Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Radomiu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Kazimierz Mazur

Protokolant: st.sekr.sąd. Iwona Ławrynowicz

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2014 roku w Radomiu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. A.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu w R.

o zapłatę

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od J. A. na rzecz Skarbu Państwa – Głównego Urzędu Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w W. kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

IC 1882/12

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym 18 grudnia 2012r. J. A. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezesa Sądu Rejonowego w R. z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia kwoty 163 048,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 31 stycznia 2012r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. ( k.3-12, 213, 243-244 ).

W uzasadnieniu swojego żądania powód podał, że wykonuje zawód komornika przy Sądzie Rejonowym w R. i realizując swoje obowiązki wynikające z art. 59 ust. 4 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji na tej podstawie w okresie od 1 stycznia 2002r. do 30 listopada 2004r odprowadzał na rzecz Skarbu Państwa część uzyskanych opłat komorniczych oraz część taksy komorniczej przekraczającej ryczałt. W okresie tym powód przekazał na rzecz Skarbu Państwa łącznie 171 685,41 zł. Ściągane od dłużników opłaty były efektem przekazanych do wykonania komornikowi czynności egzekucyjnych w sprawach cywilnych i innych czynności komorniczych, dokonywanych na podstawie odrębnych przepisów po dniu 1 stycznia 2002r. Mimo, że czynności prowadzone były po dniu 1 stycznia 2002 roku, czyli po dniu wejścia w życie nowelizacji tej ustawy, powód nadal obliczał i odprowadzał opłatę na takich samych zasadach jak przed tą nowelizacją. Przekazywana przez powoda na rzecz Skarbu Państwa kwota była ustalana na podstawie wpłat ściąganych od dłużników, raz w miesiącu po zakończeniu miesiąca kalendarzowego, jako 20 procent opłat ściągniętych w danym miesiącu. Opłaty były księgowane odrębnie dla spraw wszczętych przed dniem 29 sierpnia 1997 roku, w których ściągana była nadal taksa komornicza dla spraw o egzekucję należności sądowych ( KM taksa), dla spraw z kategorii świadczeń powtarzających się ( alimenty, renty - KMP ) oraz dla spraw pozostałych ( KM, KMS ). Zestawienia kwot należnych Skarbowi Państwa opracowane były na podstawie zapisów w księgach pieniężnych. Pozwem powoda objęte są wyłącznie kwoty przekazane tytułem 20 procent opłat pobranych w sprawach o egzekucję należności sądowych, świadczeń powtarzających się oraz spraw pozostałych, z wyłączeniem opłat pobieranych tytułem taksy komorniczej na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie tej ustawy, ustanowionych Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 czerwca 199 lr. w sprawie taksy za czynności komornika. Zdaniem powoda świadczenia w postaci wyżej wymienionych opłat, jako nienależne w rozumieniu art.410 par.2 kodeksu cywilnego, stanowi bezpodstawne wzbogacenie Skarbu Państwa i dlatego podlega zwrotowi. Jednocześnie powód wskazał, że w sprawie nie zachodzi przesłanka negatywna z art.411 pkt.l kc, wyłączająca możliwość żądania zwrotu świadczenia, gdyż w sporze występuje zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości a komornicy - pomimo posiadania poważnych wątpliwości co do zasadności przekazywania tych opłat - zmuszeni byli w obliczu działań jednostek finansowych sądów, kontrolujących prawidłowość działań komornika, do przekazywania tych opłat pod rygorem wytyków i odpowiedzialności dyscyplinarnej. Powód wskazał także, iż pismem z 30 stycznia 2012r. wezwał Skarb Państwa do zwrotu w terminie 7 dni należnej kwoty ( omyłkowo określonej jako kwotę 162 216,73 zł) a po bezskutecznym upływie tego terminu pismem z 6 lutego 2012r. skierował do Sądu Rejonowego w R. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej; na posiedzeniu tego Sądu w dniu 18 kwietnia 2012r. nie doszło do ugody, gdyż przedstawiciel Skarbu Państwa stwierdził, że nie widzi możliwości jej zawarcia ( k.3-12, 220-224 ).

