Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 listopada 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. stwierdził, że M. Z. (1) jako pracownik u płatnika składek Z. K. nie podlega od 10 lutego 2020 roku do 24 sierpnia 2020 roku obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

W odwołaniach od powyższej M. Z. (1) i Z. K. wniosły o jej zmianę w całości poprzez stwierdzenie, że M. Z. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu od 10 lutego 2020 roku do 24 sierpnia 2020 roku.

Postanowieniem z 21 stycznia 2021 roku Sąd połączył w/w sprawy do łącznego rozpoznan ia i rozstrzygnięcia.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. K. od 25 czerwca 2004 roku prowadzi działalność gospodarczą w zakresie gastronomii. Prowadzi K. P. w O. (okoliczność bezsporna).

M. Z. (1) ma wykształcenie średnie–w 2009 roku ukończyła liceum dla dorosłych.

Wnioskodawczyni M. Z. (1) przed zatrudnieniem u płatnika pracowała jako sprzedawca w sklepie:

- od 1 grudnia 2010 roku do 14 marca 2012 roku w (...)

- od 14 lipca 2015 roku do 19 września 2015 roku u T. W.

- od 15 marca 2017 roku do 13 lipca 2018 roku w sklepie (...) w U.

(dowód: świadectwo pracy – k. 34, 35, 36 akt)

Z. K. od stycznia 2020 roku poszukiwała pracownika biurowego, który odciążył by ją w obowiązkach, gdyż z uwagi na stan zdrowia nie była w stanie pracować w dotychczasowym rozmiarze. Na ogłoszenie wywieszone na drzwiach restauracji zareagowała M. Z. (1). Ponieważ wcześniej pracowała już w sklepie, miała prawo jazdy, Z. K. zdecydowała się ją zatrudnić.

(dowód: zeznania płatnika– protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 2:10 do minuty 14:50, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 15:13 do minuty 28:42)

W dniu 7 lutego 2020 roku Z. K. (...) zawarła z M. Z. (1) umowę
o pracę na czas określony od 10 lutego 2020 roku do 30 czerwca 2020 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracownika biurowego z wynagrodzeniem miesięcznym brutto 2600 złotych. Miejscem pracy wnioskodawczyni była restauracja położona w O. przy ul. (...). Termin rozpoczęcia pracy 10 luty 2020 rok.

(dowód: umowa o pracę z 7.02.2020 roku- k. 31 akt)

Wnioskodawczyni M. Z. (1) była zdolna do wykonywania pracy na stanowisku pracownika biurowego. Pracodawca przeprowadził wnioskodawczyni szkolenie wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w dniach od 7 4 lutego 2020 r.

(dowód: zaświadczenie lekarskie z 7.02. 2020 roku – k. 19 akt, karta szkolenia wstępnego –k. 21 akt)

Wnioskodawczyni M. Z. (1) podpisywała listę obecności.

(dowód: kserokopia listy obecności k. 8-10 akt)

Wynagrodzenie wnioskodawczyni miała wypłacane przez płatnika do rąk własnych, co kwitowała własnoręcznym podpisem na liście płac.

(dowód: listy wypłat – k. 11-14 akt)

Podpisując umową o pracę wnioskodawczyni była w ciąży. Wnioskodawczyni nie poinformowała o tym płatnika.

(dowód: zeznania płatnika– protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 2:10 do minuty 14:50, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 15:13 do minuty 28:42)

Do obowiązków wnioskodawczyni M. Z. (2) należało:

- przygotowywanie list obecności pracowników

- przygotowywanie grafiku godzin pracy pracowników

- segregowanie dokumentów

- wysyłanie poczty

- składanie zamówień na potrzebne produkty przemysłowe i spożywcze

-składanie zamówień na alkohol

- robienie zakupów na potrzeby firmy

- ustalanie imprez okolicznościowych z klientami

- obsługa kasy fiskalnej i terminala

- wykonywanie innych poleceń pracodawcy.

M. Z. (3) pracowała od poniedziałku do piątku co do zasady godzinach od 8 do 16 albo od 9 do 17.

(dowód: zakres obowiązków – k. 33 akt, zeznania płatnika– protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 2:10 do minuty 14:50, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 15:13 do minuty 28:42, zeznania świadka K. K. (1) – protokół rozprawy zdalnej z 8 lipca 2021 roku od minuty 33:24 do minuty53, zeznania świadka A. G. – protokół rozprawy zdalnej z 8 lipca 2021 roku od minuty 54 do godziny 1: 06:05)

W dniu 16 marca 2020 roku Z. K. zawarła z M. Z. (1) aneks do umowy o pracę z dnia 7 lutego 2020 roku. Zmianie uległo stanowisko pracy na pracownika biurowego – pomoc kuchenną oraz miejsce pracy zostało rozszerzone o teren Miasta i Gminy O..

