Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Krzysztof Szewczak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 października 2024 r.

w L.

sprawy K. S.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o rozliczenie renty rolniczej i zwrot świadczenia

na skutek apelacji K. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 20 czerwca 2023 r. sygn. akt VIII U 1588/22

oddala apelację

Krzysztof Szewczak

III AUa 787/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 maja 2022 r., znak: (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego dokonał rozliczenia renty rolniczej K. S. za okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. w związku z osiągnięciem przychodu z tytułu dodatkowego zatrudnienia i ustalił, że ubezpieczony pobrał nienależne świadczenie w kwocie 3 084,88 zł. Prezes KRUS zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu w/w kwoty w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia decyzji .

Drugą decyzją z dnia 6 maja 2022 r., znak: (...), rolniczy organ rentowy ustalił ubezpieczonemu nadpłatę renty rolniczej z powodu pobrania nienależnego świadczenia w związku z przekroczeniem niższej kwoty granicznej przychodu ustalonej w latach 2018-2020, ponieważ K. S. nie poinformował organu rentowego o podjęciu dodatkowego zatrudnienia i o osiąganiu z tego tytułu przychodów. KRUS stwierdził, że ubezpieczony jest zobowiązany do zwrotu kwoty 8 168,22 zł za okres od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2020 r. wraz z odsetkami w kwocie 1 181,28 zł .

W odwołaniach od powyższych decyzji, zaskarżając je w całości, K. S. wnosił o orzeczenie co do istoty sprawy poprzez odstąpienie od żądania zwrotu kwoty 8 168,22 zł i zaniechanie zmniejszenia renty rolniczej o kwotę 3 084,88 zł, ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Zaskarżonym decyzjom odwołujący się zarzucił, że zostały oparte na błędnych ustaleniach faktycznych i są niezgodne z obowiązującymi przepisami. Skarżący argumentował, że nie miał wpływu na wysokość wypłacanej mu renty rolniczej, a organ rentowy znał wszystkie okoliczności mające wpływ na wysokość pobieranego przez niego świadczenia. Podkreślił, że brak jest podstaw do obciążania go obowiązkiem zwrotu pobranych świadczeń, zwłaszcza, że jest osobą chorą, niepełnosprawną i nie posiada środków na zwrot tak znacznych kwot.

W odpowiedzi na oba odwołania Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wnosił o ich oddalenie.

Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2022 r. Sąd Okręgowy połączył sprawy z obu odwołań wnioskodawcy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (k. 19).

W piśmie procesowym z dnia 21 lipca 2022 r. ubezpieczony zgłosił zarzut przedawnienia dochodzonych przez organ rentowy kwot pobranych świadczeń. Ponadto wskazał, że nie został pouczony przez organ rentowy o okolicznościach powodujących ustanie, zawieszenie prawa do świadczeń lub wstrzymania wypłaty świadczeń w całości lub w części i nie był świadomy obowiązku zgłoszenia do KRUS podjęcia zatrudnienia na umowę zlecenia. Wyjaśnił, że zaistniała sytuacja wynika z błędu i niedopatrzenia organu rentowego, który przez 4 lata nie odnotował, że pracodawca odprowadza za ubezpieczonego składki. Dalej skarżący argumentował, że pobrane świadczenia przeznaczył na bieżące potrzeby związane z mieszkaniem i wyżywienie, więc nie doszło w jego przypadku do wzbogacenia. Zarzucił także, iż rolniczy organ rentowy bezzasadnie wziął pod uwagę przychód brutto, podczas, gdy on otrzymywał wypłatę w kwocie netto (pismo procesowe – k. 24).

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2023 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołania.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji ustalił, że K. S., urodzonemu w dniu (...), posiadającemu średnie wykształcenie, decyzją z dnia 12 grudnia 2000 r. organ rentowy ustalił prawo do renty rolniczej od dnia 1 stycznia 2001 r. Świadczenie to zostało przyznane bezterminowo (decyzja – k. 36 akta KRUS). Kolejnymi decyzjami organ rentowy wstrzymywał lub podejmował wypłatę części uzupełniającej świadczenia oraz dokonywał jego przeliczeń. Wszystkie kierowane do wnioskodawcy decyzje zostały zaopatrzone w pouczenie o prawach i obowiązkach ubezpieczonego pobierającego rentę, w tym o obowiązku informowania KRUS w ciągu 14 dni o okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość takich jak m.in. podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a ponadto o zasadach zawieszania, rozliczania, zmniejszania świadczeń oraz zwrotu świadczeń nienależnie pobranych (decyzje – k. 44, 54, 71, 91- 92 akt KRUS).