Wyjaśniając podstawę prawną swojego żądania powód wskazał, że zgodnie z pierwotnym brzmieniem Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji ( przed 1 stycznia 2002r. ) obowiązywała opłata egzekucyjna w wysokości 21 procent wartości egzekwowanego roszczenia (art.49 Ustawy ), z tym, że na podstawie art.45 Ustawy 7 procent pobierano od wierzyciela przy wszczęciu egzekucji ( nie dotyczyło to Skarbu Państwa ) a pozostałe 14 procent ściągano od dłużnika proporcjonalnie do wyegzekwowanych kwot ( art.59 ust.l Ustawy ). Zgodnie z art.59 ust.4 Ustawy 20 procent drugiej części opłat egzekucyjnych stanowiło dochód Skarbu Państwa, do którego odprowadzania zobowiązany był komornik. 1 stycznia 2002 roku weszła jednak w życie Ustawa z dnia 18 września 2001 roku o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nrl30, poz. 1452), która wprowadziła szereg zmian w zasadach funkcjonowania zawodu komornika. Jedną z nich było zastąpienie dotychczasowej opłaty egzekucyjnej, składającej się z dwóch części, jedną opłatą w wysokości 15 procent, pobieraną tylko od dłużnika (art.45 ust.2 Ustawy w nowym brzmieniu). Zgodnie z art.8 ustawy nowelizującej nowe reguły naliczania opłat miały mieć zastosowanie do wszystkich czynności egzekucyjnych oraz wykonywania orzeczeń sądowych o zabezpieczeniu roszczeń, rozpoczętych po dniu 1 stycznia 2002r. Jednocześnie jednak, pomimo dokonanej modyfikacji opłaty, art.59 ust.4 Ustawy pozostawiony został w dotychczasowym brzmieniu i dalej posługiwał się pojęciem „drugiej części opłaty stosunkowej", z której 20 procent stanowił dochód Skarbu Państwa. Zdaniem powoda przepis ten, choć formalnie nie został uchylony, to jednak stał się martwy i nie powinien dłużej być stosowany.

