Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 25 lutego 2015 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Iwona Podwójniak

Sędziowie: SSO Joanna Składowska

SSR Izabela Matusiak (delegowana)

Protokolant: Magdalena Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2015 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z wniosku P. G.

z udziałem: Przedsiębiorstwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S., (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w S. i J. G.

o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej

na skutek apelacji uczestnika Przedsiębiorstwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 6 listopada 2014 roku sygn. akt Ns 1004/12

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  zasądzić od uczestnika Przedsiębiorstwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz wnioskodawcy P. G. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt I Ca 20/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. G.wystąpił do Sądu Rejonowego w Sieradzu
o stwierdzenie, że ostatecznie z dniem 1 sierpnia 2002 roku wraz z uczestniczką postępowania J. G.nabyli do wspólności majątkowej małżeńskiej przez zasiedzenie służebność gruntową przechodu i przejazdu szlakiem drożnym przebiegającym przez działkę (...), wchodzącą w skład nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o. o.w S., dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu prowadzona jest księga wieczysta nr (...)o szerokości 5 m i długości około 30 m, począwszy od ulicy (...)w S., wzdłuż północnej granicy działki nr (...). Ewentualnie wnioskodawca wniósł o ustanowienie na działce o nr (...)wchodzącej w skład nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu prowadzona jest KW (...), na rzecz każdoczesnego właściciela i użytkownika wieczystego działki o nr (...)służebności drogowej, o szerokości 5 m i długości około 30 m, począwszy od ulicy (...)w S., wzdłuż północnej granicy działki nr (...), za wynagrodzeniem jednorazowym w wysokości 10 000 zł.

Uczestnik postępowania Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w S. wniósł
o oddalenie wniosku o zasiedzenie służebności gruntowej oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 6 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy
w S.stwierdził, że wnioskodawca P. G.i uczestniczka J. G.nabyli z dniem 1 sierpnia 2002 roku na prawach wspólności ustawowej przez zasiedzenie na rzecz każdoczesnego właściciela i użytkownika wieczystego nieruchomości położonej w S.oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...)o powierzchni 0,1155 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), służebność drogi koniecznej polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez nieruchomość położoną w S.oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...) powierzchni 0,1369 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta nr (...)pasem drogi o szerokości 3,50 m i długości 23,45 m o powierzchni 0,0082 ha, o przebiegu wskazanym na będącej integralną częścią postanowienia mapie do celów prawnych, wyznaczonym punktami (...) sporządzonej przez geodetę B. Z.przyjętej do (...) Ośrodka (...)w S.w dniu 4 lutego 2014 roku za nr (...). Ponadto sąd zasądził od uczestnika Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o.w S.na rzecz wnioskodawcy P. G.kwotę 2 957 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika.

Powyższe postanowienie zapadło na podstawie ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, a których zasadnicze elementy przedstawiają się następująco.

