Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2019 roku.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2019 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) SA z siedzibą w B.

przeciwko E. P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 21 listopada 2018 roku, sygn. akt I C 1077/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości i nadaje mu następujące brzmienie:

„ 1. zasądza od pozwanego E. P. na rzecz powoda (...) SA z siedzibą w B. kwotę 1.144,50 ( jeden tysiąc sto czterdzieści cztery 50 /100 ) złote wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia 3 lutego 2018 roku do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałej części;

3. zasądza od pozwanego E. P. na rzecz powoda (...) SA z siedzibą w B. 421,48 ( czterysta dwadzieścia jeden 48/100 ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.”

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od powoda (...) SA z siedzibą w B. na rzecz pozwanego E. P. 182,78 ( sto osiemdziesiąt dwa 78/100 ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 99/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 listopada 2018 r. w sprawie o sygn. akt I C 1077/18 z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B. przeciwko E. P. o zapłatę oddalił powództwo w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki zasługiwała w części na uwzględnienie, co skutkowało koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia w postulowanym kierunku.

Na wstępie podnieść należy, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym. Wobec tego - zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. - skoro Sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Trzeba mieć także na uwadze, że w postępowaniu uproszczonym apelacja ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy, apelacja ograniczona wiąże Sąd Odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹ § 11 i 2 k.p.c. (tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 roku, sygn. III CZP 49/07, publ. OSNC Nr 6 z 2008 r., poz. 55; tak również M. M. w: „Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz. Orzecznictwo”, W. 2013, s. 305 – 306). Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Ponieważ Sąd drugiej instancji nie przeprowadzał postępowania dowodowego, nie zmienił ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego zaś apelacja nie zawierała zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie rozstrzygnięcia zostanie ograniczone do wyjaśnienia jego podstawy prawnej (art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. i art. 387 § 2 ¹ k.p.c.).

Odnosząc się do podniesionego przez skarżącego zarzutu wskazać należy, iż ma rację wskazując, iż doszło do uchybienia art. 385 ¹ § 1 k.c. Nie sposób bowiem zgodzić się z twierdzeniem Sądu I instancji, że zapisy umowy wiążące strony niniejszego postępowania w zakresie prowizji oraz wynagrodzenia za (...) są sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszały prawa konsumenta oraz obciążyły pozwanego ponad dopuszczalnie prawnie limity. W judykaturze uznaje się, że pod pojęciem działania wbrew dobrym obyczajom kryje się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, natomiast przez rażące naruszenie interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06, Lex nr 395247). Dokonując oceny rzetelności określonego postanowienia umowy konsumenckiej należy zawsze rozważyć indywidualnie rozkład obciążeń, kosztów i ryzyka, jaki wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadać jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone.

Na uwagę zasługuje, że zakwestionowana prowizja stanowi pozaodsetkowy koszt kredytu, a jej wysokość odpowiada właściwym przepisom, tj. art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, bowiem została ustalona w oparciu o wzór: MPKK < (K x 25%) + (K x n/r x 30%), gdzie: MPKK oznacza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu; K - całkowitą kwotę kredytu (CKK); n - okres spłaty wyrażony w dniach, a R - liczbę dni w roku. Skoro zaś sam ustawodawca w celu ochrony konsumentów zdefiniował pojęcie nadmiernych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, wskazując w ust. 3 powołanego unormowania, że nie należą się one w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu, to tym samym co do zasady należy przyjmować, że koszty mieszczące się we wskazanych ramach interesu podmiotów chronionych ustawą o kredycie konsumenckim nie naruszają. Jak słusznie zauważają apelujący, formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są nie tylko odsetki. Zresztą pełnią one także funkcję waloryzacyjną, a więc kompensują spadek wartości nabywczej pieniądze, co może mieć miejsce szczególnie w sytuacji, gdy spłata zobowiązania pieniężnego jest rozciągnięta w czasie, co miało miejsce w sprawie przedmiotowej.

Całkowity koszt kredytu obejmuje wszelkie elementy kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z określoną umową o kredyt konsumencki. Art. 5 pkt 6 lit. a - b powołanej ustawy o kredycie konsumenckim wylicza także opłaty, prowizje i marże; przy czym wyliczenie rodzajów kosztów ma charakter przykładowy. Pożyczkodawca zawarł umowę w ramach prowadzanej działalności gospodarczej nakierowanej na osiąganie zysku. Dla jego uzyskania konieczne jest przede wszystkim pokrycie kosztów działalności: wynajmu pomieszczeń, zatrudnienia pracowników, działań marketingowych, windykacyjnych, zużycia paliwa, amortyzacji samochodów służbowych, obsługi teleinformatycznej, ciężarów publicznoprawnych, zakupu koniecznego wyposażenia, materiałów biurowych, przesyłu korespondencji itp. Opłaty, marże i prowizje nie wiążą się zatem jedynie z obsługą i kosztami danego stosunku zobowiązaniowego, lecz - w stosownej części - wszelkich kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę i stanowią należne zryczałtowane wynagrodzenie za przeprowadzenie całego procesu, składającego się zarówno z czynności faktycznych, jak i prawnych, mających na celu udzielenie pożyczki. Nie bez znaczenia pozostaje również problematyka związana z niespłacalnością kredytów konsumenckich. W stosunku do instytucji pożyczkowych możliwość weryfikacji części informacji na temat potencjalnego pożyczkobiorcy jest ograniczona, a zatem towarzyszy tym instytucjom wyższe niż w przypadku banków ryzyko kredytowe, rozumiane jako zagrożenie niewywiązania się dłużnika ze zobowiązań powstałych na podstawie umowy pożyczki gotówkowej. Tym samym prowizja stanowi swego rodzaju element rekompensaty ryzyka ewentualnego braku spłaty zaciągniętej przez pożyczkobiorcę pożyczki. Warto zauważyć, że nakładając w ustawie o kredycie konsumenckim na pożyczkodawcę szereg obowiązków, ustawodawca nie wprowadził wymogu specyfikowania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja, poprzez wyliczenie konkretnych kosztów, jakie ma pokryć, ryzyka, jakie ma zabezpieczyć, planowanego zysku. Gdyby taka intencja istniała, to ustawodawca nałożyłby na instytucje pożyczkowe obowiązek zawarcia takich informacji w formularzu informacyjnym. Obowiązek taki nie jest znany także w innych branżach. Trudno również wyobrazić sobie sytuację, iż każdorazowo każdy konsument, już po kupnie lub świadczeniu usługi, neguje wysokość wynagrodzenia lub cenę, która była mu wcześniej znana, poprzez żądanie wykazania i wyliczenia, co składało się na wynagrodzenie sprzedającego czy też zleceniobiorcy, jaką część stanowiły koszty związane z działalnością przedsiębiorcy, czy z daną usługą. Podsumowując, zastrzeżenie w postanowieniach zawartej umowy prowizji jako dodatkowego kosztu pożyczki, niezależnego od odsetek kapitałowych, jest nie tylko dopuszczalne w przypadku kredytów konsumenckich, udzielanych na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez przedsiębiorców, ale także stanowi powszechnie akceptowalną praktykę rynkową, stosowaną nie tylko wśród instytucji pożyczkowych, ale także i innych instytucji sektora finansowego. Należy zgodzić się zatem ze skarżącym, że oddalając powództwo w zakresie dotyczącym całej kwoty prowizji, Sąd pierwszej instancji był bliski zastosowania względem powodów instytucji tzw. „sankcji kredytu darmowego” określonej w przepisie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, która polega na pozbawieniu kredytodawcy przychodów z tytułu kredytu konsumenckiego. Tymczasem nie może budzić wątpliwości, że na gruncie niniejszej sprawy brak było ku temu przesłanek, bowiem nie doszło do naruszenia przez pożyczkodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c ustawy o kredycie konsumenckim. W ocenie Sądu Okręgowego natomiast, można by było mówić o częściowej abuzywności rozpatrywanego postanowienia umownego, a to w zakresie, w jakim pozwany E. P. zobowiązany zostałby do zapłaty na rzecz pożyczkodawcy prowizji w wysokości przekraczającej 50 % kwoty pożyczki. Wprowadzenie do ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim art. 36a określającego maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu nie oznacza, że w każdym przypadku ustalenie tych kosztów ma nastąpić na takim właśnie maksymalnym poziomie. Konieczne jest, aby pobrana opłata ostatecznie znajdowała uzasadnienie w okolicznościach konkretnego przypadku.

Kierując się powyższymi argumentami w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał pełną sumę prowizji w kwocie 2.271 zł przy pożyczce 3.000 zł udzielonej na 30 rat za zbyt wygórowaną. Prowizja została wprawdzie uzależniona od okresu na jaki pożyczono pieniądze i współpracy z pozwanym, a więc ogólnie od ryzyka pożyczki, ale jej suma nie powinna, w ocenie Sądu, przekraczać 40 % kapitału udzielonej pożyczki. Tak określone w umowie obciążenie pożyczkobiorcy było więc dla niego rujnujące i przysparzało również pożyczkodawcy korzyści nie dających się uzasadnić żadnymi racjami. Tylko rażące zachwianie ekwiwalentności świadczeń przesądza zaś o sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Zachodziły więc podstawy do pomniejszenia przez Sąd Rejonowy prowizji o 50 % do kwoty 1.135 zł.

Nie było wszkże podstaw do pomniejszania należnego stronie powodowej roszczenia o kwotę 600 zł w związku z zawarciem usługi (...), która stanowiła fakultatywny element umowy i pozwany miał wybór w zakresie skorzystania z tego pakietu przy zawarciu umowy pożyczki. Odmowa skorzystania z pakietu nie przekładała się na to, że pozwanemu pożyczka nie zostałaby udzielona. W sytuacji zapewnienia pozwanemu możliwości swobodnego wyboru nie dochodziło do zachwiania równowagi kontraktowej stron.

Wobec powyższego zaistniały podstawy do zmiany orzeczenia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie dodatkowo od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.144,50 złotych (3.000 zł- kapitał udzielonej pożyczki + 129 zł- opłaty przygotowawczej + 1.135 zł prowizji + 600 zł (...) +780 zł odsetki umowne= 5.644,50 zł - 4.500 zł kwota zwrócona przez pozwanego= 1.144,50 zł) z umownymi odsetkami odpowiadającymi dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie w takiej sytuacji także od 03 lutego 2018 roku (tj. od dnia następnego po dniu wymagalności świadczenia) do dnia zapłaty. Dalej idące powództwo i apelacja podlegały oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

Wobec powyższego korekcie podlegało rozstrzygnięcie o kosztach procesu przed Sądem Rejonowym. W związku powyższym Sąd zasądził od pozwanego E. P. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w B. 421,48 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W postępowaniu apelacyjnym strona powodowa przy wskazanej wartości zaskarżenia wygrała w 41 %. Na koszty postępowania apelacyjnego składało się wynagrodzenie pełnomocników procesowych po obu stronach, opłata od apelacji, co stanowiło łączna kwotę 1242 złote, z czego pozwany winien ponieść 41% - 509,22 złotych, a poniósł 692 złote, więc zasądzeniu od powoda (...) S.A. z siedzibą w B. na rzecz pozwanego E. P. na podstawie art. 100 kpc podlegała różnica tj. 182,78 zł.