W celu poparcia swojego stanowiska powód przedstawił szereg argumentów. Jako najmocniejszy z nich wskazał, że po dniu 1 stycznia 2002r. przepis ust.4 art.59 Ustawy należy interpretować w związku z przepisem ustępu pierwszego tego artykułu, który po tej dacie pozbawiony został desygnatu. Z tego względu ujednolicenie opłaty egzekucyjnej, pobieranej od dnia 1 stycznia 2002r. - co do zasady - wyłącznie od dłużnika, zdezaktualizowało pojęcie „drugiej^części opłaty egzekucyjnej ", jakim do tej pory posługiwał się prawodawca określając podstawę obliczenia 20 procent dochodu Skarbu Państwa, do którego odprowadzania zobowiązany był komornik (takie stanowisko zostało zdaniem powoda zaprezentowane w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 sierpnia 2009r. w sprawie I ACa 510/09 ). Powód stwierdził też, iż nie zgadza się z wyrażanym w podobnych procesach przez przedstawicieli Skarbu Państwa poglądem jakoby w stanie prawnym po dniu 1 stycznia 2002r. odpowiednikiem art.45 ust.l Ustawy, statuującym „pierwszą część opłaty" pobieranej od wierzyciela, stał się art.45ust.5 Ustawy, przewidujący możliwość „uzależnienia" wszczęcia egzekucji od zapłaty przez wierzyciela części opłaty w wysokości 15 lub 25 procent najniższego wynagrodzenia; za takim stanowiskiem powoda przemawia to, że pojęcie „opłata stosunkowa", jakim posługiwał się ustawodawca w art.45 ust.5 Ustawy nie pokrywało się z definicją tej opłaty zawartą w art. 44 Ustawy, gdyż różna była podstawa obliczenia i obligatoryjność jej pobierania; kwestią tej opłaty zajmował się Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 24 lutego 2003r.,wydanym w sprawie K 28/02 (Dz.U. Ne 41, poz.361), wyraźnie stwierdził, iż po zmianie Ustawy od dnia 1 stycznia 2002r. nie ma już pierwszej części opłaty stosunkowej oraz uznał art.45 ust.5 Ustawy za sprzeczny z art.2 Konstytucji i zasadami określonymi w art.45 ust.l Konstytucji; tym samym opłata egzekucyjna ściągana od dłużnika nie jest już drugą częścią opłaty egzekucyjnej, w konsekwencji czego art. 59 ust.4 nie mógł być stosowany do czynności rozpoczętych po dniu 1 stycznia 2002r. Powód wskazał także, iż Ustawa nowelizująca z 18 września 200lr. oprócz wprowadzenia szeregu zmian w zakresie kosztów egzekucji sądowej prowadzonej przez komorników, dodała także art.3a, wprowadzający zasadę, iż komornik dokonuje czynności egzekucyjnych w sprawach cywilnych oraz innych czynności procesowych na własny rachunek oraz zmieniła treść art.28, określając, że w stosunku do komornika stosuje się rozwiązania dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ubezpieczeniach społecznych oraz o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym; ustawodawca zrezygnował wtedy także z wypłacania komornikowi wynagrodzenia miesięcznego i prowizyjnego, które zastąpione zostały dochodem, jaki komornik uzyskuje ze swej działalności, to jest w zasadzie z opłat egzekucyjnych; z tych względów nałożenie na komorników dodatkowych obciążeń finansowych w stosunku do innych podmiotów, w postaci obowiązku odprowadzania 20 procent opłaty stosunkowej, byłoby niczym nieuzasadnione i sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa. Powód wskazał także na interpretację przedmiotowej normy prawnej zaprezentowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości, które w odpowiedzi na pismo Prezesa Krajowej Rady Komorniczej z dnia 12 grudnia 2002r. w swoim piśmie z 15 września 2004r. wskazało, iż chociaż omawiany przepis nie uległ wprawdzie zmianie nowelą z 18 września 200lr., to jednak biorąc pod uwagę, że dochód Skarbu Państwa , o którym mowa w art. 5 9 ust.4 Ustawy miał na celu wyrównanie wydatków budżetowych ponoszonych na wynagrodzenia komorników, to po nowelizacji, w obliczu zmiany statusu komorników, ustała przyczyna uzasadniająca istnienie obowiązku odprowadzania do budżetu 20 procent opłat egzekucyjnych ściąganych od dłużników; Ministerstwo potwierdziło także, iż na gruncie wprowadzonych dnia 1 stycznia 2002r. rozwiązań nie można dłużej mówić o dualizmie opłaty egzekucyjnej a w szczególności o tym, że składa się ona z dwóch odrębnych części. Powód wskazał także, iż wola uchylenia przepisu art.59 ust.4 Ustawy ujawniła się także na etapie prac legislacyjnych w projektach dalszych jej zmian, ponieważ w uzasadnieniu rządowego projektu zmiany Ustawy z 2003r. ( druk sejmowy nr 1823, str.23 ) wskazano, iż skreślenie tego przepisu jest niezbędne, gdyż pomimo zmiany modelu funkcjonowania komornika i zasad pobierania opłat, nie został on uchylony w ramach nowelizacji z 18 września 200lr.; podkreślono również, iż zasada działania komornika na własny rachunek przesądza o tym, że opłaty egzekucyjne stanowią przychód jego a nie Skarbu Państwa; zauważono też, iż w obliczu ^miany statusu komornika opłata określona w tym przepisie stała się swoistą daniną publiczną, noszącą znamiona podatku o charakterze obrotowym, która mogłaby zostać nałożona wyłącznie po zachowaniu warunków określonych w art.217 Konstytucji. Powód stwierdził także, iż podobne uzasadnienie uchylenia tego przepisu zawierał senacki projekt nowelizacji ( druk sejmowy nr 1823-A ) oraz że w konsekwencji tych projektów przedmiotowy przepis art.59 ust.4 uchyliła ostatecznie Ustawa z 24 września 2004r., nowelizująca ustawę o komornikach, która zaczęła obowiązywać od 13 listopada 2004r. Powód oświadczył też, iż nie zgadza się z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 6 października 2010r. w sprawie II CSK 184/10, że art. 59 ust.4 Ustawy obowiązywał do dnia 12 listopada 2004r., a komornicy do wskazanej daty winni byli podporządkować się jej rygorom i mieli obowiązek odprowadzania do Skarbu Państwa 20 procent opłat ściągniętych od dłużnika, przy czym przepis ten miał zastosowanie zarówno do egzekucji wszczętych przed dniem 1 stycznia 2002r., jak i do egzekucji wszczętych po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej z dnia 18 września 2001r. Powód wskazał, że analiza normy prawnej, jak również aktu prawnego, to stosowanie wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej a w przypadku, gdy nie mamy do czynienia z realizacją założenia racjonalności ustawodawcy i występują normy wzajemnie niezgodne to należy stosować reguły kolizyjne. Jedną z nich jest reguła lex posteriori derogat legi priori zakładająca, iż norma zawarta w co najmniej równorzędnych przepisach uchyla niezgodną z nią normę zawartą w przepisach wcześniej wydanych. Zdaniem powoda należało zastosować tą regułę, aby wyeliminować z obrotu prawnego po dniu 1 stycznia 2002r. przepis art.59 ust.l i 4 Ustawy. Powód oświadczył też, iż nie zgadza się również z tezą przedstawioną przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 sierpnia 2009r. w sprawie II CSK 60/09, zgodnie z którą, w świetle przepisów Ustawy w brzmieniu po dniu 1 stycznia 2002r., pobierana przez komornika opłata egzekucyjna miała charakter należności publicznoprawnej, stanowiącej rodzaj daniny publicznej; powód wskazał, iż pogląd ten sprzeczny jest z omówionym powyżej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2003r. oraz z wyrażanym wielokrotnie wcześniej stanowiskiem Sądu Najwyższego ( m.in. w uchwale z dnia 16 grudnia 2005r.,sygn. III CZP 115/06 ). Powód stwierdził także, iż oceniając z punktu widzenia teleologicznego charakter zmian wprowadzonych w Ustawie z dniem 1 stycznia 2002r. można przyjąć, że podstawowym ich celem była zmiana statusu komornika oraz sposobu finansowania egzekucji zarówno przez uczestników postępowania jak i ze środków publicznych; z tego względu dalsze obowiązywanie przepisu art.59 ust.4 Ustawy kłóci się z tym celem, co pozwala na postawienie tezy, iż po tej dacie przepis ten był sprzeczny z Konstytucją. Z uwagi na to oraz stwierdzony brak przestrzegania przez ustawodawcę reguł poprawnej legislacji i związanej z tym dostatecznej określoności przepisów prawa, pewności oraz bezpieczeństwa prawnego uzasadnione byłoby - zdaniem powoda - rozważenie przez sąd orzekający w tej sprawie przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego w trybie art.193 Konstytucji, czy art.59 ust.l i 4 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r., po nowelizacji Ustawą z 18 września 200lr., w zakresie, w jakim posługiwał się pojęciem „drugiej części opłaty stosunkowej" oraz nakładał na komornika obowiązek odprowadzenia 20 procent drugiej części opłat egzekucyjnych pobranych od dłużnika na rzecz Skarbu Państwa, był zgodny z art.2 i art.217 Konstytucji. Powód wskazał także, iż przyjmując, że przepis art.59 ust.4 nie obowiązywał po dniu 1 stycznia 2002r., należy - wobec treści Ustawy z dnia 18 września 200lr. i wprowadzonej nią w art.8 ust.l zasady intertemporalnej - stwierdzić, iż nie istniał obowiązek odprowadzania 20 procent kwot na rzecz Skarbu Państwa od opłat od czynności komornika dokonanych po tej dacie; takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 października 2005r. w sprawie III CZP 63/05, odmiennie niż w wyroku z 6 października 2010r. w sprawie II CSK 184/10 ( k. 3-12, 213, 220-224, 243-244 ).

