Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 4 czerwca 2014 roku Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan (spr.)
Sędziowie:Sędzia Sądu Okręgowego Anna Podolska -Kojtych

Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska-Siwek (del.)
Protokolant Starszy Sekretarz sądowy Jolanta Jaworska

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2014 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z wniosku L. W.

z udziałem A. K. (1), J. P. (1), A. M., J. P. (2), A. P., J. P. (3), G. P., J. C., S. P., A. K. (2), Ł. P., Z. W., Z. T., Z. Z., U. S., H. F., J. P. (1)

o rozgraniczenie

na skutek apelacji wnioskodawcy L. W. od postanowienia Sądu Rejonowego w Puławach z dnia 6 września 2013 roku, sygn. akt I Ns 587/13 postanawia

oddalić apelację.

II Ca 1050/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 września 2013 roku Sąd Rejonowy w Puławach:

1. dokonał rozgraniczenia nieruchomości działki gruntu położonej w Z. gminy Ż. o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Puławach Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...) z nieruchomościami: a) działką gruntu położoną w Z. gminy Ż. o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Puławach Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...) zgodnie z linią ciągłą koloru niebieskiego przebiegającą przez punkty (...)na mapie stanowiącej załącznik do opinii biegłego geodety G. J. z dnia 18 października 2010 roku zaewidencjonowanej w składnicy powiatowego ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej Starostwa Powiatowego w P. w dniu 23 listopada 2010 roku za numerem (...);

b) działką gruntu położoną w Z. gminy Ż. o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Puławach Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...) zgodnie z linią ciągłą koloru niebieskiego przebiegającą przez punkty (...) na mapie stanowiącej załącznik do opinii biegłego geodety G. J. z dnia 18 października 2010 roku zaewidencjonowanej w składnicy powiatowego ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej Starostwa Powiatowego w P. w dniu 23 listopada 2010 roku za numerem (...);

2. stwierdził, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

3. nakazał pobrać od wnioskodawczyni L. W. na rzecz Skarbu Państwa - Sąd Rejonowy w Puławach kwotę 3.666,32 zł tymczasowo wyłożoną z sum budżetowych Skarbu Państwa na poczet wydatków.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Działka numer (...) położona w Z. Gminy Ż. jest własnością małżonków L. i Z. W.. W dacie przekazania gospodarstwa rolnego wnioskodawczyni przez ich rodziców pozostawała ona w związku małżeńskim ze Z. W.. Sąd Rejonowy w Puławach prowadzi dla niej księgę wieczystą nr (...). Graniczy ona z nieruchomością – działką gruntu nr (...) stanowiącej własność następców prawnych S. S. i z działką nr (...) będącą własnością A. K. (1).

Działka nr (...) ze wszystkich stron, tj. od drogi publicznej, od działki (...), jest ogrodzona (płoty metalowe i drewniane), aż do rogu budynku gospodarczego – stodoły posadowionej na działce (...). Za stodołą nie ma ogrodzeń. Płoty te pomiędzy działką (...) a działką (...) zbudowane zostały przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni na początku lat 70-tych po zakończonym scaleniu wsi Z. w 1972 roku. Od tego czasu płot nie był przesuwany, a jeśli następowały naprawy lub uzupełnienia to w tej samej linii, co płoty stawiane przez ojca wnioskodawczyni.

Ogrodzenie na działce (...) zarówno od strony działki (...), jak i działki (...) dochodzi bezpośrednio do rogu budynku gospodarczego - stodoły. Na linii podłużnych ścian stodoły nie ma ogrodzenia, ale części nieruchomości za ścianami stodoły w kierunku działki (...) nie były posiadane przez wnioskodawczynię i jej poprzedników prawnych. Granica z działką (...) za stodołą przebiega w linii prostej ściany stodoły.

Wnioskodawczyni i uczestnicy, ani też ich poprzednicy prawni nie korzystali z części nieruchomości poza postawionymi płotami. Te części nieruchomości były w posiadaniu wnioskodawczyni (działka (...)) i uczestnika i jego poprzedników prawnych – działka (...).

Granica pomiędzy działkami (...), a (...) położonymi w Z. przebiega, zgodnie ze stanem prawnym, którym są dokumenty ewidencji gruntów oraz ksiąg wieczystych oraz zgodnie ze stanem prawnym wynikającym z przyjętego przez Sąd zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu wzdłuż linii koloru niebieskiego opinii biegłego G. J..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody z dokumentów, oględzin, zeznań wnioskodawczyni L. W. oraz uczestników Z. W., J. P. (4), J. C. i J. P. (2) oraz świadków Z. K. i M. K. i opinii biegłego geodety G. J..

Biorąc pod uwagę zeznania w/w osób Sąd przyjął, że granica pomiędzy działką (...) a działkami (...) wynika ze stanu prawnego – zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu. Z zeznań samej wnioskodawczyni wynika, że stan istniejący na gruncie jest niezmienny od czasów scalenia nieruchomości, kiedy to postawione zostały przez jej ojca płoty.

Sąd Rejonowy odwołał się do art. 153 k.c., według którego: jeżeli granice gruntu stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do zawarcia ugody pomiędzy zainteresowanymi, sąd ustali granicę z uwzględnieniem wszelkich okoliczności.

Z treści przytoczonego przepisu wynika jednoznacznie, że rozgraniczenie nieruchomości, czyli ustalenie przebiegu ich granic (do jakiej granicy na gruncie sięga prawo własności) następuje według określonych, prawnych kryteriów, z których każde ma priorytet przed kolejnym. Oznacza to więc, że jeśli uda się ustalić stan prawny, nie jest możliwe przejście do kolejnych kryteriów rozgraniczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2000 roku, II CKN 274/00, LEX 52558).

Sąd wskazał, że zasadniczym przepisem regulującym zasiedzenie nieruchomości jest art. 172 k.c. Stanowi on, że posiadacz nieruchomości, nie będący właścicielem, nabywa własność tej nieruchomości jeżeli posiada ją nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny, chyba, że uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 1 art. 172 k.c.), zaś po upływie lat 30, nabywa on własność nieruchomości, chociażby uzyskał jej posiadanie w złej wierze (§ 2 art.172 k.c.). Sąd dodał, że wymienione wyżej terminy zostały przyjęte przez ustawę z 28 lipca 1990 roku (Dz.U. Nr 55, poz. 321) o zmianie ustawy kodeks cywilny. Poprzednio - od 1 stycznia 1965 roku do 1 października 1990 roku – terminy te były krótsze i wynosiły odpowiednio 10 i 20 lat. Z brzmienia przepisu art. 172 k.c. wynika, że do nabycia własności nieruchomości konieczne jest kumulatywne spełnienie się dwóch przesłanek tj. samoistnego i nieprzerwanego posiadania oraz upływu określonego w ustawie terminu (okresu posiadania). Kwestia dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili posiadania nie ma znaczenia dla samej możliwości nabycia własności w drodze zasiedzenia, a jedynie ma wpływ na długość terminu, z upływem którego zasiedzenie następuje.

Jak zaznaczył Sąd Rejonowy stan prawny wynikający z danych ewidencji gruntów – scalenia wsi Z., które zakończyło się w 1972 roku wykreślony został linią koloru czarnego przez biegłego G. J.. W ocenie Sądu fakt objęcia w posiadanie przez uczestnika A. K. (1) (wcześniej jego poprzedników prawnych - rodziców) przygranicznego pasa gruntu – działki nr (...) na odcinku od pkt (...) do pkt (...) jest bezsporny. Okres wystarczający do jego zasiedzenia również upłynął. Podobnie, jeśli chodzi o granicę z działką nr (...), przy czym to wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni posiadali od czasów scalenia nieruchomości przygraniczny pas gruntu poza linią koloru czarnego wytyczoną pomiędzy pkt (...). Ani wnioskodawczyni ani jej poprzednicy prawni, ani też właściciele działki (...) nie żądali wydania tychże pasów gruntu. Wejście w posiadanie na skutek postawienia ogrodzeń i budynków gospodarczych, spokojne i niezakłócane od tego czasu posiadanie części nieruchomości w granicach powyżej opisanych świadczą w ocenie Sądu o samoistności posiadania tychże pasów gruntu. Wnioskodawczyni i uczestnicy nigdy nie rościli sobie wzajemnych pretensji do tychże przygranicznych pasów gruntu.

Z wszystkich wyżej przytoczonych względów – Sąd Rejonowy uznał, że w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nastąpiło zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu i w oparciu o powyższe ustalił stan prawny granicy.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania Sąd oparł na treści art. 520 § 1 k.p.c., gdyż w rzeczywistości jedynie wnioskodawczyni była zainteresowaną rozstrzygnięciem. Z uwagi na wydatki poniesione tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa w kwocie 3.666,32 zł Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Rejonowy w Puławach od wnioskodawczyni powyższą kwotę.

Apelację od tego postanowienia złożyła wnioskodawczyni L. W., która zaskarżyła je w części dotyczącej rozgraniczenia działki wnioskodawcy z działką nr (...) - pkt 1. b postanowienia oraz - odnośnie pkt 3 postanowienia.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła błędne ustalenia faktyczne Sądu mające wpływ na treść orzeczenia, polegające na przyjęciu, iż stan prawny na podstawie którego należy dokonać rozgraniczenia działki wnioskodawcy nr (...) z działką nr (...) powinien uwzględniać zasiedzenie części działki (...) i w konsekwencji dokonanie rozgraniczenia tychże działek według wariantu II opinii, w sytuacji gdy brak podstaw do przyjęcia, że zasiedzenie nastąpiło.

Skarżąca wniosła o:

1) zmianę zaskarżonego postanowienia w części - odnośnie rozgraniczenia działki wnioskodawcy nr (...) z działką nr (...),

2) przeprowadzenie rozgraniczenia działki wnioskodawcy nr (...) z działką nr (...) według rzeczywistego stanu prawnego - według wariantu I opinii tj. wzdłuż linii (...),

3) zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje według norm prawem przepisanych.

Na rozprawie odwoławczej pełnomocnik wnioskodawczyni popierał apelację.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy, które w kwestiach istotnych w sprawie były bezsporne.

Skarżąca wprawdzie formułuje zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, ale rozwinięcie zarzutu wskazuje, że nie tyle kwestionuje ona określone ustalenia, co ich ocenę prawną – czy doszło do nabycia prawa własności przygranicznego pasa gruntu w drodze zasiedzenia.

Sam autor apelacji przytacza w jej uzasadnieniu ustalenia, które są tożsame z ustaleniami Sądu Rejonowego stwierdzając, że: „działka nr (...) położona w Zagrodach (...) jest własnością wnioskodawcy - L. W. i Z. W.. Sąd Rejonowy w Puławach prowadzi dla niej księgę wieczystą nr (...). Działka wnioskodawcy graniczy z nieruchomością - z działką nr (...) będącą własnością A. K. (1). Działka nr (...) ze wszystkich stron jest ogrodzona płotami, aż do rogu budynku gospodarczego - stodoły posadowionej na działce (...). Płot pomiędzy działką nr (...) a (...) zbudowany został przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni, po zakończeniu scalania wsi Z. w 1972 r.”

W oparciu o te ustalenia Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że z uwagi na to, że stan posiadania sięgający do przedmiotowego płotu nie zmienił się do chwili obecnej, to doszło do zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu wnioskodawcy przez wstępnych A. K. (1), właściciela działki (...).

Sąd Rejonowy nie wskazał przy tym czy uznaje, że poprzednicy prawni A. K. (1) byli posiadaczami tego pasa gruntu w dobrej czy złej wierze, jak też kiedy nastąpiło nabycie przez zasiedzenie, pominął także wystąpienie przez L. W. w 1994 roku z wnioskiem o rozgraniczenie i znaczenie tej okoliczności.

Jednakże ostatecznie wniosek Sądu Rejonowego co do tego, że doszło do nabycia przez zasiedzenie spornego pasa gruntu (pomiędzy granicą ze scalenia a przebiegiem płotu), co wyznacza aktualny stan prawny przebiegu granic w rozumieniu art. 153 k.c., był trafny i nie doszło przy tym do naruszenia art. 172 § 1 i 2 k.c.

L. W. w 1994 roku złożyła wniosek o rozgraniczenie działek m. in. (...) z działką nr (...), a czynność tego rodzaju z reguły uznaje się za przerywająca bieg zasiedzenia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 175 k.c.), ale w niniejszym przypadku złożenie tego wniosku nie wywołało tego skutku, gdyż bieg zasiedzenia zakończył się przed 1994 rokiem.

Wynika to stąd, że w ocenie Sądu Okręgowego poprzednicy prawni A. K. (1) weszli w posiadanie spornego pasa gruntu jako samoistni posiadacze w dobrej wierze.

Jak wskazuje autor apelacji przyjmuje się, że w dobrej wierze jest ten posiadacz, który pozostaje w błędnym ale usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu, że wykonywane prawo mu przysługuje (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, OSP 1995 r. Nr 1, poz. 1; wyrok z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 770/97; postanowienia: z dnia 17 lutego 1997 r., II CKN 3/97; z dnia 4 grudnia 1998 r., III CKN 48/98; z dnia 22 grudnia 1998 r., II CKN 59/98, LEX nr 847118). Natomiast dobrą wiarę wyklucza wiedza posiadacza o rzeczywistym stanie prawnym (stanie własności) oraz jego niedbalstwo (por. postanowienie z 4 grudnia 2009 roku, III CSK 79/09, postanowienie z dnia 13 stycznia 2000 r., II CKN 657/98 LEX nr 51060).

Wszyscy zgodnie podawali, że ojciec wnioskodawczyni postawił płot pomiędzy działkami (...) zaraz po czynnościach scaleniowych, podczas których geodeci dokonywali pomiarów oraz wytyczali aktualny przebieg poszczególnych nieruchomości i ich granic. W tych okolicznościach Z. i M. K. obejmując w posiadanie swoją nieruchomość – działkę (...) (na której zamieszkali niedługo po tym, bo w 1973 roku – zeznania Z. K. k. 249v, M. K.) mieli wszelkie podstawy aby uważać, że płot jest postawiony przez sąsiada we właściwym miejscu wyznaczonym w toku scalenia i w konsekwencji, że są właścicielami tej nieruchomości (na którą uzyskali (...)) aż do tego płotu. Trudno oczekiwać, że powinni przypuszczać, że sąsiad postawił płot po pomiarach na swoją niekorzyść. Nie zachodziły ku temu żadne logiczne przesłanki, nie było też żadnych sporów. Dlatego też należy stwierdzić, że ich przekonanie było w tych okolicznościach usprawiedliwione, co wskazuje na dobrą wiarę.

Wnioskodawczyni nie wskazała i nie wykazała okoliczności, które pozwalałyby na obalenie domniemania dobrej wiary (art. 7 k.c.), np. że rodzice uczestnika obejmując nieruchomość w posiadanie wiedzieli, że przebieg granicy jest inny.

Nie można im też postawić zarzutu niezachowania należytej staranności, gdyż brak jest podstaw do przyjęcia, że nawet zapoznanie się z mapą czy szkicem scaleniowym umożliwiłoby im podjecie wiedzy, że granica na gruncie przebiega inaczej niż w dokumentach. Trudno uznać, że zapoznanie się ze szkicem scaleniowym, na którym wykreślone są linie graniczne (np. tym dołączonym do apelacji k.513) pozwoliłoby przeciętnemu człowiekowi na określenie usytuowania granicy na gruncie. Nawet geodeta – osoba posiadająca wiadomości specjalne w tym kierunku z reguły nie jest w stanie tego określić jedynie w oparciu o analizę mapy, a potrzebuje dokonać pomiarów.

Bez znaczenia są także okoliczności podniesione na rozprawie odwoławczej, że K. nie można przypisać dobrej wiary, gdyż w latach 80-tych budowali stodołę i wówczas był geodeta na gruncie (k.569v). Jeśli nawet wówczas odbyły się pomiary geodezyjne i K. podjęli by wiedzę, że granica ze scalenia nie przebiega po płocie, to nie ma to wpływu na bieg zasiedzenia, gdyż, jak wynika z art. 172 § 1 i 2 k.c. istotny w tym względzie jest moment wejścia w posiadanie.

W konsekwencji biorąc pod uwagę treść art. 172 § 1 k.c. obowiązującą do 1 października 1990 roku należy stwierdzić, że Z. i M. K. nabyli na skutek samoistnego posiadania w dobrej wierze przez zasiedzenie własność przygranicznego pasa gruntu po upływie lat dziesięciu, tj. co najmniej z dniem 31 maja 1983 roku (z zeznań M. K. k. 250v wynika, że sprowadzili się na działkę już po scaleniu w maju 1973 roku). Tym samym czynność L. W. zmierzająca do rozgraniczenia podjęta w 1994 roku nie miała już wpływu na bieg zasiedzenia.

A. K. (1) nabywając od rodziców w 2002 roku działkę nr (...) nabył ją w takich granicach, w jakich im przysługiwało prawo własności (do płotu) i stan ten nie zmienił się do chwili obecnej.

Dlatego też stanowisko Sądu Rejonowego przyjmujące, że przebieg granicy według stanu prawnego odpowiada linii niebieskiej w opinii biegłego J. jest prawidłowy, zaś wnioski apelacji L. W. nieuzasadnione.

Ubocznie należy zauważyć, że L. W. nie zgadzając się na przebieg granicy ustalony w postępowaniu administracyjnym i domagając się najpierw skierowania sprawy do Sądu, a następnie dążąc do zmiany tego przebiegu skupiała się nie na istotnych przesłankach, a jedynie na powierzchni swojej nieruchomości - 11 arów (k.3, k.252), co nie mogło mieć większego znaczenia, w szczególności, że była to powierzchnia wynikająca z zaokrąglenia w górę rzeczywistej powierzchni ze scalenia 0,1055 ha (opinia biegłego k. 493). Niemniej jednak takie stanowisko doprowadziło do postępowania sądowego i związanych z tym kosztów.

Dlatego nieuzasadniony jest też wniosek apelacji zmierzający do stosunkowego rozdzielenia obowiązku ponoszenia kosztów w oparciu o art. 520 § 2 i 3 k.p.c. już choćby z tego względu, że przedmiotowe koszty postępowania sądowego powstały jedynie w wyniku postawy samej wnioskodawczyni, która nie wyraziła zgody na przebieg granicy wytyczony w postępowaniu administracyjnym w oparciu o operat scaleniowy (dokumentacja k.98, decyzja k. 96, wniosek o przekazanie sprawy sądowi k.3), a obecnie zmierza do ustalenia właśnie takiego przebiegu granicy. Ponadto nie ma podstaw aby uznać, że interesy uczestników i wnioskodawczyni za sprzeczne, gdy uczestnicy nie wypowiadali się co do przebiegu granicy i nie składali w tym zakresie wniosków, które pozostawałyby w sprzeczności ze stanowiskiem L. W..

Dlatego też trafnie przyjął Sąd Rejonowy, że brak jest podstaw do odstąpienia od zasady z art. 520 § 1 k.p.c. i obciążenie wnioskodawczyni kosztami było uzasadnione.

Z uwagi na powyższe na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację.