Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Lublinie V Wydział Karny - Odwoławczy

w składzie : Przewodniczący : SSO Anna Samulak (spr.)

Sędziowie : SO Beata Garczyńska

SO Wiesław Pastuszak

Protokolant: sekr. sądowy Agnieszka Mazur

przy udziale Prokuratora Mirosławy Banach

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2013r.

sprawy S. R. (1)

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., art. 286 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego Lublin - Zachód w Lublinie

z dnia 15 lipca 2013r. sygn. akt IV K 2067/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że S. R. (1) uniewinnia od popełnienia zarzucanych czynów;

II.  kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt V Ka 1086/13

UZASADNIENIE

S. R. (1) został oskarżony o to, że:

I. 28 lutego 2011r. i 3 marca 2011r. w L. działając w krótkich odstępach czasu z góry powziętym zamiarem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nie mając możliwości płatniczych i możliwości dokonania zapłaty w terminie 30 dni za dokonanie usług transportowych wprowadził w błąd P. W., właścicielkę R.w W. co do możliwości płatniczych za wykonanie usługi, doprowadzając tym w/w pokrzywdzoną do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 5.206, 49 zł, tj. o czyn z art. 286§1 k.k. w zw z art. 12 k.k.;

II. w dniu 17 marca 2011r. w L., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nie mając możliwości płatniczych i możliwości dokonania zapłaty w terminie 14 dni za zakupiony sprzęt o wartości 15.316, 28 zł na podstawie faktury VAT (...), wprowadził w błąd W. M. właściciela (...) PHU co do swojej sytuacji finansowej, doprowadzając w/w firmę do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w w/w kwocie , tj. o czyn z art. 286§1 k.k.

Wyrokiem z dnia 15 lipca 2013r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w sprawie IV K 2067/11:

1. oskarżonego S. R. (1) uznał za winnego tego, że działając w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, w warunkach ciągu przestępstw określonego w art. 91 §1 k.k.:

a) w okresie od dnia 21 lutego 2011 roku do dnia 25 marca 2011 roku w L., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził P. W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 5.206, 49 zł, w ten sposób, że potwierdzając w dniu 18 lutego 2011 roku zawarcie umowy o wykonanie usług transportowych o wartości 3.866,63 zł zrealizowanych w okresie od 21 do 23 lutego 2011 roku oraz potwierdzając w dniu 21 marca 2011 roku zawarcie umowy o wykonanie usług transportowych o wartości 1.339,86 zł zrealizowanych w okresie od 22 do 25 marca 2011roku wprowadził pokrzywdzoną w błąd co do zamiaru wywiązania się z obowiązku zapłaty za wykonane usługi, tj. dokonania czynu wyczerpującego dyspozycję art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

b) w dniu 17 marca 2011 roku w L. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził W. M. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 15.316,28 zł w ten sposób, że zawierając z nim umowę sprzedaży części samochodowych wprowadził pokrzywdzonego w błąd co do zamiaru wywiązania się z obowiązku zapłaty za zakupiony towar, tj. dokonania czynu wyczerpującego dyspozycję art. 286 §1 k.k.

i za czyny z pkt 1a) i 1b) na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw z art. 91 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę jednego roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

2.na podstawie art. 33 §2 k.k. wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wysokości 80 (osiemdziesięciu) stawek dziennych przy ustaleniu w oparciu o art. 33 § 3 k.k. wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięciu) zł;

3. na podstawie art. 69§1 i 2 k.k. w zw z art. 70 §1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił wobec oskarżonego na okres próby w wymiarze 2 ( dwóch) lat;

4. na podstawie art. 46§ 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego za czyn z pkt 1a) obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej P. W. kwoty 5.206,49 zł ( pięciu tysięcy dwustu sześciu złotych czterdziestu dziewięciu groszy);

5. na podstawie art. 624§1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych w całości i określił, że wchodzące w ich skład wydatki ponosi Skarb Państwa.

Od tego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego S. R. (1), który powyższy wyrok zaskarżył w całości i wyrokowi temu zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 286 §1 k.k. poprzez jego zastosowanie, pomimo, iż zachowanie oskarżonego nie wypełniło znamion czynu zabronionego scharakteryzowanego w tym artykule.

