Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 15 stycznia 2025 roku Sąd Rejonowy w Radomiu oddalił powództwo (...) Spółki Akcyjnej w W. przeciwko Z. P. o zapłatę.

Sąd Rejonowy wskazał, że dochodzona należność stanowi odsetki ustawowe wyliczone od wsparcia, jakie zostało wypłacone pozwanemu prowadzącemu kancelarię komorniczą. Spór zasadzał się na tym, czy po zawarciu umowy o udzielenie subwencji komornikowi sądowemu, podmiot udzielający tego wsparcia może kwestionować spełnienie przesłanek przez kontrahenta, z którym zdecydował się na zawarcie umowy o udzielenie wsparcia. Status komorników, jako przedsiębiorców budzi wątpliwości doktryny a także nie jest pewny w świetle obowiązujących unormowań. Mimo, że działalność komornika w pewnym sensie ma cechy przedmiotowe i funkcjonalne działalności gospodarczej, to jednak nie pozwala to na uznanie komornika za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, bowiem jako funkcjonariusz publiczny ma on obowiązek podejmować czynności z zakresu imperium państwowego. Ponadto komornik jako funkcjonariusz publiczny nie ma możliwości swobodnego wyboru kontrahentów, podejmując czynności przekazane mu przez ustawodawcę. W ocenie Sądu Rejonowego powództwo podlegało oddaleniu w oparciu o treść art. 5 kc. Strona powodowa zawarła z pozwanym umowę o udzielenie wsparcia w postaci subwencji i to pomimo, że pozwany w żadnym wypadku nie ukrywał, że prowadzi działalność jako komornik sądowy. Strona powodowa zatem na etapie przed zawarciem umowy winna podjąć czynności mające na celu weryfikację, czy podmiot, z którym zamierza zawrzeć umowę o udzielenie subwencji spełnia przesłanki uzasadniające mu przyznanie takiego rodzaju wsparcia. Nie można zatem uznać, aby oświadczenie pozwanego przedstawiane na etapie składania wniosku było w jakimkolwiek stopniu nieprawdziwe bądź skutkowało zatajeniem okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia wniosku o udzielenie wsparcia. Późniejsza negatywna dla beneficjentów weryfikacja ich wniosków nie zasługuje na ochronę. Strona powodowa została powołana w celu realizacji programu rządowego, tym samym jej działania winny podlegać większym rygorom, szczególnie jeżeli dotyczą one działań podejmowanych z udziałem podmiotów, które nie korzystają w żaden sposób ze wsparcia wynikającego ze sprawowanej władzy. Pomioty zawierające umowy ze stroną powodową nie mogą ponosić negatywnych konsekwencji z tego tytułu, że ich wniosek został rozpatrzony bez należytej staranności, a podejmowane decyzje uległy zmianie tylko z uwagi na zmiany interpretacyjne obowiązujących przepisów. Państwo w stosunku do obywatela nie może zastawiać pułapek legislacyjnych, a następnie korzystając z nich, obciążać uprawnionych, którzy w zaufaniu do państwa podjęli określone decyzje. Uwzględnienie powództwa naruszałoby zasadę zaufania obywatela do państwa. W związku z tym powództwo zostało oddalone.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1.  naruszenie art. 233§1 kpc przez dowolną ocenę materiału dowodowego i przyjęcie, że:

a)  pozwany nie był zobowiązany do zwrotu subwencji, podczas gdy pozwany nie był podmiotem uprawnionym do otrzymania subwencji, bowiem nie prowadził działalności gospodarczej, zatem nie spełnia przesłanek przewidzianych umową i regulaminem,

b)  pozwany spełnia przesłanki pozwalające na uznanie go za podmiot prowadzący działalność gospodarczą, gdzie w rzeczywistości pozwany nie spełnia statusu przedsiębiorcy w rozumieniu programu,

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 3 Prawa przedsiębiorców poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą, podczas gdy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa przedsiębiorców definicja przedsiębiorcy oznacza, że podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub M. (...),

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ze względu na jego niezastosowanie w przedmiotowej sprawie, a w konsekwencji nieprawidłowe uznanie, że pozwany nie pozostaje zobowiązany do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie, podczas gdy pozwany otrzymał subwencję finansową nienależnie, zatem w okresie istnienia sytuacji bezprawności pozwany był zobowiązany do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie,

4.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 5 kc przez jego błędne zastosowanie i uznanie, że roszczenie powoda jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa, podczas gdy strony zgodnie uzgodniły i zaakceptowały postanowienia umowne, a powód działał zgodnie ze swoimi obowiązkami przewidzianymi w umowie.

Wobec powyższego powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, a także zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Co do zasady Sąd Okręgowy podziela ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku z tym, że nie było potrzeby sięgania do treści art. 5 kc i badania roszczenia powoda pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego i nadużycia prawa. Powództwo podlegało bowiem oddaleniu z innych względów.

