Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

1)  W pozwie nadanym 16 stycznia 2018 roku Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w W. (dalej „UFG”) wniósł o zasądzenie od W. R. kwoty 42.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od 24 kwietnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie zwrotu kosztów procesu;

2)  W uzasadnieniu tego żądania wskazano, że dochodzona kwota wynika z roszczenia regresowego, jakie przysługuje Funduszowi wobec pozwanego – sprawcy wypadku, w którym śmierć poniósł K. N.. W dniu wypadku pozwany nie korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, zaś Fundusz wypłacił rodzicom zmarłego kwoty po 21.000 zł tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za śmierć syna;

3)  W dniu 8 czerwca 2018 r. w sprawie został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (k. 43);

4)  Nakaz utracił moc w całości na skutek prawidłowego wniesienia przez pozwanego sprzeciwu (art. 505 § 1 kpc). W jego treści W. R. podniósł zarzut przedawnienia roszczenia (k. 49 i 54).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

1)  W dniu 26 stycznia 1998 r. W. R. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości, kierował samochodem marki O. (...) nr rej. (...) i podczas wykonywania manewru wyprzedzania jadącego w tym samym kierunku motoroweru nie zachował należytej ostrożności i prędkości jazdy, w wyniku czego kierowany przez niego pojazd uderzył prawą przednią stroną w bok motoroweru, doprowadzając do jego wywrócenia, w następstwie czego kierujący motorowerem K. N. zmarł na miejscu wypadku, zaś pasażer motoroweru doznał obrażeń skutkujących rozstrojem zdrowia i naruszeniem czynności narządu ruchy na czas dłuższy niż 7 dni (bezsporne, ponadto odpis wyroku SR w O. w sprawie II K 226/98 k. 14);

2)  W dniu wypadku W. R. nie korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych – po nabyciu pojazdu w dniu 14 grudnia 1997 r. nie zawarł nowej umowy ubezpieczenia (dowód: oświadczenie pozwanego k. 19);

3)  Za opisane wyżej przestępstwo zakwalifikowane z art. 177 § 1 kk w zw. z art. 177 § 2 kk i art. 178 kk W. R. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z 13 października 1998 r. w sprawie II K 226/98 (bezsporne, ponadto odpis wyroku SR w O. w sprawie II K 226/98 k. 14);

4)  Prawomocnym wyrokiem z 8 września 2010 r. (I C 14/10) Sąd Rejonowy w O. zasądził od W. R. na rzecz (...) kwotę 20.000 zł wraz z odsetkami, która to należność stanowi część sum wypłaconych przez Fundusz w związku z ww. wypadkiem E. N. i J. N. (rodzicom K. N.) oraz pasażerowi motoroweru J. W.. Przed wytoczeniem powództwa w ww. sprawie Fundusz wypłacił mianowicie na rzecz E. i J. N. kwoty: 8.504,65 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, 129,50 zł tytułem odszkodowania za motorower oraz po 21.000 zł tytułem „odszkodowania”, uwzględniając 30% przyczynienia się K. N. do wypadku. (...) zrezygnował przy tym z dochodzenia od pozwanego części wypłaconych należności (dowód: odpis wyroku k. 39-40; pozew z 15.10.2015 k. 4 akt I C 14/10);

5)  W dniu 12 lutego 2015 r. przedstawiciel (...) oraz przedstawiciel (...) S.A., według oświadczenia działający na rzecz J. N. i E. N., podpisali ugody, na mocy których wyżej wymienionym przyznano kwoty po 21.000 złotych tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia w związku ze śmiercią K. N. (dowód: odpisy ugód k. 21 i 25);

6)  Powyższe kwoty zostały przelane na rachunek (...) S.A. w dniu 16 lutego 2015 r. (dowód: potwierdzenie przelewu k. 61);

7)  W. R. został wezwany do zapłaty tych kwot na rzecz (...) pismem doręczonym w dniu 24 marca 2015 r. (dowód: wezwanie i potwierdzenie odbioru k. 36-38);

8)  Opisany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów;

9)  Sąd jest związany ustaleniami co do popełnienia przestępstwa zawartymi w prawomocnym wyroku skazującym wydanym w postępowaniu karnym w sprawie II K 226/98 (art. 11 kpc). Fakt popełnienia opisanego przestępstwa pozwany wyraźnie przyznał;

10)  Na rozprawie 8 stycznia 2019 r. pozwany zaprzeczył przede wszystkim wysokości dochodzonego roszczenia, wskazując, że nie wie, na jakiej podstawie zostało ono ustalone i dlaczego (...) wypłacił na rzecz rodziców K. N. dalsze kwoty. Wskazał też na znaczne przyczynienie się zmarłego do wypadku;

