Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Beata Łapińska

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku R. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania R. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. sygn.: (...);

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. (...)

1. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia (...) r. (...) w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy R. F. prawo do ustalenia wysokości emerytury bez pomniejszania jej o sumę kwot pobranych emerytur, to jest z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251), a w pozostałej części odrzuca odwołanie,

2. oddala odwołanie od decyzji z dnia (...) r. (...),

3. zawarte w odwołaniu żądanie R. F. wyrównania świadczenia przekazuje organowi rentowemu celem merytorycznego rozpoznania.

Sygnatura akt VU 887/24

UZASADNIENIE

w zakresie punktu 1 i 3 wyroku

Decyzją z dnia (...) roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił R. F. ponownego przeliczenia emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego i zastosowaniem najkorzystniejszego średniego czasu trwania życia. W uzasadnieniu ZUS wskazał, że decyzją z dnia (...) roku ustalił wnioskodawcy emeryturę z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia wynoszącego 209,20 miesięcy.

Decyzją z dnia (...) roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił R. F. wznowienia postępowania w sprawie emerytury, wskazując w uzasadnieniu decyzji, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, a zatem brak jest podstaw do wznowienia postepowania zakończonego decyzją z dnia (...) roku.

W odwołaniu z dnia 26 listopada 2024 roku ubezpieczony, zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisów art. 67 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez niezastosowanie przez rentowy ww. przepisów, co doprowadziło do nieusprawiedliwionej oraz błędnej odmowy prawa do przeliczenia emerytury. Mając na wadze powyższe wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji, ponowne przeliczenie emerytury, wypłatę wyrównania wraz z odsetkami oraz przeprowadzenie zaległych waloryzacji emerytury. W uzasadnieniu odwołania wnioskodawca powołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku. Wnioskodawca wniósł nadto o ponowne przeliczenie emerytury z pełnego wieku, do której prawo nabył decyzją z dnia (...) roku, kwestionując średnie dalsze trwanie życia przyjęte w ww. decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania od decyzji (...), wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, zatem jest podstaw do wznowienia postepowania. Organ rentowy wniósł jednocześnie o odrzucenie odwołania od decyzji (...), wskazując, że kwestia przyjęcia najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia była już przedmiotem postępowania sądowego.

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2025 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję z dnia (...) r. (...) w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy R. F. prawo do ustalenia wysokości emerytury bez pomniejszania jej o sumę kwot pobranych emerytur, to jest z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251), a w pozostałej części odrzucił odwołanie, w punkcie 2 oddalił odwołanie od decyzji z dnia (...) r. (...), w punkcie 3 zawarte w odwołaniu żądanie R. F. wyrównania świadczenia przekazał organowi rentowemu celem merytorycznego rozpoznania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony R. F., urodzony w dniu (...), złożył w (...) roku wniosek o przyznanie emerytury. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do wcześniejszej emerytury od dnia (...) roku tj. od daty nabycia uprawnień.

(dowód: wniosek k.1-3, decyzja k. 18-19 - akt ZUS)

Decyzją z dnia (...) roku, po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z dnia (...) roku , Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał mu prawo do emerytury od (...) roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Podstawa obliczenia emerytury podlegała pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

(dowód: decyzja k. 34 - akt ZUS)

Prawomocnym wyrokiem łącznym z dnia (...) roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, na skutek odwołań R. F. od decyzji ZUS z dnia 15 marca 2016 roku sygn. (...),z dnia (...) roku sygn. (...), z dnia (...) roku sygn. (...) oraz z dnia (...) roku sygn. (...), oddalił odwołania.

(dowód: wyrok łączny Sądu Okręgowego z (...) roku o sygn. akt V U 403/16 (V U 493/16) k.53-akt ZUS)

Wyrokiem z 4 czerwca 2024 roku, sygn. akt SK 140/20, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust.1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 roku, jest niezgodny z art. 67 ust.1 w związku z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw.

(okoliczności bezsporne)

W dniu 8 października 2024 roku R. F. powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, wniósł o przeliczenie emerytury, wypłatę wyrównania oraz przeprowadzenie zaległych waloryzacji. W uzasadnieniu wniósł jednocześnie o przeliczenie emerytury przy zastosowaniu korzystniejszego średniego dalszego trwania życia, wskazując na nieprawidłowo przyjętą przez ZUS ilość miesięcy w decyzji z dnia (...) roku.

(dowód: wniosek k. 61 - akt ZUS)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

Podstawą żądania wnioskodawcy o ponowne przeliczenie emerytury jest art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) dalej zwana jako ustawa, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Przepis ten wprowadza instytucję swoistego wznowienia postępowania. Instytucja ta pozwala na ponowne ustalenie wysokości świadczenia z wykorzystaniem przesłanek wymienionych w tym przepisie, które są znacząco mniej rygorystyczne niż określone w Kodeksie postępowania administracyjnego. Judykatura traktuje przepis art. 114 ustęp 1 ustawy jako podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych zainteresowanych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 lutego 2008 r., I UK 249/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 152; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 247/09, z dnia 9 grudnia 2015 r., I UK 533/14 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2011 r., I BU 4/11). Uznaje się, że sprzeczność taka zachodzi zarówno w przypadku decyzji organu rentowego błędnie przyznających świadczenie (potwierdzających prawo do świadczenia), pomimo że prawo do niego nie powstało, jak i w przypadku decyzji błędnie odmawiających realizacji prawa do świadczenia, przysługującego ubezpieczonemu z mocy prawa oraz decyzji nieprawidłowo ustalających wysokość tego świadczenia. Niezgodność ta może powstać także na skutek popełnionych przez organ rentowy uchybień normom prawa materialnego. Eliminacja tych sprzeczności stanowi uzasadnienie dla ponowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzją organu rentowego, której rozstrzygnięcie jest niezgodne z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną ubezpieczonego. W ponawianym postępowaniu organ rentowy dąży do ustalenia, czy popełnione uchybienia (przede wszystkim w zakresie prawa materialnego, ale także procesowego) lub przedłożone dowody albo ujawnione fakty mają wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń, od których zależy potwierdzenie uprawnienia ubezpieczonego do określonego świadczenia.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2013 roku w sprawie III UK 145/12 wyjaśniono znaczenie zawartego w art. 114 ust. 1 ustawy zwrotu „ujawnienie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji”, stanowiącego przesłankę ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego. Sąd Najwyższy podkreślił, że użyte w art. 114 ustawy słowo „okoliczności” występuje w dwóch znaczeniach: 1) okoliczności faktycznych oraz 2) okoliczności sprawy. Kontekst art. 114 ust. 1 ustawy nie stwarza podstaw do ograniczenia znaczenia występującego w nim zwrotu „okoliczności” wyłącznie do „okoliczności faktycznych”. Dlatego nie można przypisywać pojęciu „okoliczności” wyłącznie wąskiego znaczenia. Dążąc do ustalenia znaczenia zwrotu „okoliczności”, należy uwzględnić szerszy kontekst użycia analizowanego pojęcia w przepisie art. 114 ust. 1 ustawy. Ten kontekst determinowany jest przez wspomnianą wcześniej funkcję art. 114 ustawy o emeryturach i rentach, jaką jest zmiana treści decyzji organu rentowego sprzecznych z ukształtowanymi z mocy prawa uprawnieniami osób ubezpieczonych.

Sąd podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku wyrażone w wyroku z dnia 25 czerwca 2020 w sprawie o sygn. akt III AUa 736/19, że mechanizm przewidziany w art. 114 ustawy ma doprowadzić do zgodności z prawem wysokości renty lub emerytury w sytuacji, kiedy błąd popełni organ rentowy, ubezpieczony, a nawet w sytuacji, kiedy nie popełniono błędu, a ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Ustalenie na podstawie orzeczenia Trybunału, że wydanie decyzji określającej sposób wyliczenia emerytury było nieprawidłowe jest nową okolicznością. Ten nieprawidłowy sposób istniał już w chwili wydawania poprzedniej decyzji, gdyż niekonstytucyjność istniała od początku, jedynie ujawnienie tej okoliczności nastąpiło dopiero na skutek wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Podkreślenia wymaga, że Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, jej przepisy stosuje się bezpośrednio. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP). Oznacza to, że istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2016 roku, III KRS 45/12, Lex nr 2288955). Obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji). Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. W konsekwencji, w jednostkowej sprawie, sąd może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to przy tym kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 roku, III PK 87/11 LEX nr 1619703. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wywołuje ten skutek, że zakwestionowane przepisy tracą moc z chwilą wskazaną przez Trybunał, podczas gdy stwierdzenie takiej niezgodności przez sąd jest podstawą do odmowy zastosowania zakwestionowanego przepisu w toku rozpoznawania określonej sprawy, pomimo, że formalnie przepis ten pozostaje w systemie prawnym.

Trzeba wreszcie podkreślić, że sądy powszechne rozpoznając indywidualną sprawę, podlegają tylko Konstytucji i ustawom, co wynika z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP. To także przemawia za możliwością odmowy zastosowania ustawy sprzecznej z Konstytucją w konkretnej sprawie. Jeśli bowiem sędzia podlega zarówno Konstytucji, jak i ustawom, to w razie sprzeczności między przepisami tych aktów prawnych powinien on stosować Konstytucję. Art 8 ust. 1 Konstytucji stanowi bowiem, że to Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

Reasumując, przedmiotem orzekania Sądu Okręgowego jest indywidualny stosunek poddany osądowi. I przy tym orzekaniu, Sąd Okręgowy ma prawo odmówić zastosowania przepisów, które są niezgodne z przepisami Konstytucji RP, w szczególności jeśli uzna, że niezgodność ta jest oczywista.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, że ocena prawidłowości zaskarżonej decyzji jest uzależniona od ustalenia czy zastosowany przez organ rentowy przy wydawaniu decyzji z dnia (...) roku (ustalającej emeryturę skarżącego w wieku powszechnym) art. 25 ust. 1 b ustawy jest w przypadku wnioskodawcy sprzeczny z Konstytucją, czy też nie.

W myśl art. 25 ust. 1 b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku ustawy, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46 , 50 , 50a , 50e , 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przepis art. 25 ust. 1b ustawy dotyczy sposobu obliczania podstawy emerytury powszechnej w odniesieniu do wszystkich osób, które pobrały już emeryturę na podstawie wymienionych w tym przepisie, szczegółowych unormowań ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Chodzi tu o wyjątek od ogólnej zasady wynikającej z art. 25 ust. 1 ustawy, zgodnie z którą podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie ubezpieczonego, prowadzonym przez ZUS. Zasada ta podlega modyfikacji w odniesieniu do ubezpieczonych, którzy przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego pobierali jedno ze świadczeń emerytalnych przewidzianych w ustawie emerytalnej. W takim wypadku - zgodnie z art. 25 ust. 1b ustawy - podstawę obliczenia emerytury ustaloną zgodnie z zasadą ogólną, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Powyższy mechanizm ustalania podstawy emerytury powszechnej zgodnie z zasadą przewidzianą w art. 25 ust. 1b ustawy obowiązuje od 1 stycznia 2013 roku i został wprowadzony ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 roku, poz. 637) dalej ustawa nowelizująca, która została ogłoszona w dniu 6 czerwca 2012 r. Ta regulacja niewątpliwie doprowadziła do sytuacji, w której każda osoba, która złożyła wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w art. 25 ust. 1b ustawy przed dniem 6 czerwca 2012 r., a więc przed datą opublikowania ustawy nowelizującej nie tylko została zaskoczona pomniejszeniem świadczenia emerytalnego, a także nie miała możliwości - przewidzieć konsekwencji, jakie na mocy nowo wprowadzonych przepisów wiązały się ze skorzystaniem z prawa do wcześniejszego świad­czenia co jest sprzeczne z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji, czyli z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Takie stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. w sprawie sygn. akt SK 140/20.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, aby wywoływało skutki prawne musi wejść w życie. Kwestię tę reguluje art. 190 ust.2 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia go w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski”. Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów. Powołany wyżej wyrok nie wszedł jeszcze w życie, albowiem nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw.

Pomimo, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. nie wszedł w życie to z chwilą ogłoszenia tego wyroku przez Trybunał Konstytucyjny w toku postępowania w sprawie o sygn. akt SK 140/20 zostało uchylone domniemanie zgodności art. 25 ust. 1b ustawy z Konstytucją (porównaj: uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego z dnia (...) r., w której wskazano, że niepublikowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzający niezgodność z Konstytucją określonego przepisu uchyla domniemanie jego zgodności z Konstytucja z chwilą ogłoszenia wyroku przez Trybunał Konstytucyjny w toku postępowania). Sąd rozstrzygający przedmiotową sprawę dokonując oceny zgodności art. 25 ust. 1b ustawy z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy w pełni akceptuje argumentację zawartą w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. i uznaje, że art. 25 ust. 1b ustawy zastosowany przez organ rentowy przy obliczaniu emerytury powszechnej w stosunku do osób, które złożyły wniosek o emeryturę wcześniejszą wymienioną w tym przepisie przed dniem 6 czerwca 2012 r jest sprzeczny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Za Trybunałem Konstytucyjnym należy wskazać, że ubezpieczeni, którzy zdecydowali się na korzystanie z wcześniejszej emerytury, nie mieli – w momencie składania wniosku– świadomości co do skutków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. Nie spodziewali się, że wypłacanie świadczeń emerytalnych wpłynie na sposób ustalania wysokości świadczenia w ramach emerytury powszechnej. Z takimi konsekwencjami mogły liczyć się osoby, które decydowały się na skorzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury po ogłoszeniu ustawy nowelizującej. Dopiero od tego momentu osoby ubezpieczone mogły zapoznać się z nowymi regulacjami.

Wnioskodawca R. F. składając wniosek w dniu (...) roku o przyznanie prawa do emerytury nie miał świadomość, że jego przejście na emeryturę wcześniejszą będzie wiązało się pomniejszeniem emerytury powszechnej o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż przepis ten ogłoszony został w dniu 6 czerwca 2012 roku. Nie mógł więc przewidzieć wszystkich konsekwencji, jakie zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2013 roku. W związku z tym zastosowany przez organ rentowy przy wydawaniu decyzji z dnia (...) roku (ustalającej wnioskodawcy wysokość emerytury po osiągnięciu wieku powszechnego) art. 25 ust. 1b ustawy w stosunku do skarżącego jest sprzeczny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzją w ten sposób, że przyznał skarżącemu prawo do ustalenia wysokości emerytury bez pomniejszenia jej o sumę kwot pobranych emerytur, to jest z pominięciem niezgodnego z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przepisu art. 25 ust 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz.1251).

Mając na uwadze, że wnioskodawca wniósł jednocześnie o przeliczenie emerytury przy zastosowaniu korzystniejszego średniego dalszego trwania życia, a kwestia ta została rozstrzygnięta prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia (...) roku Sąd Okręgowy na podst. art. 199 §1 pkt 2 k.p.c. w zw. art. 13 § 2 k.p.c. odrzucił odwołanie wnioskodawcy w pozostałej części. Zgodnie z treścią art. 366 k.p.c., wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. W stanie faktycznym, w którym zapadł ten wyrok, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS znak: (...) odmawiającej R. F. ponownego przeliczenia emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego i zastosowaniem najkorzystniejszego średniego czasu trwania życia. Skoro to odwołanie zostało prawomocnie oddalone (postępowanie sądowe dotyczące tej decyzji zakończyło się prawomocnie), to kwestia przeliczenia emerytury z uwzględnieniem najkorzystniejszego średniego czasu trwania życia , jest objęta powagą rzeczy osądzonej. A więc w kolejnej sprawie o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem najkorzystniejszego średniego czasu trwania życia nie jest możliwie rozstrzygnięcie o tym, o czym rozstrzygnięto już w poprzedniej sprawie. Zasadą rządzącą stosunkami prawnymi ubezpieczenia społecznego jest to, że zmiana okoliczności lub ujawnienie nowych dowodów otwiera drogę do ponownego rozpoznania sprawy. Cecha rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) dotyczy więc tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa nie może ulec zmianie, tj. jak niniejszej sprawie, gdy odwołanie zostało oddalone po stwierdzeniu braku przesłanek do przeliczenia emerytury z uwzględnieniem najkorzystniejszego średniego dalszego czasu trwania życia.

Mając na uwadze, iż wnioskodawca w odwołaniu wnosił również o wypłatę wyrównania emerytury, a żądanie to nie zostało dotychczas rozpoznane przez organ rentowy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 10)} § 2 k.p.c. przekazał go do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., orzekając, jak w punkcie 3 wyroku. Sąd bowiem nie dysponuje możliwością dowolnego kształtowania rozstrzygnięcia merytorycznego. Jest związany decyzją i w razie zamiaru jej zmiany nie może orzec o tym, o czym dana decyzja nie rozstrzyga. Odwołanie wnoszone do sądu ubezpieczeń społecznych nie ma bowiem charakteru samodzielnego żądania, a jeśli takie zostanie w odwołaniu zgłoszone, sąd ma obowiązek przekazać to żądanie do rozpatrzenia organowi rentowemu na podstawie art. 477 ^{( 10)} § 2 k.p.c. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 lutego 2024 r., I USKP 3/23).