Wnioskodawca P. G.i uczestniczka postępowania J. G.w dniu 9 stycznia 2001 roku nabyli od (...) Przedsiębiorstwa Handlowego Sp. z o.o.
z siedzibą w Z.prawo użytkowania wieczystego działki nr (...)o obszarze
11 arów 55 m ^{( 2)} wraz z własnością znajdujących się na tym gruncie naniesień. Na nieruchomości tej znajduje się pawilon handlowy, do którego dostawy towaru odbywają się od strony tzw. „zielonego ryneczku". Wnioskodawca przed dokonaniem zakupu oglądał pawilon handlowy, jak również drogę, po której wjeżdżają samochody dostarczające towar do sklepu. Samochody te wjeżdżają od strony drogi krajowej, która poprzednio nazywała się ul. (...), obecnie jest to ul. (...). Wnioskodawca nie interesował się tym, kto jest właścicielem gruntu, po którym przebiega droga. Nabywając pawilon myślał, że
z drogi, po której wjeżdżają samochody do pawilonu może korzystać każdy. Utwierdził go
w tym poprzednik, który nie miał żadnych problemów z korzystaniem z drogi będącej przedmiotem postępowania. Pawilon handlowy znajdujący się na działce nr (...)wybudowała Wojewódzka Spółdzielnia Mieszkaniowa w S.na początku lat 80. Równocześnie z wybudowaniem tego obiektu wybudowała drogi dojazdowe do niego – również drogę, której dotyczy niniejsze postępowanie – od strony obecnego „zielonego ryneczku". Była to droga betonowa. Z rysunku konstrukcyjnego nawierzchni dojazdu (znajdującego się w załączonym do akt projekcie technicznym) wynika, że dojazdy do pawilonu były wykonane na podsypce z piasku, zalane betonem żwirowym a następnie asfaltobetonem. W 1976 roku, jeszcze przed powstaniem pawilonu, w tym samym miejscu znajdowała się utwardzona droga, z której korzystali mieszkańcy S.przechodząc
i przejeżdżając na osiedle mieszkaniowe, a także w celu dojścia „na skróty" do dworca PKP. Od 1978 roku drogą tą, utwardzoną gruzem ze szlaką, przejeżdżał pracujący jako taksówkarz M. P.. Wojewódzka Spółdzielnia Mieszkaniowa miała przekonanie, że dysponuje tytułem prawnym do gruntu na realizację drogi dojazdowej do pawilonu. Z założeń techniczno-ekonomicznych pawilonu handlowego załączonych do akt wynika, że decyzją nr (...)z dnia 22 kwietnia 1978 roku Zarząd (...)Terenami w S.oddał teren lokalizacji inwestycji w wieczyste użytkowanie (...) Spółdzielni Mieszkaniowej. Na początku lat 90. pawilon został przekazany do (...)Przedsiębiorstwa Handlowego jako następcy prawnego Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu (...). W dniu 28 lutego 1998 roku nieruchomość oznaczona w ewidencji gruntów nr (...)o powierzchni 0,1369 ha, która graniczy z pawilonem handlowym i po której przebiega droga dojazdowa do pawilonu, została nabyta nieodpłatnie przez Gminę M. S.z mocy prawa, na podstawie decyzji komunalizacyjnej z dnia 29 stycznia 1998 roku. Od 11 listopada 2006 roku nieruchomość ta stanowi własność Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o.w S.. W księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości oznaczonej numerem SR1 (...)wpisane jest, że położona jest ona przy ulicy (...), mimo że znajduje się przy ul. (...). Od chwili nabycia nieruchomości przez Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o.wykonywane były na niej prace modernizacyjne, polegające na wymianie płyt na trylinkę i bieżących naprawach nawierzchni. Prace te wykonywali pracownicy Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o.w S..
W okresie kwiecień - listopad 2010 roku przebudowany został zjazd na nieruchomość nr (...)z drogi krajowej - ul. (...) (...). Jest to zjazd publiczny. Pismem z dnia 2 sierpnia 2012 roku posiadacz zależny nieruchomości wnioskodawcy, J. M.Polska z siedzibą w K., poinformował wnioskodawcę o wystąpieniu przeciwko niemu przez właściciela nieruchomości obciążonej z groźbą odcięcia dostępu do drogi, co w konsekwencji uniemożliwiłoby prowadzenie na nieruchomości działalności gospodarczej i korzystanie z nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem. Droga, po której odbywają się dostawy towaru do pawilonu ma długość 23,45 m oraz szerokość 3,50 m. Powierzchnia drogi wynosi 0,0082 ha i została oznaczona punktami (...) na mapie do celów prawnych, sporządzonej przez uprawnionego geodetę B. Z.i przyjętej do (...) Ośrodka (...)w S.w dniu 4 lutego 2014 roku za nr 101.16-(...).