Wskazując na powyższe obrońca wniósł o zmianę orzeczenia poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja obrońcy oskarżonego o ile domaga się zmiany wyroku i uniewinnienia oskarżonego od dokonania zarzuconego mu czynu jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie wynika, iż S. R. (1) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą (...) w L. współpracował z W. M. właścicielem firmy (...) PHU w W., a także nawiązał współpracę z P. W., właścicielką firmy (...) w W.. S. R. (1) i W. M. pozostawali w stałych stosunkach gospodarczych od 2001r. W. M. prowadzi działalność, której przedmiotem jest handel hurtowy i detaliczny części samochodowych oraz serwis samochodowy. W dniu 17 lutego 2011r. S. R. (1) w L. zakupił od W. M. części samochodowe za łączną kwotę 36 098, 02 zł wystawiając fakturę VAT (...). Faktura ta została zapłacona w dniu 7 marca 2011r. W lutym 2011r. S. R. (1) skontaktował się z firmą (...), przedstawiając się jako kontrahent, który zamierza nawiązać z jej firmą długotrwałą współpracę. Firma (...) zajmuje się spedycją międzynarodową i organizowaniem transportu ekspresowego na terenie Unii Europejskiej. S. R. (1) we wskazanej firmie złożył zamówienie na transport części samochodowych, które następnie w dniu 18 lutego 2011r.potwierdził emaliowo. Załadunek towaru miał miejsce w dniu 21 lutego 2011r. w L., a rozładunek w dniu 23 lutego 2011r. we Włoszech. Za wykonaną usługę P. W. wystawiła fakturę nr (...) na kwotę 3 866, 63 zł z 30-dniowym terminem płatności. Przed upływem terminu płatności S. R. (1) ponownie złożył zamówienie w firmie P. W. na transport części samochodowych z L. do Włoch, które to zamówienie potwierdził w dniu 21 marca 2011r.Usługę tą firma (...) zrealizowała w okresie od dnia 22 do 25 marca 2011r. Za wykonane czynności została wystawiona faktura VAT nr (...) z 30-dniowym terminem płatności. Mimo upływu terminu płatności S. R. (1) nie uregulował obu zobowiązań. W dniu 17 marca 2011r. W. M. sprzedał S. R. (1) części do samochodów za kwotę 15 316,28 zł. Na potwierdzenie sprzedaży została wystawiona faktura VAT nr (...) z 14-dniowym terminem płatności od wystawienia. Ponieważ S. R. (1) nie uregulował powyższego zobowiązania, zaś czynności zmierzające do odzyskania pieniędzy okazały się bezskuteczne, pokrzywdzony W. M. wystąpił na drogę postępowania cywilnego z żądaniem zasądzenia kwoty wynikającej z nieopłaconej faktury i w dniu 22 lipca 2011r. Sąd Rejonowy w Radomiu wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym obejmujący wierzytelność W. M. przeciwko S. R. (1). Na podstawie tego orzeczenia sądowego prowadzona była egzekucja z majątku S. R. (1), która jednak okazała się bezskuteczna. Firma oskarżonego funkcjonowała do kwietnia 2012r.

Przechodząc do meritum należy wskazać, iż Sąd Rejonowy w sposób zasadniczo prawidłowy ustalił stan faktyczny, co do zaistniałych zdarzeń. Zdaniem Sądu odwoławczego nie ma podstaw do kwestionowania prawidłowości pozostałych ustaleń, dokonanych w granicach przysługującej sądowi swobodnej oceny dowodów. Nie sposób jednakże zaaprobować bezspornie niewłaściwej ich subsumpcji do normy prawnej.

Występku opisanego w art. 286§1 k.k. dopuszcza się ten, kto działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Ustawowe znamię wprowadzenia w błąd oznacza, iż sprawca swoimi podstępnymi zabiegami doprowadza inną osobę do mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy w zakresie tych okoliczności, które mają znaczenie dla podjęcia przez niego decyzji o rozporządzeniu własnym lub cudzym mieniem. Dyspozycja art. 286§1 k.k. nie wymaga, aby dla wprowadzenia w błąd sprawca podejmował szczególne czynności, polegające na działaniu podstępnym lub chytrym. Dla jego uznania wystarczające jest każde, jakiekolwiek działanie, które może doprowadzić do powstania błędnego wyobrażenia o rzeczywistości u osoby rozporządzającej mieniem.

Analiza materiału aktowego jednoznacznie wskazuje, iż ze strony oskarżonego nie sposób dopatrzeć się jakiegokolwiek zachowania karalnego opisanego w znamionach przestępstwa z art. 286§1 k.k. skierowanego względem czy to firmy (...) PHU w W. czy też (...) w W., które miałby on zamiar doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. W polu widzenia pozostawać musi, iż by dokonać prawidłowej subsumpcji zachowania oskarżonego należy precyzyjnie wskazać znamiona określające czynność sprawczą. Temu niestety Sąd Rejonowy nie sprostał. Dlatego już z tego powodu nie można było zaaprobować stanowiska wyrażonego w zaskarżonym orzeczeniu.

