Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Formularz UK 1

Sygnatura akt

II K 84/25

Jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku dotyczy tylko niektórych czynów lub niektórych oskarżonych, sąd może ograniczyć uzasadnienie do części wyroku objętych wnioskiem. Jeżeli wyrok został wydany w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 k.p.k. albo jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku obejmuje jedynie rozstrzygnięcie o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu, sąd może ograniczyć uzasadnienie do informacji zawartych w częściach 3–8 formularza.

USTALENIE FAKTÓW

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.1.1.

K. M.

z art. 286 § 3 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za udowodnione

Dowód

Numer karty

Fakt 1

Decyzją Z. (...) z dnia 25 września 2012 r. 13-letnia wówczas K. M. nabyła prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu na okres do ukończenia 16. roku życia, a po osiągnięciu wskazanego wieku, na mocy kolejnych decyzji tego organu, oskarżona uzyskiwała w/w świadczenie na podstawie przedkładanych zaświadczeń o kontynuowaniu nauki.

W dniu 8 marca 2022 r. na podstawie zaświadczenia (...) Szkoły (...) (...) potwierdzającego naukę na kierunku technik usług kosmetycznych, Z. (...) przyznał K. M. prawo do renty rodzinnej w kwocie 1044,02 zł na okres do 31 stycznia 2024 r. Na podstawie kolejnego zaświadczenia tej samej szkoły potwierdzającego naukę na kierunku technik farmaceutyczny - decyzją z 30 października 2023 r. oskarżona uzyskała prawo do renty w kwocie 1475,95 zł na okres do ukończenia 25. roku życia tj. do 31 marca 2024 r.

Każda z decyzji doręczonych oskarżonej zawierała jasne i zrozumiałe dla niej pouczenie, że warunkiem wypłaty renty rodzinnej jest kontynuowanie nauki, zaś obowiązkiem beneficjenta świadczenia jest zawiadomić organ o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły.

1. decyzje Z. (...) z 25 września 2012 r., 8 marca 2022 r. i 30 października 2023 r.

47, 8-912-13

2. zaświadczenia szkolne

15, 17, 20

Fakt 2

W rzeczywistości K. M. pobierała naukę w (...) jedynie w okresach:

- od 1 lutego 2022 r. do 31 sierpnia 2022 r. na kierunku technik usług kosmetycznych

- od 4 września 2023 r. do 31 stycznia 2024 r. na kierunku technik farmaceutyczny.

W obu wypadkach powodem przerwania nauki było nieuzyskanie promocji na semestr programowo wyższy.

O zaniechaniu kontynuowania nauki i wykreśleniu z grona słuchaczy (...) w okresach od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. oraz od 1 lutego do 31 marca 2024 r. K. M. nie zawiadomiła Z. (...), w rezultacie czego w sposób nieuprawniony comiesięcznie pobierała przyznaną jej rentę rodzinną ,w łącznej kwocie 25.792,43 zł.

Decyzją Z. (...) z dnia 20 czerwca 2024 r. została zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, która wskutek wniesionego odwołania nie jest jeszcze prawomocna. Aktualnie postępowanie toczy się przed Sądem (...) w P. (...) za sygn.. (...).

1. zaświadczenie szkolne z 4 kwietnia 2024 r.

20

2. decyzja o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń,

informacja Z. (...)

13-13v

105

Fakt 3

Zatajając przed organem rentowym fakt zaprzestania nauki we wskazanych okresach K. M. znajdowała się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej. Zamieszkiwała w domu wuja w miejscowości O., w 2020 r. na raka płuc zmarła jej matka, a rok później - w niejasnych okolicznościach także siostra, której ciało znaleziono w pustostanie.

W 2019 r. oskarżona urodziła pierwsze dziecko, a w 2021 r. kolejne i początkowo próbowała godzić naukę z obowiązkami szkolnymi, ale ostatecznie jej się to nie udało. Tkwiła w nieudanym związku, partner stosował wobec niej przemoc i samodzielnie musiała sprawować opiekę nad małoletnimi synami. Zdawała sobie sprawę, że aby pobierać rentę musi kontynuować naukę, jednak nigdy nie zawiadomiła Z. (...) o zaprzestaniu edukacji.

Aktualnie K. M. nigdzie nie pracuje, utrzymuje siebie i dzieci ze świadczeń socjalnych, bo od byłego partnera nie uzyskuje alimentów na synów. Mimo pomocy rodzeństwa, w domu brakuje pieniędzy, a nad oskarżoną ciąży dodatkowo perspektywa zwrotu nienależnie pobranej renty rodzinnej, której zwrot przekracza jej obecne możliwości finansowe.

wyjaśnienia oskarżonej K. M.

108v-109v

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.2.1.

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za nieudowodnione

Dowód

Numer karty

OCena DOWOdów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Fakt 1

1. decyzje Z. (...) z 25 września 2012 r., 8 marca 2022 r. i 30 października 2023 r.

wiarygodne, niekwestionowane w sprawie dokumenty o randze decyzji administracyjnych

2. zaświadczenia szkolne

wiarygodne, pochodzące od uprawnionego podmiotu, o treści pokrywającej się z wyjaśnieniami oskarżonej

Fakt 2

1.zaświadczenie

szkolne z 4 kwietnia 2024 r.

wiarygodne dokumenty jednoznacznie wskazujące okresy, w których istniały podstawy do pobierania renty rodzinnej przez oskarżoną oraz okresy, w których oskarżona nie była do tego uprawniona

2. decyzja o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń

wiarygodny dokument stwierdzający łączną wartość nienależnie pobranych świadczeń i zarazem dowód toczącego się postępowania stanowiącego przeszkodę do orzeczenia w wyroku karnym obowiązku naprawienia szkody

Fakt 3

wyjaśnienia oskarżonej K. M.

wiarygodne z uwagi na pełną zbieżność z treścią zaświadczeń szkolnych oraz kolejnych decyzji przyznających oskarżonej prawo do renty rodzinnej, zgodne z jej realiami życiowymi i wskazaniami doświadczenia życiowego

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 1.1 albo 1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Oskarżony

☒

Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem

1

K. M.

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

Przestępstwo z art. 286 § 1 kk polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania przez sprawcę działającego w celu osiągniecia korzyści majątkowej.

K. M. dopuściła się tego przestępstwa wyzyskując błędne przeświadczenie Z. (...) co do kontynuowania przez nią nauki, a tym samym do posiadania tytułu do renty po zmarłym ojcu. Nie zawiadomiła bowiem, wbrew wiadomej jej konieczności, o dwukrotnym nieuzyskaniu promocji na kolejny semestr nauki w (...), w rezultacie czego nie będąc już uczennicą tej, ani żadnej innej szkoły, pobierała świadczenie przez okres od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. oraz za dwa miesiące 2024r r. tj. od 1 lutego do 31 marca. Pieniądze wypłacane jej systematycznie w tych okresach miały więc cechę świadczeń nienależnych, z czego oskarżona zdawała sobie sprawę, ponieważ wielokrotnie przedkładała zaświadczenia o kontynuowaniu nauki rozumiejąc ich decydujący wpływ na ustalenie prawa do renty. Decyzje Z. (...) o wypłacie świadczeń w tych okresach były pozbawione podstawy faktycznej i prawnej, a tym samym oczywiście niekorzystne, stając się znamieniem przestępstwa oszustwa.

W ocenie Sądu, zachowanie K. M. wymaga jednak łagodniejszej oceny na tle innych czynów tej kategorii i dlatego uznano je za wypadek mniejszej wagi. Możliwości takiej nie wyklucza znacząca wartość wyrządzonej szkody, bowiem decydujące znaczenie ma kompleksowa ocena wszystkich kwantyfikatorów szkodliwości społecznej czynu, a nie tylko waga jednego z ich. Oskarżona godziła co prawda w cenione dobro prawne, ale do popełnienia przestępstwa skłoniła ją wyjątkowo trudna sytuacja życiowa - utrata wsparcia zmarłych członków najbliższej rodziny, wczesne macierzyństwo i brak możliwości podjęcia pracy, przemoc domowa doświadczana ze strony partnera, a także naturalna nieporadność życiowa. Jej sposób działania nie wskazuje na demoralizację, czy szczególny cynizm, często towarzyszący sprawcom oszustw. Nie zawiadomiła wprawdzie organu rentowego o utracie prawa do świadczeń, ale bierna postawa sprzyjająca utrwalaniu błędnego wyobrażenia pokrzywdzonego o rzeczywistości cechuje się niższym ładunkiem premedytacji niż prowadzące do tego samego rezultatu zabiegi wymagające większego zaangażowania intelektualnego. Co prawda oskarżona dotąd nie naprawiła szkody, ani nie podjęła takich starań, jednakże nie wynika to z jej złej woli, ale wyłącznie z ubóstwa, w jakim żyje. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń przekraczających 25.000 zł we wskazanym w decyzji terminie 14 dni jest w jej sytuacji po prostu niemożliwy. Tym niemniej, oskarżona jest świadoma ciążącego na niej obowiązku i jak sama twierdzi - odwołanie od decyzji Z. (...) poradziła jej rodzina właśnie ze względu na termin zwrotu, którego nie jest w stanie dochować. Akta sprawy nie dostarczają podstaw do wnioskowania, że oskarżona przeznaczała wyłudzoną rentę na używki, czy finasowanie zbędnych zachcianek. Przeciwnie, logika sytuacyjna podpowiada, że środki te stanowiły istotne źródło utrzymania oskarżonej i jej małoletnich dzieci, których ojciec nie poczuwał się do obowiązku alimentacji. Comiesięczna kwota renty nie była zresztą wysoka i dopiero łącza wartość świadczeń może być uznana za znaczącą. Trudno nie dostrzec, że oskarżona - mimo młodego wieku - jest osobą wyjątkowo doświadczoną przez los. W dzieciństwie straciła ojca, a u progu dorosłego życia również matkę i siostrę, co z pewnością nie ułatwiło jej podejmowania właściwych decyzji i skłoniło do sięgnięcia po nieuprawnione wsparcie finansowe. W ocenie Sądu jest sprawczynią sytuacyjną, która wykorzystując nadarzającą się okazję i błędne przeświadczenie organu rentowego nie oparła się pokusie zatrzymywania przysyłanych jej pieniędzy, stanowiących istotną część jej skromnego budżetu. Okoliczności te nie świadczą o takim poziomie społecznej szkodliwości czynu, ani stopniu demoralizacji, jaki cechuje przestępstwo oszustwa w typie podstawowym, lecz uprzywilejowanym.

Zważywszy, że K. M. nienależnie pobierała świadczenie okresowe, jej zachowanie odpowiada konstrukcji czynu ciągłego, jako podejmowane w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, co wymagało kwalifikacji prawnej przy użyciu art. 12 § 1 kk.

☐

Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☐

Warunkowe umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach warunkowego umorzenia postępowania

☐

Umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach umorzenia postępowania

☐

Uniewinnienie

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach uniewinnienia

KARY, Środki Karne, PRzepadek, Środki Kompensacyjne i środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się
do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

K. M.

1

1

Analiza okoliczności przedmiotowo-podmiotowych uprawniająca do uznania czynu za wypadek mniejszej wagi stwarzała możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego, na które oskarżona zasługuje. Nie jest bowiem osobą zdemoralizowaną, boryka się z problemami, jakich nie doświadcza większość jej rówieśnic, żałuje swojego uczynku. Nie ma powodów, aby niepotrzebnie epatując karą potraktować ją analogicznie, jak znacznie bardziej zdeprawowanych młodych ludzi żerujących na krzywdzie innych. Nie bez znaczenie jest także i to, że toczy się obecnie postępowanie sądowe, którego konsekwencje będą stanowiły dla niej daleko idącą dolegliwość. Dwuletni okres próby będzie wystarczający do utrwalenia efektów procesu resocjalizacji.

K. M.

1

2

Świadczenie pieniężne, stanowiąc realną dolegliwość dla skromnie sytuowanej i obarczonej trudami samotnego macierzyństwa K. M. uzmysłowi jej, że nieuczciwość rodzi konsekwencje oraz wzmocni walor wychowawczy wyroku.

1Inne ROZSTRZYGNIĘCIA ZAwarte w WYROKU

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

6. inne zagadnienia

W tym miejscu sąd może odnieść się do innych kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia,
a niewyjaśnionych w innych częściach uzasadnienia, w tym do wyjaśnienia, dlaczego nie zastosował określonej instytucji prawa karnego, zwłaszcza w przypadku wnioskowania orzeczenia takiej instytucji przez stronę

Wobec toczącego się aktualnie postępowania (...) obejmujące roszczenia Z. (...) z tytułu nienależnie pobranych przez oskarżoną świadczeń, orzeczenie nadto obowiązku naprawienia szkody było niedopuszczalne. Uprawomocnienia się obu orzeczeń oznaczałoby, że w obrocie prawnym istnieją dwa tytuły wykonawcze do tej samej wierzytelności.

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

Z uwagi na brak źródła dochodów oraz jakiegokolwiek majątku, a jednocześnie konieczność samotnego utrzymywania dwojga małoletnich dzieci zaszły podstawy do zwolnienia oskarżonej od kosztów postępowania.

1Podpis