W związku ze zmianą stanowiska pracy zakres obowiązków M. Z. (1) od dnia 16 marca 2020 roku uległ rozszerzeniu o:

- pomoc w kuchni przy przygotowywaniu posiłków (sporządzanych na wynos)

-pakowanie gotowych dań w opakowania jednorazowe

- dostarczanie zamówionych dań do klientów indywidualnych i firm

- wydawanie gotowych dań na wynos

(dowód: aneks – k. 33 akt, zakres obowiązków- k. 18 akt, zeznania świadka B. G. – protokół rozprawy zdalnej z 8 lipca 2021 roku od minuty12:32 do minuty 17:30, zeznania świadka W. K. – protokół rozprawy zdalnej z 8 lipca 2021 roku od minuty 18: 22 do minuty24, zeznania świadka S. Ł. – protokół rozprawy zdalnej z 8 lipca 2021 roku od minuty 25 do minuty33:20, zeznania płatnika– protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 2:10 do minuty 14:50, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 15:13 do minuty 28:42)

Od dnia 21 kwietnia 2021 roku wnioskodawczyni M. Z. (1) stała się niezdolna do pracy z powodu ciąży. Umowa o pracę w związku z ciążą wnioskodawczyni uległa przedłużeniu do dnia porodu.

W dniu 24 sierpnia 2020 roku M. Z. (1) urodziła dziecko.

(okoliczności bezsporne)

W okresie niezdolności do pracy M. Z. (1) płatnik przejął jej obowiązki. Od 10 września 2020 roku płatnik zatrudnił na miejsce wnioskodawczyni M. K. w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 2600zł..

W spornym okresie płatnik zatrudniała 8 pracowników: A. G. (barmanka) oraz L. L. na ½ etatu, K. K. (1) (kucharz), M. L. (pomoc kuchenna), A. S. i M. W. na cały etat, w charakterze ucznia J. T. na cały etat oraz wnioskodawczynię. Zarobki pracowników zatrudnionych na cały etat wynosiły 2600zł., a na połowę etatu 1300zł.

(dowód: zeznania płatnika– protokół rozprawy z 4 listopada 2021 roku od minuty 2:10 do minuty 14:50, lista pracowników – k. 136 akt, zeznania świadka A. G. – protokół rozprawy zdalnej z 8 lipca 2021 roku od minuty 54 do godziny 1: 06:05)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.) osoby pozostające w stosunku pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu. Art. 13 tej ustawy stanowi zaś w punkcie 1, że pracownicy podlegają wskazanym ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Z przepisów tych wynika, że podstawową przesłanką objęcia zakresem ubezpieczenia społecznego jest posiadanie statusu pracownika. Pracownikiem zostaje się przez nawiązanie stosunku pracy. Stosownie do treści art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Na treść stosunku pracy składają się zatem wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy (pracownika i pracodawcy). Zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do osobistego wykonywania pracy na rzecz pracodawcy za wynagrodzeniem. Kolejna cecha tego stosunku to zawłaszczanie wyniku pracy przez pracodawcę i wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania czyli pod kierownictwem pracodawcy. Pracownik nie odpowiada jednak za wynik pracy , ale za samo staranne świadczenie pracy.

W będącej przedmiotem osądu sprawie taki właśnie stosunek — umowa o pracę - łączyła Z. K. z M. Z. (1) od 10 lutego 2020 roku. Wykazało to przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w postaci zeznań świadków zarówno pracowników płatnika ( K. K. (1) i A. G.) jak i klientów płatnika ( B. G., W. K., S. Ł.), które potwierdzają zeznania stron co do charakteru łączącej ich umowy i korespondują ze zgromadzonymi w sprawie dokumentami.

K. K. (1) pracowała w spornym okresie u płatnika jako kucharz, a A. G. jako barmanka. Pracownice te potwierdziły, że wnioskodawczyni została zatrudniona na początku kutego 2020 roku jako pracownik biurowy i pracowała u płatnika na pewno do połowy marca 2020 roku, bo wtedy w/w pracownice przeszły na zasiłek covidowy. Pracownice potwierdziły zakres obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku pracownika biurowego od 7 lutego 2020 roku do 16 marca 2020 roku. Pracownice widziały wnioskodawczynię codziennie w pracy. Wiedziały co należało do jej obowiązków (ustalanie grafików pracy, składanie zamówień, robienie zakupów, przyjmowanie rezerwacji).