Pozwany Skarb listwa - Prezes Sądu Rejonowego w R., zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu. Swoje stanowisko uzasadnił tym, iż brak jest podstaw do uznania wywiedzionego przez powoda roszczenia z treści art.410 par.2 kodeksu cywilnego za usprawiedliwione co do zasady. Wskazał, że w przedmiocie takiego samego rodzaju roszczenia podobne stanowisko zajmował Sąd Najwyższy, w szczególności w uzasadnieniu wyroku z 6 października 2010r. w sprawie II CSK 184/10. Podniósł, iż przedstawione przez powoda okoliczności nie stwarzają jakichkolwiek obiektywnie uzasadnionych wątpliwości odnośnie zgodności kwestionowanych norm z art.2 i art.217 Konstytucji; z uwagi na to wniosek powoda o wystąpienie przez sąd orzekający w tej sprawie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego uznał za bezzasadny. W sytuacji odmiennej oceny przez Sąd roszczenia powoda i uznania za nienależne spełnionego przez niego świadczenia na rzecz Skarbu Państwa pozwany wskazał, iż powód jako osoba pełniąca funkcję organu egzekucyjnego oraz posiadająca wyspecjalizowaną wiedzę prawniczą z zakresu postępowania egzekucyjnego niewątpliwie miał świadomość, że nie był do tego świadczenia zobowiązany, co wywołuje skutek z art.411 pkt 1 kc; w takiej sytuacji powód nie może swojego zachowania usprawiedliwiać hipotetyczną możliwością udzielenia wytyku w protokole kontroli jego działalności, tym bardziej, że spełniając przedmiotowe świadczenie nie składał zastrzeżenia o ewentualnej konieczności jego zwrotu. Pozwany oświadczył także, iż przedstawiony przez powoda materiał dowodowy nie stwarza podstaw do ustalenia zarówno charakteru świadczenia spełnionego przez powoda na rzecz Skarbu Państwa, jak i jego wysokości. Pozwany z ostrożności procesowej podniósł, że w świetle art.l 18 kc w zw. z art.123 par.l pkt 1 kc roszczenie powoda obejmujące świadczenie spełnione w okresie poprzedzającym okres dziesięcioletni przed zawezwaniem do próby ugodowej, to jest dotyczące stycznia 2002r., niewątpliwie uległo przedawnieniu. Pozwany wniósł także o oddalenie wniosków dowodowych powoda ( dotyczących dowodów z dokumentów i opinii biegłego ) z uwagi na to, że w realiach rozpoznawanej sprawy zarzuty podniesione przez pozwanego stanowią wystarczającą podstawę do uznania wytoczonego powództwa za nieusprawiedliwione co do zasady (k.199-203, 213, 228-229, 233, 240-241, 243-244 ).