Nie sposób przede wszystkim zgodzić się z twierdzeniami Sądu Rejonowego jakoby oskarżony od samego początku był nastawiony na wprowadzenie wymienionych pokrzywdzonych w błąd i jakoby był całkowicie świadom swojego działania, które ukierunkowane było na uzyskanie korzyści majątkowej. To bowiem, że oskarżony w dniu 7 marca 2011r. zapłacił wobec W. M. fakturę na kwotę 36 098,02 zł, nie znaczy wcale, wbrew odmiennym twierdzeniom Sądu Rejonowego, że od początku planował dokonać oszustwa, zaś podejmując taki krok chciał tylko uwiarygodnić się wobec pokrzywdzonego. Dowolne natomiast deliberowanie w powyższym aspekcie oparte jedynie na domniemaniach i przypuszczeniach jest niedopuszczalne. Jak wynika przecież z niekwestionowanych ustaleń faktycznych oskarżony prowadził działalność gospodarczą od 2003r.i przez około 7 lat stale współpracował z firmą (...), uznać zatem można, że zamawiając kolejny towar od tego pokrzywdzonego w dniu 17 marca 2011r. oskarżony podejmował wszelkie czynności do wyciagnięcia swojej firmy z kryzysu i do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej. Niebagatelne znaczenie ma tutaj okoliczność, co zresztą wcześniej wskazano, że oskarżony przez 7 lat współpracy z firmą (...), w tym też w dniu 7 marca 2011r., płacił w całości za zakupiony towar, co świadczy o chęci realizacji i kolejnej umowy i płatności. Podobnie rzecz się miała w sytuacji zawarcia umów z firmą P. W.. Oskarżony w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, gdzie w ciągu prawie 8 lat współpracował z różnymi kontrahentami, mógł bowiem przypuszczać, iż zamówienia od jego głównego włoskiego kontrahenta będą miały charakter cykliczny, zgodnie z deklaracjami składanymi drogą telefoniczną. Na powyższe niemały wpływ miał również fakt, że oskarżony wiele lat współpracował z tą włoską firmą i odbiorca ten w toku wieloletniej współpracy nigdy nie zawiódł zaufania oskarżonego i zgodnie z ustaleniami z przełomu 2010/2011 podjął się realizacji pierwszych zamówień z Polski, zgodnie z planem wymiany handlowej na 2011r. Potwierdzeniem powyższego jest chociażby zrealizowana płatność na rzecz W. M. w kwocie 36 098,02 zł , gdzie przecież miejsce przeznaczenia towaru zostało potwierdzone również przez pokrzywdzonych W. M. i P. W. oraz przez dokumenty przewozowe wraz z fakturami. Trudno zatem przyznać rację Sądowi I instancji jakoby twierdzenia oskarżonego w zakresie oczekiwanego przez niego ożywienia działalności gospodarczej były gołosłowne. Pozostając przy tej kwestii wskazać tutaj trzeba, że rację ma obrońca, że w sprawie niniejszej, wbrew temu co pisze Sąd Rejonowy (str. 6 uzasadnienia), nie mamy do czynienia z niesprecyzowanym włoskim kontrahentem, gdyż analiza akt sprawy, w tym zwłaszcza dokumenty przewozowe i treść korespondencji emaliowej wskazuje, że oskarżony współpracował z włoską firmą o nazwie (...) (k.53 i 59), co dodatkowo potwierdza historia operacji konta oskarżonego (k. 374-374v). Biorąc powyższe pod uwagę nie można też zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że skoro oskarżony miał już wcześniej niezapłacone zobowiązania, w tym wobec S. F., nie powinien był podejmować współpracy z P. W. i zamawiać kolejnego towaru u W. M., gdyż zdawał sobie sprawę, że nie będzie mógł ich spłacić. Faktem jest, że w datach zarzucanych oskarżonemu czynów, był on w trudnej sytuacji finansowej ( m.in. poprzez niewywiązanie się z umowy przez kontrahenta z Korei o czym mówi nie tylko oskarżony ale i świadek S. F.), jednakże jak wskazano wyżej był on przeświadczony, że jego sytuacja finansowa ulegnie poprawie, gdyż nadal współpracował ze wskazaną wyżej firmą z Włoch, która była jego głównym kontrahentem i z jej strony miał zapewnienia o dalszej, cyklicznej współpracy. " W miesiącu kwietniu oczekiwałem kolejnego zamówienia dlatego byłem spokojny o realizację moich zobowiązań. Ten model skutecznie funkcjonował przez 8 lat. Ja byłem przekonany, że będę w stanie zrealizować zamówienia. Firma stanie na nogi i będę w stanie regulować zaległości." (k.222). Chcąc zatem utrzymać się na rynku, oskarżony musiał podejmować kolejne kroki, to zaś że jego model prowadzonej działalności ( gdzie jednym ze sposobów rozwiązywania zatorów płatniczych jest intensyfikacja dotychczasowej działalności gospodarczej w założeniu, iż osiągnięte z niej zyski pozwolą na spłatę wcześniejszych zobowiązań), może i był ryzykowny, nie mniej jednak nie mógł prowadzić do konkluzji o jego oszukańczym charakterze. Oskarżony mógł obiektywnie zakładać spłatę zadłużenia wobec pokrzywdzonych ze środków uzyskanych z kolejnej dostawy do Włoch, jaka według jego wiedzy miała nastąpić w kwietniu 2011r. Tego typu świadome działanie graniczące z ryzykiem gospodarczym w obrocie handlowym nie może uzasadniać oszustwa po stronie oskarżonego, a długi wynikające ze zwłoki w zapłacie za towar czy usługi, oceniać należy jedynie na gruncie prawa cywilnego. Dopiero zerwanie wcześniejszych ustaleń przez firmę włoską, poprzez odmowę złożenia zamówienia w kwietniu 2011r. doprowadziło do całkowitego załamania w firmie oskarżonego i do sytuacji, w której nie mógł on podołać zobowiązaniom wobec pokrzywdzonych. " Po odmowie realizacji trzeciej dostawy kontrahenta z Włoch sytuacja mojej firmy uległa całkowitemu załamaniu. Nie spodziewałem się, że może mieć aż tak drastyczny charakter. W praktyce zostałem pozbawiony środków do życia . Starałem się znaleźć jakieś zajęcie, które pomogłoby mi stanąć na nogi, znalazłem je, lecz nie byłem w stanie z niego zrealizować wszystkich zobowiązań finansowych. Z trudem wiązałem koniec z końcem. Utraciłem wtedy płynność finansową trwale. Mimo moich wysiłków nie udało mi się jej odzyskać." (k. 222v).

