Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 października 2017 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił H. N. przyznania prawa do emerytury rolniczej, ponieważ nie wykazał on 30 – letniego okresu podlegania rolniczemu ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu oraz nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z 9 marca 2018 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy złożone od powyższej decyzji.

Sąd pierwszej instancji swoje rozstrzygnięcie oparł na poniższych ustaleniach faktycznych oraz ich ocenie prawnej.

H. N. urodzony (...), w dniu 23 sierpnia 2017 roku złożył wniosek o emeryturę rolniczą.

Wnioskodawca od dnia 1 września 2006 roku pobiera emeryturę pracowniczą, do ustalenia której przyjęto okresy zatrudnienia od 15 października 1977 roku do 28 lutego 1978 roku, od 1 marca 1978 roku do 31 sierpnia 1981 roku, od 1 września 1981 roku do 31 sierpnia 1988 roku i od 17 września 1988 roku do 31 sierpnia 2006 roku.

KRUS uwzględnił do ustalenia prawa do emerytury rolniczej okresy pracy w gospodarstwie rolnym rodziców oraz podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w wymiarze 12 lat, 4 miesięcy i 25 dni.

Sąd ustalił, że H. N. ukończył 16 lat w dniu (...). W tym czasie mieszkał z rodzicami F. i L. N., którzy w okresie od 1 stycznia 1969 roku do 14 lipca 1980 roku posiadali działki gruntu o łącznej powierzchni 5,05 ha położone w miejscowościach S. i S. w gminie B.. Wnioskodawca pracował w ich gospodarstwie rolnym, jednocześnie uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w B., które ukończył w dniu 23 maja 1972 roku. Naukę kontynuował w Akademii Rolniczej w L., którą ukończył z dniem 20 września 1977 roku.

H. N. od 15 października 1977 roku do 28 lutego 1978 roku był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B.. Następnie pracował od 1 marca 1978 roku do 31 sierpnia 1981 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Z., a od 1 września 1981 roku do 31 sierpnia 2006 roku w Szkole Podstawowej w S.. W trakcie zatrudnienia w Szkole Podstawowej przebywał na urlopie bezpłatnym w okresie od 1 września do 16 września 1988 roku.

W dniu 14 lipca 1980 roku rodzice wnioskodawcy przekazali mu gospodarstwo rolne. Skarżący podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 1 lipca 1977 roku do 31 grudnia 1988 roku, przy czym od 1 lipca 1977 roku do 30 czerwca 1982 roku był zwolniony z opłacania składek.

Decyzją z 6 października 2006 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od 1 września 2006 roku na podstawie przepisów ustawy z 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela oraz ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zakład uwzględnił następujące okresy zatrudnienia:

- od 15 października 1977 roku do 28 lutego 1978 roku w (...) w B.,

- od 1 marca 1978 roku do 31 sierpnia 1981 roku w (...) w Z.,

- od 1 września 1981 roku do 31 sierpnia 1988 roku i od 17 września 1988 roku do 31 sierpnia 2006 roku w SP w S..

Zakład nie uwzględnił okresu pracy w gospodarstwie rolnym, ponieważ uznane okresy składkowe i nieskładkowe były wystarczające do przyznania świadczenia. Jednocześnie przyznał zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za 46 kwartałów od 1 lipca 1977 roku do 31 grudnia 1988 roku.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dołączonej dokumentacji oraz zeznań wnioskodawcy.

W ocenie Sądu odwołanie podlegało oddaleniu, gdyż H. N. nie spełnił warunków do ustalenia mu prawa do emerytury określonych w art. 19 ust. 2, 2a w związku z art. 20 ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 277).

Wnioskodawca domagał się uwzględnienia okresów prowadzenia gospodarstwa i pracy w gospodarstwie rodziców po ukończeniu 16. roku życia od dnia 7 maja 1969 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku. Tymczasem organ rentowy ustalając okresy ubezpieczenia zaliczył okresy:

- prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia od 7 maja 1969 roku do 30 września 1972 roku oraz od 1 października do 14 października 1977 roku;

- podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 14 lipca 1980 roku do 31 grudnia 1988 roku oraz od 1 lipca do 31 grudnia 2006 roku.

Zestawiając powyższe KRUS nie zaliczył następujących okresów:

- od 1 października 1972 roku do 30 września 1977 roku, gdy wnioskodawcą był studentem Akademii Rolniczej w L.;

- od 15 października 1977 roku do 13 lipca 1980 roku, gdy ubezpieczony wykonywał pracę zawodową w (...) B. oraz (...) Z..

Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle art. 20 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ma możliwości uwzględnienia okresu od 15 października 1977 roku do 30 lipca 1980 roku, gdyż został on wykorzystany przy ustalaniu prawa do emerytury pracowniczej, wypłacanej przez ZUS.

Natomiast może być zaliczony do stażu okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w czasie nauki w Akademii Rolniczej w L. od 1 października 1972 roku do 30 września 1977 roku w wymiarze 5 lat. Po uwzględnieniu tego okresu staż pracy odwołującego wynosi 17 lat, 4 miesiące i 25 dni.

Sąd Okręgowy podniósł, że nawet w przypadku doliczenia okresu od 15 października 1977 roku do 13 lipca 1980 roku, łączny staż ubezpieczeniowy wyniesie 20 lat, 1 miesiąc i 26 dni. W żadnym wypadku H. N. nie spełni więc warunku do przyznania emerytury rolniczej na podstawie art. 19 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, który wymaga 30 lat podlegania ubezpieczeniom rolniczym. Odwołujący nie wykazał innych okresów podlegania tym ubezpieczeniom.

Ponadto skarżący nie spełnił również warunku wskazanego w art. 19 ust. 2 pkt 3 cytowanej ustawy, tj. nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

W tej sytuacji w ocenie Sądu pierwszej instancji zaskarżona decyzja jest prawidłowa.

Na marginesie Sąd zwrócił uwagę, że H. N. nie spełnił również wymogów do ustalenia prawa do emerytury częściowej. Emerytura częściowa była przyznawana na podstawie art. 19a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, który obowiązywał do dnia 30 września 2017 roku. Ubezpieczony, który nie osiągnął wieku emerytalnego wskazanego w art. 19 ust. 1a pkt 26-85 i ust. 1b pkt 2-25 (ust. 1a i 1b również zostały uchylony z dniem 30 września 2017 roku) mógł ubiegać się o emeryturę po spełnieniu warunków w postaci 40 lat podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu oraz osiągnięciu wieku co najmniej 65 lat w przypadku mężczyzn. Sąd wskazał, że skarżący błędnie utożsamia emeryturę częściową z doliczeniem okresów ubezpieczenia rolniczego do emerytury pracowniczej. Ponadto złożony przez ubezpieczonego wniosek z 23 sierpnia 2017 roku nie dotyczył emerytury częściowej.

Z tych też względów Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł H. N., który zarzucił:

- naruszenie art. 19 a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez uznanie, że nie spełnił warunków do emerytury częściowej określonych w tym przepisie;

- art. 233 k.p.c. przez przyjęcie, że nie posiada wymaganego stażu ubezpieczeniowego związanego z pracą w gospodarstwie rolnym, w tym w gospodarstwie rolnym rodziców, podczas gdy faktycznie ma wymagany okres pracy uprawniający do otrzymania emerytury częściowej.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji wnioskodawca podniósł, że od wczesnych lat pracował w gospodarstwie rolnym rodziców ze względu na zły stan zdrowia ojca. Pracę wykonywał również w okresie nauki w szkole średniej i Akademii Rolniczej w L.. Następnie był zatrudniony w (...) B. i (...) Z.. Praca ta była związana z rolnictwem. W dniu 14 lipca 1980 r. przejął gospodarstwo rolne od rodziców, które prowadzi do dnia dzisiejszego. Nie jest dla niego zrozumiałe, dlaczego nie zaliczono mu okresu od 1 października 1972 r. do 14 lipca 1980 r. skoro pracował w tym czasie w gospodarstwie rodziców. Tym bardziej, że w szkole, w której był zatrudniony, został mu uwzględniony do stażu, okres pracy w gospodarstwie rodziców od 8 maja 1969 r. do 14 października 1977 r. Ostatecznie domagał się uwzględnienia okresu od 8 maja 1969 r. do 31 grudnia 1988 r. do ustalenia prawa do emerytury rolniczej częściowej. Według jego wyliczeń staż pracy wynosi 20 lat i 8 dni. Natomiast w gospodarstwie rolnym pracuje już ponad 52 lata. To, że od 1989 r. nie płacił składek KRUS nie wynikało z jego złej woli, gdyż zgłaszał gotowość dokonania takich opłat, ale mu odmówiono. Podał, że wkrótce osiągnie wiek 65 lat, a gospodarstwo może w każdej chwili przekazać następcy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny ustalenia te podziela i przyjmuje za własne, co powoduje, że nie zachodzi potrzeba ich szczegółowego powtarzania. Starannie i wnikliwie poczynione przez Sąd pierwszej instancji rozważania prawne, Sąd Apelacyjny w całości akceptuje, nie ma więc konieczności ich powielania.