Powód w odpowiedzi na stanowisko zajęte przez pozwanego poparł swoje żądanie, argumentację i wnioski. Wskazał, że pozwany nie przedstawił wystarczającej argumentacji przemawiającej za brakiem zasadności roszczenia i nie podał podstaw do braku stwierdzenia wadliwości powołanego wyroku Sądu Najwyższego z 6 października 2010r., stanowiącego podstawę jego stanowiska w sprawie. Powód podniósł także, iż pozwany niedostatecznie uzasadnił twierdzenie o braku konieczności wystąpienia w niniejszej sprawie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Wyjaśnił, że zarzut pozwanego dotyczący przedawnienia roszczenia powoda za styczeń 2002r. jest bezzasadny, gdyż świadczenie to stało się wymagalne i zostało spełnione przez powoda w dniu 12 lutego 2002r. a termin jego przedawnienia został przerwany w dniu 30 stycznia 2012r. ( k.220-224, 243-244 ).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód J. A. wykonuje zawód komornika przy Sądzie Rejonowym w R.. W okresie od 1 stycznia 2002r. do 30 listopada 2004r. powód z tytułu prowadzonych czynności egzekucyjnych, na podstawie obowiązującego wtedy przepisu art.59 ust.4 Ustawy z 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji, odprowadził na rzecz Skarbu Państwa łącznie kwotę 163 048,81 zł z tytułu 20 procent opłat pobranych w sprawach o egzekucję należności sądowych, świadczeń powtarzających się oraz w pozostałych sprawach, z wyłączeniem opłat pobieranych tytułem taksy komorniczej na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji, ustanowionych Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 czerwca 199 lr. w sprawie taksy za czynności komornika (okoliczność bezsporna w sprawie).

30 stycznia 2012r. powód złożył w Sądzie Rejonowym w R. pismo z tej samej daty, w którym wezwał Skarb Państwa-Prezesa Sądu Rejonowego w R. do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 162 216,73 zł z tytułu nienależnego świadczenia w związku z odprowadzaniem w okresie po 1 stycznia 2002r. 20 procent opłat egzekucyjnych bez tytułu prawnego ( dowód: pismo powoda z 30 stycznia 2012r. -k.184 ).

