bezzasadna.

Sąd Apelacyjny uznaje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy za prawidłowe i przyjmuje je za własne. Podziela także argumentację prawną, która doprowadziła do oddalenia powództwa.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego co do tego, że w niniejszym przypadku doszło do zasiedzenia przez pozwanego służebności przesyłu na podstawie art. 305 ¹ kc z dniem 19.10.2011 r. Do zasiedzenia służebności przesyłu doszło na skutek posiadania początkowo służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, a następnie ( od dnia 3.08.2008 r. ) służebności przesyłu, w okresie od 19.10.1981 r. do 19.10.2011 r. przez poprzedników prawnych, a następnie przez pozwanego i to w złej wierze.

Oczywiście nie sposób zgodzić się z pozwanym, że do zasiedzenia służebności przesyłu doszło w dobrej wierze, skoro w sprawie I Ns 1049/09 prowadzonej przed Sądem Rejonowym Poznań Grunwald i J. w P. wniosek został oddalony z tego względu, że pozwany posiadał przedmiotową służebność w złej wierze. Argumenty przytoczone na tę okoliczność przez Sąd Okręgowy należy w pełni zaaprobować.

Ponieważ w piśmie z dnia 31.05.2016 r. pozwany sprecyzował swoje stanowisko co do zgłoszonego zarzutu zasiedzenia, o czym było wyżej, przyjąć należy, że pozwany dokonał skutecznego zgłoszenia zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu w podstawie art. 305 ¹ kc.

W kluczowej kwestii przerwania biegu terminu zasiedzenia służebności przesyłu przyjąć należy, że wystąpienie powoda z powództwem o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie spowodowało przerwania biegu terminu zasiedzenia. Wynika to wprost ze stanowiska Sądu Najwyższego, którym Sąd Apelacyjny jest związany.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku skarżącego, w sprawie nie doszło do sformułowania żądania o ustanowienie służebności przesyłu.

W początkowej fazie procesu strony rozważały możliwość ugodowego zakończenia sporu poprzez zawarcie umowy o ustanowienie służebności, ale do zawarcia ugody nie doszło. – protokół rozprawy z dnia 8.08.2007 r. – k. 38

Analiza treści powołanego w apelacji pisma pełnomocnika powoda z dnia 23 stycznia 2008 roku ( k. 149-150 ) prowadzi do wniosku, iż pełnomocnik powoda określając roszczenie zamiennie używał słów odszkodowanie, wynagrodzenie za ustanowienie służebności oraz zapłata za bezumowne korzystanie. W tej sytuacji nie sposób ustalić, iż jego wolą było żądanie ustanowienia służebności przesyłowej. Wniosek ten jest tym bardziej uprawniony, że w dacie złożenia powołanego pisma ustanowienie służebności przesyłu nie było dopuszczalne, bowiem przepisy wprowadzające tę regulację weszły w życie dopiero w dniu 3 sierpnia 2008 r.

Ponadto w piśmie procesowym z dnia 1.07.2012 r. powód precyzując swe żądanie wyraźnie wskazał, że „nie podtrzymuje w przedmiotowym procesie żądania ustanowienia służebności przesyłu” – k. 425, a na rozprawie w dniu 30.07.2012 r. określił, że wnosi o zasądzenie kwoty 200.000 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości – k. 439.

Sąd Apelacyjny nie podziela także zarzutu apelacyjnego powoda, według którego terminem początkowym zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu może być dopiero dzień 1 lutego 1989 roku, bowiem z dniem poprzednim doszło zniesienia tzw. zasady jednolitej własności państwowej. Przed tą datą, według powoda, państwowe osoby prawne, w tym przedsiębiorstwa państwowe wykonywały uprawnienia związane z własnością nieruchomości wprawdzie we własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa, jako jedynego dysponenta własności państwowej. Tym samym, według powoda, nie były posiadaczem nieruchomości, a tym samym władanie nieruchomością nie mogło doprowadzić ani do nabycia jej własności w drodze zasiedzenia, ani do nabycia w tym trybie służebności.

Sąd Apelacyjny stwierdza, iż w judykaturze w przeszłości co do tego zagadnienia istniały rozbieżności, ale w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego ( m.in. postanowienie z dnia 12 stycznia 2012 r., IV CSK 183/11, Lex nr 1130302; postanowienie z 14 listopada 2012 r., II CSK 120/12, Lex nr 1267161; postanowienie z 13 czerwca 2013 r., IV CSK 672/12, Lex nr 1360293) jednolicie przedstawiane jest stanowisko, według którego nie ma żadnych podstaw prawnych do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłowej przez podmiot państwowy przed zniesieniem zasady jedności własności państwowej w 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. Z tych względów Sąd Najwyższy uznawał, że zasiedzenie służebności przesyłowej następuje dla podmiotu, który jest następcą prawnym państwowej osoby prawnej (przedsiębiorstwa państwowego) z zaliczeniem okresu posiadania tej osoby prawnej, realizującej we własnym imieniu wszelkie roszczenia wobec innych podmiotów, niż Skarb Państwa, powstałe przed zniesieniem zasady własności państwowej (dawny art. 128 k.c.) ze względu na składniki mienia. Pogląd ten Sąd Apelacyjny w całości akceptuje. Fakt, że w dniu 19.10.1981 r. poprzednicy prawni nabyli od Skarbu Państwa nieruchomość, na której posadowiona była linia energetyczna wchodząca w skład przedsiębiorstw energetycznych będących poprzednikami prawnymi pozwanego jest bezsporne.