11)  Pozwany zaprzeczył też twierdzeniu powoda, zgodnie z którym w chwili zdarzenia nie posiadał ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych – na rozprawie 8 stycznia 2019 r. stwierdził, że „był zrobiony błąd”, bo „ubezpieczenie było napisane na tego właściciela, od którego kupił samochód”. Twierdzenia tego jednak nie rozwinął ani nie wykazał, by rzekomy błąd próbował w jakikolwiek sposób wyjaśnić. Nie odniósł się też do treści swojego oświadczenia z 28 października 1998 r. (k. 19), z którego wynika, że ubezpieczenia takiego w dacie wypadku nie posiadał. Ponieważ to pozwany z faktu ewentualnego posiadania ubezpieczenia w dniu wypadku wywodzi skutki prawne, powinien swoje twierdzenie udowodnić stosownie do art. 6 kc, czego jednak nie uczynił;

12)  Przesłuchanie pozwanego w trybie art. 299 kpc dotyczyło jego obecnej sytuacji majątkowej oraz przyczynienia się K. N. do wypadku. Czynienie ustaleń w tym przedmiocie było jednak zbędne z uwagi na brak aktywności dowodowej powoda co do wysokości szkody, o czym będzie mowa poniżej;

13)  Jak wskazano, powód poza załączonymi do pozwu (i w większości opisanymi powyżej) dowodami z dokumentów nie zgłosił żadnych innych wniosków dowodowych, w tym zwłaszcza co do okoliczności uzasadniających samą wypłatę oraz wysokość dalszych kwot w związku z wypadkiem z 26 stycznia 1998 r.;

14)  Na marginesie należy zwrócić uwagę, że gdyby pozwany wyraźnie zakwestionował twierdzenia powoda w pozostałym zakresie, w tym co do faktu zawarcia ugód, dołączone do pozwu kopie dokumentów nie byłyby wystarczające do poczynienia kategorycznych ustaleń. Zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć jego odpis, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem (art. 129 § 2 kpc). Zawarte w odpisie dokumentu poświadczenie ma charakter dokumentu urzędowego (§ 3). Powinno zawierać podpis adwokata, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia (art. 4 ust. 1b ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze). Niespełnienie któregokolwiek z określonych wyżej wymagań sprawia, że poświadczenie nie ma ustawowo wymaganych cech, wobec czego nie jest wierzytelne (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2012 r. III CZP 13/12);

15)  Tymczasem poza odpisami dokumentów wykazujących umocowanie pełnomocnika powoda, pozostałe odpisy są opatrzone pieczęcią, według której występujący w sprawie adwokat poświadcza ich zgodność nie z oryginałem, ale z bliżej nieokreślonym „wydrukiem”. Zawarte w pozwie ogólne oświadczenie, że pełnomocnik potwierdza zgodność treści załączonych dokumentów z oryginałami, oczywiście nie stanowi uwierzytelnienia w rozumieniu powołanych przepisów.

Sąd zważył, co następuje:

1)  Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż nie została wykazana wysokość dochodzonego roszczenia;

2)  W dacie wystąpienia wypadku obowiązywało rozporządzenie Ministra Finansów z 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. z 1992 r. Nr 96, poz. 475; zm.: Dz. U. z 1993 r. Nr 129, poz. 603 oraz z 1994 r. Nr 94, poz. 455 i Nr 134, poz. 700.);

3)  Zgodnie z jego § 8 ust. 2 pkt 3 w razie nabycia pojazdu mechanicznego już zarejestrowanego, na jego nabywcę przechodziły prawa i obowiązki zbywcy wynikające z umowy ubezpieczenia OC. Umowa ubezpieczenia OC ulegała rozwiązaniu po upływie 30 dni następujących po dniu nabycia pojazdu przez nabywcę, nie później jednak niż z dniem zarejestrowania pojazdu na nabywcę. Nabycie zarejestrowanego pojazdu obligowało więc pozwanego do zawarcia nowej umowy ubezpieczenia, czego jednak nie uczynił;

4)  W myśl § 34 ust. 1 ww. rozporządzenia gdy zidentyfikowany sprawca szkody nie posiadał ochrony ubezpieczeniowej wynikającej z ubezpieczenia OC, (...) wypłacał osobie uprawnionej odszkodowanie za szkody na osobie i mieniu. Po jego wypłacie Fundusz dochodził zwrotu wypłaconych kwot od sprawcy i osoby, która nie dopełniła obowiązku zwarcia umowy na ubezpieczenia (art. 55 ust. 3 ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, t.j. Dz. U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62; zm.: Dz. U. z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 107, poz. 685 i Nr 121, poz. 770);