6 lutego 2012r. została nadana przesyłka pocztowa powoda do Sądu Rejonowego w R. zawierająca jego wniosek o zawezwanie Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Rejonowego w R. do próby ugodowej i zawarcia ugody dotyczącej zapłaty powodowi kwoty 162 216,73 zł z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia w postaci wpłacanej przez powoda 20 procent drugiej części opłat egzekucyjnych w okresie od 1 stycznia 2002r. do 30 listopada 2004r. ( dowód: pismo powoda z 6 lutego 2012r. -k. 185-189, dowód nadania pisma z 6 lutego 2012r. -k.190 ). Na posiedzeniu Sądu Rejonowego w R. w dniu 18 kwietnia 2012r. w sprawie I Co (...) przedstawiciel Skarbu Państwa odmówił zawarcia ugody (okoliczność bezsporna w sprawie).

Sąd zważył co następuje:

Swoje roszczenie powód J. A. wywodzi z faktu przekazania przez niego z tytułu pełnienia funkcji komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w R. na rzecz pozwanego - zgodnie z treścią art.59 ust.4 Ustawy z 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji - łącznie kwoty 163 048,81 zł, stanowiącej 20 procent opłat pobranych przez niego w okresie od 1 stycznia 2002r. do 30 listopada 2004r w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych. Zdaniem powoda po wejściu w dniu 1 stycznia 2002r. zmiany tej Ustawy, wprowadzonej Ustawą z 18 września 200 lr. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie innych ustaw, odpadła podstawa prawna do dalszego uiszczania pozwanemu przedmiotowej opłaty. W tej sytuacji przekazana pozwanemu kwota była - w rozumieniu art.410 par.2 kodeksu cywilnego - świadczeniem nienależnym, stanowiącym bezpodstawne wzbogacenie Skarbu Państwa i dlatego na pozwanym ciąży obowiązek jego zwrotu.

Pozwany Skarb Państwa - reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego w R. wniósł o oddalenie powództwa powoda z uwagi na jego bezzasadność. Zdaniem pozwanego zmiana Ustawy z 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji, dokonana z dniem 1 stycznia 2002r. ustawą nowelizującą z 18 września 2001 r., nie zniosła obowiązku uiszczania przez powoda 20 procent przedmiotowych opłat na rzecz Skarbu Państwa. W razie odmiennej oceny przez Sąd tej sytuacji prawnej i uznania przedmiotowego świadczenia za nienależne pozwany wniósł o oddalenie powództwa z uwagi na to, że powód miał świadomość, iż nie był do tego świadczenia zobowiązany. Pozwany wskazał także, iż przedstawiony przez powoda materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie charakteru świadczenia spełnionego przez powoda na rzecz Skarbu Państwa jak i jego wysokości. Pozwany podniósł także zarzut przedawnienia roszczenia dotyczącego świadczeń za styczeń 2002r.

Zgodnie z art. 45 ust.l Ustawy z 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2001r., wszczęcie egzekucji świadczeń pieniężnych było uzależnione od uiszczenia przez wierzyciela części opłaty stosunkowej w wysokości 7 procent wartości egzekwowanego świadczenia ( cała opłata stosunkowa wynosiła, zgodnie z art.49 tej Ustawy, 21 procent wartości egzekwowanego roszczenia ). Zasada ta obowiązywała też przy egzekucji należności Skarbu Państwa i gmin ale nie dotyczyła innych wierzycieli zwolnionych od kosztów sądowych, gdyż nie mieli oni obowiązku uiszczania żadnych opłat egzekucyjnych. Na podstawie art.59 ust.l tejże Ustawy opłatę, która nie została uiszczona przez wierzyciela zwolnionego od kosztów sądowych oraz pozostałą część opłaty, która nie obciążała wierzyciela ( 14 procent wyegzekwowanego świadczenia pieniężnego ), komornik ściągał od dłużnika. Zgodnie z art.59 ust.4 Ustawy 20 procent z drugiej części opłat egzekucyjnych, ściągniętych od dłużnika, stanowiło dochód Skarbu Państwa i komornik był zobowiązany do odprowadzenia tej należności do budżetu państwa.

1 stycznia 2002r. weszła w życie Ustawa z dnia 18 września 2001r.o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która wprowadziła szereg istotnych zmian w zasadach funkcjonowania komorników. Ustawa ta m.in. określiła, że komornik wykonuje czynności egzekucyjne na własny rachunek oraz że jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów: o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ubezpieczeniach społecznych oraz o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Ustawa ta w zakresie dotyczącym opłat egzekucyjnych zmieniła też treść art.45 i art.49 Ustawy z 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji. Zgodnie ze nowelizowanym art.49 od 1 stycznia 2002r. cała opłata stosunkowa wynosiła już nie 21 ale 15 procent wartości egzekwowanego świadczenia (jednak nie mogła być niższa niż 1/10 i wyższa niż trzydziestokrotna wysokość prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej. Według natomiast znowelizowanego przepisu art. 45 ust.2 od 1 stycznia 2002r. za dokonaną egzekucję świadczeń pieniężnych komornik miał pobierać od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15 procent wyegzekwowanego roszczenia. Zgodnie z art.45 ust.5 ( którego treść nie uległa zmianie ) komornik miał nadal zachowaną możliwość wezwania wierzyciela, przed wszczęciem egzekucji środków pieniężnych, do wpłacenia części opłaty stosunkowej w wysokości 15 procent najniższego wynagrodzenia przy wartości egzekwowanego świadczenia do 10 000 zł i 25 procent takiego wynagrodzenia, gdy wartość egzekwowanego roszczenia przekracza kwotę 10 000 zł ( przepis ten utracił moc z dniem 1 marca 2003r.na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego2003r. wydanego w sprawie K 28/02, OTK-A 2003/1/13 ). Ustawa nowelizująca nie zmieniła ani nie uchyliła przepisu art.59 ust.4 ( przepis ten został dopiero uchylony z dniem 13 listopada 2004r. na podstawie Ustawy z 24 września 2004r.o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy -Kodeks postępowania cywilnego z tym, że wobec treści art.4 ust.l tej Ustawy należało go nadal stosować w sprawach egzekucyjnych wszczętych przed dniem 13 listopada 2004r.

Jak wynika z treści wyżej wymienionych przepisów w okresie od 1 stycznia 2002r. do 12 listopada 2004r. nadal obowiązywał przepis art.59 ust.4 Ustawy z 29 sierpnia 1997r.o komornikach sądowych i egzekucji. Zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uznania, że w tym okresie nie powinien on być stosowany. Wskazane w uzasadnieniu pozwu argumenty powoda nie można uznać za przekonujące.

Powód wskazał, że najmocniejszym argumentem przeciw stosowaniu normy wynikającej z art.59 ust.4 Ustawy z 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji jest to, że przepis ten należało interpretować w związku z ustępem pierwszym tego artykułu, który po 1 stycznia 2002r. pozbawiony został desygnatu. Zdaniem Sądu taka wykładnia nie jest uzasadniona, gdyż art.59 ust.4 Ustawy odnosił się nie do drugiej części opłat egzekucyjnych ściągniętych od dłużnika ale generalnie do opłaty ściągniętej od dłużnika. Z tego wynika, że dochód Skarbu Państwa stanowiło 20 procent opłat egzekucyjnych ściągniętych od dłużnika, o których mowa w ust.l art.59 Ustawy. W tej sytuacji należy uznać, że dochodem Skarbu Państwa było 20 procent ściągniętej opłaty zarówno wtedy, gdy komornik ściągał od dłużnika jedynie pozostałą część opłaty stosunkowej, nie obciążającą wierzyciela, jak i wtedy, gdy ściągał całą taką opłatę , bo wierzyciel był zwolniony od kosztów sądowych i nie uiścił żadnej jej części.

Podnoszone przez powoda zmiany w statusie komornika, wprowadzone Ustawą nowelizującą z 18 września 2001r., także nie zwalniały go od obowiązku odprowadzania na rzecz Skarbu Państwa 20 procent opłaty stosunkowej. Zmiany te, jakkolwiek istotne dla statusu i sposobu działalności komornika oraz określenia zasad ponoszenia przez wierzyciela i dłużnika kosztów egzekucyjnych, nie zniosły jednak tego obowiązku, spoczywającego do tej pory na komornikach sądowych.