Wielokrotnie Sąd Najwyższy wskazywał, iż elementy przedmiotowe występku oszustwa muszą mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. W polu widzenia pozostawać musi, iż przestępstwo to może być popełnione tylko umyślnie z zamiarem bezpośrednim, zatem sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania lub zaniechania. Jeżeli chociażby jeden z tych elementów nie jest objęty świadomością to nie można mówić o oszustwie. Sam fakt, iż oskarżony, mimo ustnych ponagleń i kierowanych do niego pism nie dokonał zapłaty za zakupiony i otrzymany towar, czy też za wykonaną usługę, nie wystarcza do ustalenia, że już w momencie zawierania umów: kupna części samochodowych czy usług transportowych, nie miał zamiaru zapłacenia za nie, tym bardziej, że nadal prowadził działalność, i w ramach prowadzonej działalności zamówione towary od W. M. przesłał do Włoch za pośrednictwem firmy P. W.. W świetle powyższego trudno uznać by oskarżony, który działał na rynku od 8 lat i długo przecież współpracował z W. M. miał zamiar wprowadzenia pokrzywdzonych w błąd i uzyskania w ten sposób korzyści majątkowej. Oskarżony wprawdzie nie rozliczył się należycie ani z P. W. ani z W. M. z ostatnich pobranych przez niego towarów, jednak fakt ten sam przez się nie stanowi dostatecznej podstawy do skazania go za przestępstwo z art. 286§1 k.k. Przy ustalaniu zamiaru sprawcy należy brać bowiem wszystkie okoliczności, na podstawie których można byłoby wyprowadzić wniosek co do realności wypełnienia obietnic złożonych przez sprawcę osobie rozporządzającej mieniem, a w szczególności jego możliwości finansowe, skalę przyjętych zobowiązań, stosunek do rozporządzającego mieniem w związku z upływem terminów płatności, z jednoczesną oceną przy zwłoce zmian w sytuacji materialnej sprawcy na niekorzyść oraz przyczyn takiego stanu rzeczy. Utrata zdolności do realizacji płatności względem pokrzywdzonych W. M. i P. W. była wynikiem podjętego ryzyka gospodarczego, ryzyka opartego o racjonalne przesłanki wynikające z zaufania oskarżonego wobec włoskiego odbiorcy, z którym współpraca do kwietnia 2011r. przebiegała bezproblemowo, zaś oskarżony mógł się spodziewać dalszej współpracy i spełnienia obietnic składania cyklicznych zamówień w 2011r, po tym jak firma (...) dokonała dwukrotnego zakupu części w lutym i marcu tego roku.

Konkluzja powyższych rozważań jest taka, iż nie sposób S. R. (1) przypisać występku oszustwa, gdyż zachowanie jego nie zawierało wszystkich znamion z art. 286§1 kk. Kompleksowa ocena przedstawionych okoliczności wskazuje, iż w sprawie niniejszej mamy do czynienia jedynie z niedotrzymywaniem warunków umów, które z oczywistych względów nie jest penalizowane przez kodeks karny.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w oparciu o art. 437§2 k.p.k. zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił oskarżonego od zarzuconych mu czynów.

Orzeczenie o wydatkach postępowania uzasadnia art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.

Beata Garczyńska Anna Samulak Wiesław Pastuszak