5)  W. R. niewątpliwie odpowiadał za wyrządzoną szkodę w postaci śmierci K. N. stosownie do art. 436 § 2 w zw. z art. 415 kc – do wypadku doszło bowiem na skutek zderzenia się mechanicznych środków komunikacji;

6)  Z dniem wejścia w życie ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych („u.u.o.”), tj. 1 stycznia 2004 r., (...), o którym mowa w tej ustawie, stał się podmiotem praw i obowiązków Funduszu działającego na podstawie dotychczasowych przepisów (art. 160 ust. 1 u.u.o.). Do postępowań dotyczących roszczeń odszkodowawczych oraz roszczeń (...) wszczętych po dniu wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy nowe, niezależnie od daty zdarzenia (art. 159 ust. 1 i 2 u.u.o. a contrario);

7)  W obecnym stanie prawnym Fundusz zaspokaja roszczenia z tytułu obowiązkowego OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na osobie, w mieniu, w mieniu i na osobie, gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (art. 98 ust. 1 pkt 3 lit. a u.u.o.). Z chwilą wypłaty przez Fundusz odszkodowania sprawca szkody i osoba, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, są obowiązani do zwrotu Funduszowi spełnionego świadczenia i poniesionych kosztów (art. 110 ust. 1 u.u.o.);

8)  Niezasadny jest podniesiony przez pozwanegozarzut przedawnienia. Delikt pozwanego będący przestępstwem miał miejsce 26 stycznia 1998 r. Na gruncie przywołanych przepisów obowiązujących w chwili jego popełnienia przyjmowano, że roszczenie zwrotne (...) do sprawcy szkody opiera się na art. 518 § 1 pkt 1 kc, co prowadzi do wniosku, że Fundusz, spłacając poszkodowanego, nabywa zaspokojoną wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, a jego roszczenie przedawnia się w tym samym czasie co roszczenie poszkodowanego do sprawcy szkody (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2004 r. IV CK 340/03);

9)  Zgodnie z obowiązującym w chwili wystąpienia szkody art. 442 § 2 kc jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, co oznacza, że roszczenie (...) przedawniłoby się z dniem 26 stycznia 2008 r.;

10)  W dniu 10 sierpnia 2007 r. wszedł jednak w życie art. 442 ¹ § 2 kc, w myśl którego, jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o jej naprawienie ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W myśl art. 2 ustawy nowelizującej, tj. ustawy z 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538) przedłużony termin przedawnienia stosuje się do roszczeń odszkodowawczych powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych;

11)  Stosowanie ww. terminów przedawnienia do zwrotnego roszczenia (...) potwierdza treść art. 110 ust. 4 u.u.o., w myśl którego ww. roszczenia Funduszu ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym, nie wcześniej jednak niż z upływem 3 lat od dnia spełnienia przez Fundusz świadczenia;

12)  Tym samym minimalny 20-letni termin przedawnienia upływałby w dniu 26 stycznia 2018 r., zaś pozew w tej sprawie został wniesiony 16 stycznia 2018 r., co spowodowało przerwę biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 kc);

13)  Jak wskazano, roszczenie nie zostało jednak udowodnione co do wysokości. Zgodnie z art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Ta ogólna zasada znajduje zastosowanie m.in. w przypadku roszczenia regresowego ubezpieczyciela wobec sprawcy szkody opartego na art. 828 § 1 kc. Przepis ten nie stwarza bowiem domniemania, że suma odszkodowania wypłaconego przez zakład ubezpieczeń odpowiada zakresowi odpowiedzialności osoby, która wyrządziła szkodę. Roszczenie regresowe ubezpieczyciela podlega więc ogólnym zasadom w zakresie rozkładu ciężaru dowodu w procesie (wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2010 r. IV CSK 300/09; wyrok SA w Warszawie z dnia 4 marca 2015 r., VI ACa 525/14);