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie zgromadzonych w aktach dokumentów oraz w oparciu o zeznania świadków i stron.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd pierwszej instancji w powołaniu na treść art. 292 k.c. stwierdził, że wniosek zasługuje na uwzględnienie. W rozpoznawanej sprawie ustalono, iż poprzednik prawny wnioskodawcy Wojewódzka Spółdzielnia Mieszkaniowa w S. już podczas prac budowlanych na początku lat 80. utwardziła szlak drogowy prowadzący od drogi publicznej poprzez nieruchomość stanowiącą obecnie własność Przedsiębiorstwa (...). Utwardzenie drogi, a w zasadzie jej wybudowanie podyktowane było koniecznością dowozu do pawilonu handlowego towarów przy użyciu samochodów ciężarowych. Przesłuchani w toku postępowania świadkowie potwierdzili, że poprzednik wnioskodawcy Wojewódzka Spółdzielnia Mieszkaniowa utwardziła drogę już podczas prac budowlanych. Okoliczność tę potwierdza załączona do akt sprawy dokumentacja architektoniczno-budowlana pawilonu handlowego, jak i zeznania przesłuchanej w charakterze strony Prezes (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...). W omawianym zakresie – zdaniem Sądu pierwszej instancji – bez znaczenie pozostaje fakt późniejszych remontów nawierzchni tej drogi wykonywanych przez Gospodarstwo (...) przy Urzędzie Miasta S., jak i uczestnika Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. Posiadanie wykonywane przez wnioskodawcę P. G. i jego żonę J. G. nosiło znamiona posiadania w dobrej wierze. Małżonkowie nabywając nieruchomość – pawilon handlowy byli przekonani, że nabywają go wraz z możliwością dojazdu do niego z drogi krajowej. Z dokumentacji projektowej dotyczącej budowy pawilonu handlowego, załączonej do akt sprawy wynika, że lokalizacja inwestycji była zatwierdzona przez Zarząd (...) Terenami w S., który oddał w dniu 22 kwietnia 1978 teren lokalizacji inwestycji (budowanej wraz z drogami dojazdowymi) w wieczyste użytkowanie (...) Spółdzielni Mieszkaniowej na mocy decyzji administracyjnej. Poprzednik prawny wnioskodawcy był zatem w dobrej wierze budując pawilon handlowy i drogi dojazdowe do niego, gdyż działał w przekonaniu, że wykonuje drogę na terenie oddanym mu do dyspozycji przez uprawniony organ. W tych okolicznościach upływ dwudziestoletniego terminu koniecznego do stwierdzenia zasiedzenia w przedmiotowej sprawie zakończył się w dniu 1 sierpnia 2002 roku. Sąd pierwszej instancji podkreślił przy tym, iż w przedmiotowej sprawie brak jest jakichkolwiek okoliczności świadczących o tym, iż doszło do przerwania biegu zasiedzenia. Z tych wszystkich względów Sąd Rejonowy orzekł jak
w pkt 1 postanowienia. Rozstrzygnięcie o kosztach Sąd wydał w oparciu o art. 520 § 2 k.p.c.

Powyższe orzeczenie Sądu Rejonowego apelacją w całości zaskarżył pełnomocnik uczestnika postępowania Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o. o. w S., podnosząc następujące zarzuty naruszenia:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a)  art. 172 § 1 kc w zw. z art. 292 kc w sposób polegający na przyjęciu, iż wnioskodawca i uczestnik nr (...), nabyli z dniem 1 sierpnia 2002 roku, na prawach wspólności ustawowej przez zasiedzenie służebność i nieoznaczeniu przez Sąd Rejonowy kiedy rozpoczął się bieg terminu zasiedzenia, błędnym przyjęciu że decyzja komunalizacyjna, którą jest objęta nieruchomość obciążona jest datowana na 1998 rok,
w konsekwencji czego Sąd Rejonowy bezpodstawnie zastosował przepis art. 172 § 1 kc w zw. z art. 292 kc uwzględniając żądanie wnioskodawcy, oraz w sposób polegający na pominięciu faktu modernizacji nawierzchni utwardzonej przed 1 sierpnia 2002 roku i przyjęciu przez Sąd Rejonowy, że późniejsze modernizacje nie miały znaczenia, w sytuacji kiedy modernizacja nawierzchni była wykonywana już od 2001 roku przez Gospodarstwo (...) przy Urzędzie Miasta w S. na zlecenie Gminy M. S. na podstawie porozumienia z dnia 9 maja 2001 roku,

b)  art. 172 § 1 kc w zw. z art. 292 kc w sposób polegający na błędnym jego zastosowaniu pomimo przyjęcia, przez Sąd Rejonowy, ze zjazd na nieruchomość objętą działką gruntu nr (...) jest zjazdem publicznym,
a więc zjazdem w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych, co wyłącza zasiedzenie służebności gruntowej części działki objętej zjazdem,

c)  art. 292 kc w sposób polegający na jego bezpodstawnym zastosowaniu
w sytuacji kiedy materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że utwardzona nawierzchnia była wykonana ku przestrodze uczestnika nr 1 i jego poprzednika prawnego rozumianej zgodnie z powołanym przepisem w ten sposób, że istniejący na gruncie stan może doprowadzić do ograniczenia prawa własności, stanowiąc element stanu faktycznego, prowadzącego do nabycia służebności przez zasiedzenie oraz w sposób polegający na przyjęciu, że modernizacje utwardzonej nawierzchni wykonywane przez Gospodarstwo (...) na zlecenie Gminy M. S. i uczestnika nr 1 przedsiębrane w celu utrzymania jej w stanie umożliwiającym utrzymanie do używania zgodnie z przeznaczeniem nie mają znaczenia, w sytuacji kiedy powołany przepis stanowi, że urządzenie, a co za tym idzie jego modernizacje nie mogą być wykonane przez właściciela nieruchomości obciążonej, którym była odpowiednio Gmina M. S. (na zlecenie której działało w zakresie modernizacji Gospodarstwo (...)), a następnie uczestnik nr 1,

2.  naruszenie przepisu postępowania, co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w sposób polegający na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, w konsekwencji czego Sąd Rejonowy zaniechał wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonał niepełnych ustaleń faktycznych, błędów
w ustaleniach faktycznych i wyciągnął nielogiczne wnioski z zebranego materiału dowodowego poprzez:

a.  niedokonanie oceny materiału dowodowego w postaci porozumień datowanych od 2001 roku, na podstawie których Gospodarstwo (...) realizowało na zlecenie Gminy M. S. modernizacje nawierzchni utwardzonej oraz zeznań świadków S. J. i Z. K., którzy wskazują że wykonywali prace modernizacyjne w ramach pracy w Gospodarstwie (...) przy Urzędzie Miasta S.,

b.  błędnej ocenie zebranego materiału dowodowego w postaci porozumienia z dnia 9 maja 2001 roku, w sposób polegający na pominięciu tego dowodu poprzez przyjęcie, że skoro Sąd Rejonowy stwierdza zasiedzenie z dniem 1 sierpnia 2002 roku, to późniejsze remonty nawierzchni nie mają znaczenia, w sytuacji kiedy logiczna ocena dowodu z powyżej powołanego dokumentu i dowodów z zeznań świadków S. J. i Z. K. prowadzi do wniosku, że remonty nawierzchni miały miejsce przed 2002 rokiem,

c.  błędnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dowodu z dokumentu w postaci decyzji administracyjnych obejmujących podziały nieruchomości, w szczególności decyzji komunalizacyjnej z 1990 roku, w konsekwencji czego Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że komunalizacja nieruchomości objętej działką gruntu nr (...) nastąpiła w 1998 roku,

d.  niedokonaniu oceny materiału dowodowego w postaci kopii zdjęć fotograficznych złożonych w poczet materiału dowodowego przez uczestnika nr 1, które uprawniają do wniosku, że szlak komunikacyjny w trakcie budowy pawilonu handlowego nie przebiegał w sposób bezpośrednio przylegający do tego placu,

e.  niedokonaniu oceny materiału dowodowego w postaci zeznań uczestnika
nr 1 Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o. o. w S. reprezentowanego przez Prezesa Zarządu P. K..

W powołaniu na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia
i oddalenie wniosku w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia
w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz
o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowania sądowe prowadzone W pierwszej i drugiej instancji.

Sąd Okręgowy zważył.

Apelacja ostatecznie nie może odnieść skutku i jako nie zasługująca na uwzględnienie podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy co do zasady dokonał w sprawie trafnych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wyciągnął wnioski, które dawały podstawę do uwzględnienia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia. Wobec tego należało podzielić dokonane ustalenia i postawione oceny i przyjąć je za własne, bez potrzeby ponownego ich przedstawiania w niniejszym uzasadnieniu, szerzej motywując tylko te ustalenia i oceny, które były kwestionowane w apelacji (tak: Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 września 1998 roku, III CKN 650/98, system informacji prawnej LEX nr 1215038). Należy też wyjaśnić, że surowsze wymagania co do oceny materiału dowodowego i czynienia ustaleń na potrzeby wydania orzeczenia ciążą na sądzie odwoławczym wtedy, gdy odmiennie ustala on stan faktyczny w sprawie. Inaczej jest natomiast wówczas, gdy orzeczenie wydane na skutek apelacji zmierza do jej oddalenia, a tym samym utrzymuje w mocy ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji. W takim bowiem przypadku, jakkolwiek orzeczenie sądu odwoławczego powinno opierać się na jego własnych i samoistnych ustaleniach, za wystarczające można uznać stwierdzenie, że przyjmuje on ustalenia faktyczne i prawne sądu pierwszej instancji, jako własne (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 maja 2007 roku, V CSK 37/07, system informacji prawnej LEX nr 442585).

Wbrew zarzutom apelacji Sąd pierwszej instancji, kierując się zasadami swobodnej oceny dowodów, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy
i nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 172 k.c. i 292 k.c. Mianowicie, nie było żadnego sporu, iż część nieruchomości, której dotyczyła służebność gruntowa polegająca na prawie przejazdu i przechodu przez nieruchomość skarżącego była wykorzystywana przez wnioskodawców (wcześniej ich poprzedników prawnych) przez szereg lat, od początku istnienia nieruchomości budynkowej w celu wyładunku towarów handlowych dla potrzeb istniejącego tam pawilonu. Przesłanką nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej (art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c.) jest samoistne posiadanie, polegające na korzystaniu z urządzenia, z manifestowaną na zewnątrz wolą posiadania dla siebie. W tym znaczeniu rację ma Sąd Rejonowy, że wybudowanie drogi, utwardzenie jej przez Wojewódzką Spółdzielnię Mieszkaniową w S. już podczas prac budowlanych na początku lat 80. świadczy właśnie o zamanifestowanej woli wykonywania służebności przejazdu i przechodu dla siebie, a nie o chęci korzystania z drogi tylko po uzyskaniu zgody właściciela nieruchomości sąsiedniej. W świetle wskazywanej przesłanki zasiedzenia służebności istotne jest również to, że warunek samoistności posiadania kwalifikowany jest na dzień uzyskania posiadania. Sąd pierwszej instancji szczegółowo i trafnie omówił również pozostałe przesłanki warunkujące stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej.

Niemniej dla porządku podnieść jednak należy, że błędne jest wskazanie w uzasadnieniu rozstrzygnięcia, że Gmina M. S. nabyła działkę (...) w dniu 28 lutego 1998 roku – na podstawie decyzji komunalizacyjnej z dnia 29 stycznia 1998 roku. Nabycie nastąpiło z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 roku w trybie ustawy z dnia 10 maja 1990 roku – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. 1990.32.191).

Ponadto zgodzić się też należy ze skarżącym, iż z treści uzasadnienia Sądu pierwszej instancji nie da się wywieść w jaki sposób Sąd ten ostatecznie określił datę nabycia służebności przez zasiedzenie. Braki uzasadnienia Sądu w tym zakresie są niewątpliwe. W tym miejscu wskazać należy, że nie może podlegać kwestii, że w niniejszej sprawie korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia – zbudowanej przez poprzedników wnioskodawcy utwardzonej drogi stanowiącej część działki (...) – nastąpiło przed dniem 27 maja 1990 roku. Dotyczyło nieruchomości będącej przedmiotem własności państwowej, co do której stosownie do przepisu art. 177 kc wyłączona była możliwość nabycia przez zasiedzenie. Odpowiednie stosowanie przepisów o nabywaniu przez zasiedzenie własności nieruchomości do nabywania w drodze zasiedzenia służebności gruntowej (art. 292 zd. 2 kc) powodowało, że wyłączone było nabycie przez zasiedzenie takiej służebności obciążającej nieruchomość stanowiącą przedmiot własności państwowej. Przepis art. 177 kc został uchylony (skreślony) z dniem 1 października 1990 roku. W przedmiotowej sprawie przed skreśleniem przepisu art. 177 kc – w okresie jego obowiązywania – działka (...) stała się z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 roku przedmiotem własności komunalnej. Przestała być zatem przedmiotem własności państwowej. W takiej sytuacji bieg zasiedzenia służebności gruntowej ją obciążającej rozpoczął się dnia 27 maja 1990 roku. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2007 roku w sprawie III CZP 23/07 (OSNC 2008/5/45), jeżeli korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia nastąpiło przed dniem 27 maja 1990 roku bieg zasiedzenia służebności gruntowej obciążającej nieruchomość, która do tego dnia była przedmiotem własności państwowej i z tym dniem z mocy prawa stała się mieniem komunalnym, rozpoczyna się dnia 27 maja 1990 roku.

W tym miejscu przytoczyć należy również stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale składu 7 sędziów z dnia 19 stycznia 2006 roku w sprawie III CZP 100/05 (OSNCP 2006/6/95): jeżeli nieruchomość państwowa znajdująca się w samoistnym posiadaniu osoby nie będącej właścicielem została w okresie obowiązywania regulacji wyłączającej nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości państwowych zbyta na rzecz osoby fizycznej, zasiedzenie biegnie od dnia utraty przez nieruchomość statusu przedmiotu własności państwowej; termin zasiedzenia ulega jednak skróceniu o czas, w którym nieruchomość była własnością państwową, lecz nie więcej niż o połowę. W uzasadnieniu takiego poglądu powołano ugruntowane w piśmiennictwie i orzecznictwie stanowisko o dopuszczalności stosowania analogii z ustawy przepisu wyjątkowego wtedy gdy spełnione są warunki, które spowodowały wydanie tego przepisu, tak że jego zastosowanie pozostanie w obrębie tej samej rationis. Przypadek jak w niniejszej sprawie wykazuje podobieństwo do stanów faktycznych wchodzących w zakres hipotezy przepisu art. XLII p.w.k.c – podobne przypadki powinny wywoływać podobne skutki prawne.

Powyższe oznacza co następuje: początek biegu zasiedzenia służebności należy liczyć w niniejszej sprawie od dnia 27 maja 1990 roku; termin wynosi lat 20 – zasiedzenie w dobrej wierze według przepisów obowiązujących aktualnie; termin ulega skróceniu o czas posiadania przed datą 27 maja 1990 roku, nie więcej niż o połowę.

Bezspornie z materiału dowodowego wynika, że droga została wybudowana i utwardzona na etapie realizacji pawilonu przez (...) Spółdzielnię Mieszkaniową. Wskazują na to wprost m.in. zeznania S. G. (k. 272 odwr.-273 w zw. z k. 247 odwr.-248). Z zeznań tych wynika, że pawilon handlowy budowany był na początku lat 80. Świadek T. N. zeznał natomiast, że od 1984 roku był kierownikiem działu transportu i opakowań w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu (...). Kiedy rozpoczął pracę pawilon K., który tak się wówczas nazywał, już funkcjonował.

W takich okolicznościach – aczkolwiek co prawda nigdzie wprost data 1 sierpnia 1982 roku jako data początku posiadania nie została wskazana, niemniej zważywszy powyższe – skoro mowa o początku lat 80. jako czasie powstania pawilonu, a droga była wybudowana i utwardzona w tym samym etapie, to przyjęcie tej daty można uznać jako dostatecznie uzasadnione. Zatem: dwudziestoletni termin zasiedzenia biegnie od dnia 27 maja 1990 roku i ulega skróceniu o czas od 1 sierpnia 1982 roku do 27 maja 1990, tj. o 7 lat, 9 miesięcy i 27 dni, co ostatecznie oznacza, że zasiedzenie służebności nastąpiło z dniem 1 sierpnia 2002 roku (27 maja 2010 roku – 7 lat 10 miesięcy i 27 dni).

W odniesieniu do zarzutu, że Sąd pierwszej instancji w ogóle nie wziął pod uwagę faktu późniejszych modernizacji nawierzchni wykonywanych przez Gospodarstwo (...) przy Urzędzie Miasta w S. na zlecenie Gminy M. S., to w istocie rzeczy pozostaje on poza jakimkolwiek prawnym znaczeniem dla rozstrzygnięcia. Tak jak wskazywano już w rozważaniach Sądu pierwszej instancji obowiązek sądu w sprawie
o stwierdzenie zasiedzenia dotyczy ustalenia prawa – samego nabycia własności (odpowiednio służebności) według chwili, w której jego ustawowe przesłanki zostały spełnione. Każde stwierdzone nabycie przez zasiedzenie ustala stan prawny, który zaistniał
w przeszłości. Wobec tego, że orzeczenie o zasiedzeniu ma charakter deklaratywny
i następuje ex lege, to nieistotne są dalsze ustalenia i fakty, które nastąpiły po tej dacie, czyli w przedmiotowej sprawie po 1 sierpnia 2002 roku (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1950 roku, C 1864/49 i postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 16 września 2011 roku, IV CSK 608/10, system LEX nr 1129159). W postępowaniu
o zasiedzenie sąd wydaje postanowienie, w którym stwierdza kto nabył własność (służebność) w określonej chwili, a tym samym, kto ją utracił (doznał określonego ograniczenia – znoszenie służebności). Stwierdzenie zasiedzenia ma więc ten skutek, że określa nowy stan prawny nieruchomości poczynając od daty wskazanej w postanowieniu sądu, bez względu na skutki późniejszych zdarzeń, które ten stan mogą odmiennie kształtować (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 3 kwietnia 2003 roku, V CK 60/03, OSNC 2004/6/101). Taka konstatacja zwalnia Sąd Okręgowy od potrzeby dalszego wyjaśniania, że skutki dalszych czynności, dokonanych po dacie stwierdzenia zasiedzenia służebności nie miały znaczenia dla oceny zasadności podjętego rozstrzygnięcia.

Powyższej oceny nie mogą przy tym zmienić akcentowane w apelacji dowody
w postaci porozumień datowanych od 2001 roku czy zeznań świadków S. J., Z. K. czy P. K.. Wskazać bowiem należy, że zgodnie z art. 292 k.c. w zw. z 172 k.c. dla nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej niezbędne jest posiadanie tej służebności, zdefiniowane w treści art. 352 § 1 k.c. jako faktyczne korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, dodatkowo uwarunkowane korzystaniem przez posiadacza służebności z trwałego
i widocznego urządzenia. Innymi słowy, nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie możliwe jest po upływie stosownego okresu czasu, jedynie w sytuacji posiadania tej służebności – faktycznego korzystania z cudzej nieruchomości w zakresie, w jakim czyniłby to podmiot, któremu owo ograniczone prawo rzeczowe przysługuje. Po drugie, posiadanie to polegać powinno na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, rozumianego jako rezultat świadomego i kierunkowego działania człowieka, przy czym, w tym ostatnim wypadku istotne jest kto to trwałe i widoczne urządzenie wykonał, a nie z czyich środków
i przez kogo jest ono następnie modernizowane. W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawało, że trwałe i widoczne urządzenie na obciążonej nieruchomości wzniesione zostało przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzystał w zakresie służebności. W przypadku służebności drogi koniecznej, w doktrynie i judykaturze jednoznacznie wskazuje się bowiem, że nie prowadzi do nabycia służebności drogi koniecznej przez zasiedzenie jedynie samo korzystanie z drogi urządzonej na nieruchomości sąsiedniej przez jej właściciela. Skoro zaś w przedmiotowej sprawie niekwestionowanym było, że drogę urządził poprzednik prawny wnioskodawcy, a nie właściciel nieruchomości, to bez znaczenia dla rozstrzygnięcia było późniejsza modernizacja drogi przez właściciela, ponieważ kryterium decydującym o zasiedzeniu jest urządzenie drogi, a nie jest remontowanie. W tej sytuacji Sąd pierwszej instancji zasadnie pominął eksponowane w apelacji dowody w postaci zeznań świadków S. J. i Z. K. oraz zeznania P. K. dotyczące wykonywanych przez Gospodarstwo (...) przy Urzędzie Miasta S. prac na będącej przedmiotem sporu drodze oraz dokumentu – porozumienia z dnia 9 maja 2001 roku – jako nieistotne dla rozstrzygnięcia.

W kwestii zarzutu, że zasiedzenie służebności wyłącza okoliczność istnienia zjazdu, to zgodnie z definicją określoną w art. 4 pkt 8 ustawy o drogach publicznych zjazd to połączenie drogi publicznej z nieruchomością położoną przy drodze, stanowiące bezpośrednie miejsce dostępu do drogi publicznej w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W świetle powyższego istnienie zjazdu w żadnym razie nie przesądza negatywnie wniosku w niniejszej sprawie. Wniosek dotyczy stwierdzenia zasiedzenia służebności przechodu i przejazdu przez działkę (...). Istnienie zjazdu łączącego tę działkę z droga publiczną pozostaje bez wpływu na wniosek o zasiedzenie jak wyżej. Zjazd nie obejmuje działki obciążonej – jest to jej połączenie z drogą publiczną.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o art. 13 § 2 kpc w zw. z art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy apelację oddalił, o kosztach postępowania orzekając na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., stosownie do wyniku rozstrzygnięcia.