Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Radomiu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca: asesor sądowy M. M.

Protokolant: Dorota Szymczak

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2024 roku w Radomiu na rozprawie

sprawy z powództwa B. W., B. G., M. N., J. D., D. P., C. D., B. C., E. D.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

I.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powódki B. W. kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

II.

oddala powództwo B. W. w pozostałej części,

III.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powódki B. G. kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

IV.

oddala powództwo B. G. w pozostałej części;

V.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powódki M. N. kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

VI.

oddala powództwo M. N. w pozostałej części,

VII.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powoda J. D. kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

VIII.

oddala powództwo J. D. w pozostałej części,

IX.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powódki D. P. kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

X.

oddala powództwo D. P. w pozostałej części,

XI.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powoda C. D. kwotę
20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

XII.

oddala powództwo C. D. w pozostałej części,

XIII.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powódki B. C. kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

XIV.

oddala powództwo B. C. w pozostałej części,

XV.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powoda E. D. kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

XVI.

oddala powództwo E. D. w pozostałej części,

XVII.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz powódki B. W. kwotę 1.001 zł (jeden tysiąc jeden złoty) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku
do dnia zapłaty,

XVIII.

zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz pozostałych powodów: B. G., M. N., J. D., D. P., C. D., B. C. i E. D. kwoty po 1.001,50 zł (jeden tysiąc jeden złoty pięćdziesiąt groszy) każdemu z nich tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 1565/22 upr

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 sierpnia 2022 roku (data nadania – k. 30) powodowie D. P., M. N., B. G., B. C., B. W., E. D., C. D., J. D., reprezentowani w sprawie przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego (pełnomocnictwo – k. 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14), wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwot po 40.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 14 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć bliskiej osoby. Wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów
z osobna kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu wskazali, że w dniu 18 grudnia 2021 roku w miejscowości Ż. (gmina P.) S. K., kierując samochodem osobowym marki B. o nr rejestracyjnym (...), w wyniku nieustąpienia pierwszeństwa przejazdu doprowadził do zderzenia z samochodem osobowym marki F. (...) o nr rejestracyjnym (...), kierowanym przez P. S.. W wyniku przedmiotowego wypadku drogowego śmierć poniósł pasażer pojazdu marki B. – W. D.. Pojazd sprawcy przedmiotowego wypadku drogowego posiadał ubezpieczenie w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym Towarzystwie (...), co czyni pozwanego obowiązanym do naprawienia szkody wyrządzonej powodom. Po zgłoszeniu roszczenia o wypłatę zadośćuczynienia pozwany zakład ubezpieczeń odmówił powodom wypłaty świadczenia z uwagi na brak dokumentacji potwierdzającej, że pomiędzy zmarłym a uprawnionymi zachodziła szczególna więź uzasadniająca przyznanie zadośćuczynienia. W ocenie powodów stanowisko zajęte przez pozwanego w żaden sposób nie odnosi się do faktycznych relacji, jakie istniały w rodzinie powodów. Wskazali, że relacje pomiędzy nimi a poszkodowanym były bardzo bliskie
i opierały się na silnej więzi emocjonalnej. Powodowie i poszkodowany byli rodzeństwem. Często się widywali, wspólnie spędzali czas, wzajemnie sobie pomagali i byli dla siebie wsparciem. Śmierć brata była dla nich bardzo bolesnym doświadczeniem i wciąż trudno im się z ta traumą pogodzić (pozew – k. 3-6v).

