Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia	SA Elżbieta Czaja (spr.)
Sędziowie:	SA Małgorzata Rokicka - Radoniewicz SA Małgorzata Pasek
Protokolant: protokolant sądowy Joanna Malena

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2016 r. w Lublinie

sprawy A. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o wyrażenie zgody na opłacanie po terminie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe

na skutek apelacji A. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 7 stycznia 2016 r. sygn. akt VII U 1502/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i wyraża zgodę na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za maj 2015 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzecz A. J. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Elżbieta Czaja Małgorzata Pasek

Sygn. akt III AUa 253/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 lipca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych w B. nie wyraził A. J. zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc maj 2015r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył A. J. zarzucając naruszenie art. 14 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wskazał, że skutkiem odmowy wyrażenia zgody na opłacenie składki chorobowej po terminie jest pozbawienie go prawa do zasiłku chorobowego za okres od 01maja 2015r. do 31.05.2015r., którego wypłaty się domagał.

ZUS wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 7 stycznia 2016 roku Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

A. J. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą polegającą na nadzorze i projektowaniu budynków od ok. 15 lat. Jednocześnie z prowadzoną działalnością był zatrudniony w oparciu o umowę o pracę do 30.04.2015r. Pracodawca opłacał za wnioskodawcę wszystkie obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie chorobowe. Z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej wnioskodawca opłacał jedynie składkę zdrowotną. Na początku stycznia 2015r. wnioskodawca otrzymał skierowanie na zabieg operacyjny – wycięcie kości martwiaka stopy. Zabieg miał miejsce 7 stycznia 2015r. Od tego czasu wnioskodawca nieprzerwanie korzystał ze zwolnienia lekarskiego. Z uwagi na to, że pracodawca uprawniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia w razie choroby nie realizował z powodu trudności finansowych wypłaty należnych wnioskodawcy świadczeń ZUS decyzją z 15.04.2015r. przyznał wnioskodawcy zasiłek chorobowy za okres od 21.01.2015r. do 28.04.2015r.

W tym czasie nadal była formalnie prowadzona pozarolnicza działalność gospodarcza i terminowo opłacana z tego tytułu składka zdrowotna. Naliczaniem składki zajmowało się biuro rachunkowe, z którego pomocy od wielu lat korzystał a fizycznie składkę wnioskodawca opłacał przelewem z własnego konta przez internet.

Po ustaniu stosunku pracowniczego z dniem 30.04.2015r. wnioskodawca nadal od 1 maja 2015r. do 31 maja 2015r. przebywał na zwolnieniu lekarskim i złożył do ZUS wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego. Pozostawał w przekonaniu, że po zakończeniu zatrudnienia nadal jest uprawniony do korzystania z zasiłku chorobowego. Po 10 maja 2015r. otrzymał ze swojego biura rachunkowego informację, że w związku z ustaniem stosunku pracowniczego ustało jego ubezpieczenie chorobowe.

ZUS odmówił wypłaty zasiłku w związku z ustaniem obowiązkowych ubezpieczeń pracowniczych i prowadzeniem pozarolniczej działalności a wnioskodawca zaskarżył decyzję w tym zakresie do Sądu Rejonowego w Lublinie, gdzie aktualnie postępowanie zostało zawieszone do czasu rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Po otrzymaniu decyzji ZUS odmawiającej wypłaty zasiłku chorobowego na okres maja 2015r. wnioskodawca w dniu 19 maja 2015r. złożył wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od 1 maja 2015r. Jednocześnie z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej zgłosił się do wszystkich ubezpieczeń. Składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za maj 2015r. została opłacona 17 czerwca 2015r. wraz z pozostałymi składkami na pozostałe ubezpieczenia społeczne. Wnioskodawca twierdził, że opłacił składkę po terminie z tego powodu, że nie miał pieniędzy na jej opłacenie. Z powodu choroby faktycznie nie prowadził działalności i nie miał dochodu. Gdy dowiedział się, że jego ubezpieczenie ustało pożyczył pieniądze i opłacił wszystkie składki.

W dniu 24.06.2015r. A. J. złożył do ZUS wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za maj 2015. W uzasadnieniu wniosku wskazał, że przyczyną opłaty po terminie składki za powyższy miesiąc była długotrwała choroba i pobyt w szpitalu oraz powstałe przez to braki finansowe w firmie.