14)  Analogiczne uwagi należy odnieść do decyzji oraz ugód zawieranych przez (...). Z brzmienia art. 110 ust. 1 u.u.o. nie należy bowiem wywodzić wniosku, że roszczenie zwrotne do osoby, która nie dopełniła obowiązku ubezpieczeniowego, przysługuje (...)automatycznie”, a poza stwierdzeniem niezawarcia umowy ubezpieczenia przez zobowiązanego, przesłanką jest jedynie wypłacenie przez Fundusz odszkodowania w określonej kwocie. Powołanego przepisu nie można interpretować w oderwaniu od całokształtu systemu prawnego, co oznacza, że w procesie z powództwa (...) o roszczenie zwrotne badaniu podlega m.in. kwestia zawinienia w niezawarciu umowy obowiązkowego OC, istnienie adekwatnego związku przyczynowego między rozmiarem naprawionej przez (...) szkody a działaniem (zaniechaniem) pozwanego, czy wreszcie sama wysokość kwot wypłaconych przez Fundusz, zwłaszcza w sytuacji, gdy pozwany ich wysokość zakwestionował (wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2011 r. IV CSK 662/10; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 2 lipca 2015 r. I ACa 247/15; wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 12 lutego 2018 r. II Ca 1014/17; wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z 9 października 2017 r. III Ca 743/17);

15)  Warto mieć na uwadze, że to którykolwiek zakład ubezpieczeń wykonujący działalność ubezpieczeniową w grupach obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe, do którego należy zgłosić roszczenie wobec (...), przeprowadza postępowanie w zakresie ustalenia zasadności i wysokości dochodzonych roszczeń (art. 108 ust. 2 u.u.o.). Ustalenie wysokości świadczeń wypłacanych przez Fundusz poprzedzone jest więc procedurą analogiczną jak w przypadku świadczeń wypłacanych przez zakład ubezpieczeń na podstawie umowy ubezpieczenia OC i przypisywanie decyzjom lub ugodom zawieranym przez te podmioty różnej wagi z punktu widzenia ciężaru dowodu nie znajduje dostatecznego uzasadnienia;

16)  W tej sprawie, jak wskazano, Fundusz nawet nie usiłował wyjaśnić wysokości przyznanych poszkodowanym kwot, nie mówiąc już o ich udowodnieniu lub choćby uprawdopodobnieniu. Byłoby to szczególnie uzasadnione z uwagi na fakt, że (...) wypłacił już E. i J. N. szereg kwot w związku z wypadkiem z dnia 26 stycznia 1998 r. Nie wiadomo, czy i jakie nowe okoliczności powstały lub zostały ujawnione po tej dacie, które uzasadniałyby wypłatę dalszych kwot w takiej a nie innej wysokości;

17)  Okoliczności takie nie wynikają ani z zawartych ugód ani z dołączonej do pozwu korespondencji z przedstawicielem poszkodowanych, który według załączonych dokumentów pierwotnie domagał się on dla nich kwot po 100.000 tytułem zadośćuczynienia. Nie wiadomo też, czy wysokość sum objętych ugodą uwzględnia przyczynienie K. N. (które wcześniej (...) sam ustalił na 30%);

18)  Jedyna kwota, która znajduje pokrycie w załączonych dokumentach (k. 28-30), to koszty pogrzebu w wysokości 8003 zł (k. 28). Jednak zgodnie z treścią pozwu w sprawie I C 14/10 zostały one uregulowane już wcześniej. Dokumenty na tę okoliczność przesłał do (...) przedstawiciel poszkodowanych, należy więc uznać, że sam Fundusz nie uwzględnił ich w wypłaconych w 2015 roku świadczeniach;

19)  Trudno wobec powyższego oczekiwać od pozwanego, aby formułował wobec żądania (...) konkretne zarzuty, w opisanej sytuacji nie ma bowiem podstaw, aby przyjmować jakiekolwiek domniemanie co do prawidłowości kwot wypłaconych przez Fundusz;

20)  Co więcej, „wypłata przez Fundusz odszkodowania”, która jest przesłanką dochodzonego w tej sprawie roszczenia stosownie do art. 110 ust. 1 u.u.o., niewątpliwie oznacza jego wypłatę na rzecz osób uprawnionych i na podstawie ważnie zawartej ugody (art. 103 § 1 kc i art. 452 kc). Powód tymczasem w żaden sposób nie wykazał umocowania (...) S.A. do zawarcia ugody w imieniu rodziców K. N. ani też do odbioru wypłaconych na ich rzecz kwot. Milczenie pozwanego w tej kwestii nie daje żadnych podstaw do zastosowania art. 230 kpc – powód nie sformułował nawet wyraźnie twierdzenia co do umocowania (...) S.A., działający osobiście pozwany zaś z dużym prawdopodobieństwem nie zdawał sprawy ze znaczenia tej kwestii ani nie miał możliwości jej zweryfikowania;

21)  Pozwany, który sprawę wygrał, nie wykazał poniesienia jakichkolwiek kosztów procesu, nie żądał też ich zasądzenia. Wniosek powoda, jako przegrywającego sprawę, podlegał zaś oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Asesor sądowy Jakub Petkiewicz