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 10 października 2022 roku (data nadania – k. 44) (...) spółka akcyjna z siedzibą w W., reprezentowana w sprawie przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego (pełnomocnictwo – k. 41), wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powodowie nie byli dla zmarłego osobami najbliższymi, lecz jedynie bliskimi. Tym samym powodowie nie wykazali, by zachodziły okoliczności powodujące uznanie, iż w przedmiotowej sprawie spełnione zostały przesłanki materialnoprawne zasadności roszczenia. Pozwany podniósł również, że brak jest informacji co do tego, czy powodowie, wobec opisanych w uzasadnieniu pozwu związanych ze śmiercią W. D. negatywnych przeżyć, podjęli jakiekolwiek działania zmierzające do zmniejszenia negatywnych przeżyć i ewentualne stosowne kroki zmierzające do minimalizacji poczucia krzywdy związanej ze śmiercią poszkodowanego w postaci negatywnych przeżyć, odczuć, emocji, np. poprzez terapię ze specjalistą lekarzem psychiatrą lub psychologiem lub w inny sposób podjęli ewentualnie stosowne kroki, jeśli stan któregokolwiek z nich tego wymagał. Pozwany pod wątpliwość poddał również żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od kwot wskazanych w pozwie (odpowiedz na pozew – k. 38-40).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 grudnia 2021 roku w miejscowości Ż. kierując samochodem osobowym marki B. o nr rejestracyjnym (...) S. K. wykonując manewr skrętu
w prawo w obszarze skrzyżowania, nie ustąpił pierwszeństwa nadjeżdżającemu
z naprzeciwka samochodowi marki F. (...) o nr rejestracyjnym (...), którym kierował P. S., w wyniku czego doszło do zderzenia z tym pojazdem.
W wyniku przedmiotowego wypadku drogowego pasażer pojazdu marki B. – W. D. doznał wielonarządowego urazu skutkującego jego śmiercią (akt oskarżenia – k. 246-249 w aktach II K 1817/22 Sądu Rejonowego w Radomiu).

Prokurator Prokuratury Rejonowej R.-Zachód w R. sporządził akt oskarżenia przeciwko S. K. jak również P. S., zarzucając im popełnienie czynu z art. 177 § 2 kk. Postanowieniem z dnia 22 lutego 2023 roku, wydanym w sprawie II K 1817/22, Sąd Rejonowy w Radomiu wyłączył sprawę przeciwko S. K. do odrębnego rozpoznania. Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2023 roku Sąd uznał P. S. za winnego popełnienie czynu z art. 177 § 2 kk polegającego na tym, że w dniu 18 grudnia 2021 roku w miejscowości Ż., kierując samochodem osobowym marki F. (...) o nr rejestracyjnym (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że w terenie, w którym dopuszczalna prędkość wynosiła 50 km/h, prowadził pojazd z prędkością nie mniejszą niż 120 km/h, czym pozbawił się możliwości uniknięcia zderzenia z wyjeżdżającym z drogi podporządkowanej
i wymuszającym pierwszeństwo przejazdu samochodem marki B. o nr rejestracyjnym (...), którym kierował S. K., w następstwie czego doszło do zderzenia obu pojazdów, w wyniku czego pasażer samochodu osobowego marki F. (...) W. D. doznał wielonarządowego urazu skutkującego jego zgonem. Za czyn ten P. S. wymierzono karę 7 miesięcy pozbawienia wolności, którą warunkowo zawieszono na okres dwóch lat próby. W uzasadnieniu wydanego wyroku Sąd ustalił, że kierujący pojazdem marki B. S. K., wyjeżdżając z drogi podporządkowanej wymusił pierwszeństwo nie przepuszczając jadącego drogą
z pierwszeństwem przejazdu kierującego samochodem marki F. (...), do czego zgodnie
z przepisami prawa o ruchu drogowym był zobowiązany. Z kolei kierowca pojazdu marki F. (...) poruszał się z prędkością 120 km/h, w sytuacji gdy dopuszczalna prędkość
w obszarze, w którym prowadził pojazd wynosiła 50 km/h. Kierujący pojazdem marki F. (...) przyczynił się zatem do powstania wypadku (akt oskarżenia – k. 246-249; postanowienie – k. 284; wyrok – k. 302-302v; uzasadnienie wyroku – k. 304-308v – dokumenty w aktach II K 1817/22 Sądu Rejonowego w Radomiu). Z uwagi na śmierć oskarżonego S. K., Sąd postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2023 roku, wydanym w sprawie II K 271/23, umorzył postępowanie.

