Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Apelacja prokuratora jest oczywiście bezzasadna.

Sąd Okręgowy akceptuje pogląd o możliwości orzeczenia częściowego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w wyroku warunkowo umarzającym postępowanie karne.

Po pierwsze, przepis art. 67 § 3 kk literalnie nie stawia wymogu orzekania jedynie o całościowym zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę, a interpretowanie tego z faktu, że zezwala na orzekanie o częściowym odszkodowaniu jest błędne.

Po drugie, za możliwością orzekania częściowego zadośćuczynienia w wyroku warunkowo umarzającym postępowanie przemawia ratio legis powołanego przepisu i przepisów o środkach kompensacyjnych. Skoro możliwe jest orzeczenie o częściowym zadośćuczynieniu w trybie art. 46 § 1 kk, a więc w wyroku skazującym, to tym bardziej jest to możliwe w wyroku warunkowo umarzającym postępowanie. Przecież ustawodawca przewidział uproszczoną formę orzekania w przypadkach, w których zachodzą przesłanki do warunkowego umorzenia postępowania ( prokurator zamiast aktu oskarżenia może sporządzić wniosek o którym mowa w art. 336 kpk, a Sąd może wówczas wydać wyrok na posiedzeniu). Przyjęcie stanowiska, że obowiązkiem Sądu w takim wypadku jest ustalenie i zasądzenie całej kwoty zadośćuczynienia obejmującej w pełni krzywdę pokrzywdzonego prowadziłoby do absurdu polegającego na tym, że w sprawie, w której dochodzi do skazania ( a więc do dalej idącej reakcji karnej) Sąd nie musiałby ustalać pełnego wymiaru zadośćuczynienia, a sprawy mogące zakończyć się warunkowym umorzeniem postępowania ( a więc dotyczące czynów obarczonych mniejszym stopniem społecznej szkodliwości) przeradzałyby się w batalię cywilistyczną. A przecież nie to jest istotą procesu karnego, na co zresztą zwraca uwagę ustawodawca, pozwalając w sytuacjach, w których ustalenie szkody i krzywdy jest nadmiernie utrudnione, na orzekanie nawiązki ( art. 46 § 2 kk ). Prokurator formułując apelację i wnosząc alternatywnie o przyjęcie, że zasądzona kwota 1000 zł. stanowi całość zadośćuczynienia chyba nie zdawał sobie sprawy, że nie chodzi jedynie o to, aby nazwać obowiązek zadośćuczynienia „całościowym” a nie „częściowym” – gdyby przyjąć tok rozumowania apelanta należałoby przeprowadzić postępowanie dowodowe i poczynić ustalenia w kierunku oceny całej krzywdy pokrzywdzonego. Skoro mielibyśmy orzekać o całej krzywdzie, to kwoty zadośćuczynienia nie można wyznaczać z sufitu, orzekając w tym przedmiocie sobie a muzą, tylko należałoby zakasać rękawy i wykonać pracę, jaką sędziowie orzekający w sprawach cywilnych o zadośćuczynienia parają się na niekiedy licznych terminach rozpraw. Trzeba być bowiem konsekwentnym – całość zadośćuczynienia ma pokryć krzywdę w pełni, a skoro tak, należy ustalić i ocenić wszelkie aspekty bólu, cierpienia, dyskomfortu i dolegliwości związanych z czynem przestępczym i to nie tylko te bezpośrednie, ale i dalsze następstwa. Co więcej, skoro wniosek z art. 336 § 1 kpk prokurator może sporządzić, gdy „spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postepowania”, to przy przyjęciu koncepcji apelanta w każdej takiej sprawie to prokurator powinien ustalić pełny wymiar krzywdy pokrzywdzonego, zanim wystąpi do Sądu z taką inicjatywą. Tymczasem nie musiałby tego robić w sprawie, w której czyn byłby daleko bardziej szkodliwy społecznie i warunkowe umorzenie postępowania nie wchodziłoby w grę. Dlatego zaprezentowana w apelacji interpretacja art. 67 § 3 kk jest nielogiczna i nieracjonalna.

Po trzecie, przedstawiciele doktryny prawa karnego materialnego omawiając obowiązek naprawienia szkody i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę orzekany w trybie art. 67 § 3 kk wprost odnoszą się do regulacji z art. 46 § 1 kk, nie dostrzegając różnicy polegającej na wyłączeniu możliwości częściowego zadośćuczynienia w przypadku warunkowego umorzenia postępowania ( por Komentarz do Kodeksu Karnego opubl. Legalis, wersja elektroniczna pod red. Grześkowiak 2018, wyd. 5/Hypś).

