Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie (...): sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Daras

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania J. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

oddala odwołanie.

Sygnatura akt VU 11/25

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił J. W. ponownego ustalenia wysokości emerytury wskazując w uzasadnieniu, iż wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 4 czerwca 2024 r. nie jest przesłanką stanowiącą podstawę do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej. Nadto organ rentowy wskazał, iż skarżący nie należy do grupy osób, których dotyczy przywołany przez ubezpieczonego wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

W odwołaniu z dnia (...) r. ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji, poprzez ponowne ustalenie wysokości należnej emerytury J. W. bez pomniejszania jej podstawy o kwoty pobranych wcześniej emerytur. Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1. naruszenie art. 190 ust. Konstytucji RP w zw. z art. 114 ust. 1 pkt 6) ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251. zwana dalej „ustawa emerytalna”), poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy w orzecznictwie uznaje się, iż wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku stwierdzającego niekonstytucyjność przepisu, który był podstawą ustalenia emerytur w zaniżonej wysokości, stanowi okoliczność mającą wpływ na prawo do świadczenia i uzasadnia działanie w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury z pominięciem takiego niekonstytucyjnego unormowania, a decyzja organu rentowego wydana na podstawie takiej normy prawnej jest obiektywnie błędna, gdyż została oparta o art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej, którego sposób wprowadzenia do porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej stanowi przykład wadliwej techniki legislacyjnej;

2. naruszenie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP w zw. z art. 114 ust. 1 pkt 1) ustawy emerytalnej, poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy w orzecznictwie uznaje się, iż nieuwzględnienie przez organ rentowy obowiązującego standardu konstytucyjnego, potwierdzonego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, stanowi nową okoliczność, istniejącą przed wydaniem decyzji ustalającej emeryturę, która miała wpływ na wysokość emerytury;

3. naruszenie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP w zw. z art. 133 ust. 1 pkt 22) ustawy emerytalnej w zw. z art. 2a ust. 1 i ust. 2 pkt 3) i 4) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy przyznanie niższych świadczeń Odwołującemu było następstwem błędu organu rentowego polegającego na oparciu decyzji o przyznaniu emerytury o niekonstytucyjną regulację, tj. o art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej, a nadto powoduje utrzymywanie niekonstytucyjnego stanu rzeczy poprzez brak restytucji pełnych praw ubezpieczonego (Odwołującego) oraz prowadzi do nierówności pomiędzy ubezpieczonymi objętymi regulacją art. 194j ustawy emerytalnej a Odwołującym;

4. naruszenie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP w zw. z art. 194j ustawy emerytalnej (per analogiam) w zw. z art. 2a ust. 1 i ust.2 pkt 3) i 4) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy przyznanie niższych świadczeń Odwołującemu stanowi naruszenie zasady niedyskryminacji oraz powoduje utrzymywanie niekonstytucyjnego stanu rzeczy poprzez brak restytucji pełnych praw ubezpieczonego (Odwołującego) oraz prowadzi do nierówności pomiędzy ubezpieczonymi objętymi regulacją art. 194j ustawy emerytalnej a Odwołującym;

5. naruszenie art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej w zw. z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 2 Konstytucji RP, poprzez zastosowanie art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej w sytuacji, gdy Organ powinien pominąć ten przepis z uwagi na jego niekonstytucyjność.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wskazał nadto, że J. W. nadal nie złożył wniosku o rozpatrzenie jego uprawnień do emerytury powszechnej, z tytułu ukończenia ustawowego wieku emerytalnego 65 lat-określonej przepisami art. 24 i obliczonej na podst. art. 25-26 ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

ubezpieczony J. W., urodzony (...), w dniu (...) złożył wniosek o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury (dowód: wniosek k.1-3 akt ZUS).

Decyzją z dnia 3 sierpnia 2011r. organ rentowy przyznał skarżącemu prawo do wcześniejszej emerytury od dnia (...) tj. od daty nabycia uprawnień (dowód: decyzja ZUS k.35-36akt ZUS).

Decyzją z dnia (...)., organ rentowy, po rozpatrzeniu wniosku z dnia (...)., przeliczył wnioskodawcy emeryturę od (...). tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek (dowód: decyzja ZUS k.52-53-akt ZUS).

Kolejnymi decyzjami z dnia (...)., z dnia (...)., z dnia (...)., z dnia (...), z dnia (...), organ rentowy dokonał przeliczenia wysokości emerytury J. W. (dowód: decyzja ZUS k.56-57, decyzja ZUS k.60-61, decyzja ZUS k.62-63, decyzja ZUS k.69-70, decyzja ZUS k.76-77-akt ZUS).

Decyzją z dnia (...) organ rentowy odmówił wnioskodawcy przeliczenia emerytury (dowód: decyzja ZUS k.80-81-akt ZUS.)

Ubezpieczony nie złożył wniosku o przyznanie prawa do emerytury powszechnej (okoliczność bezsporna).

Wyrokiem z 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed (...) r., jest niezgodny z art. 67 ust. l w związku z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw (okoliczność bezsporna).

W dniu (...) ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, wniósł o ponowne obliczenie wysokości emerytury w wieku powszechnym (dowód: wniosek k.86-87- akt ZUS).

W wyniku rozpatrzenia wniosku ZUS wydał zaskarżoną decyzję (dowód: decyzja ZUS k.91-akt ZUS).

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

odwołanie jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Na wstępie podkreślić należy, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które inicjowane jest odwołaniem od decyzji organu rentowego, przedmiot i zakres rozpoznania sprawy oraz wyroku sądu, wyznacza treść owej decyzji, a dopiero w drugiej kolejności zakres odwołania (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.). Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma bowiem charakter postępowania kontrolnego, badającego poprawność i zasadność decyzji wydanej przez organ rentowy. A skoro tak, to w postępowaniu sądowym wykluczone jest rozstrzyganie o żądaniach, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji, zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, II UK 275/11).

