Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Marczyńska

Protokolant: sekr. sądowy Małgorzata Bednarek

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2025 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa D. G.

przeciwko Szkole (...) nr (...) w P.

o ustalenie istnienia stosunku pracy

na skutek apelacji powódki D. G. od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 3 kwietnia 2024 r. sygn. akt IV P 190/23

1.  zmienia zaskarżony wyrok w całości i ustala, że powódkę D. G. i pozwaną Szkołę (...) nr (...) w P. łączy od dnia (...) roku stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony oraz nakazuje pozwanej Szkole (...) nr (...) w P., aby dopuściła powódkę D. G. do pracy na stanowisku (...);

2.  zasądza od pozwanej Szkoły (...) nr (...) w P. na rzecz powódki D. G. kwotę 270,00 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem kosztów procesu za drugą instancję z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku do dnia zapłaty.

V Pa 71/24

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia (...) roku powódka D. G. wniosła o ustalenie, że z pozwaną Szkołą (...) nr (...) w P. łączy ją umową na czas nieokreślony i w związku z powyższym wniosła o dopuszczenie jej do pracy w pozwanej Szkole.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że zawarta z nią umowa o pracę na czas określony od dnia (...) roku do dnia (...) roku powinna być traktowana jako umowa o pracę na czas nieokreślony, ponieważ nie zaistniały okoliczności pozwalające na zatrudnienie nauczyciela kontraktowego na czas określony opisane w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela.

W odpowiedzi na pozew z dnia (...) roku pozwana Szkoła (...) nr (...) w P. nie uznała powództwa i wniosła o jego oddalenie w całości.

Pozwana podniosła, że zatrudnienie powódki na czas określony było zgodne z art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela i wynikiem istniejącej potrzeby w organizacji nauczania w roku szkolnym 2022/2023. Ponadto pozwana mogła rozważać kontynuację zatrudnienia powódki w kolejnym roku szkolnym, ale nie podjęła takiej decyzji z uwagi na dochodzące od kadry pedagogicznej informacje o sposobie wykonywania przez powódkę obowiązków (...).

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2024 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawą powyższego wyroku były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

W dniu (...) roku pozwana Szkoła (...) nr (...) w P. zawarła z powódką D. G. umowę o pracy na czas określony od dnia (...) roku do (...) roku w wymiarze 8,5/20 etatu na stanowisku (...).

Powódka w dniu 29 lipca 2022 roku otrzymała stopień awansu zawodowego nauczyciela – nauczyciela kontraktowego.

Na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w marcu 2023 roku Dyrektor pozwanej Szkoły przedstawił propozycję arkusza organizacyjnego na rok szkolny 2023/2024 oraz wskazał, że podjął decyzję o nieprzedłużeniu umowy o pracę z powódką.

W roku szkolnym 2021/2022 w pozwanej Szkole były trzy klasy 8, trzy klasy 7, jedna klasa 6 oraz po dwie 2 klasy 5, 4,3,2,1.

W roku szkolnym 2022/2023 w pozwanej Szkole były: trzy klasy 8, jedna klasa 7, po dwie klasy 6, 5, 4, 3, 2, 1. W aneksie do arkusza organizacyjnego przewidziano zatrudnienie powódki w wymiarze 8,5/20 etatu.

Pismem z dnia (...) roku powódka wystąpiła do Dyrektora pozwanej Szkoły o wyjaśnienie jej wątpliwości dotyczących zatrudnienia jej na czas określony, a nie na czas nieokreślony. W dniu (...) roku powódka wezwała pozwaną Szkołę do potwierdzenia, że umowa z dnia (...) roku zawarta była jako umowa na czas nieokreślony oraz dopuszczenie jej do pracy na stanowisku (...) w ramach ustalonego w umowie pensum 8,5 godziny oraz ustalonego wymiaru czasu pracy. Kolejnym pismem z dnia (...) roku powódka ponowiła wezwanie do pozwanej Szkoły.