Pozwany opisanymi w uzasadnieniu wyroku dokumentami wykazywał swe następstwo prawne po państwowym przedsiębiorstwie energetycznym i jego sukcesja, także co do objęcia w posiadanie urządzeń energetycznych położonych na działce należącej do powoda, nie budzi żadnych wątpliwości. Zostało to wykazane dokumentami dołączonymi do pisma pozwanego z 13.08.2012 r. – k. 462-489 następnie zostało ponowione przedłożeniem stosownych dokumentów do odpowiedzi na apelację. – k. 740-786 Kwestionowanie tych ustaleń przez skarżącego nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego fakt ustanowienia postanowieniem Sądu Rejonowego Poznań Grunwald i J. w P. z dnia 20.02.2015 r. w sprawie IX Ns 349/12 służebności przesyłu nie stanowi przeszkody do uwzględnienia zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu podniesionego w niniejszej sprawie przez pozwanego skoro zasiedzenie nastąpiło w dniu 19.10.2011 r., a więc przed wystąpieniem przez powoda do sądu z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu. Późniejsze ustanowienie służebności przesyłu w drodze orzeczenia sądowego nie mogło zniweczyć skutku następującego z mocy samego prawa w postaci zasiedzenia służebności przesyłu.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że skuteczne podniesienie przez pozwanego zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu z dniem 19.10.2011 r. spowodowało, że roszczenie powoda o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda w zakresie służebności przesyłu wygasło w całości, tj. zarówno za okres sprzed zasiedzenia służebności jak i po tym dniu. Sąd podziela pogląd, że pierwotny charakter nabycia własności ( służebności ) przez zasiedzenie, będący skutkiem bierności właściciela w dochodzeniu ochrony swego prawa powinien skutkować jednoczesnym wygaszeniem wzajemnych roszczeń między właścicielem a posiadaczem z tytułu posiadania rzeczy, także za okres poprzedzający upływ terminu zasiedzenia. ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.04.2011 r., II CZP 7/11OSP, z. 10 z 2012 r. poz. 93, wyroki Sądu Najwyższego : z dnia 12.01.2012 r., II CSK 258/11, LEX nr 1125088 oraz z dnia 19.09.2013 r., I CSK 700/12, LEX nr 1388637 ).

Należy mieć na uwadze, że samo zasiedzenie stanowi instytucję prowadzącą do bezodszkodowawczego wyzucia z posiadanego dotychczas prawa.

Trafnie zatem Sąd Okręgowy oddalił w całości powództwo.

Mając to na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda w całości. – art. 385 kpc

Na uwzględnienie zasługiwał wniosek restytucyjny pozwanego zgłoszony w piśmie z dnia 31.05.2016 r. ( k. 913 ) na podstawie art. 398 ¹⁵ § 1 w zw. z art. 415 kpc.

Pozwany wykazał, że na skutek uprawomocnienia się wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26.03.2014 r. wypłacił powodowi łącznie 85.615 zł., na co złożyły się następujące kwoty:

- kwoty 76.046 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie na podstawie punktu II1 wyroku SA z dnia 26.03.2014 r.,

- kwoty 2994 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem kosztów postępowania w I instancji na podstawie punktu II3 wyroku SA z dnia 26.03.2014 r. oraz kwoty 72 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem kosztów postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności w punkcie 2 postanowienia SA z dnia 28.03.2014 r.

- kwoty 6.503 zł zasądzonej na rzecz powoda tytułem kosztów postępowania apelacyjnego na podstawie punktu III wyroku SA z 26.03.2014 r. – k. 913

Na potwierdzenie uiszczenia powyższych kwot pozwany przedłożył potwierdzenia przelewów na rzecz powoda. – k. 916-918

Skoro na skutek skargi kasacyjnej pozwanego wyrok z 26.03.2014 r. został uchylony wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25.11.2015 r., a po ponownym rozpoznaniu sprawy apelacja powoda została oddalona w całości, to uznać należy, że wypłacone na podstawie wyroku z 26.03.2014 r. świadczenie okazało się świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 kc, co uzasadniało wystąpienie pozwanego o jego zasądzenie od powoda.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 85.615 zł na podstawie art. 410 kc w zw. z art. 405 kc.

O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 i 108 § 1 kpc oraz § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Na te koszty złożyły się: zwrot kosztów zastępstwa w postępowaniu apelacyjnym – 2.700 zł, zwrot opłaty od skargi kasacyjnej – 3.803 zł, zwrot kosztów zastępstwa w postępowaniu kasacyjnym – 2.700 zł. – łącznie 9.203 zł.

SSO ( del. ) R. Marchwicki SSA M. Mazurkiewicz-Talaga SSA J. Geisler