W rozpatrywanej sprawie spór, wyznaczony treścią decyzji organu rentowego dotyczy oceny, czy H. N. spełnił warunki do ustalenia prawa do emerytury rolniczej w obniżonym wieku, które zostały określone w art. 19 ust. 2 i 2a ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r., poz. 2336). Przewiduje on możliwość przyznania ubezpieczonemu rolnikowi emerytury rolniczej, jeśli spełni on łącznie warunki dotyczące: wieku wynoszącego 60 lat dla mężczyzn, podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat, zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.

Do okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, od których zależy prawo do emerytury rolniczej, zalicza się okresy: podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990; prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.

W przypadku osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej nie zalicza się okresów podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi (art. 20 ust. 3 ww. ustawy). Przepisy emerytalne to przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 1270). Po zmianach do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wprowadzonych ustawą o emeryturach kapitałowych z 21 listopada 2008 roku (Dz.U. 2008 r., Nr 228, poz. 1507) osoby urodzone po 1948 roku nie mają możliwości łączenia okresów ubezpieczenia w KRUS i ZUS.

Obowiązujące od 2009 roku zasady w zakresie ustalania prawa do emerytury rolniczej dotyczą rolników, urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., bowiem takie osoby objęła reforma powszechnego systemu emerytalnego. Ponieważ emerytura ze zreformowanego systemu powszechnego przysługuje każdemu ubezpieczonemu w tym systemie bez względu na długość przebytego stażu ubezpieczeniowego w ZUS, a więc także rolnikom „dwuzawodowcom”, świadczenie takie jest wypłacane niezależnie od faktu uzyskania przez rolnika prawa do emerytury rolniczej z KRUS.

Od 1 stycznia 2013 roku weszła w życie reforma emerytalna, która wprowadziła wiele zmian, dotyczących również rolników. Rolnicy mogą jednak nadal ubiegać się o przyznanie emerytury o pięć lat wcześniej, niż wynosił ustawowy wiek emerytalny (mężczyzna 60) jeśli podlegali ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu przez co najmniej 30 lat i zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej. Nowa ustawa zagwarantowała im utrzymanie takich przywilejów do końca 2017 roku.

Nie ulega wątpliwości, że H. N. nie wykazał wymaganego okresu ubezpieczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że nawet przy uwzględnieniu w całości wskazanego przez niego okresu nie legitymuje się on 30 - letnim okresem ubezpieczenia, ani nawet 25 - letnim takim okresem.

Ponadto aby otrzymać wcześniejszą emeryturę rolniczą, należy zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej, czyli albo przekazać gospodarstwo, albo je wydzierżawić. W sprawie niniejszej okolicznością bezsporną jest, że ubezpieczony nie zaprzestał prowadzenia takiej działalności. Już tylko ta okoliczność uniemożliwia przyznanie mu prawa do emerytury na podstawie powołanych przepisów.

Wskazany w apelacji artykuł 19a ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym został uchylony przez art. 2 pkt 4 ustawy z 16 listopada 2016 r. zmieniającej ustawę z dniem 1 października 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 38). Przepis ten do ustalenia prawa do częściowej emerytury rolniczej przewidywał dla mężczyzn warunek ukończenia 65 lat i legitymowania się 40 - letnim okresem ubezpieczenia emerytalno – rentowego. W okolicznościach sprawy jest oczywiste, że skarżący nie spełnił tych warunków.

H. N. sformułował w apelacji zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Trzeba stwierdzić, że aby skutecznie zarzucić przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, czyli naruszenie art. 233 § k.p.c. skarżący powinien wskazać, jaki konkretnie dowód mający istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy sąd uznał za wiarygodny i mający moc dowodową albo za niewiarygodny i niemający mocy dowodowej, i w czym przy tej ocenie przejawia się naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2002 r. sygn. I CKN 132/01, Legalis nr 264123). Apelacja tak skonstruowanych zarzutów nie przedstawia. Wnioskodawca nie określił na czym polegało uchybienie temu przepisowi oraz nie wskazał sposobu, w jaki zostało dokonane. Nie wykazał, ażeby ustalając stan faktyczny w wyniku przeprowadzonej oceny dowodów Sąd Okręgowy uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Zarzut naruszenia ww. przepisu jest zatem zupełnie nietrafny.

Zaskarżony wyrok odpowiada więc prawu, a apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze oraz na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

E. M. R. M. P.