Obecnie w Szkole są po 2 klasy 1, 2, 3, 4, 5, 6 i 7 oraz jedna klasa 8.

Obwód szkolny pozwanej szkoły znajduje się w centrum miasta i liczba dzieci w obwodzie spada z roku na rok. W roku 2023 było jedynie 12 dzieci z obwodu mających rozpocząć naukę w klasie pierwszej. Jest to niewystarczająca liczba do otwarcia oddziału. Do szkoły uczęszczają dzieci spoza obwodu i od liczby dzieci które przystąpią do I klasy spoza okręgu zależy, czy i ile klas pierwszych będzie otwarte. Rodzice mają możliwość zapisania dzieci do klasy pierwszej do rozpoczęcia roku szkolnego. Do rozpoczęcia roku szkolnego możliwe są także zamiany liczby uczniów w starszych klasach, ilość dzieci w klasie może ulec zwiększeniu lub zmniejszeniu. Obecnie w szkole jest 265 uczniów.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne.

Sąd ten wskazał, że istota sporu w sprawie sprowadza się do wykładni art. 10 ust. 4 i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 2215 ze zm). Przepis art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela ustanawia zasadę zatrudnienia nauczyciela kontraktowego na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony, zaś ust. 7 art. 10 Karty Nauczyciela określa wyjątki od tej zasady. Z treści art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela wynika zatem obowiązek przestrzegania przez pracodawcę zasady zatrudniania nauczyciela na umowę zawartą na czas nieokreślony zawsze wtedy, gdy jest to możliwe, a stosowanie wyjątku określonego w ust. 7 tego artykułu dopiero wówczas, gdy realizacja zasady jest niemożliwa.

Sąd Rejonowy podzielił sposób interpretacji art. 10 ust. 4 i 7 Karty Nauczyciela przyjęty w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006 roku w sprawie I PK 62/06, w którym uznano, że zatrudnienie nauczyciela mianowanego (dotyczy to również nauczyciela kontraktowego) na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy staje się konieczne w świetle przesłanek wynikających z przepisu art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela. Wyjątkowa podstawa zatrudnienia określona w treści tego przepisu nie może być zależna od uznania pracodawcy, bo byłoby to sprzeczne z gwarancyjnym charakterem norm prawnych regulujących stosunek pracy nauczyciela mianowanego, co dotyczy również nauczyciela kontraktowego.

Na gruncie Karty Nauczyciela zawężona zostaje swoboda kształtowania treści stosunku pracy, co ujawnia treść art. 10 Karty Nauczyciela. Zgodnie z art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela, stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony, z zastrzeżeniem ust. 7, który stanowi, że w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o których mowa w ust. 5, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony. Z kolei ust. 5 wspomnianego art. 10 określa przesłanki nawiązania z nauczycielem mianowanym oraz nauczycielem dyplomowanym stosunku pracy na podstawie mianowania.

Z powyższych przepisów wynika, że co do zasady z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się stosunek pracy na czas nieokreślony, natomiast w charakterze wyjątku, po spełnieniu warunków określonych w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, można z nauczycielem kontraktowym nawiązać stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony. Przepis ten, jako regulujący wyjątek od zasady, należy wykładać ściśle. Zatrudnienie nauczyciela kontraktowego na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy jest to konieczne w świetle wynikających z tego przepisu przesłanek.

Literalna treść art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela wskazuje, że w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o których mowa w ust. 5 tego artykułu, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mowy o pracę na czas określony. A zatem zarówno potrzeby wynikające z organizacji nauczania, jak i zastępstwo nieobecnego nauczyciela stanowią dwie niezależne podstawy do zawarcia z nauczycielem kontraktowym umowy o pracę na czas określony.