Przytoczone przez powoda poglądy zaprezentowane w piśmie Ministerstwa Sprawiedliwości z 15 września 2004r. i w uzasadnieniu senackiego projektu zmiany przedmiotowej Ustawy z 29 sierpnia 1997r., zawartego w druku sejmowym nr 1823 - A, wskazują jedynie na potrzebę zmiany przedmiotowych przepisów i zniesienie tego obowiązku komorników a nie na to, że przepisy te nie obowiązują komorników i nie powinny być stosowane. Podobnie należy ocenić zapatrywania prawne zawarte we wskazanym przez powoda uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2003r. w sprawie K 28/02.

Powód stwierdzając, że przy analizie normy prawnej oraz aktu prawnego należy stosować wykładnie językową, systemową i funkcjonalną wskazał też, iż w przypadku występowania norm wzajemnie niezgodnych należy stosować reguły kolizyjne. Jedną z nich jest reguła lex posteriori derogat legi priori zakładająca, że norma zawarta w co najmniej równorzędnych przepisach uchyla niezgodną z nią normę zawartą w przepisach wcześniej wydanych. Według powoda właśnie tą zasadę należało zastosować przy interpretacji przedmiotowych przepisów i wyeliminowaniu w ten sposób z obrotu prawnego po dniu 1 stycznia 2002r. przepisów art.59 ust.l i 4 Ustawy z 29 sierpnia 1997r. Zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie stanowisko powoda w tym zakresie jest bezzasadne, gdyż zmieniona norma art. 45 ust.2 tej Ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2002r., nie regulowała tej samej materii co obowiązująca nadal po tej dacie norma art. 59 ust.l.

Powód podniósł także, iż w związku ze zgłoszonymi argumentami i specyfiką problemu, uzasadnione byłoby rozważenie przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego w trybie art. 193 Konstytucji, w przedmiocie wątpliwości, czy art.59 ust.l i 4 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r.

0 komornikach sądowych i egzekucji, po nowelizacji tej Ustawy Ustawą z 18 września 2001r., w zakresie , w jakim posługiwał się pojęciem „drugiej części opłaty stosunkowej" oraz nakładał na komornika obowiązek odprowadzania 20 procent drugiej części opłat egzekucyjnych pobranych od dłużnika na rzecz Skarbu Państwa, był zgodny z art.2 i art.217 Konstytucji. Powód wyjaśnił, że na niekonstytucyjność tych przepisów wskazuje brak zachowania przez ustawodawcę zasad poprawnej ich legislacji, polegający na ich niejasnym i nieprecyzyjnym sformułowaniu, co zrodziło niepewność jego adresatów co do treści ich praw

1 obowiązków oraz stworzyło po stronie organów stosujących te przepisy zbyt dużą swobodę interpretacji, prowadzącą do wcielania się ich w rolę prawodawcy.

Przedstawiona powyżej przez Sąd wykładnia przedmiotowych norm ustawowych pozwoliła na jednoznaczne usunięcie wątpliwości podniesionych przez powoda i uznanie bezzasadności jego roszczenia. Stanowisko Sądu w zakresie tej problematyki zgodne jest ze stanowiskiem zajętym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 6 października 201 Or. w sprawie II CSK 184/10 ( LEX nr 746603 ) i argumentami powołanymi w jego uzasadnieniu. W tej sytuacji należy uznać, iż brak jest - wynikającej z art. 193 Konstytucji - potrzeby skorzystania z pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego.

Wobec powyższego Sąd uznając roszczenie powoda za bezzasadne orzekł o jego oddaleniu w punkcie pierwszym wyroku.

Z uwagi na takie rozstrzygnięcie sprawy Sąd obciążył powoda kosztami procesu i dlatego w punkcie drugim wyroku zasądził od niego na rzecz zastępującego pozwaną jednostkę Skarbu Państwa - Głównego Urzędu Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w W. kwotę 3 600 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu obejmujących koszty zastępstwa procesowego. Orzeczenie w tym zakresie Sąd oparł na podstawie art.98 par.l i 3, art.99 kpc, par.2 ust.l i 2 oraz par. 6 pkt.6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

/-/ Na oryginale właściwy podpis.-