Sprawca zdarzenia, tj. kierujący pojazdem marki B. o nr rejestracyjnym (...), w dacie zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z (...) spółką akcyjną z siedzibą w W. (okoliczność bezsporna).

W. D. w chwili śmierci miał 62 lata. Był osobą bardzo rodzinną
i empatyczną. Wraz z D. P., M. N., B. G., B. C., B. W., E. D., C. D.
i J. D. tworzyli zżyte rodzeństwo. Przez całe dorosłe życie utrzymywali ze sobą kontakt zarówno telefoniczny jak i osobisty, a dom rodzinny, w którym zamieszkuje obecnie C. D., był ich wspólnym punktem spotkań w czasie świąt oraz uroczystości rodzinnych. Mimo, że każde z rodzeństwa wiele lat temu założyło już swoją własną rodzinę, to nadal wzajemnie się wspierali. W. D. pomagał braciom C. D. i E. D. w gospodarstwie. J. D. pomagał z kolei w budowie domu, zaś z jego strony mógł liczyć na pomoc przy żniwach. Kiedy B. G. po śmierci męża została sama na gospodarstwie, W. D. pomagał jej w wykończeniu mieszkania. Rodzeństwo dzieliło się ze zmarłym bratem wszelkimi problemami, zawsze mogli ze sobą porozmawiać oraz liczyć
na jego wsparcie i radę. Do dziś przeżywają cierpienie w związku ze śmiercią brata polegające na odczuwaniu żalu, smutku z powodu jego utraty. Często go wspominają
i odwiedzają jego grób (zeznania powódki B. W. – k. 116v w zw. z k. 103-103v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 113; zeznania powódki D. P. – k. 116v w zw. z k. 109v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powoda C. D. – k. 116v w zw. z k. 109v-110, płyta
z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 113; zeznania powoda J. D. - k. 117 w zw. z k. 110v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powódki B. G. – k. 116v w zw. z k. 110, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 113; zeznania powódki B. C. – k. 116v-117 w zw. z k. 110-110v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powódki M. N. – k. 117 w zw. z k.110v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powoda E. D. – k. 116v w zw. z k. 110v, płyta
z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119).

D. P., M. N., B. G., B. C., B. W., E. D., C. D., J. D. po śmierci brata W. D. nie korzystali z profesjonalnej pomocy psychiatrycznej ani psychologicznej. D. P. i B. G. wspomagały się lekami uspokajającymi. Z kolei B. C. przyjmowała leki na sen (zeznania powódki B. W. – k. 116v w zw. z k. 103-103v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 113; zeznania powódki D. P. – k. 116v. w zw. z k. 109v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powoda C. D. – k. 116v w zw. z k. 109v-110, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 113; zeznania powoda J. D. - k. 117 w zw. z k. 110v, płyta
z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powódki B. G. – k. 116v w zw. z k. 110, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 113; zeznania powódki B. C. – k. 116v-117 w zw. z k. 110-110v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powódki M. N. – k. 117 w zw. z k.110v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112 i k. 119; zeznania powoda E. D. – k. 116v w zw. z k. 110v, płyta z nagraniem przebiegu rozprawy – k. 112
i k. 119).