Sąd Okręgowy dalej ustalił, że w dniu 1 listopada 2017 r. wnioskodawca został zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) spółce z o.o. w B. na stanowisku dozorcy z wynagrodzeniem w wysokości 15 zł za godzinę.
Z tytułu zatrudnienia płatnik składek zgłosił wnioskodawcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i odprowadzał należne składki (zaświadczenie – k. 93 akt KRUS; zeznania wnioskodawcy – k. 48v-49v).

Z tytułu zatrudnienia wnioskodawca osiągnął przychód w wysokości:

- w 2017 r. – 6 137,32 zł;

- w 2018 r. – 38 861,76 zł;

- w 2019 r. – 49 377,39 zł;

- w 2020 r. – 49 960,96 zł;

- w 2021 r. – 50 254,42 zł (zaświadczenie – k. 100-101 akt KRUS).

O zatrudnieniu w Przedsiębiorstwie (...) spółce z o.o. wnioskodawca nie powiadomił rolniczego organu rentowego. Zawiadomienia do KRUS dokonała żona wnioskodawcy przy okazji rozwodu (zeznania wnioskodawcy – k. 48v-49v).

W dniu 14 lutego 2022 r. do rolniczego organu rentowego wpłynęło zaświadczenie z Przedsiębiorstwa (...) spółki z o.o. o uzyskaniu przez ubezpieczonego przychodu w okresie od 1 grudnia 2020 r. do 30 listopada 2021 r.. Zgodnie z tym zaświadczeniem ubezpieczony uzyskał łączny przychód w wysokości 51 083,55 zł (zaświadczenie – k. 93 akt KRUS).

KRUS w dniu 28 lutego 2022 r., w nawiązaniu do otrzymanego zaświadczenia o przychodach ubezpieczonego, które osiągnął w 2021 r., zobowiązał go do złożenia zaświadczenia od pracodawcy o osiągniętym przychodzie w całym okresie zatrudnienia, tj. od 1 stycznia 2017 r. do 31 grudnia 2021 r. w rozbiciu na poszczególne miesiące. W odpowiedzi ubezpieczony złożył w dniu 10 marca 2022 r. stosowne zaświadczenie (pismo ZUS – k. 95 akta KRUS; zaświadczenie – k. 100- 101 akt KRUS).

W następstwie powyższego organ rentowy dokonał rozliczenia renty rolniczej wnioskodawcy począwszy od 2017 r. i ustalił, że:

- w 2017 r. wnioskodawca osiągając z tytułu umowy o pracę przychód w wysokości 6 137,32 zł nie przekroczył niższej kwoty granicznej ustalonej dla tego okresu w wysokości 35 522,10 zł;

- w 2018 r. wnioskodawca osiągając przychód w wysokości 38 861,76 zł przekroczył o kwotę 1 010,06 zł niższą kwotę graniczną ustaloną dla tego okresu w wysokości 37 851,70 zł;

- w 2019 r. wnioskodawca osiągając przychód w wysokości 49 377,39 zł przekroczył 70% przeciętnego wynagrodzenia, tj. kwotę 40 638,30 zł o kwotę 4 004,57 zł;

- w 2020 r. wnioskodawca osiągając przychód w wysokości 49 960,96 zł pobrał nienależne świadczenie w kwocie 4 163,65 zł;

- w 2021 r. wnioskodawca osiągając przychód w wysokości 50 254,42 zł pobrał nienależne świadczenie w kwocie 3 084,88 zł (rozliczenie dodatkowego zatrudnienia – k. 103-110 akt KRUS).

W związku z powyższym KRUS wydał obie zaskarżone w sprawie niniejszej decyzje, przy czym w decyzji ustalającej nadpłatę renty rolniczej za lata 2018-2020 organ rentowy odstąpił od żądania nienależnie pobranego świadczenia za rok 2018 w kwocie 1 010,06 zł uznając, że roszczenie o ich zwrot uległo przedawnieniu.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oraz w aktach sprawy. Ich autentyczność w toku procesu nie była kwestionowana przez strony. Ich forma oraz treść nie wzbudziła ponadto wątpliwości co do ich autentyczności z urzędu, wobec czego zostały one uznane za wiarygodne w całości i jako takie stanowiły pełnowartościowe źródło informacji o okolicznościach faktycznych w sprawie. Sąd Okręgowy uznał co do zasady za wiarygodne zeznania K. S., który potwierdził okoliczności dotyczące osiągania przychodów z umowy o pracę zawartej z Przedsiębiorstwem (...) spółką z o.o. w B. oraz co do braku poinformowania KRUS o zatrudnieniu. Okoliczności te nie były sporne. Sąd Okręgowy odmówił natomiast wiary twierdzeniom wnioskodawcy, że nie wiedział, iż ma obowiązek zawiadomić organ rentowy o podjęciu zatrudnienia oraz że nie został o tym prawidłowo pouczony przez organ. Zdaniem Sądu Okręgowego, przeczy temu logika i doświadczenie życiowe. Okoliczności dotyczące sytuacji życiowej i finansowej skarżącego pozostają natomiast bez znaczenia dla oceny decyzji zaskarżonych w niniejszym postępowaniu.