Od 16 marca 2020 roku charakter pracy wnioskodawczyni – co potwierdza aneks do umowy o pracę - uległ zmianie z uwagi na zamknięcie restauracji w związku z pandemią. Wówczas obowiązki M. Z. (1) w większości polegały na świadczeniu pomocy w kuchni przy przygotowywaniu, sporządzanych przez właścicielkę na wynos, posiłków. Wnioskodawczyni od 16 marca 2020 roku do 20 kwietnia 2020 roku dostarczała zamówione dania do klientów i wydawała gotowe dania na wynos. Powyższe potwierdzili stali klienci płatnika: B. G., W. K. oraz S. Ł.. Należy podnieść, że S. Ł. prowadziła w spornym okresie biuro rachunkowe w tym samym budynku, w którym znajduje się restauracja płatnika i zamawiała posiłki „na wynos” w restauracji. Była zatem codziennym klientem i potwierdziła, że w spornym okresie zamawianiem i wydawaniem posiłków zajmowała się M. Z. (1).

Skarżące wykazały zatem, że w zakwestionowanym przez organ rentowy okresie tj. od 10 lutego 2020 r. do 20 kwietnia 2020 roku M. Z. (1) rzeczywiście świadczyła pracę (codziennie od poniedziałku do piątku co potwierdzają podpisane przez nią listy obecności) na rzecz płatnika jako pracownik biurowy oraz pomoc kuchenna w restauracji w O.. Płatnik zeznał, że od stycznia 2020 roku, z uwagi na stan zdrowia, szukał pracownika, który odciążyłby go od obowiązków biurowych związanych z prowadzeniem restauracji. Powyższe było powodem zatrudnienia wnioskodawczyni. To z ogłoszenia wiszącego na drzwiach restauracji płatnika, wnioskodawczyni dowiedziała się o ofercie pracy. Wnioskodawczyni nie znała wcześniej osobiście płatnika. Wprawdzie płatnik wcześniej nie zatrudniał pracownika biurowego. Ale potrzebę zatrudnienia takiego pracownika potwierdza fakt, że po odejściu wnioskodawczyni, płatnik w dalszym ciągu poszukiwał pracownika biurowego i zatrudnił go, na miejsce wnioskodawczyni, od 10 września 2020 roku. Okoliczność, że znalezienie nowej pracownicy zajęło uczestnikowi ponad 4 miesiące, nie świadczy o braku potrzeby pracy dla takiego pracownika, ale o trudnej sytuacji na rynku pracy w zakresie pozyskiwania kompetentnych pracowników. Płatnik zeznał, że zatrudnił wnioskodawczynię, gdyż miała doświadczenia w pracy jako sprzedawca w sklepie oraz prawo jazdy, co było bardzo potrzebne do pracy w restauracji ( konieczność robienia zakupów, dowożenia posiłków), a pomimo poszukiwań nie znalazł nikogo więcej o odpowiednich kwalifikacjach. Tymczasem wnioskodawczyni mimo, że nie pracowała wcześniej w restauracji, to miała doświadczenie w pracy z klientem, a to było priorytetem dla płatnika. Podczas nieobecności wnioskodawczyni spowodowanej niezdolnością do pracy, płatnik przejął jej obowiązki, z uwagi na niemożność znalezienia od zaraz odpowiedniego pracownika, ale cały czas takiego pracownika poszukiwał, o czym świadczy zatrudnienie pracownika biurowego we wrześniu 2020 roku.

W świetle podzielonych przez Sąd zeznań świadków i stron, z których w sposób jednoznaczny wynika, że wnioskodawczyni w spornym okresie faktycznie świadczyła pracę, do której wykonywania zobowiązała się na podstawie pisemnej umowy o pracę, nie można podzielić gołosłownego zarzutu organu rentowego, że płatnik nie miał potrzeby zatrudnienia wnioskodawczyni i umowa o pracę została zawarta jedynie dla pozoru celem uzyskania ochrony ubezpieczeniowej i świadczeń z ubezpieczenia społecznego i jako taka jest nieważna.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż wnioskodawczyni od 10 lutego 2020 roku faktycznie świadczyła pracę na rzecz płatnika, a ten pracę tę przyjmował i wypłacał jej wynagrodzenie. Praca była świadczona pod kierownictwem płatnika zarówno co do miejsca, czasu świadczenia pracy jak i jej przedmiotu.

Cel zawarcia umowy o pracę jakim jest chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego — wbrew zarzutom organu rentowego - nie jest sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, nie świadczy też o pozorności umowy. Objęcie ubezpieczeniem społecznym i uzyskanie świadczeń z tego ubezpieczenia jest wszak głównym celem zawierania umowy o pracę.

Podsumowując zarówno Z. K. jak i M. Z. (1) nie składali w chwili zawierania umowy o pracę z 7 lutego 2020 roku pozornych oświadczeń woli, gdyż w rzeczywistości wnioskodawczyni świadczyła pracę jako pracownik, a płatnik przyjmował tą pracę jako pracodawca.

Czynność prawna pozorna charakteryzuje się w myśl art. 83 § 1 k.c. trzema elementami, które muszą wystąpić łącznie, a mianowicie: oświadczenie woli musi być złożone świadomie i swobodnie tylko dla pozoru, oświadczenie musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Pobudki, którymi strony kierują się składając pozorne oświadczenia woli, nie mają żadnego znaczenia dla oceny pozorności oświadczenia woli. Oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywołania skutków prawnych jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych albo też chce wywołać inne, niż wynikałoby ze złożonego przez nią oświadczenia woli.

W prawie pracy doniosłość ma jedynie zamiar obejścia prawa przez fikcyjne (pozorne) zawarcie umowy, czyli takie, które nie wiąże się ze świadczeniem pracy, a dokonanie zgłoszenia do ubezpieczenia następuje pod pozorem zatrudnienia. W takich sytuacjach dochodzi do zgłoszenia do ubezpieczenia osoby, która nie może być uznana za podmiot ubezpieczenia, ponieważ nie świadczy pracy i przez to nie można jej przypisać cech zatrudnionego pracownika, skoro nie są wykonywane obowiązki i prawa płynące z umowy o

pracę (por. np. wyrok SN: z 17.12.1996 r., I UK 32/96, OSNAPIUS Nr 15/1997) .

Nie można natomiast przypisać celu obejścia prawa (art. 58 § 1 kc. w zw. z art. 300 k.p.) stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki prawa płynące z tej umowy.

Ustalony w rozpoznawanej sprawie stan faktyczny świadczy nie o pozorności złożonych przez strony oświadczeń woli ani nie o obejściu ustawy, lecz o spełnieniu warunku zatrudnienia pracowniczego stanowiącego tytuł ubezpieczenia (art. 6 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zmm). Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczyło osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła, a więc nie wykonywała zatrudnienia w ogóle albo wykonywała je na podstawie innej umowy niż umowa o pracę. W prawie ubezpieczeń społecznych nie decyduje ważność umowy o pracę związana z zamiarem dyktującym potrzebę jej zawarcia, lecz to, czy zawierające ją strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się - pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią - oraz czy umowa była w rzeczywistości realizowana. Nie jest także istotny czas (okres trwania) tej realizacji (tak por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005r, I UK 32/05).

W sytuacji gdy doszło do zawarcia umowy o pracę, jak też do jej realizacji poprzez świadczenie umówionej pracy i przyjmowanie jej przez pracodawcę, jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie, nie może być mowy o działaniu w celu obejścia prawa.

Oceny tej nie zmienia fakt, że wnioskodawczyni w chwili zatrudnienia przez płatnika była w ciąży. Obowiązujące przepisy nie zakazują świadczenia pracy przez kobiety w ciąży, a do tego w praktyce prowadzi stanowisko prezentowane przez ZUS, co byłoby dyskryminacją kobiet w ciąży. Tymczasem podstawową zasadą prawa pracy wyrażoną w art. 11 ³ kp jest zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosunkach pracy.

Wnioskodawczyni w chwili podjęcia zatrudnienia była osobą zdolną do pracy, co wynika wprost z zaświadczenia lekarskiego, a nadto z faktu rzeczywistego świadczenia tej pracy od 10 lutego 2020 roku do dnia 20 kwietnia 2020 roku .

Podkreślenia wymaga także, iż w toku postępowania organ rentowy wykazał się całkowitą bierność procesową, nie przejawiając jakiejkolwiek aktywności dowodowej zmierzającej do wykazania, że kwestionowana przez niego umowa o pracę z dnia 7 lutego 2020 roku była zawarta w celu obejścia prawa lub też jedynie dla pozoru.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż M. Z. (1) jako pracownik u płatnika składek Z. K. podlegała ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 10 lutego 2020 roku do dnia 24 sierpnia 2020 roku .