D. P., M. N., B. G., B. C., B. W., E. D., C. D., J. D. zgłosili do (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. szkodę
i żądanie przyznania zadośćuczynienia w kwotach po 40.000 zł na rzecz każdego z nich. Decyzjami z dnia 13 czerwca 2022 roku ubezpieczyciel nie znalazł podstaw do uwzględnienia zgłoszonego żądania podnosząc, że pomiędzy zmarłym a którymkolwiek z rodzeństwa nie zachodziła szczególna więź uzasadniająca przyznanie zadośćuczynienia (pisma i decyzje
w aktach szkody na płycie CD – k. 43).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych do akt niniejszej sprawy (w tym akt szkody), dokumentów znajdujących się w aktach sprawy II K 1817/22 Sądu Rejonowego w Radomiu oraz na podstawie zeznań powodów. Wiarygodność
i moc powołanych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd dał wiarę zeznaniom powodów w zakresie relacji łączących ich ze zmarłym bratem, a także przeżyć po jego śmierci. Zeznania te wzajemnie ze sobą korespondowały, były spójne i logiczne oraz w całości zgodne z doświadczeniem życiowym.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W sprawie niniejszej powodowie dochodzą od pozwanej zadośćuczynienia z tytułu śmierci najbliższego członka rodziny – brata W. D.. Źródła swej krzywdy powodowie upatrywali w śmierci brata. Śmierć ta była następstwem wypadku z dnia 18 grudnia 2021 roku. Brat powodów w chwili zdarzenia był pasażerem pojazdu marki B.
o nr rejestracyjnym (...), którym kierował S. K.. Przebieg tego zdarzenia nie był sporny. Strona pozwana nie kwestionowała swojej odpowiedzialności za skutki następstw przedmiotowego zdarzenia. W odpowiedzi na pozew podniosła jedynie,
że powodowie nie spełnili przesłanek materialnoprawnych uzasadniających zasądzenie dochodzonego roszczenia, ponieważ nie byli osobami najbliższymi dla zmarłego, a jedynie bliskimi.

Zgodnie z art. 822 § 1, 2 i 4 kc, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela. Art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2022 roku, poz. 621) stanowi natomiast,
że z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Istotą ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest przejęcie przez ubezpieczyciela odpowiedzialności ubezpieczonego za wyrządzoną szkodę. Skoro zatem w świetle art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, której następstwem jest m.in. śmierć, to w ramach zawartej umowy ubezpieczenia odpowiedzialność tę przejmuje na siebie ubezpieczyciel. Trzeba tutaj podkreślić, że ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać szkodę (krzywdę) różnym osobom. W przypadku, gdy następstwem określonego zdarzenia (deliktu) jest śmierć człowieka, poszkodowaną bezpośrednio jest niewątpliwie sama ofiara wypadku, niemniej jednak – również bezpośrednio, lecz w innym wymiarze, poszkodowane są także osoby bliskie ofiary. Ich krzywda polega na naruszeniu dobra osobistego, skutkującym zerwaniem więzi emocjonalnej z bliskim członkiem rodziny. Podsumowując stwierdzić należy,
że odpowiedzialność ubezpieczyciela obejmuje także szkody będące bezpośrednią konsekwencją śmierci poszkodowanego w sferze praw jego najbliższych i to niezależnie od tego, czy podstawę roszczenia stanowią przepisy art. 446 kc czy też w starszym sprawach art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc.

Roszczenie powodów o zadośćuczynienie z tytułu śmierci osoby najbliższej znajduje swą podstawę prawną w treści obowiązującego w chwili zdarzenia art. 446 § 4 kc, zgodnie
z którym Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Opisane w tym przepisie roszczenie przysługuje „najbliższym członkom rodziny zmarłego”. Zadośćuczynienie może być przyznane osobom, które ze zmarłym łączy więź pokrewieństwa w rozumieniu kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (M. Safjan, w: Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2015, s. 1516, Nb 38; K. Mularski, w: Gutowski, Komentarz, t. I, s. 1860, Nb 16). W orzecznictwie Sądu Najwyższego na kanwie omawianego przepisu przyjmowane jest szerokie ujęcie rodziny, oparte na kryterium więzi emocjonalnej. W wyroku z dnia 27 czerwca 2014 roku w sprawie V CSK 445/13 (Legalis nr 1067200), rozważając zasadność przyznania zadośćuczynienia bratu zmarłej, Sad Najwyższy stwierdził, że „pojęcie najbliższych członków rodziny, jakim posłużył się ustawodawca w art. 446 § 4 kc ujmowane jest w judykaturze i piśmiennictwie szeroko. Obejmuje nie tylko rodziców i dzieci, ale też inne osoby, które z uwagi na konkretny układ stosunków faktycznych pozostawały w relacjach bliskości, niezależnie od formalnej kolejności pokrewieństwa wynikającej z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Aby więc ustalić, czy występujący o zadośćuczynienie jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego sąd powinien sprawdzić, czy istniała dostatecznie mocna więź emocjonalna pomiędzy dochodzącym roszczenia a zmarłym”.

Na gruncie sprawy niniejszej zdaniem Sądu brak jest jakichkolwiek podstaw, aby kwestionować emocjonalną więź istniejącą pomiędzy powodami a zmarłym tragicznie W. D.. Zdaniem Sądu rodzeństwo, które wychowuje się razem,
a w dorosłości utrzymuje ze sobą normalne, zwyczajowe i życzliwe kontakty, to niewątpliwie osoby najbliższe wobec siebie. Potwierdza to także okoliczność, że powodowie w chwilach problemów i trosk zwracali się o pomoc do zmarłego W. D.. Z logiki
i doświadczenia życiowego wynika, że z problemami ludzie zazwyczaj zwracają się właśnie do swoich najbliższych. Emocjonalne reakcje powodów w czasie składania zeznań przed Sądem także pozwalają na konstatację, że mimo dorosłego życia każdego z nich, tragicznie zmarły brat był im osobą najbliższą. Płacz i żałość na sali sądowej to jest fizjologiczna
i naturalna reakcja na stratę kogoś, z kim powodowie byli silnie emocjonalnie związani.

Nie można także podzielić zapatrywania, jakoby zadośćuczynienie było zasadne jedynie w sytuacji, gdyby przeżycia związane ze śmiercią poszkodowanego w wypadku wykraczały poza oznaki procesu żałoby powodów. Rekompensacie podlega krzywda, ta zaś jest ze śmiercią najbliższej osoby nieodłącznie związana. Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że powodowie bardzo przeżyli śmierć brata i do tej pory odczuwają jego brak. Najistotniejszym celem zadośćuczynienia jest wynagrodzenie doznanej przez pokrzywdzonego krzywdy (funkcja kompensacyjna – za Sądem Najwyższym w wyroku z 28 września 2001 roku w sprawie III CKN 427/00, Legalis 278481). Zadośćuczynienie pieniężne ma umożliwić pokrzywdzonemu uzyskanie satysfakcji (np. w postaci wyższego poziomu życia, wyjazdów, lepszych warunków mieszkaniowych itd.), która wpłynie korzystnie na jego samopoczucie i pozwoli zniwelować poczucie krzywdy wywołanej czynem niedozwolonym. Sąd podziela również pogląd wyrażony w wyroku z 15 kwietnia 1980 roku (II CR 42/80, Legalis 21977), w którym Sąd Najwyższy przyjął, że ze względu na zobiektywizowane kryteria określania wysokości zadośćuczynienia nie może być ono obniżone jedynie
z powodu odczuwania w małym stopniu krzywdy przez pokrzywdzonego. Obiektywna ocena krzywdy opiera się na kryteriach takich, jak rodzaj i stopień dolegliwości. Notabene warto zauważyć, że możliwość dokonania subiektywnej oceny wysokości zadośćuczynienia jest fikcją – nikt poza samym pokrzywdzonym nie może określić, w jaki sposób rzeczywiście odczuł on konsekwencje czynu niedozwolonego. Wysokość zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową zależna jest od oceny rozmiaru doznanej krzywdy, która z kolei ze swej istoty jest trudno wymierna. Na podkreślenie wymaga fakt, iż przyznanie zadośćuczynienia zależy od uznania Sądu, ponieważ poniesionego uszczerbku nie da się wyrazić w pieniądzach. Rekompensata musi być więc z natury niedoskonała, ponieważ ex definitione zachodzi niewspółmierność między poniesioną szkodą niemajątkową a sumą pieniężną przyznaną
z tytułu zadośćuczynienia.

W celu rekompensaty krzywdy poszkodowany powinien otrzymać od osoby odpowiedzialnej za szkodę sumę pieniężną o tyle w konkretnych okolicznościach odpowiednią, ażeby mógł za jej pomocą zatrzeć lub co najmniej złagodzić odczucie krzywdy i odzyskać równowagę psychiczną (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 roku
w sprawie II CSK 536/07, LEX nr 461725). W świetle powyższego uznać należy,
że zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny oraz wyrównawczy, a więc jego wysokość musi stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość.

Na rozmiar krzywdy, o której mowa w art. 446 § 4 kc, mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego. Sąd ustalając wartość zadośćuczynienia powinien opierać się na obiektywnych i sprawdzalnych kryteriach, przy jednoczesnym uwzględnieniu indywidualnej sytuacji stron (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 12 września 2002 roku w sprawie IV CKN 1266/00, niepubl.). Należy także wskazać, że jednym z kryteriów określających „odpowiedniość” zadośćuczynienia jest jego kompensacyjny charakter – zadośćuczynienie musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość przy utrzymaniu jej w rozsądnych granicach. Wprawdzie na wysokość zadośćuczynienia nie ma wpływu sytuacja materialna poszkodowanego, ale ta sama sytuacja materialna daje podstawę do przyjęcia, jaka kwota jest dla danej osoby kwotą odczuwalną.

Sprawy o zadośćuczynienie za doznane krzywdy mają charakter bardzo ocenny. Zadośćuczynienie jest sposobem naprawienia krzywdy w postaci doznanych cierpień fizycznych i psychicznych. O wysokości zaś zadośćuczynienia powinien w zasadzie decydować rozmiar doznanej krzywdy wyrażony stopniem cierpień fizycznych
i psychicznych. Przy czym przepisy kodeksu nie zawierają żadnych kryteriów jakie należy uwzględniać przy ustalania wysokości zadośćuczynienia pieniężnego. Niedający się więc ściśle wymierzyć charakter krzywdy sprawia, że ustalenie jej rozmiaru, a tym samym
i wysokości zadośćuczynienia, zależy od oceny sądu, który nie dysponuje żadnymi wskazówkami czy tabelami określającymi wysokość zadośćuczynienia dla poszczególnych przypadków. Ocena zatem powinna opierać się na całokształcie okoliczności sprawy, nie wyłączając takich czynników, jak np. rodzaj naruszonego dobra, zakres i rodzaj rozstroju zdrowia, czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych, rokowania na przyszłość, konsekwencje w życiu osobistym, społecznym i zawodowym, nieodwracalność skutków urazu (kalectwo, oszpecenie), rodzaj wykonywanej pracy, wiek poszkodowanego i inne. Jednocześnie wysokość zadośćuczynienia powinna być utrzymana w rozsądnych granicach, nie prowadząc do wzbogacenia się powoda.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy wskazywał, iż nagła i tragiczna śmierć W. D. była dla powodów wstrząsem psychicznym, wiążącym się z poczuciem straty, żalu i bólu. Cierpienia te wynikały nie tylko z racji bliskiego pokrewieństwa, ale także z faktycznie istniejących relacji rodzinnych i związku emocjonalnego pomiędzy rodzeństwem. Nie ulega wątpliwości, że zmarły był dla powodów osobą bliską, łączyły ich więzi emocjonalne przejawiające się we wzajemnej pomocy i stałym kontakcie. Sąd dostrzegł, że obecnie tj. po ponad 3 latach od zdarzenia, pamięć o zmarłym jest ciągle żywa u każdego z powodów, choć nie rzutuje w sposób znacząc na ich bieżące funkcjonowanie. Jest jednak źródłem bólu i cierpienia, co widoczne było w czasie wysłuchania każdego z powodów, którzy nie mogli powstrzymać emocji. Powodowie przyznali, że po śmierci brata nie przyjmowali środków farmakologicznych, niektórzy z nich, tj. powódki D. P. i B. G., co najwyżej środki na uspokojenie bez recepty. Nie korzystali też z pomocy psychiatry lub terapii psychologicznej, przeżyli żałobę wspierając się wzajemnie. Zdaniem Sądu okoliczność niekorzystania z pomocy psychologicznej nie wynikała z tego, że nie była ona z medycznego puntu widzenia powodom potrzebna, ale raczej z ich przekonań i postawy życiowej. Z powyższego wynika, że skutki śmierci W. D. nie przekraczały reakcji fizjologicznej żałoby, co nie znaczy, że śmierć ukochanego brata nie wiązała się ze znacznym bólem i cierpieniem każdego z powodów. Charakter więzi, jakie łączyły zmarłego z każdym z nich był typowy dla relacji między rodzeństwem, uwzględniając ich wiek i sytuację życiową. Rzeczą oczywistą jest to, że w typowej, kochającej się rodzinie, nawet rodzeństwo, które założyło już swoje rodziny, w dalszym ciągu pielęgnuje wzajemną więź i korzysta ze swojego wsparcia. Nie chodzi stricte o pomoc finansową, ale radę, dobre słowo, możliwość rozmowy o własnych problemach, zrozumienie. Powodowie wskazywali właśnie na taki rodzaj relacji z bratem.

Zdaniem Sądu nie było potrzeby z urzędu dopuszczać dowodu z opinii biegłego psychologa, który miałby ocenić stopień więzi między powodami a zmarłym. Niepotrzebne są wiadomości specjalne, wystarczy zwykłe doświadczenie życiowe i logika, aby uznać
z pełnym przekonaniem, że relacje między rodzeństwem były na tyle bliskie, że doznali oni krzywdy po śmierci W. D.. Każda osoba, która ma rodzeństwo, z którym utrzymuje bliskie kontakty w dorosłym życiu tak samo odczułaby stratę, żal po śmierci brata lub siostry. Zasądzona kwota roszczenia – o czym poniżej – nie jest sumą na tyle wygórowaną i wysoką, aby świadczyła o konieczności wyrównania krzywdy na tyle dużej,
że wynikającej z atypowej sytuacji rodzinnej. Gdyby Sąd miał uwzględnić żądanie dużo wyższe, to rzeczywiście należałoby zasięgnąć opinii biegłego psychologa, który by ocenił, czy więź między członkami rodziny była na tyle silna, atypowa właśnie, żeby uzasadniać dużo wyższą kwotę zadośćuczynienia. Natomiast w rozpoznawanej sprawie wysokość zadośćuczynienia – zdaniem Sądu – jest odpowiednia do wyrównania krzywdy pomiędzy członkami rodziny, których łączyła więź silna, ale w zasadzie typowa dla zgodnego, związanego ze sobą rodzeństwa.

Mając na względzie powyższe okoliczności, biorąc pod uwagę rozmiar cierpień powodów, Sąd uznał, że adekwatne do doznanej przez nich krzywdy jest zadośćuczynienie
w kwotach po 20.000 zł. Przyznana tytułem zadośćuczynienia kwota będzie miała dla każdego z nich odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej, a jej wysokość zrekompensuje doznaną na skutek czynu niedozwolonego krzywdę, przyniesie im równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia i nie będzie źródłem wzbogacenia (pkt I, III, V, VII, IX, XI, XIII, XVI wyroku).

Żądanie zasądzenia zadośćuczynienia w wyższej kwocie jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu (pkt II, IV, VI, VIII, X, XII, XV wyroku).