We wstępie do oceny prawnej powyższego stanu faktycznego Sąd Okręgowy zauważył, że odwołujący się K. S. w sprawie niniejszej zakwestionował zasadność żądania przez rolniczy organ rentowy zwrotu nienależnego świadczenia w związku z przekroczeniem niższej kwoty granicznej przychodu na skutek podjęcia w okresie pobierania renty rolniczej dodatkowego zatrudnienia. Wnioskodawca argumentował, że nie miał świadomości o obowiązku zawiadomienia KRUS o podjęciu zatrudnienia w okresie pobierania renty rolniczej, nadto, że nie został pouczony o braku prawa do otrzymywania renty rolniczej w pełnej wysokości w przypadku podjęcia dodatkowego zatrudnienia. Jednocześnie skarżący podniósł zarzut przedawnienia roszczeń rolniczego organu rentowego. Nie była przy tym kwestią sporną okoliczność, że wnioskodawca począwszy od listopada 2017 r. uzyskiwał dodatkowy przychód z tytułu zatrudnienia. Nie było także sporu co do wysokości ustalonych przez rolniczy organ rentowy kwot nienależnego świadczenia. Skarżący kwestionował zaskarżone decyzje co do zasady, dowodząc, że w jego przypadku świadczenia pobrane z KRUS nie były nienależne.

Stosownie do art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. 2023 r., poz. 208 ze zm.) zasady zwrotu nienależnie pobranych świadczeń oraz ustalania odsetek za opóźnienia w wypłacie świadczeń określają przepisy emerytalne oraz przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa. Powołany ostatnio przepis zawiera odesłanie do art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 2023 r., poz.1251 ze zm.), zgodnie z którym osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Przepis art. 138 ust. 2 tej ustawy definiuje pojęcie nienależnie pobranego świadczenia stanowiąc, że za takie świadczenia uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu (art. 138 ust. 3).

Istotną cechą nienależnie pobranego świadczenia w ujęciu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest świadomość (zła wiara) osoby pobierającej świadczenie co do nieprzysługiwania tego świadczenia w całości lub w części od początku albo w następstwie później zaszłych zdarzeń. O istnieniu tej świadomości przesądza dokonanie pouczenia ubezpieczonego o okolicznościach ustania lub zawieszenia prawa do świadczenia albo wstrzymania wypłaty świadczenia. Pouczenie ma na celu usunięcie wątpliwości co do świadomości w tym względzie osoby pobierającej świadczenie. Obowiązek pouczenia emeryta (rencisty) o tych okolicznościach spoczywa na organie, który dokonuje wypłaty danego świadczenia. Pouczenie powinno być indywidualnie przesłane każdej osobie pobierającej świadczenie (odpowiednie pouczenie znajduje się na rewersie każdej decyzji). W świetle obowiązujących przepisów nie wystarcza bowiem, że emeryt lub rencista mógł z własnej inicjatywy dowiedzieć się o zasadach zawieszalności prawa do świadczeń. Prawidłowo dokonane pouczenie powinno być wyczerpujące. Powinno zawierać informację o obowiązujących w dniu pouczenia zasadach zawieszalności prawa do świadczeń, a także informować o nowych zasadach znanych organowi rentowemu, które wchodzą w życie w terminie zarówno podanym organowi rentowemu, jak i przekazanym do publicznej wiadomości. Brak pouczenia zwalnia osobę, która pobrała nienależne jej świadczenie, z obowiązku zwrotu tego świadczenia. Za niedokonanie pouczenia uważa się pouczenie błędne. Natomiast błędne zrozumienie pouczenia obciąża osobę pobierającą świadczenie (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2010 r., II UK 149/10).

Na gruncie rozpatrywanej sprawy, zdaniem Sądu Okręgowego, nie sposób zgodzić się z odwołującym, że w jego przypadku nie doszło do pobrania nienależnego świadczenia, gdyż nie został prawidłowo pouczony przez rolniczy organ rentowy o obowiązku zgłoszenia faktu podjęcia dodatkowego zatrudnienia w okresie pobierania renty rolniczej oraz o zasadach zawieszania, rozliczania, zmniejszania świadczeń oraz zwrotu świadczeń nienależnie pobranych. W decyzjach przyznających i przeliczających świadczenie rentowe wnioskodawcy organ rentowy zawarł pouczenia o tym, że osoba uprawniona do renty i emerytury jest zobowiązana zawiadomić organ rentowy o okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczeń, a w razie pobrania nienależnego świadczenia, zwrócić je.
W pouczeniach tych znajduje się także wyjaśnienie, że za działalność podlegającą obowiązkowi zgłoszenia uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. W tych pouczeniach wnioskodawca został również poinformowany, że niepowiadomienie organu rentowego o osiąganiu przychodu i jego wysokości jest okolicznością uzasadniającą obowiązek zwrotu świadczenia pobranego nienależnie. Pouczenia te są jasne i precyzyjne, posługują się zrozumiałym dla osoby ze średnim wykształceniem językiem. Co kluczowe, w toku postępowania wnioskodawca nie kwestionował także okoliczności, że decyzje zawierające w/w pouczenia zostały mu doręczone. Jednocześnie nie sposób uznać, że wnioskodawca nie miał świadomości o obowiązku poinformowania organu rentowego o podjęciu dodatkowego zatrudnienia zwłaszcza, że wiedziała o tym jego żona, która ostatecznie powiadomiła organ rentowy o sytuacji ubezpieczonego dopiero przy okazji rozwodu.

Bez znaczenia dla sprawy pozostaje okoliczność, że pouczenia organu rentowego nie odnosiły się w sposób indywidualny i konkretny do sytuacji wnioskodawcy. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, na gruncie art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych chodzi o klasyczne pouczenie, w którym organ rentowy informuje ubezpieczonego, że utraci on prawo do świadczenia, gdy wystąpią okoliczności, które zgodnie z przepisami prawa spowodują utratę tego prawa. Za wystarczające dla wypełnienia przesłanki pouczenia o okolicznościach, których wystąpienie powoduje brak prawa do świadczenia, można uznać przytoczenie przepisów określających te okoliczności, o ile jest ono na tyle zrozumiałe, aby ubezpieczony mógł je odnieść do własnej sytuacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2023 r., III USKP 50/22). Pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie spowoduje brak prawa do świadczeń, nie może też odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności przewidzianych w licznych przepisach wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2019 r., III UK 22/18, LEX nr 2617382).

W przypadku wnioskodawcy decyzja o zmniejszeniu wysokości wypłacanej renty została wydana w oparciu o przepis art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Przepis art. 104 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, że prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3. Przepis art. 104 ust. 8stanowi zaś, że w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

1/ 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2/ 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

3/ 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba. Kwoty maksymalnych zmniejszeń, o których mowa w ust. 8, podlegają podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji (art. 104 ust. 9).

Mając na uwadze, że na skutek rozliczenia renty rolniczej wnioskodawcy począwszy od 2017 r., a więc od okresu, w którym pobierając rentę rolniczą podjął dodatkowe zatrudnienie, organ ustalił, że od 2018 r. osiągając przychód z tytułu dodatkowego zatrudnienia K. S. przekroczył kwotę graniczną przychodu ustaloną dla poszczególnych okresów wypłacania renty to prawidłowo uznał, że w związku z tym pobrane przez ubezpieczonego tzw. kwoty przekroczenia świadczenia były nienależne w rozumieniu art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej, a w konsekwencji zobowiązał wnioskodawcę do ich zwrotu.

Nie zasługuje na akceptację stanowisko skarżącego, że wypłacone mu świadczenia nie są świadczeniami nienależnymi, gdyż Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydawał decyzje przyznające świadczenia i je wypłacał, pomimo, że z urzędu miał wiedzę o zatrudnieniu wnioskodawcy. Intencją bowiem ustawodawcy, przedstawioną w powołanych wyżej przepisach prawa ubezpieczeniowego, było określenie, kiedy dane świadczenie staje się świadczeniem nienależnym i nałożenie na organy rentowe obowiązku stosownego pouczenia świadczeniobiorców. To na ubezpieczonych został przeniesiony obowiązek złożenia zgodnej z pouczeniem informacji. Sama okoliczność zgłoszenia ubezpieczonego przez płatnika do ubezpieczenia społecznego i opłacania składek od osiąganych przychodów w okresie spornym, nie czyni zadość tym wymogom i nie zastępuje ciążącego na skarżącym obowiązku poinformowania o podjęciu dodatkowego zatrudnienia. W tym kontekście warto wskazać, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego organ rentowy może dochodzić zwrotu nadpłaconych świadczeń także wtedy, gdy wypłaty dokonał, mimo istnienia okoliczności, o których mógł powziąć wiadomość na podstawie akt rentowych, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania i nie powiadomiła Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2019 r., III UK 353/18).

Jeśli chodzi natomiast o argument, że odwołujący się zużył już świadczenia, które ma zwrócić, to trzeba podkreślić, iż okoliczność ta jest bez znaczenia dla możliwości zastosowania analizowanych przepisów. Żaden z nich nie uzależnia możliwości domagania się zwrotu świadczenia, które zostało pobrane nienależnie, od tego czy ten który je pobrał, już je zużył, czy jeszcze dysponuje środkami, które uzyskał. W judykaturze od lat konsekwentnie przyjmuje się brak podstaw do stosowania do nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych (poza unormowaniami dotyczącymi zasad zapłaty i wysokości odsetek) przepisów Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu lub czynach niedozwolonych i związanej z tym problematyki zwrotu nienależnego świadczenia lub naprawienia wyrządzonej szkody (por. wyroki Trybunału Ubezpieczeń Społecznych: z dnia 28 września 1960 r., I TR 492/60, OSPiKA 1962, nr 6, poz. 146 i z dnia 5 kwietnia 1974 r., IV TR 218/74, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1975, nr 4, str. 79 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 września 2007 r., I UK 90/2007, OSNP 2008, nr 19-20, poz. 301; z dnia 16 grudnia 2008 r., I UK 154/2008, OSNP 2010, nr 11-12, poz. 148; z dnia 3 lutego 2010 r., I UK 210/2009, Palestra 2011, nr 1-2, str. 124 i postanowienie z dnia 26 listopada 2010 r., IV CSK 201/2010, Palestra 2011, nr 1-2, str. 124). W konsekwencji organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia nawet gdy świadczeniobiorca utracił je lub zużył w sposób niepowodujący jego wzbogacenia się, a świadomość otrzymywania nienależnego świadczenia zawsze nakazuje liczenie się z obowiązkiem takiego zwrotu. Ponadto należy zwrócić uwagę, że w utrwalonym od lat orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych przyjmuje się, iż również zasady współżycia społecznego nie mogą uzasadniać konstruowania innych zasad zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, niż wynikające z przepisów prawa ubezpieczeń społecznych. Tak jak świadczeniobiorca nie może żądać złagodzenia rygoryzmu prawa ubezpieczeń społecznych poprzez odwołanie się do konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego przewidzianej w art. 5 k.c., tak organ rentowy w oparciu o te przepisy nie jest uprawniony do zaostrzenia rygorów tego prawa (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, LEX nr 585709; z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 338 i z dnia 23 października 2006 r., I UK 128/06, OSNP 2007, nr 23-24, poz. 359).

Sąd I instancji uznał, że jako chybiony należy uznać również argument skarżącego, iż w jego przypadku doszło do przedawnienia roszczeń rolniczego organu rentowego o zwrot nienależnie pobranych przez wnioskodawcę świadczeń. Zgodnie z art. 138 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach – za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. W świetle powyższej regulacji oraz mając na uwadze, że wnioskodawca nie zawiadomił organu rentowego o osiąganiu przychodu z dodatkowego zatrudnienia od 2017 r. prawidłowo organ rentowy ustalił, że ma prawo domagać się zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres trzech lat licząc wstecz. W tej sytuacji nie doszło do przedawnienia roszczeń ZUS.

W tych okolicznościach, Sąd Okręgowy ocenił obie zaskarżone decyzje organu rentowego jako zgodne z prawem, gdyż żądanie zwrotu nienależnie wypłaconego odwołującemu świadczenia za sporny okres znajduje pełne oparcie w treści art. 104 i art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Organ rentowy prawidłowo zastosował powołane na wstępie przepisy, zaś zgłaszane przez odwołującego zarzuty wobec skarżonych decyzji nie znalazły odzwierciedlenia w zebranym materiale dowodowym.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił oba odwołania.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony K. S.. Zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości, apelant zarzucił mu naruszenie:

1/ przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, jak też poczynienie ustaleń sprzecznie z treścią materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i ustalenie, że:

- ubezpieczony został prawidłowo pouczony przez organ rentowy o obowiązku zawiadomienia go o podjęciu zatrudnienia,

- ubezpieczony miał świadomość konieczności zawiadomienia organu rentowego o podjęciu zatrudnienia,

- ubezpieczonego cechowała zła wiara co do pobierania nieprzysługujących mu w części świadczeń,

- ubezpieczony nie kwestionował okoliczności, że decyzje zawierające pouczenia zostały mu doręczone;

2/ przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. 2023 r., poz. 208 ze zm.) w związku z art. 138 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 2023 r., poz. 1251 ze zm.) poprzez zakwalifikowanie świadczeń pobranych przez ubezpieczonego jako nienależnych, jak też art. 104 ust. 1 i 2 ostatnio powołanej ustawy poprzez zmniejszenie świadczenia ubezpieczonego o kwotę przekroczenia.

W konsekwencji tych zarzutów ubezpieczony wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie zaskarżonych decyzji oraz o zasądzenie na rzecz odwołującego się kosztów postępowania według norm przepisanych. Apelant wnosił ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ nie zostały w niej przedstawione zarzuty skutkujące zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne, zarówno poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je, stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c., podstawą własnego rozstrzygnięcia, wobec czego zbędne jest ponowne ich przedstawianie.

W apelacji ubezpieczonego K. S. zostały przedstawione zarówno zarzuty naruszenia prawa materialnego, jak i procesowego. W tym miejscu należy zauważyć, że prawidłowość zastosowania lub wykładni prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na kanwie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skuteczne zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę tylko wtedy, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r., II CKN 60/97, OSNC 1997, z. 9, poz. 128; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1997 r., II CKN 188/97, LEX nr 1228728; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II CKN 525/98, LEX nr 1213499; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2000 r., II CKN 1061/98, LEX nr 749997; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2002 r., IV CKN 1547/00, LEX nr 78324 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2007 r., II CSK 273/07, LEX nr 621239).

W pierwszej kolejności należy więc się odnieść do przedstawionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., czego apelant upatrywał w dokonaniu przez Sąd I instancji ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej sprzecznie z treścią zgromadzonego materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że ubezpieczony został prawidłowo pouczony przez organ rentowy o obowiązku zawiadomienia go o podjęciu zatrudnienia, miał świadomość konieczności zawiadomienia organu rentowego o podjęciu zatrudnienia, cechowała go zła wiara co do pobierania nieprzysługujących mu w części świadczeń oraz, że nie kwestionował okoliczności, że decyzje zawierające pouczenia zostały mu doręczone.

Odnosząc się do tej ostatniej kwestii, należy stwierdzić, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że decyzje organu rentowego zawierające pouczenia zostały doręczone ubezpieczonemu. Takie ustalenie było w pełni uprawnione zwłaszcza w świetle zeznań samego K. S. złożonych na rozprawie w dniu 14 lutego 2023 r. Ubezpieczony wówczas jednoznacznie potwierdził, że co roku były mu doręczane decyzje KRUS o przeliczeniu renty, ale „nie czytał pouczeń” (k.49-49v).

W tej sytuacji należy dokonać oceny, czy ubezpieczony został prawidłowo pouczony przez organ rentowy o obowiązku zawiadomienia KRUS o podjęciu zatrudnienia oraz czy miał świadomość konieczności takiego zawiadomienia, a także czy w złej wierze pobrał nieprzysługujące mu części świadczeń.

Sąd I instancji trafnie podniósł, że w decyzjach przyznających i przeliczających świadczenie rentowe wnioskodawcy organ rentowy zamieścił pouczenia o tym, że osoba uprawniona do renty i emerytury jest zobowiązana zawiadomić KRUS o okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczeń, a w razie pobrania nienależnego świadczenia, zwrócić je. W pouczeniach tych zostało również wyjaśnione, że za działalność podlegającą obowiązkowi zgłoszenia organowi rentowemu uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Pouczeniami tymi wnioskodawca został również poinformowany, że niezawiadomienie organu rentowego o osiąganiu przychodu i jego wysokości jest okolicznością uzasadniającą obowiązek zwrotu świadczenia pobranego nienależnie. Pouczenia te są jasne i precyzyjne, posługują się zrozumiałym dla osoby ze średnim wykształceniem językiem, a więc takiej jak ubezpieczony. Na marginesie należy dodatkowo zauważyć, na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, że nie sposób uznać, iż ubezpieczony nie miał świadomości obowiązku poinformowania organu rentowego o podjęciu dodatkowego zatrudnienia, zwłaszcza, że wiedziała o tym jego żona, która ostatecznie powiadomiła organ rentowy o sytuacji ubezpieczonego dopiero przy okazji sprawy rozwodowej.

Z tych wszystkich względów zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie mógł być uznany za trafny. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że stan faktyczny w sprawie niniejszej był bezsporny. Pewnym okolicznościom wynikającym z dowodów z dokumentów oraz zeznań samego wnioskodawcy Sąd Okręgowy przypisał jednie inne znaczenie prawne od oczekiwanego przez apelanta, ale to związane jest z wykładnią i zastosowaniem przepisów prawa materialnego, o czym niżej będzie mowa.

Osią sporu w sprawie niniejszej było, czy świadczenie rentowe pobrane przez ubezpieczonego w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 grudnia 2021 r. było częściowo nienależnie pobranym w związku z przekroczeniem kwoty granicznej przychodu osiągniętego z tytułu zatrudnienia poza rolnictwem, bowiem tylko takie świadczenie podlega zwrotowi. Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie t.j. Dz.U. 2024 r., poz. 1631), osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Stosownie do art. 138 ust. 2 ostatnio powołanej ustawy, za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1/ świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2/ świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Treść obu zaskarżonych decyzji pozwala na stwierdzenie, że podstawą prawną żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia był przepis art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W świetle tego przepisu, warunkiem żądania zwrotu świadczenia jest ustalenie, że po pierwsze, zostało ono wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do niego albo wstrzymanie wypłaty tego świadczenia w całości lub części. Po wtóre, osoba, która pobrała to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania, przy czym wiedza świadczeniobiorcy o braku prawa do pobierania świadczenia w całości lub części ma wynikać z pouczenia organu rentowego.

Analiza treści obu zaskarżonych decyzji oraz pozostałych decyzji powołanych przez Sąd I instancji (decyzje – k. 36, 37, 44, 54, 71, 91-92 akt KRUS) nie pozostawia wątpliwości, że pozwany organ rentowy pouczył ubezpieczonego K. S., iż w celu ustalenia, czy nie zachodzą okoliczności powodujące zawieszenie emerytury/renty lub zmniejszenie jej wysokości, jest on zobowiązany powiadomić jednostkę organizacyjną KRUS m.in. o podjęciu zatrudnienia i wysokości osiąganego przychodu.

Sąd Apelacyjny podziela utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że zwrot: „osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania”, o którym mowa w art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie może być rozumiany dosłownie; chodzi tu o klasyczne pouczenie, w którym organ rentowy informuje ubezpieczonego, że utraci prawo do świadczenia albo jego wypłaty w całości lub części, gdy wystąpią okoliczności, które zgodnie z przepisami prawa spowodują utratę tego prawa. Pouczenie to nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności wskazanych w licznych przepisach wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. Pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, by pobierający świadczenie mógł odnieść je do swojej sytuacji. Pouczenie może więc polegać na przytoczeniu przepisów określających te okoliczności. Zważywszy na funkcję, jaką pouczenie odgrywa w normatywnej konstrukcji nienależnie pobranego świadczenia, warunkiem uznania, że ubezpieczony pobrał takie nienależne świadczenie jest ustalenie przez sąd, iż pobierający świadczenia wiedział (został pouczony) o braku prawa do ich pobierania (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11 stycznia 2005 r., I UK 136/04, OSNP 2005, nr 16, poz. 252; z dnia 14 marca 2006 r., I UK 161/05, OSNP 2007, nr 5-6, poz. 78; z dnia 4 września 2007 r., I UK 90/07, OSNP 2008, nr 19-20, poz. 301; z dnia 10 czerwca 2008 r., I UK 394/07, LEX nr 494135; z dnia 12 sierpnia 2009 r., II BU 9/09, LEX nr 532127; z dnia 25 czerwca 2010 r., II UK 66/10, LEX nr 619642; z dnia 3 lutego 2016 r., I UK 63/15, LEX nr 2050672; z dnia 31 stycznia 2019 r., III UK 22/18, LEX nr 2617382).

Zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy pozwala na stwierdzenie, że ubezpieczony K. S. został prawidłowo pouczony o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje utratę prawa do świadczenia lub prawa do jego wypłaty w całości lub części. Stosowne pouczenie odpowiadające w/w warunkom zostało zamieszczone na odwrocie decyzji organu rentowego z dnia 12 grudnia 2000 r. przyznającej rentę rolniczą od dnia 1 stycznia 2001 r., jak również w kolejnych w/w decyzjach przeliczających to świadczenie. Pouczenie to w dostatecznie jasny i precyzyjny sposób wskazywało jakie okoliczności powodują ustanie, zawieszenie świadczenia rentowego. Wprawdzie w treści pouczenia wymieniono rozmaite okoliczności skutkujące ustaniem prawa do świadczenia lub jego zawieszeniem, jednak okoliczności te zostały zdefiniowane w sposób czytelny, wyraźny i nie powodujący trudności z przypisaniem ich do konkretnej sytuacji faktycznej. Ubezpieczony, zarówno w postępowaniu przed Sądem I instancji, jak i w apelacji, nie wykazał, że pouczenie zawarte w powołanych wyżej decyzjach organu rentowego było dla niego niezrozumiałe.

Za uznaniem, że pouczenie zamieszczone w doręczonych apelantowi decyzjach KRUS nie było dla ubezpieczonego zrozumiałe, nie może przemawiać to, że nie zapoznał się on z tymi pouczeniami, o czym zeznał na rozprawie w dniu 14 lutego 2023 r. (k. 49-49v). Istotne dla oceny świadomości ubezpieczonego o ciążącym na nim obowiązku zawiadomienia KRUS o podjęciu zatrudnienia jest bowiem to, czy miał możliwość zapoznania się z pouczeniami zawartymi w doręczonych mu decyzjach organu rentowego. Stworzenie ubezpieczonemu takiej możliwości jest tożsame z zapoznaniem się z tym pouczeniem.

Trafnie Sąd Okręgowy podniósł, że cechą nienależnie pobranego świadczenia w rozumieniu art. 138 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest świadomość (zła wiara) świadczeniobiorcy co do nieprzysługiwania świadczenia w całości lub części od początku, tj. od przyznania prawa do świadczenia albo w następstwie później zaszłych zdarzeń. O istnieniu tej świadomości przesądza dokonanie przez organ rentowy pouczenia świadczeniobiorcy o okolicznościach ustania lub zawieszenia prawa do świadczenia albo wstrzymania wypłaty świadczenia. Należy podkreślić, że niezapoznanie się przez świadczeniobiorcę z doręczonym mu pouczeniem albo błędne zrozumienie pouczenia obciąża osobę pobierającą świadczenie (por. powołany przez Sąd Okręgowy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2010 r., II UK 149/10, LEX nr 786385).

Na powyższą ocenę nie ma wpływu podniesiona w apelacji okoliczność, że organ rentowy miał dostęp do wszelkich danych w zakresie podlegania ubezpieczeniu przez K. S. oraz nie powiadomił ubezpieczonego, a także nie podjął czynności mających na celu wcześniejsze powiadomienie ubezpieczonego o przekroczeniu limitu przychodu, o którym mowa w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Należy z całą mocą podkreślić, że przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie nakładają na rolniczy organ rentowy obowiązku informowania świadczeniobiorców o przekroczeniu przez nich limitu przychodu, o którym mowa w ostatnio powołanym przepisie. Co więcej, organ rentowy może dochodzić zwrotu nadpłaconych świadczeń także wtedy, gdy wypłaty dokonał, mimo istnienia okoliczności, o których mógł powziąć wiadomość na podstawie akt rentowych, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania i nie powiadomiła organu rentowego o zaistnieniu okoliczności o braku prawa do wypłaty świadczenia w całości lub części (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2019 r., III UK 353/18, LEX nr 3584468).

W pozostałym zakresie K. S., odwołując się do przepisu art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, powołał się na swoją trudną sytuację życiową sprawiającą, że nie jest wzbogacony. Zgodnie z art. 138 ust. 6 ostatnio powołanej ustawy organ rentowy może m.in. odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności. Jest to jeden z nielicznych przepisów ubezpieczeniowych pozwalających organowi rentowemu kierować się zasadami współżycia społecznego. Sąd Apelacyjny podziela wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2010 r., II UK 168/09 (LEX nr 583810) pogląd, że ocena organu rentowego, czy zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności uzasadniające odstąpienie od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń, nie jest wyłączona spod kontroli sądowej. Jednakże w uzasadnieniu powołanego wyroku Sąd Najwyższy również przyjął, że rozpoznając odwołanie od decyzji orzekającej o obowiązku zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia sąd nie powinien oceniać zasadności tego rozstrzygnięcia w aspekcie regulacji art. 138 ust. 6 ustawy emerytalnej. Odstąpienie od żądania zwrotu dotyczy kwot świadczeń nienależnie pobranych, a co za tym idzie dopóki nie zostanie prawomocnie rozstrzygnięte, czy kwoty, których zwrotu żąda organ rentowy, można uznać za nienależnie pobrane, dopóty nie ma możliwości zastosowania art. 138 ust. 6 ustawy emerytalnej. Jeśli skarżący kwestionuje decyzję uznającą pobrane przez niego w okresie trwania stosunku pracy świadczenia emerytalne za nienależne to taki przedmiot decyzji wyznacza granice sporu w sprawie sądowej. Jeśli kwestia odstąpienia od żądania zwrotu tych świadczeń nie stanowiła elementu stosunku prawnego będącego przedmiotem zaskarżonej decyzji to może ona zaktualizować się dopiero po prawomocnym rozstrzygnięciu sporu sądowego co do prawidłowości uznania świadczeń za pobrane nienależnie, na wniosek ubezpieczonego, który wskaże okoliczności uzasadniające jego zdaniem odstąpienie od żądania zwrotu kwot pobranych świadczeń w całości lub w części. Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji uznającej świadczenia za pobrane nienależnie nie ma zatem nie tylko obowiązku, ale i uprawnienia do badania kwestii odstąpienia od żądania zwrotu tych kwot w myśl art. 138 ust. 6 ustawy emerytalnej. Stanowisko to zostało podtrzymane w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2011 r., I UK 39/11 (LEX nr 1043985). Podzielając ten pogląd Sąd Apelacyjny stwierdza, że dopóki ubezpieczony kwestionował fakt nienależnego pobrania świadczeń, dopóty nie było podstaw do zastosowania przepisu art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dopiero po uprawomocnieniu się decyzji ustalającej obowiązek zwrotu świadczenia organ rentowy będzie mógł rozważyć odstąpienie od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń.

Mając to wszystko na uwadze, zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 138 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 oraz art. 104 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 52 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, należało uznać za całkowicie chybiony.

Zaskarżony wyrok w pełni odpowiada prawu, a apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu, czemu Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., dał wyraz w sentencji wyroku.