Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Beata Łapińska

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o świadczenie uzupełniające

na skutek odwołania S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje S. K. na stałe prawo do świadczenia uzupełniającego poczynając od dnia (...) roku.

Sygnatura akt VU 467/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił S. K. prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Organ rentowy wskazał w uzasadnieniu decyzji, że Komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia (...) roku orzekła, że wnioskodawca nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła S. K., wnosząc o zmianę decyzji i przyznanie prawa do świadczenia, podnosząc, że stan jej zdrowia wymaga stałej pomocy osób trzecich.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, powielając argumentację wskazaną w decyzji.

Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

S. K. urodziła się (...).

(okoliczność bezsporna)

W dniu (...) ubezpieczona złożyła wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

(dowód: wniosek k.12-13-akt ZUS)

Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia (...) ustalił, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

(dowód: orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, k. 18 - akt ZUS)

Wnioskodawczyni złożyła sprzeciw od powyższego orzeczenia.

(dowód: sprzeciw k.27-akt ZUS)

Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia (...) ustaliła, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

(dowód: orzeczenie komisji lekarskiej ZUS k.22 - akt ZUS)

Decyzją z dnia (...) organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do świadczenia uzupełniającego.

(dowód: decyzja ZUS k.23-akt ZUS)

Wnioskodawczyni złożyła odwołanie od powyższej decyzji. Z uwagi na to, że odwołanie zawierało nowe okoliczności sprawa została przekazana do lekarza orzecznik celem ponownego rozważenia. Po ponownej analizie lekarz orzecznik orzeczeniem z dnia (...) ustalił, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

(dowód: odwołanie k.25-27 pismo ZUS k.30, orzeczenia lekarza orzecznika ZUS k.31-akt ZUS)

Komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia (...) roku również uznała, że S. K. nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

(dowód: orzeczenie Komisji lekarskiej ZUS k.33-akt ZUS)

(...) Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności zaliczył wnioskodawczynię do znacznego stopnia niepełnosprawności do (...) roku.

(dowód: orzeczenie k.4-akt ZUS)

U wnioskodawczyni występują obecnie następujące schorzenia:

-zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego;

-zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych;

-dysfunkcja czynnościowa kończyn górnych i dolnych;

-zwyrodnienie wielostawowe z okresowym zespołem bólowym kręgosłupa;

-prawostronna skolioza;

-dyskopatia;

-otępienie w chorobie Parkinsona;

-organiczne zaburzenia depresyjne.

(dowód: opinia biegłej z zakresu ortopedii J. B. k.15-17, opinia biegłego z zakresu neurologii P. R. k.32-34, łączna opinia biegłych z zakresu psychologii M. P. i psychiatrii B. J. k.48-50-akt sprawy)

Stopień nasilenia powyższych schorzeń sprawia, że S. K. jest niezdolna do samodzielnej egzystencji na stałe.

(dowód: opinia biegłego z zakresu neurologii P. R. k.32-34, łączna opinia biegłych z zakresu psychologii M. P. i psychiatrii B. J. k.48-50-akt sprawy)

Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że rozpoznanie sprawy nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 § 1 k.p.c., który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna — mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, zaś strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy w sprawie nie jest konieczne, a jednocześnie strony nie wniosły o jej przeprowadzenie, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 31 lipca 2019 roku o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz.U. z 2024r. poz. 256 ze zm.), dalej jako ustawa, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1)  obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2)  posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3)  cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była okoliczność, czy istniejące u wnioskodawczyni naruszenie sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, tj. czy wnioskodawczyni jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

Niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Wynika to z art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosowanego na podstawie art. 7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma szeroki zakres i obejmuje opiekę i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego. Jednak sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego czy też, że potrzebuje pomocy innych osób nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 sierpnia 2017 r., III AUa 62/17 -). Do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję nie należą wyłącznie czynności tzw. samoobsługi jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie. W ramach zakresu pojęcia ”niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę, oznaczającą pielęgnację (czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp.) od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza; wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu „niezdolność do samodzielnej egzystencji”.

W przedmiotowej sprawie w celu ustalenia, czy pełnoletnia wnioskodawczyni jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak to na jaki okres stwierdza się naruszenie sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy ze strony innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, Sąd dopuścił dowód z pisemnej opinii biegłych ortopedy, neurologa oraz psychologa i psychiatry tj. biegłych w zakresie, których specjalności mieszczą się rozpoznane u wnioskodawczyni schorzenia.

Biegły neurolog P. R. uznał, że z uwagi na występujące u wnioskodawczyni schorzenia neurologicznie, S. K. jest niezdolna do samodzielnej egzystencji na stałe. Uzasadniając swoją opinię biegły wskazał na dokumentację medyczną wnioskodawczyni, z której wynika znaczny stopień zaawansowania zmian i schorzeń w zakresie przemieszczania się-chodzenia, zmiany pozycji, ubierania się czy utrzymania higieny osobistej. Ponadto biegły zaznaczył, że o niezdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji świadczy również orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności z powodu schorzeń neurologicznych. Biegły wskazał, że z dokumentacji medycznej ubezpieczonej wynika, że jest ona osobą o znacznym naruszeniu sprawności organizmu, nie jest w stanie wykonywać wielu czynności w ramach samoobsługi, również czynności dnia codziennego, w tym utrzymania i prowadzenie własnego gospodarstwa domowego i załatwiania spraw poza domem. Biegły podkreślił nadto, ze schorzenia neurologiczne występujące u wnioskodawczyni są przewlekłe, postępujące i nie rokują istotnej poprawy w przyszłości. Biegły odesłał przy tym do dokumentacji leczenia internistyczno-kardiologiczno-neurologiczno-ortopedycznego oraz rehabilitacyjnego oraz stwierdzonych u wnioskodawczyni schorzeń w postaci wieloogniskowego naczyniopochodnego uszkodzenia mózgu, zespołu parkinsonowskiego, lewostronnego zespołu piramidowego, nadciśnienia tętniczego oraz nieleczoną depresję. Mając na uwadze powyższe schorzenia, biegły wskazał jednoznacznie, że stopień ich zawansowania czyni wnioskodawczynię niezdolną do samodzielnej egzystencji na stałe.

Tożsamy wniosek postawili w swojej opinii biegli z zakresu psychologii M. P. i psychiatrii B. J., którzy po analizie akt, dokumentacji medycznej oraz jednorazowym zbadaniu wnioskodawczyni wskazali, że stopień nasilania stwierdzonych u badanej zaburzeń czynią ją trwale całkowicie niezdolną do pracy i niezdolną do samodzielnej egzystencji. W uzasadnieniu opinii biegli wskazali na dominujący u ubezpieczonej zespół otępienny w nasileniu średnim w przebiegu choroby P. oraz objawy depresyjne. Biegli ustalili, że stopień nasilenia powyższych schorzeń czynią ubezpieczoną niezdolną do samoobsługi i innych czynności dnia codziennego. Ubezpieczona wymaga stałej pomocy innych osób w organizowaniu życia codziennego czy wizyt u lekarza. Biegli wskazali, że ubezpieczona nie jest w stanie samodzielnie przygotować posiłków, nie posługuje się pieniędzmi, nie robi samodzielnie zakupów, nie podejmuje samodzielnie decyzji dotyczących osoby i tym samym jest zależna od rodziny. Mając na uwadze powyższe biegli wskazali jednocześnie, że schorzenia uwarunkowane organicznym uszkodzeniem mózgu nie rokują poprawy, co uzasadnia uznanie wnioskodawczyni za niezdolną do samodzielnej egzystencji na stałe.

Z uwagi na fakt, że stwierdzenie niezdolności samodzielnej egzystencji wymaga wiadomości specjalnych, podstawę ustaleń stanowią dowody z opinii biegłych, posiadających wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń osoby zainteresowanej uzyskaniem świadczenia. Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłego jest jednym z podstawowych kryteriów oceny opinii dokonywanej przez sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii. Podkreślić należy, że Sąd (wobec opinii biegłych) nie może zająć stanowiska odmiennego, co do stanu zdrowia ubezpieczonego, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego, niż wyrażone w opiniach biegłych sądowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 r., II URN 228/87, PiZS 1988/7/62). Prawidłowa opinia biegłego powinna być wyczerpująca, czyli odnosić się do wszystkich kwestii zawartych w tezie dowodowej, jak również zawierać logiczne uzasadnienie postawionych wniosków. Dowód tego rodzaju podlega ocenie według zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c. a więc na podstawie kryteriów zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia skuteczności wyrażonych w niej wniosków, bez wkraczania w sferę wiedzy specjalistycznej. Przedmiotem opinii biegłego nie jest przedstawienie faktów, lecz ich ocena na podstawie wiedzy fachowej - wiadomości specjalnych ( Por. postanowienie SN z dnia 27 listopada 2000 roku I CKN 1170/98, Legalis).

Ponieważ głównymi schorzeniami odwołującej się są schorzenia neurologiczne oraz psychiatryczne, opinia biegłych z zakresu neurologii P. R. oraz psychologii M. P. i psychiatrii B. J. miały w tej sprawie priorytetowe znaczenie. Tym bardziej, że biegły z zakresu ortopedii uznał, że S. K., z przyczyn ortopedycznych, nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Jednocześnie jednak biegły z zakresu ortopedii R. E. jednoznacznie uznał, że ograniczenia funkcjonowania wnioskodawczyni wynikają z przyczyn neurologicznych oraz psychicznych.

Mając na uwadze powyższe, Sąd dokonując ustaleń w niniejszej sprawie oparł się na wnioskach poczynionych przez powołanych w sprawie biegłych z zakresu neurologii P. R. oraz psychologii M. P. i psychiatrii B. J.. Opinie biegłych są tożsame w swojej treści oraz wnioskach, zawierają odpowiedzi na pytania zawarte w tezie dowodowej, ponadto wskazują na schorzenia występującego u wnioskodawczyni, stopień ich nasilenia oraz wpływ na niezdolność do samodzielnej egzystencji. Biegli jednoznacznie uznali, że stopień nasilenia występujących u ubezpieczonej schorzeń czynią ją niezdolną do samodzielnej egzystencji. Podkreślili, że poza podstawowymi czynnościami dnia codziennego, wnioskodawczyni nie jest zdolna również do załatwiania elementarnych spraw życia codziennego. Biegli w swoich opiniach stwierdzili naruszenie sprawności w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Sąd oparł się na wskazanych opiniach biegłych z zakresu neurologii, psychologii i psychiatrii pracy, albowiem biegli Ci uwzględnili dostępną dokumentację medyczną ubezpieczonej, prawidłowo opisali przebieg i cechy występujących u niej schorzeń. Wobec tego Sąd do opinii tych nie miał zastrzeżeń. Zostały one sporządzone w sposób fachowy, zawierają opis stanu zdrowia ubezpieczonej w oparciu o aktualną dokumentację medyczną oraz osobiste badanie wnioskodawczyni, a także logicznie umotywowane i jednoznaczne wnioski dotyczące istnienia niezdolności do samodzielnej egzystencji. Opinie sporządzone przez biegłych Sąd ocenia jako rzetelne, nie zawierające braków oraz wyjaśniające wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Biegli jednoznacznie uznali, że stopień nasilenia występujących u ubezpieczonej schorzeń czynią ją niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Przeprowadzone postępowanie wykazało zatem, że wnioskodawczyni jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wynika to, w sposób jednoznaczny, z wydanych w sprawie opinii, w szczególności kluczowych dla rozstrzygnięcia opinii biegłych neurologa oraz psychiatry i psychologa. Z dokonanych ustaleń wynika, że wnioskodawczyni, wnioskodawczyni nie potrafi samodzielnie funkcjonować, samodzielnie przygotować posiłków, nie posługuje się pieniędzmi, nie robi samodzielnie zakupów, nie podejmuje samodzielnie decyzji dotyczących osoby i tym samym jest zależna od rodziny. Jednocześnie, zarówno, stopień naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej, jak i sposób funkcjonowania w realiach codziennego życia, nie rokują poprawy.

Organ rentowy zgłosił zastrzeżenia do opinii sporządzonych przez biegłych neurologa, psychiatrii i psychologa. Kwestionując powyższe opinie, koncentrował się przede wszystkim na różnicach w kryteriach orzeczniczych przyjmowanych przez biegłych, a obowiązujące w ZUS. Sąd ocenił jednak, że tego rodzaju polemika Zakładu z opiniami biegłych nie jest przekonująca. Przede wszystkim to opinia biegłego sądowego jest dla Sądu podstawą do stwierdzenia bądź nie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wskazany zatem przez ZUS argument nie jest wystarczający, aby skutecznie zakwestionować opinię.

Mając na uwadze, że biegły neurolog, psycholog oraz psychiatrii jednoznacznie wskazali, że występujące u wnioskodawczyni schorzenia nie rokują poprawy, są przewlekłe oraz postępujące, to powyższe uzasadnia uznanie, że wnioskodawczyni jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji na stałe.

Reasumując, występujące u S. K. schorzenia są aktualnie na takim etapie zaawansowania, że prowadzą do naruszenia sprawności organizmu w stopniu uzasadniającym orzeczenie jej niezdolności do samodzielnej egzystencji na stałe.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych orzekł na postawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. jak w sentencji wyroku.