Całkowicie chybione są zarzuty dotyczące naruszenia zarówno prawa procesowego, jak i prawa materialnego.

W pierwszej kolejności trzeba wskazać w oparciu o jaką podstawę faktyczną i prawną zostało wywiedzione powództwo. Bezsporne było, że pomiędzy stronami została zawarta umowa subwencji i określona kwota z tego tytułu została pozwanemu wypłacona. Powód uzasadniając obowiązek zwrotu subwencji, a w konsekwencji domagając się ustawowych odsetek za opóźnienie, powołał się na treść §11 ust. 13 regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza (...) Funduszu (...) dla M. (...)”. Stanowi on, że w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji, beneficjent zobowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji, zwrotu subwencji na wyodrębniony rachunek techniczny banku. Regulacja ta jest jasna, gdyż złożenie przez beneficjenta nieprawdziwego oświadczenia, skutkuje wprowadzeniem w błąd podmiotu udzielającego subwencji. Podmiot taki, będąc przekonanym o spełnieniu przesłanek, zawiera umowę, która faktycznie nie powinna być zawarta. Wówczas aktualizuje się obowiązek zwrotu subwencji.

Powyższe oznacza, że powód wywodził swoje roszczenie na podstawie określonej okoliczności faktycznej, tj. zarzucał pozwanemu otrzymanie subwencji na podstawie nieprawdziwego oświadczenia. Tymczasem, jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała miejsca. W uzasadnieniu pozwu, mimo powołania się na §11 ust. 13 regulaminu, ani w toku dalszego postępowania, powód nie wskazał, kiedy i gdzie pozwany złożył nieprawdziwe oświadczenie. Zgromadzony materiał dowodowy prowadzi wręcz do wniosków przeciwnych. W umowie z 21 lipca 2020 roku wprost jest wskazane, że pozwany jest Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Radomiu (k. 40). Sam powód w decyzji z 21 lipca 2020 roku wskazuje, że jest ona kierowana do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Radomiu Z. P. (k. 50). Zatem powód miał pełną świadomość charakteru prowadzonej przez pozwanego działalności. Nie zostało wykazane, aby na jakimikolwiek etapie postępowania związanego z udzieleniem subwencji pozwany złożył nieprawdziwe oświadczenie i wprowadził powoda w błąd. To powód, mając pełną wiedzę na temat charakteru działalności pozwanego, zdecydował się na zawarcie umowy, a zatem uznał, że pozwany będący komornikiem, jest uprawniony do otrzymania subwencji. Próba przerzucenia odpowiedzialności za zawarcie umowy na pozwanego, który rzetelnie wskazał charakter swojej działalności, nie może być skuteczna. Słusznie wskazał Sąd Rejonowy, że pozwany nie może ponosić negatywnych skutków dokonanej przez powoda interpretacji przepisów dotyczących udzielania subwencji, nawet jeśli interpretacja ta była wadliwa.

Jeżeli beneficjent umowy subwencji finansowej nie złożył nieprawdziwego oświadczenia, wskazując w sposób rzetelny charakter prowadzonej przez siebie działalności i podmiot udzielający subwencji mając pełną wiedzę w tym zakresie zdecydował o zawarciu umowy i wypłacie środków, to nie ma podstaw, aby domagać się od beneficjenta zwrotu subwencji, również w sytuacji, gdy podmiot udzielający subwencji na skutek interpretacji przepisów uznał w sposób następczy, że beneficjent nie był uprawniony do jej otrzymania. W takiej sytuacji §11 ust. 13 regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza (...) Funduszu (...) dla M. (...)”, zobowiązujący beneficjenta do zwrotu subwencji otrzymanej na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, nie znajduje zastosowania.

Niezależenie od powyższego Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z 11 czerwca 2024 roku w sprawie XVCa 485/24 (Lex numer 3748147). Istnieją podstawy do uznania komornika sądowego za przedsiębiorcę w znaczeniu funkcjonalnym. Pozwala to uzasadnić celowościowo podstawy do korzystania przez komorników z pomocy publicznej, albowiem istota tej pomocy dotykała komorników w takim samym zakresie jak innych pracodawców. Tarcza finansowa (...) Funduszu (...) miała przeciwdziałać m.in. ryzyku zwolnień na skutek zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki w związku z COVID-19 i nie budzi wątpliwości, że także komornicy objęci byli takim ryzykiem. Ustawodawca wyklucza uznawanie komorników za przedsiębiorców jedynie w obszarze przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej i brak jest podstaw do ograniczania tego statusu w obszarze innych regulacji, w szczególności tych, które dotyczą pomocniczości i wsparcia.

Mając zatem na uwadze powyższe, orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe, a apelacja podlegała oddaleniu, na mocy art. 385 kpc.

Marek Gralec