Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 18 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Katarzyna Mirek - Kwaśnicka

Sędziowie: SO Joanna Świerczakowska

SO Małgorzata Szeromska (spr.)

Protokolant: Katarzyna Lewandowska

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2018r. na rozprawie w P.

sprawy z wniosku E. K.

z udziałem E. S. (1), E. D., W. D., M. K., R. K., R. D., A. D. (1), D. D. (1), K. D. (1), A. D. (2), B. Ż. i K. Ż.

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez uwłaszczenie

na skutek apelacji E. S. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 21 lutego 2018 r.

sygn. akt I Ns 526/15

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 4 i podwyższyć przyznaną kwotę do 1.800 (jeden tysiąc osiemset) zł;

2.  w pozostałej części oddalić apelację;

3.  przyznać adwokat Romie (...) kwotę 900 (dziewięćset) złotych zwiększoną o podatek VAT tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną E. S. (1) z urzędu w II instancji, którą to kwotę nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Płocku;

4.  przyznać adwokat M. W. kwotę 900 (dziewięćset) złotych zwiększoną o podatek VAT tytułem wynagrodzenia za sprawowanie funkcji kuratora W. D. w II instancji, którą to kwotę nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Płocku;

5.  oddalić wniosek wnioskodawczyni o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za II instancję.

Sygn. akt IV Ca 589/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Płocku postanowieniem z dnia 21 lutego 2018 r. stwierdził, że J. D. (1), córka J. i S. małżonków G., nabyła w trybie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z dniem 4 listopada 1971 r. własność nieruchomości położonej we wsi G. S. nr 33 w gminie M., złożonej z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...) dla których w Sądzie Rejonowym w Płocku VI Wydział Ksiąg Wieczystych jest założony zbiór dokumentów nr (...).

Istotne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia były następujące:

Umową darowizny z dnia 11 listopada 1948 r. J. i S. małżonkowie G., dziadkowie wnioskodawczyni, darowali swoje córce E. G. i jej przyszłemu mężowi J. S. w równych częściach działkę gruntu we wsi G., powiat (...), o powierzchni 13 hektarów 4370 m2, pochodzącą z osad włościańskich, wraz ze znajdującymi się na tej działce budynkami, zasiewami, drzewami rosnącymi, z całym inwentarzem martwym, jak również inwentarzem żywym – dwoma końmi i jedną krową. Na mocy przedmiotowej umowy obdarowani zostali zobowiązani do wyrównania córkom i wnukom obdarowanych udziałów majątkowych w naturze. Dla przedmiotowych osad włościańskich zapisanych w tabeli likwidacyjnej pod nr 2 i 33 z budynkami o obszarze 13 ha 4370 m2 położonych we wsi G. prowadzony był zbiór dokumentów (...). J. G. i J. D. (2) zawarli małżeństwo 23 stycznia 1951roku. W 1951 roku E. i J. małżonkowie S., w zamian za spłatę, w drodze umowy nieformalnej, darowali J. i J. D. (2), wydzieloną z nieruchomości otrzymanej od rodziców, działkę gruntu o powierzchni 1,90 ha. 24 listopada 1974 r. dla nieruchomości o pow. 10,71 ha składającej się z działek o numerze (...) na rzecz E. S. (2) i J. S. został wydany akt własności ziemi. Na działki (...) na rzecz J. i J. D. (2) nie wydano aktu własności ziemi w trybie ustawy z dnia 4 listopada 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Wezwania kierowano do J. D. (2), który już nie żył. Umową przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 25 października 1986 r. E. i J. małżonkowie S. własność całego gospodarstwa rolnego, tj. zabudowanej nieruchomości rolnej położonej we wsi G., gmina M., powiat (...), zawierającej 10, 53 ha powierzchni, oznaczonej już jako działki gruntu nr (...), przenieśli nieodpłatnie na rzecz swojego syna E. S. (1). Na przedmiotowej nieruchomości E. S. (1) ustanowił na rzecz E. i J. małżonków S. dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie zamieszkiwania z jednej izbie od strony zachodniej domu mieszkalnego, ogrzanej i oświetlonej. Dla przedmiotowej nieruchomości została założona księga wieczysta nr KW (...). J. i E. oświadczali, ze nie są właścicielami ani posiadaczami żadnej innej nieruchomości.