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 kc, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Orzeczenie zasądzające zadośćuczynienie za doznaną krzywdę ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, zaś zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia jest zobowiązaniem z natury rzeczy bezterminowym, dlatego też przekształcenie go
w zobowiązanie terminowe następuje stosownie do treści art. 455 kc (niezwłocznie) –
w wyniku wezwania wierzyciela (pokrzywdzonego) skierowanego wobec dłużnika (podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody) do spełnienia świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 roku w sprawie I CSK 433/06, Lex nr 274209). Reguła ta, w zakresie terminu spełnienia świadczenia, doznaje modyfikacji w przypadku, gdy podmiotem zobowiązanym do naprawienia szkody jest zakład ubezpieczeń. Wówczas termin do spełnienia świadczenia wyznacza regulacja art. 817 kc albo art. 14 ustawy
o ubezpieczeniach obowiązkowych. W art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych ustawodawca zobligował ubezpieczyciela do spełnienia świadczenia
w terminie 30 dni od daty otrzymania przez niego zawiadomienia o szkodzie. Na wypadek, gdyby we wskazanym wyżej terminie nie było możliwe ustalanie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub wysokości odszkodowania, datę wypłaty świadczenia wyznacza termin 14 – dniowy, liczony od momentu, gdy przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Ustawodawca wprowadził jednocześnie termin graniczny wypłaty odszkodowania ustalając go na 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie. Termin ten może być przekroczony tylko wtedy, gdy ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego (art. 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych). Na gruncie tej regulacji wskazuje się na istniejący po stronie ubezpieczycieli obowiązek bezzwłocznego, samodzielnego i aktywnego działania w zakresie ustalenia przesłanek odpowiedzialności oraz badania okoliczności wpływających na określenie wysokości szkody. Zapatrywanie takie wynika z faktu, że będący profesjonalistą na rynku ubezpieczeń, zakład ubezpieczeń jest w stanie sprawnie przeprowadzić postępowanie likwidacyjne we własnym zakresie, korzystając z wyspecjalizowanej kadry. W tym stanie rzeczy, bierność ubezpieczyciela,
a w szczególności oczekiwanie na wynik toczącego się postępowania sądowego naraża go
na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego. Roli Sądu w ewentualnym procesie odszkodowawczym upatruje się jedynie w kontroli prawidłowości ustalenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2011 roku w sprawie V CSK 38/11, Lex nr 1129170). W dniu 13 czerwca 2022 pozwana wydała ostateczną decyzję w przedmiocie odmowy wypłaty zadośćuczynienia. W tych okolicznościach zasadne było żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od dochodzonego pozwem roszczenia od dnia 14 czerwca 2022 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie pierwsze kpc stanowiącym, iż w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Ustalając taką zasadę obliczenia kosztów, Sąd kierował się utrwalonym już
w orzecznictwie poglądem, że w przypadku współuczestnictwa formalnego, do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez współuczestników reprezentowanych przez jednego pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym, zalicza się jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 29/15, LEX nr 1751211). W sprawie niniejszej niewątpliwie pomiędzy powodami zachodziło współuczestnictwo formalne – występowali oni bowiem wspólnie w roli powodów, dochodząc roszczenia jednego rodzaju, opartego na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. Stawka wynagrodzenia radcy prawnego, reprezentującego każdego z powodów, obliczona została dla takiej wartości przedmiotu sporu, jaka właściwa byłaby dla poszczególnego powoda w razie wytoczenia przez niego osobnego powództwa. Każdy z powodów poniósł w procesie następujące koszty: 2.000 zł tytułem opłaty od pozwu, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 3.600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, czyli po 5.617 zł.

Na koszty procesu po stronie pozwanej w stosunku do każdego z powodów złożyły się koszty takie jak: 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 8 x po 3.600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W stosunku do powódki B. W. strona pozwana poniosła koszty procesu
w łącznej kwocie 3.603 zł [3.600 zł + (1/8 z 17 zł) = 3.600 zł + 3 zł]. Biorąc pod uwagę,
w jakim stopniu każda ze stron wygrała proces, Sąd po dokonaniu wzajemnej kompensacji kosztów zasądził od pozwanej na rzecz powódki B. W. kwotę 1.001 zł. Sąd dodatkowo na podstawie art. 98 § 1 ¹ kpc orzekł o odsetkach ustawowych za opóźnienie od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu.

W stosunku do powodów M. N., J. D., D. P., C. D., B. C., E. D. strona pozwana poniosła koszty procesu w kwocie po 3.602 zł. Biorąc pod uwagę, w jakim stopniu każda ze stron wygrała proces, Sąd po dokonaniu wzajemnej kompensacji kosztów zasądził od pozwanej na rzecz każdego z ww. powodów kwoty po 1.001,50 zł. Sąd dodatkowo
na podstawie art. 98 § 1 ¹ kpc orzekł o odsetkach ustawowych za opóźnienie od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu.

Zarządzenie: opis wyroku wraz z uzasadnieniem proszę doręczyć pełn. stron.

16.02.2024 r. asesor sądowy Magdalena Mital