Po czwarte, w art. 67 § 3 kk ustawodawca formułując obowiązek orzekania o obowiązku zadośćuczynienia za krzywdę użył sformułowania „ w miarę możliwości ”. Znamienne jest, że zastrzeżenie to nie dotyczy obowiązku naprawienia szkody. Jak to rozumieć ? – otóż obwiązek naprawienia szkody w wypadku warunkowego umorzenia postępowania jest względnie obligatoryjny, czyli gdy szkoda istnieje, należy orzec o obowiązku jej naprawienia, ale może to być jedynie częściowe odszkodowanie ( m. in. właśnie po to, aby nie wikłać się w procesie karnym w spory cywilistyczne). Natomiast w przypadku zadośćuczynienia za krzywdę, obowiązek orzekania w tym przedmiocie nie jest już względnie obligatoryjny, bo Sąd orzeka o tym „w miarę możliwości” – a zatem może zaistnieć sytuacja, w której nie mając takiej możliwości (krzywdy nie dało się ustalić) nie orzeknie o tym wcale. Skoro tak, to tym bardziej może orzec o częściowym zadośćuczynieniu, bo czyni to „w miarę możliwości” – tych możliwości może starczyć na jedynie fragmentaryczne orzeczenie o zadośćuczynieniu ( np. wiadomo, że proces leczenia pokrzywdzonego jeszcze się nie zakończył i jego krzywda jeszcze trwa, albo nie dało się jeszcze ocenić pełnej krzywdy, bo np. w wypadku pokrzywdzonego dziecka dopiero w przyszłości w miarę jego dojrzewania okaże się, czy uszkodzenia ciała nie spowodują utrudnień np. w sferze seksualnej czy zdolności płodzenia, itp). Wreszcie niektórzy przedstawiciele doktryny wskazują, że przez słowa „w miarę możliwości” ustawodawca pozwolił na miarkowanie kwoty zadośćuczynienia w stosunku do zdolności majątkowych i zarobkowych oskarżonego ( orzeka się o takim zadośćuczynieniu, jakie jest on w stanie udźwignąć). Wreszcie może to też zależeć od postawy pokrzywdzonego, który np. nie chce zeznawać o swojej krzywdzie, nie chce dostać żadnych pieniędzy od sprawcy, itp. ( por M. Królikowski, R. Zawłocki, (red.) Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Art. 1–116. Wyd. 4, Warszawa 2017, oraz J. Majewski Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, Lex/el. 2015, teza 10), oraz A. Zoll Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część II. Komentarz do art. 53–116 kk, Warszawa 2016, Lex/el. 2016, teza 17).

Po piąte, czasami nie ma innej możliwości jak orzeczenie o częściowym zadośćuczynieniu ze względu na kompensatę dokonaną dobrowolnie przez oskarżonego. Przypuśćmy, że w wyniku przestępstwa pokrzywdzony doznał krzywdy, którą można zadośćuczynić kwotą 50.000 zł.. a oskarżony jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego dobrowolnie zapłacił mu z tego tytułu 25.000 zł. Jak prokurator sformułuje wniosek o warunkowe umorzenie postępowania w takiej sytuacji, skoro twierdzi, że kwota zadośćuczynienia musi obejmować całość krzywdy ?. Aż prosi się w tej sytuacji o orzeczenie częściowego zadośćuczynienia, bo w pozostałej części jest ono już zapłacone.

Po szóste, Sąd w sprawie cywilnej i tak nie jest związany rozstrzygnięciem dotyczącym zadośćuczynienia zapadłym w sprawie karnej, a już orzeczeniem warunkowo umarzającym postepowanie karne związany nie jest wcale, więc to, czy orzeczony w takim wyroku obowiązek zadośćuczynienia nazwany będzie częściowym nie ma większego znaczenia zarówno dla sytuacji prawnej pokrzywdzonego, jak i oskarżonego ( więc Sądowi trudno dostrzec sens praktyczny omawianej apelacji).

Po siódme, w tej sprawie to prokurator złożył wniosek w trybie art. 336 kpk, w którym wniósł o zobowiązanie oskarżonego do zapłaty na rzecz pokrzywdzonej 1000 zł. tytułem częściowego zadośćuczynienia, a obecnie czyni z tego Sądowi Rejonowemu zarzut. Taka postawa świadczy o braku elementarnej lojalności strony względem Sądu jakiej wypadałoby się spodziewać przynajmniej w przypadku urzędu prokuratorskiego, którego inicjatywę Sąd zaakceptował.

Dlatego zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 636 § 1 kpk.