Małżonkowie D. objęli nieruchomość o nr (...) w posiadanie w 1951 roku. Wybudowali na niej dom i zamieszkali w (...), po sąsiedzku z E. S. (2), która pozostała na siedlisku po rodzicach. D. gospodarzyli na tej ziemi. J. D. (2) zmarł 1963roku, pozostawiając żonę J. i pięcioro małoletnich dzieci: E. (K.), A. (K.), K., E. i W.. J. żyła skromnie. Przy pracach w gospodarstwie pomagali jej rodzice. Nie miała swoich narzędzi rolniczych. Chowała świnie, krowę. Miała drób. Utrzymywała się jednak głownie z pracy u gospodarzy, którzy w zamian za jej pracę obrabiali jej ziemię. Ona decydował co i kiedy zasiać. Na początku lat osiemdziesiątych J. D. (1) podjęła pracę pod W., ziemię wydzierżawiła. Jej dzieci wyprowadziły się. Nikt nie zgłaszał pretensji ani praw do tej ziemi. W 1981 roku J. D. (1) sprzedała, umową nieformalną, swojej siostrze E. S. (2) działkę o pow. 0.86ha, na której pobudowany był dom. W sierpniu 1987 roku J. D. (1) sprzedała siostrze E. S. (2), postały 1 ha. Za sprzedaż ziemi otrzymała łącznie 100.000 zł. Na nieruchomość wprowadził się syn E. i J.- Z. S. i jego żona A. z dziećmi. J. D. (1) zmarła w dniu 4 lutego 1993 r. w P.. Spadek po niej wraz z wchodzącym w jego skład gospodarstwem rolnym na podstawie ustawy nabyły dzieci: E. K., A. K., K. D. (2), E. D. i W. D. w 1/5 części każdy z nich. Od 2011 r. nieruchomość objęta niniejszym wnioskiem jest zamieszkiwana przez B. i K. małżonków Ż., którzy są zainteresowani kupnem przedmiotowej nieruchomości.

Zbiór Dokumentów o nr (...) obejmował działkę o numerze (...) o łącznej pow. 13,4370ha. Ze zbioru tego wyłączono działki o numerze (...)- o pow. 0,86ha i urządzono księgę wieczystą o nr (...), działkę o nr (...)- o pow. 5,20 i (...) – o pow. 0,5944 ha i dla nich urządzono księgę wieczystą o numerze KW (...), działkę o nr ew. (...) o pow. 2.7852ha i urządzono księgę wieczystą o nr KW (...), działkę o nr (...)- o pow.1.5909ha i urządzono księgę wieczystą o nr kW (...), działkę o nr ew. (...) o pow. 0,3941ha i urządzono księgę wieczystą o nr KW (...). Podział działki (...) nastąpił w 1994roku, a zmiana numeracji działek w 1960 roku w wyniku praz związanych z założeniem ewidencji gruntów. Działka (...) o pow. 1,0636 ha i 34 o pow. 0,8484ha pozostała w zbiorze dokumentów. Wznowione granice działek odpowiadają granicom ujawnionym w ewidencji gruntów, a powierzchnia działek we wznowionych granicach odpowiada powierzchni działek ujawnionej w rejestrze gruntów.

W ocenie Sądu Rejonowego spełnione zostały przesłanki art. 1 ust. 1 ustawy uwłaszczeniowej, który przewiduje nabycie własności nieruchomości rolnych, jeśli rolnicy lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku. E. i J. S. mając dokument własności, bez urządzonej księgi wieczystej, w 1951 roku nieformalną umową przenieśli własność działki (...) (dawne nr ewidencyjne: 24,40,35) o powierzchni 1,90 ha na rzecz J. i J. D. (2), którzy od tej chwili czuli się właścicielami tej ziemi. Nieruchomości, o których stanowi wniosek nigdy nie były przedmiotem postępowania uwłaszczeniowego w latach siedemdziesiątych, bowiem przesyłane dla J. D. (2) wezwania w postępowaniu uwłaszczeniowym nie mogły być skutecznie doręczone bo J. D. (2) zmarł w 1963roku. J. D. (2) jako posiadacz samoistny do dnia dzisiejszego figuruje w ewidencji gruntów i budynków. J. D. (1) natomiast nigdy w tym postępowaniu nie była wzywana. Wykaz synchronizacyjny sporządzony przez uprawnionego geodetę z dnia 26 stycznia 2015 r. wskazuje, że małżonkowie D. posiadali działki gruntu o obecnych nr ewidencyjnych (...), które od 1960 r. do 1985 r. stanowiły nr ewidencyjny (...). Na przedmiotowej nieruchomości J. i J. małżonkowie D. zachowując się jak właściciele przedmiotowej nieruchomości, zbudowali dom.

Apelację od tego orzeczenia złożył uczestnik postępowania E. S. (1), zarzucając:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie polegającą na uznaniu, że J. D. (1) była rolnikiem;

2.  naruszenie art. 1 ustawy uwłaszczeniowej poprzez jego błędne zastosowanie;

3.  przepisu § 10 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku o uwłaszczenie.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest niezasadna, a jej zarzuty chybione. Sąd Okręgowy akceptuje w całości i uznaje za własne ustalenia poczynione przez Sąd I instancji. Ustalenia Sądu Rejonowego odpowiadają analizie zgromadzonych dowodów, tym samym należało uznać, że Sąd I instancji prawidłowo oraz dokładnie przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonując trafnej ich oceny. Wbrew stawianym zarzutom Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa procesowego i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, na podstawie których wyciągnął właściwe wnioski, dające podstawę do uwzględnienia żądania. Wobec tego, powielanie oceny każdego ze zgromadzonych dowodów jest bezzasadne, a Sąd odwoławczy przedstawi jedynie motywy, jakimi kierował się uznając zarzuty apelacyjne za nieuzasadnione.

Przepisy ustawy uwłaszczeniowej przewidywały nabycie własności nieruchomości rolnej jedynie przez rolnika. Nie ma podstaw do przyjęcia, że J. D. (1) rolnikiem nie była. Była ona niewątpliwą posiadaczką nieruchomości rolnej o powierzchni 1, 90 ha, którą uprawiała. Fakt, że praca w tym gospodarstwie nie stanowiła jej jedynego źródła utrzymania, była wdową i miała na utrzymaniu pięcioro dzieci, więc podejmowała ona inne prace, w tym u okolicznych rolników nie przesądza o tym, że nie była ona rolnikiem. W tym miejscu odnieść się należy do zeznań samego apelującego E. S. (1), który w toku przesłuchania na rozprawie w dniu 7 lutego 2018 r. (k.229) zeznał, że ciotka (J. D. (1)) w 1971 r. mieszkała na tej nieruchomości, miała krowę, drób, świniaka, gospodarzyła po swojemu, najmowała się do rolników do pracy, nie miała sprzętu, chodziła do pracy do gospodarzy, zarobiła na sprzęt i za dniówkę jej pracy inni gospodarze przyjeżdżali obrobić jej działkę.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 maja 2008 r. (II CSK 72/08) stwierdził:

1. Nie każdy samoistny posiadacz nieruchomości rolnej może ubiegać się o stwierdzenie nabycia własności z mocy samego prawa na podstawie art. 1 ustawy z 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, lecz tylko ten, który charakteryzuje się przymiotem "rolnika".

2. Rolnikiem w rozumieniu ustawy z 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych jest osoba, która w dniu 4 listopada 1971 r. legitymowała się kwalifikacjami rolniczymi o charakterze praktycznym bądź teoretycznym, względnie osobiście lub przy pomocy członków rodziny (pozostających z nią we wspólności domowej) prowadziła indywidualne gospodarstwo rolne, z tym nawet zastrzeżeniem, że praca w tym gospodarstwie nie musiała stanowić dla niej stałego zatrudnienia i wyłącznego źródła utrzymania.

Wykładnia ta nie pozostawia wątpliwości, że J. D. (1) była rolnikiem w rozumieniu ustawy uwłaszczeniowej; ponieważ fakt posiadania przez nią nieruchomości rolnej w dniu 4 listopada 1971 r. został wykazany w toku postępowania, spełniła ona przesłanki zawarte w art. 1 ust. 1 tej ustawy.

Zasadny był natomiast zarzut naruszenia § 10 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie; sprawa o uwłaszczenie jest sprawą zbliżoną do sprawy o zasiedzenie, zatem stosować należy stawki jak w sprawie o zasiedzenie. W apelacji wykazano wartość przedmiotu sprawy, zatem postanowienie w tej części należało zmienić.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c., zmieniając jedynie rozstrzygnięcie o kosztach postępowania na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.