Zgodnie z art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, zatrudnienie nauczyciela na podstawie umowy na czas określony wymaga ze strony pracodawcy wykazania (udowodnienia) istnienia przesłanek zezwalających na realizację takiego kontraktu. Przepisu tego nie można przy tym interpretować, poszukując podstaw do zatrudnienia terminowego z perspektywy następczej, ocenianej kilka lat po zawarciu umowy. Przesłanka zatrudnienia na czas określony powinna istnieć w chwili zawierania umowy, a w razie sporu na tym tle, jej udowodnienie staje się podstawowym obowiązkiem pracodawcy. Sąd I instancji podkreślił, że Sąd Najwyższy wyjaśniał już w swoim orzecznictwie, że nie jest możliwa taka wykładnia art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, która zawierałaby swoiste "wytyczne", w jakich (kazuistycznych) przypadkach zachodzą (lub nie zachodzą) potrzeby wynikające z organizacji nauczania w szkole (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2014 roku, I PK 237/13). Sąd Najwyższy wielokrotnie i szczegółowo wypowiadał się również na temat sposobu, w jaki należy interpretować pojęcie "organizacji nauczania" użyte w art. 10 Karty Nauczyciela (wyroki: z dnia 5 września 1997 roku., I PKN 226/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 328; z dnia 19 stycznia 1998 roku, I PKN 487/97, OSNAPiUS 1999 nr 1, poz. 6; z dnia 9 grudnia 1998 roku, I PKN 499/98, OSNAPiUS 2000 nr 3, poz. 105; z dnia 15 września 2006 roku, I PK 62/06, Prawo Pracy 2007 nr 2, s. 31; z dnia 3 grudnia 2010 roku, I PK 122/10, OSNP 2012 nr 3-4, poz. 40). Sąd I instancji przytoczył wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 roku, I PKN 226/97, w którym Sąd Najwyższy omówił szeroki katalog okoliczności, które mogą stanowić "organizację nauczania" w rozumieniu art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela (wówczas art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela), zaliczając doń na przykład liczbę klas, rodzaj przedmiotów, liczbę godzin lekcyjnych, liczbę etatów, okres nauczania poszczególnych przedmiotów, zmianowość pracy szkoły.

Powyższe Sąd I instancji odniósł do sytuacji w pozwanej szkole. Mianowicie, w roku szkolnym 2022/2023, kiedy była zatrudniana powódka, w Szkole było 16 oddziałów. Z twierdzeń dyrektora szkoły wynika, że już wówczas wiedział, że liczba dzieci, a tym samym liczba oddziałów będzie się zmniejszała. Skala spadku liczy uczniów byłą wówczas nieznana, ale fakt ten był uznany za pewny, między innymi z uwagi na liczbę nowych potencjalnych uczniów w obwodzie szkolnym oraz zmniejszającą się liczbę dzieci podlegających obowiązkowi nauki na terenie całego miasta. Zmniejszanie się liczby dzieci na terenie miasta skutkuje zmniejszeniem się możliwości przyjęcia do pozwanej szkoły dzieci spoza obwodu. Na dzień zawarcia umowy z powódką, dyrektor szkoły nie wiedział, czy w następnym i w kolejnych latach szkolnych będzie otwarta jedna klasa I czy więcej, czy też z uwagi na liczbę dzieci, które zgłosiły się do szkoły naboru nie będzie, lub organ nadzorczy – Miasto P. oddział zamknie. Ponadto w obecnym roku szkolnym jest o jeden oddział mniej niż w roku szkolnym 2022/2023.

Z powyższego wynika, zdaniem Sądu Rejonowego, że dyrektor pozwanej Szkoły nie posiadał wiedzy na przyszłość co do dostępnej liczby godzin dla nauczycieli specjalistów, których obowiązek zatrudnienia powstał w wyniku zmiany Karty Nauczyciela w maju 2022.

Zgodnie z art. 42 d ust. 3 Karty Nauczyciela łączna liczba etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolu, szkole, nie może być niższa niż:

1) 2 etaty, które powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100;

2) 1,5 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100;

3) 1 etat – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 40 i nie przekracza 50;

4) 0,8 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 40;

5) 0,6 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 20 i nie przekracza 30;

6) 0,4 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 10 i nie przekracza 20;

7) 0,25 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 10.

A zatem zmniejszenie się liczby oddziałów lub/i zmniejszenie liczby dzieci w oddziałach będzie skutkować zmianą dostępnych godzin dla nauczycieli specjalistów w tym dla nauczyciela – (...). Pozwana Szkoła nie mogła więc przewidzieć liczby godzin dla powódki w kolejnych latach szkolnych, która to liczba mogła ulegać corocznym zmianom.

Powyższe należy więc uznać za obiektywną okoliczność dotyczącą organizacji nauczania, a więc za przesłankę zastosowania art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela.

Dlatego też za prawidłowe Sąd Rejonowy uznał przyjęcie przez pozwaną Szkołę konieczności zatrudnienia powódki na czas określony. Zatrudnienie na czas nieokreślony wiązałoby się z koniecznością corocznego wypowiadania stosunku pracy w części dotyczącej wymiaru etatu, a jest to dopuszczalne jedynie do 31 maja danego roku, a ostateczna liczba uczniów, a tym samym liczba godzin dla (...) była by znana dopiero przed rozpoczęciem kolejnego roku szkolnego, kiedy brak jest już możliwości modyfikacji stosunku pracy na czas nieokreślony.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji stwierdził, że pozwana Szkoła była uprawniona do zastosowania wyjątku wynikającego z art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, a tym samym prawidłowo zawarto z powódką umowę o pracę na czas określony. Skutkuje to brakiem możliwości ustalenia, że zawarta umowa powinna być uznana za umowę na czas nieokreślony, a tym samym brak jest możliwości dopuszczenia powódki do pracy, wobec wygaśnięcia wiążącej strony umowy.

Dlatego też powództwo D. G. Sąd Rejonowy oddalił, a o kosztach postępowania orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł pełnomocnik powódki. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1.  naruszenie przepisu art. 10 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 984, dalej: KN) poprzez:

a.  jego błędną wykładnię, a w konsekwencji przyjęcie, że przewidywane zmniejszenie liczby oddziałów w szkole w związku z potencjalnym spadkiem liczby uczniów może być okolicznością o której mowa w ww. przepisie,

b.  uznanie, że zachodzą przesłanki uprawniające do zawarcia z nauczycielem umowy na czas określony, gdy takie przesłanki nie zaistniały,

2.  naruszenie przepisu art. 327 ¹ k.p.c. poprzez sporządzenie pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, które zawiera sprzeczność w świetle lektury jego całości.

W związku z powyższym wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez ustalenie, że powódkę D. G. i pozwaną Szkołę (...) nr (...) w P. łączy stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od dnia (...) roku oraz dopuszczenie powódki do pracy w pozwanej szkole na stanowisku (...) (...). Wniósł także o uchylenie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania za postępowanie przed Sądem I instancji i zasądzenie od pozwanej Szkoły (...) nr (...) w P. na rzecz powódki D. G. kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, o czym stanowi przepis art. 378 k.p.c. Powyższe oznacza zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji poza te granice oraz nakaz rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków. Sąd II instancji, rozpoznający sprawę na skutek apelacji, związany jest zarzutami prawa procesowego, natomiast nie wiążą go przedstawione w apelacji zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego. Sąd ten ma więc pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. W konsekwencji może, a jeżeli je dostrzeże, powinien naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia. Innymi słowy, sąd apelacyjny - bez względu na stanowisko stron oraz zakres zarzutów - powinien zastosować właściwe przepisy prawa materialnego. Nie naprawienie błędów sądu I instancji w tym zakresie byłoby równoznaczne ze świadomym ich powieleniem w postępowaniu rozpoznawczym na wyższym szczeblu instancji (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55).

Zarzut naruszenia przepisu art. 327 ¹ k.p.c. poprzez sporządzenie pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, które zawiera sprzeczność w świetle lektury jego całości, nie może prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku. Zgodnie z ww. przepisem uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Jeśli apelujący zarzuca naruszenie tego przepisu, to musiałby wykazać, że uchybienie Sądu w zakresie powyższych wymogów uzasadnienia ma istotny wpływ na wynik sprawy. Innymi słowy, zarzut naruszenia powołanego przepisu jest usprawiedliwiony tylko, gdy z uzasadnienia nie da się odczytać, jaki stan faktyczny bądź prawny stanowił podstawę rozstrzygnięcia, co w konsekwencji uniemożliwia kontrolę instancyjną. Taka sytuacja w sprawie nie ma miejsca. Sąd Rejonowy wskazał fakty, które ustalił i wyjaśnił podstawę prawną swojego rozstrzygnięcia. Jedna sprzeczność, którą zauważa pełnomocnik powódki, nie oznacza naruszenia art. 327 ¹ k.p.c.

Natomiast zasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 10 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 rok poz. 984), dalej jako Karta Nauczyciela.

Wskazać należy, że naruszenie prawa materialnego obejmuje wadliwości rozumowania dotyczące sfery prawnej. Może ono polegać: na błędnym przyjęciu istnienia normy nieistniejącej lub zaprzeczeniu istnienia normy prawnej istniejącej (tzw. pogwałcenie prawa), na błędnym zrozumieniu treści i znaczenia normy prawnej (błędna wykładnia) oraz na błędnym przyjęciu lub zaprzeczeniu związku, jaki zachodzi między faktem ustalonym w procesie a normą prawną (naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe jego zastosowanie).

Nie ma racji skarżący, że Sąd I instancji dokonał błędnej wykładni art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, natomiast zasadnie zarzuca, że niewłaściwie ten przepis zastosował.

Oceniając powyższe zarzuty należy w pierwszej kolejności podkreślić, że Sąd Rejonowy nie zauważył, że art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela, który powołał w uzasadnieniu wyroku, został uchylony ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 roku (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730), która weszła w życie 1 września 2022 roku. W ustawie tej w art. 17 wskazano, że stosunek pracy z nauczycielem, który przed dniem 1 września 2022 roku uzyskał stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie uzyskał stopnia nauczyciela mianowanego, nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyjątkiem określonym w art. 10 ust. 7 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

A zatem także ten przepis odwołuje się do art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, który od 1 września 2022 roku brzmi: w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony. Powyższe unormowanie nadal zawiera przesłankę potrzeby wynikającej z organizacji nauczania.

Ma rację Sąd Rejonowy, że pojęcie „organizacja nauczania", której potrzeby mają uzasadniać zatrudnienie na czas określony należy odnieść do zasad funkcjonowania szkoły (liczba klas, rodzaj przedmiotów, liczba godzin lekcyjnych, liczba etatów, czas nauczania poszczególnych przedmiotów, zmianowość pracy szkoły). Przesłankę uzasadniającą zatrudnienie na podstawie umowy terminowej stanowić może stan niepewności na następne lata szkolne, przejawiający się m.in. nieznaną liczbą uczniów, koniecznością uzyskania zgody organu nadzoru na kontynuowanie zajęć (kuratora), czy zabezpieczeniem środków finansowych (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1998 roku w sprawie I PKN 499/98, por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2007 roku w sprawie I PK 104/07). Dodatkowo art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela nie może być interpretowany rozszerzająco, jednak nie stawia bariery czasu dla jego zastosowania, a ponadto nie wymaga od pracodawcy, aby przy zawieraniu umowy terminowej wyjaśnił pracownikowi, jakie konkretne przesłanki zadecydowały o konieczności nawiązania stosunku pracy na czas określony.

To wszystko wskazał Sąd I instancji i z taką wykładnią analizowanego przepisu Sąd Okręgowy się zgadza.

Wbrew jednak stanowisku Sądu I instancji nie można natomiast uznać, że w roku szkolnym 2022/2023 wystąpiły przesłanki do zatrudnienia powódki na czas określony na stanowisku (...) (...). Sąd Rejonowy nie przydał bowiem w ustalonym stanie faktycznym wystarczającego znaczenia przepisowi art. 42d Karty Nauczyciela. Przepis ten wprowadzony został do obrotu prawnego z dniem 27 maja 2022 roku na podstawie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw z dnia 12 maja 2022 roku (Dz.U. z 2022 roku poz. 1116). W ustępie 1 stanowi on, że w przedszkolu niebędącym przedszkolem specjalnym, w szkole podstawowej, liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia, niebędących szkołami specjalnymi, w szkole artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego oraz w zespole, w skład którego wchodzi to przedszkole lub ta szkoła, zatrudnia się nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych. Z kolei ustęp 3, który został zacytowany przez Sąd Rejonowy wskazuje na łączną liczbę etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolu, szkole lub zespole, o których mowa w ust. 1, których obowiązkowo ma zatrudnić placówka oświatowa. Z kolei art. 42 d ust. 4 Karty nauczyciela określa, że łączną liczbę etatów nauczycieli, o której mowa w ust. 3, oblicza się jako sumę ilorazów, w których dzielną jest suma liczby godzin zajęć realizowanych na stanowisku nauczyciela pedagoga, pedagoga specjalnego, psychologa, logopedy lub terapeuty pedagogicznego w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć i liczby przydzielonych godzin ponadwymiarowych w ramach pracy na tym stanowisku, a dzielnikiem jest tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, określony dla tego nauczyciela zgodnie z art. 42 ust. 7 pkt 3 lit. b.

Jednocześnie w ustawie o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw z dnia 12 maja 2022 roku przewidziano (czego Sąd Rejonowy nie zauważył), że obowiązek zatrudnienia nauczycieli specjalistów w łącznej liczbie etatów, określonej w ustawie, będzie wprowadzany stopniowo. Przewidziano bowiem przepis przejściowy, zgodnie z którym w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 określono niższe wymagania. I tak, art. 29 tej ustawy stanowi, że przepisy art. 42 ust. 7 pkt 3 lit. b i art. 42d ustawy zmienianej w art. 2, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się począwszy od roku szkolnego 2022/2023, z tym że w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 łączna liczba etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolu, szkole lub zespole, o których mowa w art. 42d ust. 1 ustawy zmienianej w art. 2, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie może być niższa niż: 1) 1,5 etatu, który powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100; 2) 1 etat - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100; 3) 0,5 etatu - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 50; 4) 0,25 etatu - jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 30.

W świetle powyższego ma rację pełnomocnik powódki, że art. 42d Karty Nauczyciela standaryzuje zasady ustalania zatrudniania nauczycieli specjalistów. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy (druk sejmowy nr 2096) dodanie nowego art. 42d do ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela, ma na celu określenie minimalnej łącznej liczby etatów nauczycieli specjalistów w wymienionych placówkach. Ponadto w celu zapewnienia dostępności nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolach i szkołach dla dzieci i młodzieży niebędących szkołami specjalnymi zaproponowano określenie łącznej liczby etatów ww. nauczycieli specjalistów uzależnionej od liczby odpowiednio dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym lub uczniów w danym przedszkolu, szkole lub zespole, w skład których wchodzi to przedszkole lub ta szkoła – im większa jest liczebność przedszkola lub szkoły tym większa jest łączna liczba etatów. Wreszcie w uzasadnieniu projektodawca stwierdził, że celem projektowanych regulacji jest poprawa dostępu do pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dzieci i uczniów, dlatego określenie minimalnej łącznej liczby etatów nauczycieli specjalistów nie powinno zachęcać do obniżania dotychczasowego wymiaru zatrudnienia nauczycieli realizujących zadania w tym zakresie.

Z powyższych regulacji wynika po pierwsze, że zatrudnienie nauczycieli specjalistów od roku szkolnego 2022/2023 w określonych placówkach oświatowych stało się obowiązkiem, po drugie ustawodawca wprowadził minimalną łączną liczbę etatów nauczycieli specjalistów, po trzecie, ta minimalna liczba etatów zależna jest od liczebności placówki.

A zatem w szkole podstawowej, jaką jest pozwana, liczba etatów nauczycieli specjalistów zależna jest od liczby uczniów, a nie liczby klas w tej szkole i tak było również w roku szkolnym 2022/2023. Natomiast Sąd Rejonowy skupił się na tym, ile oddziałów (klas) było w pozwanej Szkole oraz, jak ta liczba zmniejszyła się w roku szkolnym 2022/2023 w porównaniu do roku 2021/2022. Sąd I instancji w ogóle na podstawie arkuszy organizacyjnych nie określił, jaka była liczebność pozwanej Szkoły, a jedynie podał, ile było klas i podniósł, że nie było pewności, czy w kolejnym roku szkolnym 2023/2024 będzie otwarta klasa pierwsza, a jeśli tak, ilu będzie w niej uczniów.

Tymczasem w świetle wskazanych wyżej przepisów, nawet gdyby nie została w roku szkolnym 2023/2024 otwarta klasa pierwsza, nie miałoby to żadnego wpływu na konieczność zatrudnienia nauczycieli specjalistów w dotychczasowej liczbie etatów, to jest tej, która była konieczna w roku szkolnym 2022/2023. Z przepisu przejściowego, to jest art. 29 pkt 1 ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw z dnia 12 maja 2022 roku, który Sąd Okręgowy cytował już wyżej, wynikało bowiem, że w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 łączna liczba etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolu, szkole lub zespole, o których mowa w art. 42d ust. 1 Karty Nauczyciela nie może być niższa niż 1,5 etatu, który powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100.

Nie było w pozwanej placówce takiej możliwości, by liczba uczniów spadła poniżej 100. Ponadto nawet w sytuacji, gdyby nie została otwarta klasa pierwsza i tak liczba uczniów wynosiłaby ponad 200. W roku tym łącznie było 16 klas, w tym trzy klasy 8, jedna klasa 7, po dwie klasy 6, 5, 4, 3, 2, 1. Łączna liczba uczniów w tych klasach wynosiła 290, w tym liczba uczniów w klasach VIII – 48 (informacja k. 116 oraz arkusz organizacyjny szkoły na ten rok). Opuszczenie Szkoły przez klasy VIII i brak jakichkolwiek przyjęć do klas pierwszych i tak zatem nie powodowałby zmniejszenia liczebności Szkoły poniżej 200 uczniów, a tym bardziej poniżej 100 uczniów.

To zaś skutkuje wnioskiem, że nie istniała potrzeba wynikająca z organizacji nauczania dla zatrudnienia (...) (...) w roku szkolnym 2022/2023 na czas określony. Dodać trzeba, że już w arkuszu organizacyjnym na rok szkolny 2023/2024, który przygotowywany był w marcu 2023, przewidziano dalej zatrudnienie (...) (...) (k. 111). Nie zmieniła się także liczebność Szkoły, warunkująca konieczność zatrudnienia nauczycieli specjalistów, w tym (...). Dodać należy, że docelowo w roku szkolnym 2023/2024 w Szkole było 266 uczniów (informacja k. 116). Powódka była w marcu 2023 roku zatrudniona u pozwanego, a pomimo to pracodawca nie potwierdził zatrudnienia powódki na czas nieokreślony. Nie uczynił tego także później, na wniosek powódki.

Z tych względów wyrok Sądu Rejonowego należało na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienić w całości. W wypadku zawarcia z nauczycielem kontraktowym umowy o pracę na czas określony przy braku ustawowych przesłanek z art. 10 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela, po wręczeniu nauczycielowi świadectwa pracy oraz odmowie dopuszczenia go do pracy wskutek błędnego uznania przez pracodawcę, iż umowa o pracę rozwiązała się z upływem czasu, na jaki była zawarta, nauczyciel może żądać ustalenia istnienia stosunku pracy (art. 189 k.p.c.), a także dopuszczenia do pracy (art. 22 k.p.). Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 października 2013 roku w sprawie I PZP 3/13 (OSNAPiUS 2014 nr 2, poz. 18). Z takimi żądaniami wystąpiła powódka i są one zasadne.

O kosztach postępowania za II instancję orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.