W przedmiotowej sprawie odwołujący złożył wniosek o dokonanie przeliczenia wysokości pobieranej emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024r., sygn. akt SK 140/20.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w następstwie tegoż wniosku, zaskarżoną decyzją odmówił ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonego wskazując, że wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej, a ponadto skarżący nie należy do grupy osób, której dotyczy powyższy wyrok Trybunału.

Na wstępie wskazać należy, iż w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 roku Trybunał Konstytucyjny przyjął, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118) z późn. zm., w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw tj. do dnia (...) roku, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Przywołany w wyroku przepis stanowi zaś, że jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e lub 184, a także art. 88 lub art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przepis ten został wprowadzony do Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. na mocy ustawy zmieniającej z dnia 11 maja 2012 r., obwiązującej od dnia 1 stycznia 2013 r. Pierwotne, przejściowe pozostawienie uprawnień do wcześniejszych emerytur dla urodzonych po 1948 r., które miało na celu łagodzenie skutków reformy systemu emerytalnego, nie łączyło się więc z pomniejszeniem podstawy obliczenia emerytury powszechnej o wypłacone kwoty emerytury wcześniejszej, co oznacza, iż uprawniony do emerytury wcześniejszej, nie musiał liczyć się z takim pomniejszeniem.

Jak już wskazano przepis art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych został wprowadzony mocą Ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637), która została ogłoszona w dniu (...) r. i zgodnie z art. 22, weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Półroczne vacatio legis pozwoliło uniknąć niekorzystnego sposobu obliczania podstawy wymiaru emerytury, tj. z uwzględnieniem art. 25 ust. Ib ustawy, jedynie tym osobom, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. osiągnęły już wiek emerytalny, wymagany przez art. 24 ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed tą datą i złożyły wniosek o wypłatę tego świadczenia. Do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej osoby te bowiem nabyły już prawo do emerytury z nowego systemu (art. 100 ust. 1 ustawy). W okresie vacatio legis mogły również złożyć wniosek o ustalenie prawa do tej emerytury na podstawie przepisów dotychczasowych. W stosunku do tych osób przepis nie miał zastoso­wania - pokrzywdzone jego skutkami zostały jedynie osoby, które skorzystały z prawa do jednego ze świadczeń wymienionych enumeratywnie w art. 25 ust. 1b ustawy przed jego ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw tj. przed dniem (...) r. i jednocześnie nie uzyskała prawa do emerytury na zasadach ogólnych przed dniem 1 stycznia 2013 r.

W ocenie Sądu Okręgowego, odniesienie powyższych rozważań do ustalonego w sprawie stanu faktycznego prowadzi do konstatacji, iż objęta wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego regulacja nie ma zastosowania w stosunku do skarżącego. Wszak analiza akt ubezpieczeniowych skarżącego bezspornie wskazuje, iż uzyskał on prawo do wcześniejszej emerytury, którą nadal pobiera. Wnioskodawca na dzień wydania spornej decyzji nie złożył wniosku o rozpatrzenie uprawnień do emerytury powszechnej z tytułu ukończenia ustawowego wieku 65 lat. W konsekwencji J. W. nie pobiera emerytury przyznanej z powszechnego wieku, tymczasem stanowiący przedmiot rozważań Trybunału Konstytucyjnego przepis art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach, zawierał regułę obliczania emerytury przysługującej ubezpieczonym w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. W myśl tych zasad wysokość tego świadczenia pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot już pobranych emerytur, przyznanych przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że odwołanie jest zupełnie bezzasadne. Ubezpieczonego nie dotyczy bowiem wyrok TK z dnia 4 czerwca 2024 r., w sprawie o sygn. akt SK 140/20 , na który się powołuje. Orzeczono nim, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed (...) r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Argumentacja , która legła u podstaw powyższego orzeczenia sprowadza się do konstatacji, iż niezgodne z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa jest nie samo wprowadzenie obniżenia , o którym mowa w art. 25 ust. 1 b , ale stosowanie go do osób , które podjęły decyzję o skorzystaniu z jednego z enumeratywnie wymienionych w tym przepisie świadczeń przed wejściem w życie tego przepisu i nie mogły jednocześnie zapobiec negatywnym i nieoczekiwanym konsekwencjom swoich wcześniejszych decyzji ( w postaci obniżenia podstawy emerytury w powszechnym wieku emerytalnym o kwoty pobranych już emerytur wcześniejszych ). Tymczasem w przypadku ubezpieczonego, o ile nie ulega wątpliwości, że wystąpił on o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym przed (...) r. (bo w dniu (...)) o tyle równie oczywistym jest, iż nie uzyskał emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. W konsekwencji nie doszło do zastosowania w stosunku do niego przedmiotowego przepisu (poprzez pomniejszenia podstawy emerytury o kwoty pobranych wcześniej emerytur w obniżonym wieku emerytalnym).

Mając zatem na względzie, że J. W. nie złożył wniosku o przyznanie uprawnień emerytalnych z powszechnego wieku, a wobec niego nie została wydana decyzja o przyznaniu świadczenia, określająca sposób obliczenia wysokości tego świadczenia, to orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie ma wpływu na jego sytuację.

Mając na uwadze, iż skarżący nie należy do grupy ubezpieczonych, do których odnosi się wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku, sąd pozostawił poza sferą rozważań w niniejszej sprawie, kwestie dotyczące uchybień proceduralnych związanych z wydaniem przedmiotowego wyroku.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.