Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Przewodniczący:

sędzia (del.) Paweł Mądry

Protokolant:

st. sekr. sąd. Beata Defut-Kołodziejak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 581/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Mińsku Mazowieckim z dnia 25 kwietnia 2024 r., sygn. akt II K 296/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

----

---------------------

-------------------------------------------------------------

--------------

-------------

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

--------

---------------------

-------------------------------------------------------------

------------

-------------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

----------------

-----------------------------------

--------------------------------------------------------------------------

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

----------------

-----------------------------------

------------------------------------------------------------------------

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

- zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego tj. art. 46 § 1 kk poprzez jego nie zastosowanie oraz nie orzeczenie na jego podstawie naprawienia w całości szkody wyrządzonej przestępstwem pomimo złożenia przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego wniosku o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem w całości,

- zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego tj. art. 415 § 1 kpk poprzez zastosowanie jego błędnej wykładni, a tym samym stwierdzenie, że w przedmiotowej sprawie nie może być zasądzone od oskarżonej, na rzecz pokrzywdzonej odszkodowanie ani żaden inny środek kompensacyjny pomimo tego, że zachodzi brak tożsamości podmiotowej roszczenia co skutkować powinno nie stosowaniem w przedmiotowej sprawie klauzuli antykumulacyjnej

- zarzut rażącej niewspółmierności kary w wymiarze 100 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokości stawki dziennej na 20 zł

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego była zasadna jedynie w zakresie zarzutów dotyczących środka kompensacyjnego, doprowadzając w tym względzie do zmian reformatoryjnych wyroku, w pozostałym zakresie apelacja jako bezzasadna nie zasługiwała na uwzględnienie i nie mogła doprowadzić do postulowanych w jej treści skutków.

- w ocenie Sądu Okręgowego, zaniechanie przez Sąd Rejonowy zasądzenia od oskarżonej na rzecz oskarżyciela posiłkowego środka kompensacyjnego stanowiło naruszenie przepisów prawa. W przedmiotowej sprawie, wbrew stanowisku Sądu meriti przedstawionego w uzasadnieniu skarżonego wyroku, klauzula antykumulacyjna nie ma zastosowania. W art. 415 § 1 kpk ustawodawca wprowadził klauzulę zakazującą orzekania w procesie karnym obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Przepis ten stanowi więc kategoryczny zakaz rozstrzygania w różnych postępowaniach o tym samym wynikającym z przestępstwa roszczeniu, a w konsekwencji kumulowania tytułów egzekucyjnych wynikających z różnych orzeczeń. Jeżeli zatem badane w postępowaniu karnym roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, to orzekanie o obowiązku naprawienia szkody nie jest możliwe - i to niezależnie od tego czy zasądzona w postępowaniu cywilnym kwota została wyegzekwowana. Równocześnie tak w judykaturze, jak i w piśmiennictwie, zgodnie i konsekwentnie wyrażane jest przekonanie o tym, iż wskazana w art. 415 § 1 zd. 2 kpk tzw. klauzula antykumulacyjna wymaga dla swego zastosowania stwierdzenia zarówno tożsamości przedmiotowej, jak i podmiotowej owego roszczenia, do którego procedowanie się odnosi. Zasadnie przy tym zwraca się uwagę, że przywołany przepis nie stanowi o „tej samej szkodzie", ale o „tym samym roszczeniu", których to pojęć nie sposób uznać za tożsame (por. P. Danek, Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przez członka organu zarządzającego osoby prawnej a wydane przeciwko niej orzeczenie cywilne, Cz.P.K. i N.P. 2010, z. 1, s. 170). Jak słusznie wskazał skarżący w apelacji, w przedmiotowej sprawie roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa przez oskarżoną A. P. nie jest przedmiotem innego postępowania oraz nie orzeczono o nim prawomocnie wcześniej.

- nie ulega wątpliwości, że oskarżyciel posiłkowy poniósł szkodę w wyniku działań oskarżonej, bowiem przestępstwo uszczuplenia lub udaremnienia zaspokojenia wierzyciela jest przestępstwem skutkowym, którego rezultatem jest uszczerbek w majątku pokrzywdzonego i skutek ten zawsze stanowi szkodę. W wyniku zachowania oskarżonej A. P., która swoim działaniem, tj. udostępnieniem S. M. swoich rachunków bankowych do przyjmowania i przechowywania środków finansowych (...) spółka cywilna S. M. i P. Ż., ułatwiła ukrycie zagrożonych zajęciem składników majątku tej spółki, co skutkowało uszczupleniem zaspokojenia wierzycieli spółki. Jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, oskarżona A. P. opisanym wyżej zachowaniem wyczerpała tak przedmiotowe jak i podmiotowe znamiona przestępstwa z art. 18 § 1 kk w zw. z art. 300 § 2 kk, tj. pomocnictwa do ukrycia wierzytelności zagrożonej zajęciem. Wskutek zachowania oskarżonej doszło do sytuacji, w której wierzyciel został pozbawiony możliwości skutecznego odzyskania swej wierzytelności.

- mając na uwadze powyższe rozważania oraz fakt, że pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego pismem z dnia 7 czerwca 2023 r. złożył wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody Sąd Okręgowy prezentuje stanowisko, że w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy co do zasady był zobligowany orzec środek kompensacyjny określony w art. 46 kk. Natomiast nie sposób zgodzić się z pełnomocnikiem oskarżyciela posiłkowego, że szkoda powstała w wyniku przestępstwa wynosiła 689.229,50 zł (bądź jak wnioskuje w apelacji skarżący kwotę 159.510 zł). Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy w uzasadnieniu skarżonego wyroku, z przedmiotowych rachunków bankowych oskarżonej A. P. wykonywane były przelewy na rzecz wierzycieli (...) s.c., w tym na rzecz M. N. oraz (...) sp. z o.o. (aktualnie (...) Sp. z o.o.), co oczywiście nie ma wpływu na prawno-karną ocenę zachowania oskarżonej, ale ma wpływ na możliwość ustalenia wysokości powstałej w wyniku przestępstwa szkody. W tym miejscu przypomnieć należy, że środek kompensacyjny przewidziany w art. 46 § 1 kk zawsze związany jest z wielkością istniejącej szkody, a więc musi odzwierciedlać jej rozmiar. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której kwota rekompensaty nie odpowiada wielkości ustalonej szkody. Pod pojęciem szkody, stanowiącej podstawową przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej należy rozumieć powstałą wbrew woli poszkodowanego różnicę między jego obecnym stanem majątkowym, a takim stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

- w ocenie Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie ustalenie realnej szkody poniesionej przez (...) Sp. z o.o. wskutek dokonania czynu przypisanego oskarżonej napotyka istotne trudności. Jak wynika z materiałów postępowania, spółka (...) co najmniej od końca 2014 roku znajdowała się w stanie permanentnej niewypłacalności i miała wielu wierzycieli. Skarżący nie wykazał, zarówno w toku postępowania przed Sądem I instancji, jak i w treści apelacji, wysokości rzeczywiście poniesionej szkody wyrażającej się w kwocie, która trafiłaby do niego, jako wierzyciela, gdyby majątek ukryty na kontach bankowych oskarżonej uległ egzekucji zgodnie z kolejnością zaspokojenia wynikającą z art. 1025 kpc. Nie ulega wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie dowodzenie rzeczywistej wielkości szkody łączyłoby się więc z istotnymi komplikacjami i trudnościami prowadząc do ryzyka przewlekłego toczenia się postępowania w sytuacji, gdy sprawa karna w swym zasadniczym aspekcie, tj. odpowiedzialności oskarżonej za zarzucane przestępstwo, została dostatecznie wyjaśniona.

- rozwiązaniu sytuacji, gdy (jak w niniejszej sprawie) ustalenie realnej szkody napotyka istotne trudności służy nawiązka z art. 46 § 2 kk będąca rodzajem zryczałtowanego odszkodowania nie pozbawionym elementów penalnych, na co wskazuje treść art. 56 kk (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 10 listopada 2021 r., V KK 673/19, LEX nr 3327677). Z tych względów Sąd Okręgowy uwzględniając wniosek o naprawienie szkody orzekł nawiązkę.

- skarżący w apelacji podnosi również zarzut rażącej niewspółmierności kary grzywny orzeczonej w wymiarze 100 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokości stawki dziennej na 20 złotych, wnosząc o jej zaostrzenie. Oceniając ten zarzut należy stwierdzić, że sfera sędziowskiego wymiaru kary w pierwszej kolejności zarezerwowana jest dla sądu pierwszej instancji, który w tym zakresie orzeka biorąc przede wszystkim pod uwagę wskazania wynikające z art. 53 § 1 i 2 kk. Podważanie ocen dokonywanych w tej sferze możliwe jest jedynie w ramach zarzutu rażącej niewspółmierności kary z art. 438 pkt 4 kpk. Z tego względu kontrola instancyjna wyroku sądu pierwszej instancji w zakresie wymiaru kary powinna być dokonywana z uwzględnieniem szerokiego zakresu swobodnej oceny sądu co do tego, jaka kara będzie stanowiła trafną reakcję karną na przestępstwo. Ingerencja w płaszczyznę wymiaru kary wymaga zatem wykazania, że sąd meriti naruszył dyrektywy wymiaru kary w taki sposób, że orzeczona kara jest nie tylko nieproporcjonalna, ale rażąco niewspółmierna w świetle prawidłowo zastosowanych dyrektyw wymiaru kary w danej sprawie. Nie wystarczy zatem wskazanie przez skarżącego, że sąd orzekający nie uwzględnił danej okoliczności istotnej z perspektywy zastosowania się do jednej z dyrektyw. Należy wykazać uchybienie na tyle doniosłe, że uwzględnienie prawidłowego znaczenia określonej dyrektywy wymiaru kary nakazywałoby orzec karę znacząco odbiegającą od tej, która została wymierzona w zaskarżonym wyroku (co do wysokości lub jej rodzaju). W przedmiotowej sprawie, kara grzywny wymierzona oskarżonej uwzględnia należycie stopień społecznej szkodliwości oraz stopień winy podjętego przez oskarżoną zachowania i jako dostosowana odpowiednio do dyrektyw jej wymiaru z art. 53 kk spełnia stawiane przez ustawę karną cele, szczególnie w połączeniu z nawiązką orzeczoną przez Sąd II instancji.

Wniosek

wnioski o zmianę zaskarżonego wyroku, w ten sposób że:

(1) oskarżona zostanie zobowiązana do obowiązku naprawienia szkody na rzecz (...) sp. z o.o. w kwocie 159.510 zł, ewentualnie w tej wysokości zasądzona zostanie od oskarżonej na rzecz (...) sp. z o.o. nawiązka;

(2) wobec oskarżonej wymierzona zostanie kara 12 miesięcy ograniczenia wolności, polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społecznie w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

- wobec złożenia wniosku o naprawienie szkody, która istniała w czasie wydania wyroku Sądu I instancji, to Sąd ten nie mógł pominąć tego żądania. Natomiast w przedmiotowej sprawie, dokładne określenie wysokości poniesionej szkody jest znacznie utrudnione, dlatego zastosowano przepis art. 46 § 2 kk. Z tych powodów wniosek z pkt 1 apelacji był częściowo zasadny i doprowadził do zmian reformatoryjnych wyroku poprzez orzeczenia wobec A. P. na rzecz (...) Sp. z o.o. w O. nawiązki w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 46 § 2 kk. Orzeczenie nawiązki na podstawie art. 46 § 2 kk nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego.

- bezzasadność zarzutu dotyczącego niewspółmierności kary warunkowała bezzasadnością dotyczącego go wniosku.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Mińsku Mazowieckim z dnia 25 kwietnia 2024 r., sygn. akt II K 296/22 w części niewymienionej w pkt 5.2 niniejszego uzasadnienia

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

w zakresie tych rozstrzygnięć zaskarżony wyrok - jako słuszny i odpowiadający prawu - należało utrzymać w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Sąd Okręgowy w zaskarżonej części zmienił wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 46 § 2 kk orzekł wobec oskarżonej A. P. na rzecz (...) Sp. z o.o. w O. nawiązkę w kwocie 10.000 zł

Zwięźle o powodach zmiany

określając wysokość nawiązki Sąd Okręgowy miał na względzie, że choć naprawienie szkody o jakiej mowa w art. 46 kk z natury rzeczy winno spełniać swą funkcję kompensacyjną, jednak jest to także środek penalny co sprawia, że przy kształtowaniu jej wysokości niezależnie od rozmiaru ujemnych następstw przestępstwa, należy uwzględnić warunki osobiste oskarżonej, w tym też możliwości materialne, pozwalające na stosowne miarkowanie takiego środka

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

-------------------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.1.

-------------------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

-----------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6.  Koszty Procesu

P unkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

częściowe uwzględnienie apelacji skutkowało zmianą wyroku na niekorzyść oskarżonej, zatem z mocy art. 627 kpk w zw. z 634 kpk oskarżona powinna ponieść koszty sądowe za postępowanie odwoławcze w całości, jednakże mając na uwadze jej trudną sytuację majątkową Sąd na podstawie art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 634 kpk zwolnił ją w całości od zapłaty kosztów sądowych, wydatki przejmując na rachunek Skarbu Państwa

7.  PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

kara, środek kompensacyjny

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana