Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny - Odwoławczy w składzie: Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra

Protokolant Starszy protokolant sądowy Emilia Trąbka

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2013 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy L.

przeciwko M. K.

o zapłatę kwoty 122,40 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 31 sierpnia 2011

roku do dnia zapłaty

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego(...) w

L. z dnia 3 czerwca 2013 roku, w sprawie (...)

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od M.
K. na rzecz Gminy L. kwotę 122,40 zł (sto dwadzieścia dwa złote
czterdzieści groszy) z odsetkami ustawowymi od dnia 31 sierpnia 2011 roku do
dnia zapłaty;

II. zasądza od M. K. na rzecz Gminy L. kwotę 90 zł
(dziewięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania
odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 694/13

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego L. w dniu 3 sierpnia 2012 roku powód – Gmina L. wniósł o zasądzenie od pozwanej – M. K. kwoty 122,40 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 31 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu w kwocie 30 zł (k. 3-4).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że dochodzona kwota wynika z faktu nieuregulowania należności z wystawionego wezwania do zapłaty opłaty dodatkowej za przejazd w dniu 16 sierpnia 2011 roku środkami komunikacji miejskiej bez ważnego biletu.

*

W dniu 5 września 2012 roku Sąd RejonowyL. wydał przeciwko pozwanej M. K.nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym w sprawie (...), orzekając zgodnie z żądaniem pozwu (k. 6).

*

W dniu 6 października 2012 roku pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty z dnia 5 września 2012 roku. Pozwana zaskarżyła nakaz w całości i wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych (k. 7-9).

W odpowiedzi na sprzeciw pełnomocnik powoda podtrzymał w całości żądanie pozwu i wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 35).

*

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2013 roku Sąd Rejonowy L. oddalił powództwo (k. 48).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 16 sierpnia 2011 roku M. K. na terenie L. korzystała z usług przewozowych linii(...) (...) miejskiej Zarządu (...) w L., posiadając ważny bilet ulgowy w cenie 1,20 zł, uprawniający do przejazdu komunikacją miejską w L.. Około godziny 17.00 miała miejsce kontrola biletów. W trakcie kontroli pozwana nie posiadała przy sobie dokumentu potwierdzającego fakt uprawnienia do korzystania z ulgowych przejazdów środkami komunikacji miejskiej. W związku z powyższym, w dniu kontroli kontroler wystawił pozwanej wezwanie do zapłaty nr (...) na łączną sumę 122,40 zł, na którą złożyły się kwota 120 zł tytułem opłaty dodatkowej oraz należność przewozowa w wysokości 2,40 zł. Odbiór wezwania pozwana M. K. poświadczyła własnoręcznym podpisem.

Sąd ustalił, że pozwana jest doktorantem (...) (...) L. (...) W związku z powyższym faktem, na podstawie legitymacji doktoranckiej nr (...) (...), wystawionej przez (...) (...) L. (...), pozwanej przysługiwało prawo do ulgowych przejazdów środkami komunikacji miejskiej w wysokości 50 % ceny biletu. Przedmiotowa legitymacja była ważna w dniu wystawienia wezwania do zapłaty. Pozwana w terminie 7 dni od dnia wystawienia wezwania do zapłaty złożyła w biurze Zarządu (...) w L. reklamację, jak również okazała legitymację uprawniającą do ulgowych przejazdów środkami komunikacji miejskiej na terenie L..

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie wezwania do zapłaty oraz wyjaśnień pozwanej zawartych w sprzeciwie od nakazu zapłaty. Sąd obdarzył wiarą zebrane w sprawie dokumenty, w tym wystawione na nazwisko pozwanej wezwanie do zapłaty. Jednakże Sąd uznał również za wiarygodne twierdzenia strony pozwanej, gdyż są one spójne i logiczne, a przede wszystkim znajdują potwierdzenia w wezwaniu do zapłaty, gdzie widnieje zapis kontrolera potwierdzający okoliczność posiadania przez pozwaną ważnego biletu o zaniżonej wartości, jak również w postaci uwierzytelnionej kopii legitymacji doktoranckiej wystawionej na nazwisko pozwanej M. K.. Żadna ze stron nie zgłaszała zarzutów co do prawdziwości tych dokumentów. Pełnomocnik pozwanej na rozprawie w dniu 20 maja 2013 roku potwierdził, że w dniu kontroli pozwana M. K. była doktorantem, lecz w chwili kontroli nie miała przy sobie dokumentu potwierdzającego tę okoliczność, jak również uprawnienie do ulgi biletowej.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo nie jest zasadne. Sąd uznał za bezsporny fakt, że pozwana w dniu przedmiotowej kontroli biletów podróżowała na terenie L. publicznym środkiem komunikacji miejskiej i w chwili kontroli posiadała ważny bilet ulgowy, uprawniający do przejazdu tym środkiem oraz że na pozwaną nałożona została kara wynikająca z nieokazania do kontroli dokumentu potwierdzającego uprawnienia do ulgi biletowej. Sporną kwestią było natomiast to, czy pozwana posiadała uprawnienie do ulgowych przejazdów środkami komunikacji miejskiej w postaci odpowiedniej legitymacji, ważnej w dniu przeprowadzenia przedmiotowej kontroli biletów oraz czy złożyła w stosownym terminie reklamację.

Sąd wskazał, że strony łączyła umowa przewozu. Zgodnie z art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 listopada 1984 roku – Prawo przewozowe umowę przewozu zawiera się przez nabycie biletu na przejazd (...), w którym określa się wysokość należności za przejazd oraz dane potrzebne do ustalenia zakresu uprawnień podróżnego.

Sąd wskazał, że pozwana potwierdziła fakt przejazdu w dniu 16 sierpnia 2011 roku na terenie L. środkiem komunikacji miejskiej oraz że w trakcie przeprowadzonej tego dnia kontroli biletów w autobusie linii(...) okazała ważny bilet uprawniający do ulgowego przejazdu tym środkiem komunikacji. Pozwana przyznała jednocześnie, że w chwili kontroli nie okazała osobie kontrolującej dokumentu uprawniającego ją do ulgi biletowej w wysokości 50 % ceny biletu, wynikającej z faktu wystawionej na jej nazwisko przez(...) Uniwersytet L. (...)w L. legitymacji doktoranckiej nr (...) (...), ważnej w dniu przeprowadzenia kontroli. W chwili kontroli pozwana nie posiadała dokumentu potwierdzającego prawo do ulgowego przejazdu. Dokument uprawniający do ulgowego przejazdu stanowi jedynie potwierdzenie posiadanego prawa. Prawo to wnika bądź z przepisów ustawy lub aktu niższej rangi lub innej decyzji, a nie faktu posiadania takiego dokumentu. Pozwana od dnia 1 października 2008 roku odbywa studia doktoranckie na (...) w L., zatem w dniu kontroli pozwanej przysługiwało prawo do skorzystania z przejazdu ulgowego i pozwana wykazała posiadanie tego prawa.

*

Od wyroku z dnia 3 czerwca 2013 roku apelację wniosła Gmina L., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 33a ust. 4 ustawy z dnia 15 listopada 2004 roku – Prawo przewozowe, „skutkującego uznaniem, iż nieokazanie w czasie kontroli dokumentu poświadczającego prawo do ulgowego przejazdu, nie stanowi tytułu do pobrania właściwej należności za przewóz i opłaty dodatkowej. Jak również, że dokument uprawniający do ulgowego przejazdu stanowi jedynie potwierdzenie posiadanego prawa, a prawo to wynika bądź z przepisów ustawy lub aktu niższej rangi lub innej decyzji, a nie z faktu posiadania takiego dokumentu w czasie kontroli”.

W uzasadnieniu apelacji podniesione zostały także zarzuty dotyczące ustaleń faktycznych.

Powód wniósł o:

„1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości,

2. zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje według norm prawem przepisanych” (k. 54-55).

*

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie apelacji (k. 61).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna.

Przepis art. 33a ustawy z dnia 15 listopada 1984 roku – Prawo przewozowe (Dz. U. z 2012 roku, poz. 1173 – tekst jednolity ze zmianą) stanowi, że:

W razie stwierdzenia braku ważnego dokumentu poświadczającego uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu przewoźnik lub organizator publicznego transportu zbiorowego albo osoba przez niego upoważniona pobiera właściwą należność za przewóz i opłatę dodatkową albo wystawia wezwanie do zapłaty. Pobrana należność za przewóz i opłata dodatkowa, po uiszczeniu opłaty manipulacyjnej odpowiadającej kosztom poniesionym przez przewoźnika lub organizatora publicznego transportu zbiorowego, podlegają zwrotowi, a w przypadku wezwania do zapłaty – umorzeniu, w przypadku udokumentowania przez podróżnego, nie później niż w terminie 7 dni od dnia przewozu, uprawnień do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu.

Z powołanego przepisu jednoznacznie wynika, że sam fakt stwierdzenia w czasie kontroli dokumentów przewozu przez podmiot do tego uprawniony braku ważnego dokumentu poświadczającego uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu stanowi podstawę do pobrania właściwej należności za przewóz i opłaty dodatkowej albo wystawienia wezwania do ich zapłaty.

Z punktu widzenia przepisu art. 33a ust. 4 zd. 1 ustawy – Prawo przewozowe bez znaczenia jest okoliczność, czy osobie korzystającej z przewozu przysługuje uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu. Podstawę do pobrania właściwej należności za przewóz i opłaty dodatkowej albo wystawienia wezwania do ich zapłaty stanowi sam brak w czasie kontroli ważnego dokumentu poświadczającego uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu.

Uprawnienia osoby korzystającej z przewozu, która w chwili kontroli dokumentów przewozu nie posiada ważnego dokumentu poświadczającego uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu, nie są jednak pozbawione ochrony. Z przepisu art. 33a ust. 4 zd. 2 ustawy – Prawo przewozowe wynika bowiem, że pobrana należność za przewóz i opłata dodatkowa, po uiszczeniu opłaty manipulacyjnej odpowiadającej kosztom poniesionym przez przewoźnika lub organizatora publicznego transportu zbiorowego, podlegają zwrotowi, a w przypadku wezwania do zapłaty – umorzeniu, w przypadku udokumentowania przez podróżnego, nie później niż w terminie 7 dni od dnia przewozu, uprawnień do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu.

Z przepisu art. 33a ust. 4 zd. 2 ustawy – Prawo przewozowe wynika zatem jednoznacznie, że pobrana należność za przewóz i opłata dodatkowa podlegają zwrotowi, a w przypadku wezwania do zapłaty – umorzeniu, w razie udokumentowania przez podróżnego, nie później niż w terminie 7 dni od dnia przewozu, uprawnień do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu.

Z powołanego przepisu wynika, że po stronie osoby korzystającej z przewozu powstaje roszczenie o zwrot pobranej należności za przewóz i opłaty dodatkowej albo (odpowiednio) następuje wygaśnięcie roszczenia przewoźnika lub innego uprawnionego podmiotu o zapłatę należności za przewóz i opłaty dodatkowej, jeżeli podróżny udokumentuje nie później niż w terminie 7 dni od dnia przewozu, uprawnienia do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu.

Termin 7 dni od dnia przewozu, w którym podróżny może udokumentować swoje uprawnienia do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu, jest terminem zawitym prawa materialnego. Po bezskutecznym upływie tego terminu wygasa uprawnienie podróżnego do udokumentowania swojego uprawnienia do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu. Nieudokumentowanie tego uprawnienia w terminie 7 dni od dnia przewozu ma zatem taki skutek, że po stronie podróżnego nie powstanie roszczenie o zwrot pobranej należności za przewóz i opłaty dodatkowej albo (odpowiednio) nie nastąpi wygaśnięcie roszczenia przewoźnika lub innego uprawnionego podmiotu o zapłatę należności za przewóz i opłaty dodatkowej.

Przepis art. 33a ust. 4 zd. 2 ustawy – Prawo przewozowe nakłada na podróżnego określone obowiązki, jeżeli chce realizować swoje uprawnienia do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu. Niewykonanie tych obowiązków przez podróżnego powoduje, że nie powstanie roszczenie o zwrot pobranej należności za przewóz i opłaty dodatkowej albo (odpowiednio) nie nastąpi wygaśnięcie roszczenia przewoźnika lub innego uprawnionego podmiotu o zapłatę należności za przewóz i opłaty dodatkowej.

Pomimo, że uprawnienia do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu mogą wynikać z ustawy, aktu prawnego niższego rzędu albo też z aktów prawa miejscowego, to realizacja tych uprawnień wymaga podjęcia przez uprawnionego określonych aktów staranności. Jednym z nich jest posiadanie dokumentu potwierdzającego te uprawnienia i legitymowanie się nim w chwili kontroli dokumentów przewozu, albo też udokumentowanie przez podróżnego, nie później niż w terminie 7 dni od dnia przewozu, uprawnień do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu.

Odmienne stanowisko Sądu pierwszej instancji, jakie wydaje się wynikać z końcowej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku, pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią art. 33a ust. 4 zd. 2 ustawy – Prawo przewozowe. Z uwagi na masowość przewozu osób ustawodawca uzależnił realizację uprawnień osoby do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu od zachowania przez tę osobę określonych aktów staranności, między innymi od podjęcia czynności, o których mowa w art. 33a ust. 4 zd. 2 ustawy – Prawo przewozowe.

Powyższa uwaga dotyczy również realizacji wszelkich innych praw podmiotowych. Ustawodawca może uzależnić realizację tych praw od określonego rodzaju aktów staranności, których niedopełnienie przez uprawnionego może pociągać za sobą zarówno odpowiedzialność cywilną, jak i odpowiedzialność innego rodzaju. Typowym przykładem jest realizacja uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi. Samo posiadanie tego rodzaju uprawnienia nie zwalnia uprawnionego od posiadania w czasie jazdy dokumentu potwierdzającego to uprawnienie. Co więcej, brak tego dokumentu w czasie prowadzenia pojazdu na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu stanowi wykroczenie określone w art. 95 Kodeksu wykroczeń.

÷

Trafny jest zarzut apelacji powoda, że pozwana nie udowodniła, że dopełniła czynności, o których mowa w art. 33a ust. 4 zd. 2 ustawy – Prawo przewozowe.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana podniosła, że okazała ważną legitymację doktoranta w siedzibie (...) w ciągu 7 dni od daty wystawienia wezwania do zapłaty, jednak ani w sprzeciwie od nakazu zapłaty, ani też później nie wskazała jakiegokolwiek dowodu, który miałby potwierdzać ten fakt. Podkreślenia wymaga, że w piśmie z dnia 6 maja 2013 roku, stanowiącym odpowiedź powoda na sprzeciw pozwanej, pełnomocnik powoda zaprzeczył twierdzeniom pozwanej w omawianym zakresie (k. 35). W związku z powyższym twierdzenia pozwanej ani nie zostały przyznane przez powoda, ani też nie mogą zostać uznane za przyznane na podstawie art. 230 k.p.c.

Błędne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, który za podstawę ustaleń faktycznych w sprawie przyjął wyjaśnienia pozwanej zawarte w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

W postępowaniu cywilnym ustalenie faktów następuje co do zasady po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, zaś przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.). Twierdzenia strony, przytoczone do protokołu rozprawy lub też w piśmie procesowym, nie stanowią dowodu.

W drodze wyjątku od zasady ustalenie faktów w postępowaniu cywilnym może nastąpić bez potrzeby przeprowadzania dowodu. Jest to możliwe w wypadkach wyraźnie wskazanych w Kodeksie postępowania cywilnego:

a) nie wymagają dowodu fakty powszechnie znane (art. 228 § 1 k.p.c.),

b) nie wymagają dowodu fakty znane sądowi urzędowo (art. 228 § 2 k.p.c.),

c) nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości (art. 229 k.p.c.),

d) gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane (art. 230 k.p.c.),

e) sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne) (art. 231 k.p.c.),

f) sąd jest związany domniemaniami prawnymi; mogą być jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza (art. 234 k.p.c.).

We wskazanych wyżej wypadkach ustalenie faktu w procesie może nastąpić w inny sposób, niż na podstawie dowodu.

W rozpoznawanej sprawie nie zachodził żaden ze wskazanych wyżej wypadków. W szczególności nie można uznać, że nastąpiło przyznanie twierdzeń pozwanej przez powoda, jak również, że zachodziły podstawy do uznania twierdzeń pozwanej za przyznane w oparciu o przepis art. 230 k.p.c.

Zgodnie z ogólną regułą wynikającą z przepisu art. 6 k.c., ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających zastosowanie przepisu art. 33a ust. 4 zd. 2 ustawy – Prawo przewozowe spoczywał na pozwanej. Pozwana nie udowodniła istnienia tego rodzaju okoliczności.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od M. K. na rzecz Gminy L. kwotę 122,40 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 31 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty.

Podstawę prawną zasądzenia odsetek za opóźnienie stanowi przepis art. 481 § 1 k.c. Pozwana nie spełniła bowiem świadczenia pieniężnego objętego pierwotnym wezwaniem do zapłaty w terminie wskazanym w wezwaniu, a więc do dnia 30 sierpnia 2011 roku.

Zmieniając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy nie orzekał o kosztach procesu za pierwszą instancję. Wyrok Sądu Rejonowego nie zawiera w ogóle rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Żadna ze stron, w szczególności powód, nie wnosiła o uzupełnienie tego wyroku o rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu. W związku z powyższym apelacja powoda w części obejmującej wniosek o zasądzenie zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję została odrzucona. Apelacja dotyczyła bowiem w tej części orzeczenia nieistniejącego, a w związku z tym była niedopuszczalna.

*

Na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od M. K. na rzecz Gminy L. kwotę 90 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego. W związku z tym, że apelacja powoda została uwzględniona prawie w całości, na pozwaną należało włożyć obowiązek zwrotu wszystkich kosztów poniesionych przez powoda w postępowaniu odwoławczym. Powód uległ bowiem tylko co do nieznacznej części swojej apelacji, to jest w takim zakresie, w jakim apelacja została odrzucona w części obejmującej wniosek o zasądzenie zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję.

Zasądzona kwota obejmuje opłatę od apelacji w kwocie 30 zł (k. 54) oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda, ustalone według stawki minimalnej na podstawie § 6 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 – tekst jednolity).

*

Z tych wszystkich względów i na postawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.