Pismem z dnia 25.06.2015r. ZUS poinformował wnioskodawcę, że zgoda nie została wyrażona, gdyż zdaniem organu wnioskodawca nie wykazał w sposób dostateczny, iż zaistniała sytuacja wyjątkowa i wystąpiła z przyczyn obiektywnych. Jednocześnie poinformowano, że tym samym wnioskodawca nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 19 maja 2015r.

Następnie w dniu 29.06.2015r. A. J. wystąpił do ZUS z wnioskiem o przywrócenie płatnego okresu składkowego w terminie 1 do 18 maja 2015r., wskazując, że nie mógł dopełnić formalności związanych ze zgłoszeniem do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w terminie ze względu na chorobę (operacja stopy). Zgłoszenie zostało przekazane po interwencji wnioskodawcy w biurze rachunkowym.

W odpowiedzi na powyższe ZUS skarżoną decyzją nie wyraził zgody na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc maj 2015r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Zdaniem organu pomimo przebywania na zwolnieniu lekarskim nie było przeszkód w złożeniu dyspozycji przelewu składki w terminie, który zapewniłby wpływ na rachunek bankowy ZUS najpóźniej w dniu 10.06.2015r.

Aktualnie wnioskodawca nadal prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu opłaca składki na ubezpieczenia społeczne.

Sąd uznał, że odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DZ.U. z 2105r., poz.121 z póź.zm.) dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 5 czyli osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Z kolei z art. 14 ust. 1 wynika, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a. Ten zaś wskazuje, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4, czyli w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, z zastrzeżeniem ust. 5, z którego wynika, że osoby, które są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności, zgłaszają wniosek o objęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym.

Ewidentnie jednak objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą następuje nie wcześniej niż od dnia w którym wniosek został złożony, co w przypadku wnioskodawcy nastąpiło 19 maja 2015r. Skuteczne objecie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od tej daty nastąpiłoby w przypadku terminowego opłacenia składki na to ubezpieczenie, co w okolicznościach tej sprawy wobec opłacania składek jedynie za wnioskodawcę powinno mieć miejsce stosownie do treści art. 47 ust. pkt 1 do 10 dnia następnego miesiąca – dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie.

Tymczasem wnioskodawca zgłaszając się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w dniu 19 maja 2015r. należną składkę opłacił dopiero w dniu 17 czerwca 2015r. W takiej sytuacji stosownie do uregulowania wynikającego z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność.

Sąd zaznaczył, że w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Zgoda może dotyczyć jedynie opłacenia składki po terminie ale już nie przyjęcia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z datą wcześniejszą niż wynikającą z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa. Oznacza to, że w przypadku wyrażenia zgody na opłacenie składki chorobowej po terminie dałoby ten skutek, że wnioskodawca objęty zostałby ubezpieczeniem chorobowym od dnia 19 maja 2015r. a nie od dnia 01 maja 2015r. Analiza przepisów nie pozwala na przyjęcie, iż ZUS ma kompetencję do wyrażania zgody na przyjęcie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od daty wcześniejszej niż data złożenia wniosku.

W niniejszej sprawie zgoda na opłacenie składek po terminie nie została wyrażona. W ocenie Sądu decyzja ta była słuszna. W przypadku wnioskodawcy nie występują argumenty uzasadniające taką zgodę. Przede wszystkim wnioskodawca ubiegając się o taką zgodę wskazywał, że przyczyną nieopłacenia składki w terminie był jego stan zdrowia wynikający z przebytej operacji stopy i faktu przebywania na zwolnieniu lekarskim a w konsekwencji wobec nie wykonywania działalności brak środków finansowych. W toku postepowania dodany został argument braku ze strony obsługującego go biura rachunkowego prawidłowej informacji o ustaniu ubezpieczenia chorobowego w związku z zakończeniem stosunku pracowniczego.

Bezspornie wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim od stycznia 2015roku. Jednakże fakt zwolnienia lekarskiego nie stał na przeszkodzie w terminowym comiesięcznym opłacaniu składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu nadal formalnie prowadzonej pozarolniczej działalności. Wnioskodawca od wielu lat korzystał z pomocy biura rachunkowego, które naliczało mu składki, a sam proces opłacania składek polegał na tym, że drogą internetową z własnego konta dokonywał przelewów na konto ZUS, co nie wymagało znacznego wysiłku a nawet opuszczania miejsca zamieszkania a jedynie podjęcia prostej znanej czynności. Na tej zasadzie wnioskodawca dokonał opłacenia należnej składki zdrowotnej we wszystkich miesiącach kiedy przebywał na zwolnieniu lekarskim. Zatem samo pozostawanie na zwolnieniu lekarskim z powodu stanu zdrowia wynikającego z operacji stopy w styczniu 2015 roku nie mogło mieć wpływu na możliwość wykonania technicznej czynności wysłania drogą internetową w czerwcu 2015 roku polecenia przelewu składki chorobowej. Oczywiście w związku z przebywaniem na zwolnieniu lekarskim wnioskodawca nie miał możliwości uzyskiwania dodatkowych dochodów z działalności gospodarczej ale nie jest też przekonujący argument, że nie posiadał środków finansowych na opłacenie składki w terminie ,bowiem został mu przyznany przez ZUS zasiłek chorobowy za cały okres niezdolności do pracy obejmujący styczeń-kwiecień 2015r. w miejsce nie wywiązującego się z tego obowiązku zakładu pracy. Tak wiec część tej należności wnioskodawca mógł przeznaczyć na opłacenie składki w terminie. Nie został też w sposób wiarygodny udowodniony zarzut, że wnioskodawca został niewłaściwie poinformowany przez obsługujące go biuro o ustaniu ubezpieczenia chorobowego. W tym zakresie wnioskodawca poza złożeniem oświadczenia nie przedstawił żadnych dowodów. Jednakże nawet gdyby wnioskodawca z opóźnieniem został poinformowany o ustaniu ubezpieczenia chorobowego ze stosunku pracowniczego to i tak ta informacja ma znaczenie dla daty objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu pozarolniczej działalności ale nie dla daty opłacenia z tego tytułu składek. Zgłoszenie do ubezpieczenia nastąpiło 19 maja a termin do opłacenia składki z tego tytułu upływał 10 czerwca. Na zapłatę składki biuro nie miało żadnego wpływu gdyż przedstawienie środków pieniężnych leżało wyłącznie w gestii płatnika czyli samego wnioskodawcy.

Okoliczność, że wnioskodawca dotychczas terminowo opłacał składkę zdrowotną z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie ma znaczenia dla oceny związanej z przywróceniem terminu do opłacenia składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Przeciwnie terminowe opłacenie tej składki w okresie zwolnienia lekarskiego świadczy o tym, że istniały możliwości opłacenia także terminowo składki chorobowej. Bez znaczenia również dla rozstrzygnięcia sprawy jest fakt, że przez okres aktywności zawodowej pracodawca opłacał składki na ubezpieczenia wnioskodawcy.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zawiera uzasadnionych podstaw i dlatego na mocy cytowanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji.

Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca zaskarżając wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucał:

- naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. poprzez zaniechanie rozpoznania przyczyn i błędnej podstawy odmowy udzielenia przez ZUS zgody na opłacenie składek po terminie. Wnioskodawca podnosi, że nie był nowym podmiotem gospodarczym tzn. nie rozpoczął pozarolniczej działalności w dniu 1.05.2015 roku, natomiast jego wniosek z dnia 19 maja 2015 roku dotyczył objęcia go dodatkowym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, a w związku z zakończeniem stosunku pracy z dniem 30 kwietnia 2015 roku był nadal objęty ubezpieczeniami społecznym w pełnym zakresie z tytułu zatrudnienia aż do chwili wyczerpania okresu zasiłkowego. Zdaniem skarżącego, organ rentowy miał obowiązek poinformowania wnioskodawcy o braku podstaw do objęcia go dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie pobierania zasiłku chorobowego z tytułu wcześniejszej umowy o pracę (po dniu 30.04.2014 roku) i dalszej niezdolności do pracy.

Skarżący wnosił o uchylenie wyroku oraz poprzedzającej do decyzji i przekazani a sprawy do organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja jest zasadna.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia czy w stosunku do A. J. zaistniały okoliczności uzasadniające wyrażenie zgody na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie. Nie było sporne bowiem, że wnioskodawca zgłaszając się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w dniu 19 maja 2015r. należną składkę opłacił dopiero w dniu 17 czerwca 2015r. W takiej sytuacji doszło do jej nie uiszczenia w terminie w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).

Zgodnie z treścią tego przepisu w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie.

Wnioskodawca zarówno w toku postepowania przed Sądem I instancji, jak również uzupełniająco przesłuchany w postępowaniu apelacyjnym (k. 44) wskazywał, że przyczyną opłaty po terminie składki była długotrwała choroba i pobyt w szpitalu oraz utrata pracy i powstałe przez to braki finansowe, a nadto, brak należytej informacji o formalnościach koniecznych do pozostania w ubezpieczeniu chorobowym po ustaniu zatrudnienia w przypadku jednoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy wadliwie uznał, że wskazywane przez ubezpieczonego okoliczności nie uzasadnia zastosowania przedmiotowej ulgi.

Z dokonanych ustalań wynika , że stosunek pracy łączący wnioskodawcę z firmą (...) w B. uległ rozwiązaniu z dniem 30.04.2015r. Na początku stycznia 2015r. wnioskodawca otrzymał skierowanie na zabieg operacyjny, który odbył się 7 stycznia 2015r. i od tego czasu wnioskodawca nieprzerwanie korzystał ze zwolnienia lekarskiego. Z uwagi trudności finansowe pracodawca nie realizował wypłaty należnych wnioskodawcy świadczeń, natomiast ZUS decyzją z 15.04.2015r. przyznał wnioskodawcy zasiłek chorobowy za okres od 21.01.2015r. do 28.04.2015r. Po ustaniu stosunku pracowniczego z dniem 30.04.2015r. wnioskodawca nadal od 1 maja 2015r. do 31 maja 2015r. przebywał na zwolnieniu lekarskim, pozostając w przekonaniu, że po zakończeniu zatrudnienia nadal jest uprawniony do korzystania z zasiłku chorobowego.

W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych nie określono przesłanek uzasadniających "wyrażenie zgody" na opłacenie składek po terminie. Nie budzi jednak wątpliwości, że ocena tej przesłanki musi być dokonana według sprawdzalnych i sprawiedliwych kryteriów. Przepisy nie uzależniają też wyrażenia zgody od braku winy po stronie wnioskodawcy. Ustawa wymaga jedynie, aby był to przypadek uzasadniony, czyli taki, który obiektywnie usprawiedliwia i tłumaczy dlaczego składka nie została zapłacona w terminie.

Zdaniem Sąd Apelacyjnego w niniejszym przypadku takie usprawiedliwione i uzasadnione okoliczności zaistniały. Przyczyną nie opłacenia składki było w szczególności przeoczenie przez ubezpieczonego konieczności "dopytania" się o składki na ubezpieczenie chorobowe po ustaniu stosunku pracy w sytuacji jednoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej i przebywania nieprzerwanie na zwolnieniu lekarskim. Przeoczenie to niewątpliwie było wynikiem stanu zdrowia odwołującego i jej trudnej sytuacji, związanej z utratą pracy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego uchybienie takie może zdarzyć się nawet osobie korzystającej z pomocy biura rachunkowego, zwłaszcza, że pomoc taka ograniczona była jedynie do obliczania wysokości składek. Nadto nie bez znaczenia jest szczególna sytuacja wnioskodawcy w przedmiotowym czasie. Wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim po zabiegu operacyjnym, utracił pracę stanowiącą jego źródło dochodów. Niewątpliwie okoliczności te mogły w znacznym stopniu osłabić możliwość należytego dbania o własne sprawy.

Przepis art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem, w tym znaczeniu że niejako automatycznie prowadzi do wyłączenia z ubezpieczenia, bez względu na okoliczności. Trzeba zatem wziąć pod uwagę te szczególne wypadki, gdy z przyczyn niezależnych uiszczenie składki nie następuje. Jest to tym bardziej uzasadnione gdy niedopatrzenie to zostaje naprawione, nie ma ono charakteru działania specjalnego, mającego niejako "oszukać" system ubezpieczeń społecznych, a nadto w historii płatnika zdarzenie to jest jednorazowe. Z tych też względów, w ocenie Sądu Apelacyjnego, w przypadku wnioskodawcy zachodzi uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak sentencji.

Orzeczenie o kosztach uzasadnia art. 98 k.p.c.